ΓΕΙΤΟΝΕΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. Καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 29 Μαΐου 2020

Το δυναμικό ενός φορτίου γύρω του μειώνεται όσο μεγαλώνει η απόσταση: Φυσική, απλή γεωμετρία. Αυτό σημαίνει ότι η επίδραση ενός κράτους στο περιβάλλον του, όπως και η επίδραση του περιβάλλοντος πάνω του, μειώνονται όσο πιο μακριά βρίσκονται το ένα από το άλλο: Γεωγραφία. Να το πω αλλιώς. Μένω στην Αθήνα. Ένας σεισμός με επίκεντρο την Αθήνα με συγκλονίζει. Μπορεί και να με σκοτώσει. Ένας σεισμός με τα ίδια Ρίχτερ γύρω από την Αττική με θορυβεί. Ένας σεισμός στις Άνδεις, αποτελεί απλώς είδηση: Ψυχολογία. “Ποιος θα κατευθύνει την οργή μας ενάντια σε αυτό που είναι όντως φοβερό, και όχι αυτό που είναι απλώς πιο κοντά μας;” (Солжени́цын).

Η σημασία της γεωγραφίας έχει μειωθεί. Ό,τι γίνεται στον κόσμο εισβάλλει στο σαλόνι μου από τα κανάλια. Το τσουνάμι στην Ινδοκίνα προκάλεσε μυριάδες θύματα, η τραγωδία τους μας αναστάτωσε. Βέβαια, το προσλάβαμε διαμέσου των από απόσταση αισθήσεών μας, της έμμεσης όρασης και ακοής, όχι με την αφή, τη γεύση ή την όσφρηση, που η επίδρασή τους είναι άμεση. Δεν μας ανατρέπει το τρομακτικό κύμα, ο σεισμός ή άλλη καταστροφή, δεν οσφραινόμαστε την οσμή των πτωμάτων, δεν ξεραίνεται η γλώσσα μας από δίψα και πείνα. Τα κανάλια μάς μεταφέρουν μια εικονική πραγματικότητα. Οι πολιτικοί και οι στρατιωτικοί βλέπουν μια εικόνα χωρίς βουνά, θάλασσες, ποτάμια, ζούγκλες, ερήμους. Βλέπουν απλώς αλλαγή χρωμάτων και γραμμών πάνω σε έναν επίπεδο χάρτη. Τα διεθνή κέντρα αποφάσεων χωρίζουν τους λαούς με γεωμετρικές γραμμές, αγνοώντας τη γεωγραφική και εθνολογική πραγματικότητα. Οι πύραυλοι δεν χαμπαρίζουν αν κάτω από την πορεία τους υπάρχουν γεωγραφικές ανωμαλίες. Το ίδιο και η ηλεκτρονική μεταφορά κεφαλαίων. Ώσπου να βρεθεί το πεζικό στην πραγματικότητα, σε ζούγκλες, βουνά, ερήμους, στο Βιετνάμ, Αφγανιστάν, Ιράκ, και το ναυτικό σε μαινόμενους απάνθρωπους ωκεανούς.

Γύρω μας υπάρχουν γειτονικές χώρες σε επαφή με μας, Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Βουλγαρία, Τουρκία. Με γεωγραφικό διαχωρισμό τη θάλασσα έχομε άλλες. Νοιαζόμαστε περισσότερο για τους άμεσους γείτονές μας, παρά για τους πιο απομακρυσμένους. Ρώσοι, Αμερικανοί, Κινέζοι και δεν ξέρω ποιοι άλλοι ισχυροί, μας φοβίζουν λιγότερο από τους Αλβανούς, Βορειομακεδόνες, Τούρκους κλπ. Κι ας έχουν αυτοί οι απομακρυσμένοι πολύ μεγαλύτερες καταστροφικές ικανότητες από τους άμεσους γείτονές μας. Αυτά για την απειλή για τη χώρα μας (και την απειλή τη δική μας εναντίον των γειτόνων μας). Από την άλλη, σκεφτείτε ότι η στεριανή Ελλάδα, με τόσους ποταμούς, μόνο δικό της μεγάλο ποταμό έχει τον Αχελώο. Μια πλημμύρα στις γειτονικές χώρες μεταδίδεται σ΄ εμάς από τους ποταμούς τους που χύνονται στις Ελληνικές θάλασσες ή αντιστρόφως. Μια πυρκαγιά στα δάση τους εύκολα μεταφέρεται στα δικά μας. Μια πολιτική αστάθεια στον τόπο τους θα σπρώξει σωρό προσφύγων σ΄εμάς. Έγινε με τις ανωμαλίες στην τέως Γιουγκοσλαβία και γίνεται τώρα στη Συρία, αλλά και στην Τουρκία που φιλοξενεί τεράστιο αριθμό προσφύγων συγκριτικά μ΄ εμάς. Μια επιδημία στο γείτονά μεταδίδεται αυτόματα σε μας. Και έγινε επανειλημμένα στο παρελθόν και θα εξακολουθήσει στο μέλλον. Οι νόμοι της Γεωγραφίας δεν πειθαρχούν στην πολιτική. Προσεγγίσαμε τους Τούρκους πριν από λίγα χρόνια, όταν σπεύσαμε να βοηθήσουμε σε ένα τρομακτικό σεισμό που έγινε εκεί. Η φωτιά στην καλύβα του γείτονα μεταφέρεται στη δική μου. Ο Θεός και ο Γείτονας!

Θέλω να πω ότι η επαφή με τους γείτονές μας είναι αναγκαστική, πέρα από οποιονδήποτε άλλο παράγοντα. Και αυτή η επαφή παίρνει τρεις μορφές: σύγκρουση, μίμηση, συμπλήρωση. Δεν μπορούμε να απαλλαγούμε εσαεί από καμιά. Είναι πολιτική απόφαση κι από τις δύο μεριές, από εμάς και το περιβάλλον μας, να επιλέξουμε το επικρατούν είδος της επαφής μας. Απαιτείται ιεράρχηση των θεμάτων που μας χωρίζουν και εκείνων που μας ενώνουν. Συμβιβαζόμαστε. Κι αυτό σημαίνει ότι προωθούμε την προσέγγιση ως το σημείο που δε χάνομε τη φυσική ακεραιότητα και πολιτιστική ταυτότητά μας. Θυσιάζομε το έλασσον για να κερδίσουμε το μείζον. Κι επειδή το δικό μας μείζον δεν συμπίπτει με εκείνο των άλλων, πάντοτε υπάρχει περιθώριο αμοιβαία επωφελών συμβιβασμών. Εμένα μου περισσεύουν ιατρικές γνώσεις, στο χτίστη περισσεύει οικοδομική τέχνη. Προφανώς μπορούμε να συνεργασθούμε όταν χτίζω κι εκείνος αρρωσταίνει. Μια επώδυνη συμφωνία με ένα γείτονα μπορεί να αποτρέψει μια εχθρική συμμαχία του με κάποιον άλλον, εμφανώς απειλητικό, γείτονα. Έγινε με τη Βόρεια Μακεδονία, δεν προλάβαμε την Αλβανία.

Πατρίδα μας είναι ο γεωγραφικός χώρος που έχομε εμείς διαμορφώσει με τη γνώση και την τέχνη μας, ώστε να ταιριάζει στον τρόπο της ζωής μας. Φυσικά είμαστε προετοιμασμένοι να αμυνθούμε αν κάποιος προσβάλει την ακεραιότητα της πατρίδας μας, ακόμη και δίνοντας τη ζωή μας. Όμως, δεν είναι δυνατό να πυροβολήσω κάποιον επειδή με στραβοκοίταξε ή επειδή από τον τρόπο που κουνιέται εικάζω ότι με επιβουλεύεται. Θα έχουμε σύσσωμη την ανθρωπότητα εναντίον μας και, όσο ήρωες και αν είμαστε, δεν μπορούμε να τα βάλουμε με σύσσωμη την ανθρωπότητα. Η σκέψη αυτή οδηγεί σε πολλά σημαντικά. Το σημαντικότερο είναι ότι πρέπει να ξανακάνουμε πατρίδα μας την εγκαταλειμμένη γη μας, τα χιλιάδες νησιά και βραχονησίδες και τα ορεινά έρημα χωριά μας. Η φύση απεχθάνεται το κενό και όσο εμείς τα εγκαταλείπομε, τόσο θα έρχονται γείτονες να τα αξιοποιήσουν. Μα πώς θα ζήσουν αυτοί οι άνθρωποι σε τέτοιους τόπους; Έζησαν στο παρελθόν. Η ιστορία της ανθρωπότητας διδάσκει ότι η παραγωγικότητα της γης είναι ανάλογη με τον αριθμό των ανθρώπων που την κατοικούν. Οι ερημωμένοι τόποι μας είναι πλούσιοι σε ενέργεια. Είμαστε ο ευλογημένος τόπος με ενέργεια φυσική και βιολογική. Ήλιος, άνεμοι, υδατοπτώσεις, κύματα, γη για καλλιέργεια και εκτροφή ζώων, θάλασσα για εκτροφή ιχθύων και άλλων θαλασσινών. Αφήνω το (εικαζόμενο) υπέδαφος, που το εποφθαλμιούν οι απομακρυσμένοι ισχυροί. Η εκμετάλλευση του υπεδάφους μας (αν αποδειχθεί ο πλούτος του), απαιτεί κεφάλαια και τεχνολογία σε συνεργασία με άλλους, χωρίς αλλαγές συνόρων. Γιατί να γίνει με Αμερικανούς, Κινέζους, Ρώσους, Βορειοευρωπαίους και όχι Αλβανούς και Ιταλούς στο Ιόνιο, Τούρκους στο Αιγαίο; Αν βέβαια δείξουν και αυτοί την ίδια καλή θέληση, περιορίζοντας τις ένοπλες δυνάμεις τους μέσα στην επικράτειά τους. Μα οι Ιταλοί μας απείλησαν πριν από 75 χρόνια, οι Τούρκοι εδώ και 10 αιώνες, οι Σλάβοι και Βούλγαροι εδώ και 14 αιώνες. Όμως, μόνο Αμερικανικός στρατός βρίσκεται σήμερα στο έδαφός μας. Συνεργασίες οφείλουν να καλλιεργηθούν από οραματιστές θαρραλέους πολιτικούς για όλους τους γείτονές μας. Ουτοπία; Αλλά η γειτονία μαζί τους είναι πραγματική, έχει προοπτική μονιμότητας.