ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΑΠΌ ΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 31 Οκτωβρίου 2020

Αφότου άρχισαν οι άνθρωποι να σχηματίζουν κοινωνίες, άρχισε ο κοινωνικός διαχωρισμός σε τάξεις. Κύριος ανάμεσά τους ήταν σε δεσπότες και δούλους. Ο Αριστοτέλης (δικαιολογώντας την, αν και γνώριζε πως άλλοι την καταδίκαζαν) έδωσε το νόημα της δουλείας. Ο αφέντης σκέφτεται, ο δούλος εκτελεί. Η απανθρωπιά του θεσμού της δουλείας ποίκιλλε, από τη Ρωμαϊκή και νοτιοαμερικανική, που θεωρούσαν το δούλο “πράγμα” (res) ως τη λιγότερο απάνθρωπη Ελληνική αντίληψη που θεωρούσε το δούλο ένα (υποδεές) μέλος της οικογένειας. Άλλες δικαιολογίες στα αδικαιολόγητα έδωσε η κατάρα του Νώε, που, επειδή ο τρίτος γιος του, ο Χαμ (=”Μαυριδερός”), δεν τον σεβάστηκε όταν ήταν τύφλα στο μεθύσι, τον καταράστηκε να γίνει δούλος των αδελφών του. Ο Χαμ πήγε στην Αφρική και οι Αφρικανοί, οι “Αράπηδες” έγιναν δούλοι, να κάνουν αέρα στα αφεντικά, Ασιάτες απογόνους του Σημ και Ευρωπαίους απογόνους του Ιάφεθ (Ιαπετού).

Να καταργήσουμε τη δουλεία! Ναι, αλλά και οι ελευθερωμένοι δούλοι πώς θα επιβιώσουν; Έναντι της χειρωνακτικής εργασίας που πρόσφεραν στο σκεπτόμενο δεσπότη τους, εξασφάλιζαν στοιχειώδη στέγη, διατροφή, ένδυση. Με την ελευθέρωσή τους, πώς θα επιζήσουν; Κάποιοι προτίμησαν το θάνατο και επαναστάτησαν. Οι είλωτες της Σπάρτης, οι δούλοι των Αθηναίων στο Λαύριο, ο Σπάρτακος στη Ρώμη κλπ. Αξιοθαύμαστοι. Σε όλες τις περιπτώσεις, η εξέγερση πνίγηκε στο αίμα. Οι σκεπτόμενοι αφέντες νίκησαν και ήταν αμείλικτοι. Κι όμως, ήλθε το πλήρωμα του χρόνου και η δουλεία, επίσημα τουλάχιστον, καταργήθηκε. Συνέβαλε το Χριστιανικό πνεύμα “οὐκ  ἒνι  Ἰουδαῖος  οὐδἑ  Ἓλλην,  οὐκ  ἒνι  δοῦλος  οὐδἑ  ἐλεύθερος,  οὐκ  ἒνι  ἂρσεν  καὶ   θῆλυ,  πάντες  γὰρ  ὑμεῖς  εἷς  ἐστἑ  ἐν  Χριστῷ  Ἰησοῦ” (Παύλος προς Γαλάτας), αλλά δεν άρκεσε. Μόλις το 19^ο αιώνα, με Ελληνική πρωτοπορία καταργήθηκε θεσμικά η δουλεία (Ελλάδα, 1822. Αγγλία 1833. ΗΠΑ 1865). Η δουλεία απορρίφθηκε με την αποδοκιμασία του θεσμού σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού, αλλά και, πιο πεζά, επειδή έγινε ασύμφορη. Η χειρωνακτική εργασία των δούλων, που έπρεπε να διατρέφονται από τα αφεντικά τους, έγινε πιο δαπανηρή από τους αυτοματισμούς που έφερε η βιομηχανική επανάσταση.

Και οι απελευθερωμένοι δούλοι τι έγιναν; Βέβαια υπήρξαν με τις γενιές εξελίξεις σε άτομα, τόσο που έφθασε να γίνει έγχρωμος, απόγονος δούλων επομένως, Πρόεδρος των ΗΠΑ. Ωστόσο, η μεγάλη μάζα των απογόνων των δούλων παραμένουν σε χαμηλό κοινωνικό επίπεδο, επαίτες, παράσιτοι έως παράνομοι.

Η σχέση μεταξύ αφέντη και δούλου δεν αφορά μόνον άτομα, αλλά και έθνη ολόκληρα. Στην αρχαιότητα δούλοι γίνονταν οι φτωχοί, όταν σε μια ανάποδη χρονιά, για να επιβιώσουν δανείζονταν από τους πλουσίους. Ύστερα, μη μπορώντας να ξεχρεώσουν, πουλούσαν τα πάντα, τελικά τους εαυτούς τους. Ώσπου ο Σόλων απαγόρευσε την αγοραπωλησία ως δούλων των Αθηναίων διευκολύνοντας την αποπληρωμή των χρεών (σεισάχθεια). Ανάλογα, τα έθνη υποδουλώνονται για να επιβιώσουν. Στην επανάστασή μας, μετά τις αρχικές επιτυχίες, εμείς διχαστήκαμε, οι Τούρκοι όμως διπλασιάστηκαν εμπλέκοντας και τους Αιγυπτίους εναντίον μας. Η Επανάστασή μας θα είχε πνιγεί στο αίμα, αν δεν είχαν σπεύσει έγκαιρα οι Μεγάλες Δυνάμεις να μας βοηθήσουν. Ανεξάρτητα από οτιδήποτε άλλο, οφείλομε ευγνωμοσύνη στην Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία για την ύπαρξή μας ως κράτους-έθνους. Τίμημα; Φυσικά η υποδούλωσή μας στους “προστάτες” μας, που αλλάζοντας κατά διαστήματα, συνεχίζεται ως σήμερα. Υπήρξαν ηρωικά ξεσπάσματα. Νικήσαμε όταν συμμαχήσαμε με άλλους Βαλκάνιους και έπειτα με τις Δυνάμεις της Entente στον Α΄ΠΠ και με τις ίδιες περίπου δυνάμεις στο Β΄ΠΠ, στον οποίον δεν πρέπει να ξεχνάμε τι οφείλομε στους W.Churchill, F.Roosevelt  και И.Сталин. Με τη συμφωνία των τριών τους, ερήμην μας, μείναμε στη σφαίρα επιρροής (=δουλεία) του δυτικού κόσμου. Με τη δική μας συναίνεση, χωρίς καμιά παρούσα απειλή (ο εμφύλιος είχε λήξει πριν από χρόνια) εγκαταστάθηκαν Αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις στον τόπο μας. Είναι δουλεία; Μας αφήνουν πολλά περιθώρια δράσης, συμβάλλουν στην ευημερία μας, πληρώνουν, μας προσφέρουν ακόμη και δυνατότητες εκπαίδευσης κρατώντας προς όφελος της πατρίδας τους τούς πιο εκλεκτούς νέους μας, δηλαδή μας προσφέρουν ό,τι προσφέρει ένας καλός δεσπότης στο δούλο του. Αλλά για τις διεθνείς σχέσεις μας δεν αφήνεται πολύς λόγος. Όταν αμφισβητήσαμε τις άγνωστες σε μας συμφωνίες των “Μεγάλων”, τα βρετανικά τανκς επενέβησαν άμεσα. Αργότερα, έγινε ανεκτή (ή στηρίχθηκε) από τις ΗΠΑ η στρατιωτική δικτατορία και η τραγωδία της Κύπρου.

Τώρα τι κάνομε; Η προσπάθεια να απαλλαγούμε έχει μηδενικές πιθανότητες επιτυχίας. Εξάλλου είτε νικήσουμε είτε όχι, το κόστος της προσπάθειας θα είναι αβάσταχτο, ενώ για τους ξένους μια ασήμαντη δαπάνη. Μια συμμαχία για να αυξήσουμε τις πιθανότητες επιτυχίας δεν φαίνεται στον ορίζοντα, άσε που θα σήμαινε αλλαγή, όχι απαλλαγή από, αφέντη. Να μείνουμε λοιπόν αδρανείς; Η διατήρηση των ξένων βάσεων κάποτε νομοτελειακά, θα γίνει ασύμφορη για τους δεσπότες μας. Όσο υπάρχουν στον τόπο μας, ενισχύουν άμεσα ή έμμεσα τους λιγότερους από τους εσωτερικούς αντιπάλους μεταξύ μας, όπως οι Άγγλοι είχαν εξοπλίσει τον ΕΛΑΣ όσο ισχυροί ήταν στην Ελλάδα οι Γερμανοί, αλλά του ΕΛΑΣ τους αντιπάλους, όταν αυτοί έγιναν οι ασθενέστεροι. Το ίδιο κάνει κάθε ευφυής αφέντης, διαιρεί και βασιλεύει. Όταν έλθει η ώρα, λοιπόν, εκείνοι που στηρίζονται, έστω έμμεσα, στην ξένη δύναμη, δεν την αφήνουν να φύγει από φόβο μη χάσουν αυτοί την εξουσία. Εξάλλου, οι περισσότεροι, αν νικήσουν, θα πρέπει να μπορούν να επιβιώσουν στο χάος που θα έχει εγκαταλειφθεί, ενώ ο εμφύλιος πόλεμος θα είναι ένα από τα στοιχεία του. Για να επιχαίρουν οι πραγματικοί δημιουργοί του χάους: “Αυτοί είναι ανώριμοι, για να είναι ελεύθεροι!” Μένει μια μακρά προετοιμασία μεταξύ μας για την αντιμετώπιση του τι θα γίνει μετά. Περιλαμβάνει την ενότητα σε ένα ελάχιστο στόχο, την ακεραιότητα της πατρίδας μας από οποιονδήποτε, γείτονα ή απόμακρο επίβουλο αφέντη. Που μπορεί να σημαίνει ότι καλύτερα ένας αμείλικτος ντόπιος αφέντης παρά ένας μειλίχιος ξένος· ο ντόπιος κάποια στιγμή θα αφανισθεί, ο ξένος θα μείνει όσο νομίζει. Και ετοιμότητα. Κάποια στιγμή οι διεθνείς συνθήκες θα γίνουν τέτοιες που η διατήρηση ξένων στον τόπο μας θα είναι ασύμφορη γι΄ αυτούς ή προβληματική. Χρειάζεται τότε από εμάς κάποια κίνηση για να αποτινάξουμε τον αφέντη. Ο υπολογισμός της κατάλληλης αυτής στιγμής απαιτεί ιδιαίτερη οξυδέρκεια, διότι, αν γίνει άκαιρα, θα συνεπάγεται πολύ πιο στυγνή καταπίεση. Στην ιδανική περίπτωση, πρέπει να πείσουμε το δυνάστη για το πόσο ασύμφορη είναι γι΄ αυτούς η συνέχιση της ηγεμονίας του και να χωρίσουμε διατηρώντας καλές, π.χ. πολιτιστικές και εμπορικές, σχέσεις. Λίγο ουτοπικό; Όχι εντελώς!

ΑΔΙΚΗΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΔΟΤΕΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 27 Οκτωβρίου 2020

Συμφώνησαν τα δυο αδέλφια να μοιράζονται την εξουσία, ένα χρόνο ο ένας, ένα ο άλλος. Ο Ετεοκλής όμως δεν παράδωσε το θρόνο. Κι ο Πολυνείκης μάζεψε στρατό εναντίον της χώρας του. Επτά οι πύλες, επτά και οι στρατοί. Το αποτέλεσμα ήταν ολέθριο για όλους.

Ο Δημάρατος είχε νόμιμα δικαιώματα στην εξουσία, που παραβιάστηκαν. Κατέφυγε στο Μεγάλο Βασιλιά, για να στείλει στρατό στην πατρίδα του να τον αποκαταστήσει.

Ο Ιππίας, τύραννος μαζί με τον αδελφό του, τσακώθηκε με κάτι παλικάρια για ερωτοδουλειές. Τα παλικάρια δολοφόνησαν τον αδελφό του, οι Αθηναίοι τίμησαν τον Αρμόδιο και τον Αριστογείτονα ως τυραννοκτόνους και ο Ιππίας κατέφυγε, σαν το Δημάρατο, στο Βασιλιά των Περσών. Έτσι παρακινημένοι από Έλληνες ήλθαν να κυριέψουν τον τόπο μας οι Μήδοι.

Ο Αλέξιος Δ΄ Άγγελος, γιος του αυτοκράτορα που εκθρονίστηκε βίαια από τον αδελφό του, νόμιμος διάδοχος του θρόνου, ζήτησε τη βοήθεια του Δάνδολου. Του την έδωσε ευχαρίστως. Όταν ο Αλέξιος Δ΄ δεν μπόρεσε να τηρήσει τους όρους της συμφωνίας, οι Βενετοί άλωσαν την Πόλη και ακολούθησε λεηλασία που παρόμοιά της σπάνια αναφέρεται στην ιστορία. Για να πούμε του στραβού το δίκιο, πριν από δύο δεκαετίες είχε προηγηθεί σφαγή καμιά εικοσαριά χιλιάδων λατίνων μέσα στην Κωνσταντινούπολη. Η Πόλη, ακόμη κι όταν ελευθερώθηκε από τους Φράγκους, ποτέ δεν ανέκαμψε, έτσι που δεν μπόρεσε να αντισταθεί στη λαίλαπα των Οθωμανών 2,5 αιώνες αργότερα.

Ο βασιλιάς  αποφάσισε να μοιράσει το βασίλειό του στις 3 θυγατέρες του. Αποκλήρωσε όμως την Κορδέλια, που τον αγαπούσε και του έλεγε πικρές αλήθειες, ενώ οι άλλες δύο με τις γαλιφιές τους τον έπεισαν να τις προικοδοτήσει. Κι όταν το έκανε, ο βασιλιάς Λήρ μετάνιωσε. Του φέρθηκαν απαίσια. Κι η Κορδέλια μάζεψε Γαλλικό στρατό για να πολεμήσει την πατρίδα της που είχε αδικήσει τόσο αυτήν όσο και τον πατέρα της. Αποτέλεσμα ολέθριο για όλους.

Οι αγωνιστές κατά του Γερμανού κατακτητή ήταν αδυσώπητοι εναντίον των συνεργατών του. Θανάτωναν κάθε ύποπτο. Και οι “ύποπτοι” κυνηγημένοι, κατέφυγαν στον κατακτητή. Πήραν όπλα απ΄ αυτόν για να αντιμετωπίσουν τους αγωνιστές της ελευθερίας που τους απειλούσαν. Κι όταν ο κατακτητής έφυγε, και ο κίνδυνος από τους αγωνιστές συνεχιζόταν, ζήτησαν βοήθεια από τους Άγγλους πρώτα, τους Αμερικανούς έπειτα και ο κίνδυνος εξέλιπε. “…η κυβέρνησις των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής δύναται να φέρη, εγκαθιστά και στεγάζη εν Ελλάδι προσωπικόν των Ηνωμένων Πολιτειών. Αι ένοπλοι δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών και το υπό τον έλεγχόν των υλικόν δύνανται να εισέρχωνται, εξέρχωνται, κυκλοφορούν, υπερίπτανται ελευθέρως εν Ελλάδι και εις τα χωρικά της ύδατα…” Κάτι τέτοιο είχαν ζητήσει και οι Ιταλοί από το Μεταξά κι αυτός είχε απαντήσει Όχι. Ο Παπάγος απάντησε Ναι. Και ο πνευματικός άνθρωπος, ο Π.Κανελλόπουλος είπε στους Αμερικανούς δείχνοντας τους Έλληνες στρατιώτες: “Ιδού ο στρατός σας”. Λίγα χρόνια αργότερα, αυτός ο στρατός ανέτρεψε αυτόν που αυτός του εξέθρεψε.

Αναρωτιέμαι, πόσο ευχαριστημένοι ήταν τελικά από την πράξη τους οι αδικημένοι που ζήτησαν τη βοήθεια ξένων. Για ν΄ αρχίσω από το τέλος προς την αρχή, πόσο ευχαριστημένοι είμαστε που με την ανοχή τουλάχιστον του κυρίαρχου στρατού των ΗΠΑ είχαμε 7 χρόνια δικτατορίας και την εθνική συμφορά της Κύπρου, τη δεύτερη μεγάλη εθνική συμφορά στην ιστορία μας μετά το 1922; Πόσο ικανοποιημένοι ήταν η καλή Κορδέλια και ο βασιλιάς Ληρ, ο Μιχαήλ Δ΄ Άγγελος, ο Ιππίας, ο Δημάρατος, ο Πολυνείκης;

Μπορεί άραγε να μας διδάσκει η ιστορία; Τα γεγονότα επαναλαμβάνονται τόσο συχνά, που πολύ αμφιβάλλω. Μπορεί όμως να μη φταίει γι΄ αυτό η Ιστορία, αλλά το ότι από παιδιά τη διδασκόμαστε επιλεκτικά, σύμφωνα με τα συμφέροντα των κρατούντων. Σε όλα τα παραδείγματα που ανέφερα, οι προδότες ήταν αδικημένοι, αντιμετώπιζαν ακόμη και ανοιχτή απειλή για τη ζωή τους. Δεν ήταν σαν τον Εφιάλτη ή τον Ιούδα, που πρόδωσαν χωρίς να έχουν αδικηθεί. Και η παιδεία που παίρνομε τονίζει άλλοτε την προδοσία κι άλλοτε την αδικία, αποσιωπώντας οτιδήποτε αντιβαίνει στην συμφέρουσα τους κρατούντες στάση. Κάθε φορά η παιδεία μας πηγάζει από τους νικητές. Δεν φταίει όμως μόνο η ιστορία μας, ούτε μόνον η κρατούσα στάση. Φταίει και η ανεξέλεγκτη οργή όλων ή των περισσοτέρων μας. “Μπορεί να μισούμε τους ξένους, αλλά μισούμε περισσότερο τους δικούς. Κι αν ο ξένος μας βοηθά να κάνομε κακό στο διπλανό μας, καλώς να ορίσει”, γράφει ο U.Eco. Σκληρό, αλλά, αν αποφασίσαμε να ζούμε σε μια κοινωνία, είμαστε υποχρεωμένοι να τη θέτουμε πάνω από τη δική μας ύπαρξη. Όσο κι αν η πατρίδα μας μάς αδικεί και μας απειλεί, εμείς δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση, να την προδώσουμε. Μας το δίδαξε ο Σωκράτης. Όταν τόσο άδικα η πολιτεία του τον καταδίκασε σε θάνατο, και οι μαθητές του είχαν οργανώσει τη δραπέτευσή του, αυτός αρνήθηκε, αφού η πόλη του, νόμιμα (έστω και άδικα) τον είχε καταδικάσει. Αυτός που προπάντων δεν φταίει είναι ο ξένος. Αυτός πάντα το δικό του συμφέρον κοιτάζει. Κι αν κάποιος αδικημένος στην πατρίδα του ζητήσει τη βοήθεια του ξένου, αυτός ευχαρίστως θα τη δώσει, καθώς έτσι, με τη “βοήθεια” που θα παράσχει θα γίνει ο κυρίαρχος όλων, και των αδικούντων και των αδικημένων. Η στάση αυτή που υποστηρίζω δεν είναι εντελώς αυθαίρετη. Ακόμη και όταν η ίδια η πατρίδα μου άδικα με απειλεί, η προσφυγή σε ξένη δύναμη εναντίον της πατρίδας μου, δεν με σώζει. Θα βλάψει και την πατρίδα μου και εμένα τον ίδιο. Τα παραδείγματα στην ιστορία είναι άφθονα. Μόνο που δεν τα ενστερνιζόμαστε, καθοδηγούμενοι από τη (δικαιολογημένη πολλές φορές) οργή μας και από την (ηθελημένη από άλλους) παιδεία που μας επιβάλλεται στην παιδική μας ηλικία. Μια άμυνά μας, ως ενηλίκων, είναι να αναζητούμε μόνοι μας την αλήθεια. “Είναι επικίνδυνο να διαβάζουμε για ένα θέμα πριν σκεφθούμε οι ίδιοι πάνω σ΄ αυτό….Όταν διαβάζουμε, κάποιος άλλος σκέφτεται για μας”, μας θυμίζει ο Schopenhauer. Επεκτείνοντάς το, είναι επικίνδυνο να ακούμε τους δασκάλους, να διαβάζουμε τα σχολικά βιβλία, να ακούμε τον παπά την Κυριακή, να παρακολουθούμε τα κανάλια στον καναπέ μας, να διαβάζουμε τις εφημερίδες ή το διαδίκτυο, χωρίς να έχουμε σκεφθεί προηγουμένως πάνω στο θέμα που πληροφορούμαστε. Πιο χρήσιμη είναι η συζήτηση με τους άλλους στο καφενείο ή στο προαύλιο της εκκλησίας, αν πηγαίνουμε εκεί τις Κυριακές, και, προπάντων, η σκέψη μας στην ώρα της περισυλλογής.

ΑΛΚΥΣΤΗ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 27 Οκτωβρίου 2020

Πολύ βαριά η ατμόσφαιρα στο παλάτι του Άδμητου. Ο κορωνοϊός, που δεν σέβεται ούτε τους μεγαλύτερους ηγέτες, έχει εισβάλει. Ήδη βρίσκονται σε αναπνευστήρα ο πατέρας, η μητέρα του βασιλιά και η γυναίκα του η Άλκυστη. Tώρα αρρώστησε και ο ίδιος. “Έχομε τρεις αναπνευστήρες και οι άρρωστοι είστε τέσσερις”, ψέλλισαν οι γιατροί του. Έξαλλος ο Άδμητος: “Δε γίνεται το βασίλειο να μείνει χωρίς βασιλιά”. Πήγαν πρώτα στον πατέρα του. Του εξήγησαν την κατάσταση. Με τρεμάμενα χέρια, καθώς δεν μπορούσε να μιλήσει, τους έγραψε: “Είμαι γέρος και είμαι ο πατέρας του βασιλιά. Δεν μπορείτε να μου το κάνετε αυτό”. Πήγαν μετά στη μητέρα του. Κι εκείνη με σημείωμα τους απάντησε: “Αχ, θα κλάψω πολύ το παιδάκι μου, αν πεθάνει. Αν εγώ έχω πεθάνει, ποιος θα τον κλάψει;” Καθώς αρνήθηκαν να δώσουν τον αναπνευστήρα τους στο βασιλιά ο βασιλοπάτωρ και η βασιλομήτωρ, πήγαν στη γυναίκα του. “Το καμάρι μου! ο λεβέντης μου! Τι θα κάνω εγώ χωρίς αυτόν; Να του βάλετε τον αναπνευστήρα μου κι εγώ ας πεθάνω!” Έβαλαν τον αναπνευστήρα στο βασιλιά, εκείνος σώθηκε, αλλά η καρδιά της Άλκυστης σταμάτησε. Πέσαν απάνω της οι γιατροί για καρδιοαναπνευστική ανάνηψη. Εκείνη τη στιγμή έτυχε να περνά από κει ένα ρωμαλέο παλικάρι. Τον έλεγαν Ηρακλή. Έμαθε τι συμβαίνει και, σαν αστραπή, έτρεξε απέναντι, σε ένα εργοστάσιο ξένης εταιρείας που κατασκεύαζε αναπνευστήρες. Το φύλαγε μια φρουρά από πάνοπλους, σαν αστακούς, στρατιώτες που την έλεγαν “Κέρβερο”. Φυσικά, δεν πτόησαν τον Ηρακλή. Αυτός είχε εκπαιδευθεί από το Χείρωνα και είχε κατακτήσει χρυσή ζώνη στην πάλη, πυγμαχία, παγκράτιο, κατς, καράτε, ζίου ζίτσου, κουνγκ φου και τάε κβο ντο. Στο πι και φι τους εξουδετέρωσε. Έδωσε μια κλωτσιά στις διπλοκλειδωμένες πόρτες, τις έσπασε, πήρε τον πολύτιμο αναπνευστήρα κι έτρεξε πίσω στο παλάτι. Οι γιατροί συνέχιζαν τις προσπάθειές τους να επαναφέρουν την Άλκυστη. Τους έδωσε τον αναπνευστήρα, η Άλκυστη επανήλθε στη ζωή, έγιναν καλά και τα άλλα μέλη της οικογένειας και το γέλιο ξαναγύρισε στο παλάτι. Την επομένη, ανοίγοντας τον κομπιούτερ είδαν στο Twitter ένα μήνυμα προσωπικό για τον Άδμητο: “Συγχαρητήρια. Αποδείξατε πως ο κορωνοϊός δεν είναι κάτι το σημαντικό. Σημαντικό είναι η οικονομία, δηλαδή εγώ! Πρόεδρος Τραμπ”. Την ίδια ώρα χτυπούσε το κουδούνι κι ένας υπάλληλος της ACS έφερνε ένα δέμα προσωπικά για το βασιλιά. Το άνοιξε προσεκτικά ο υπασπιστής του, μήπως περιείχε κανένα εκρηκτικό μηχανισμό, αλλά μέσα είχε μόνο ένα φιαλίδιο, μια σύριγγα και ένα σημείωμα: “Συγχαρητήρια. Σας στέλνω ένα εμβόλιο για την κορούλα σας. Πρόεδρος Πούτιν”. Το παλάτι πανηγύριζε. Όλα καλά. Όμως, ένας γείτονας ήταν κακοήθης. Άρχισε να ωρύεται από ένα μιναρέ: “Το μισό Αιγαίο είναι δικό μου. Σουλτάν Ρετζίπ Ερντογάν”. Έστειλε ταυτόχρονα το στόλο του να σώσει ένα τουρίστα που πνιγόταν στο λιμάνι της Τήνου, μπροστά στη Μεγαλόχαρη. Τώρα θύμωσαν οι φίλοι από την Ευρώπη. Γεμάτοι οργή διαμήνυσαν στο γείτονα σε πολύ σκληρή γλώσσα: “Είσαι παλιόπαιδο!”. Του έστειλαν τα υποβρύχια και τις κορβέτες που είχε παραγγείλει, με ένα φοβερό μήνυμα: “Αν ξανακάνεις τέτοιες αταξίες, θα σε μαλώσουμε πολύ!”…

Δεν ξέρω πώς τελειώνει η ιστορία του Άδμητου και της Άλκυστης. Ξέρω μόνο πως βρισκόμαστε σε δεινή θέση. Με τα δόντια κρατάμε τον κορωνοϊό να μην εξαπλωθεί όπως έγινε στην Ιταλία, στην Ισπανία, στην Αμερική και σε άλλες χώρες. Το κάνομε αυτό με κατάρρευση της οικονομίας μας. Η οικονομία μας, μόλις είχε βγει από τον αναπνευστήρα της προηγούμενης δεκαετίας, ενώ το συνολικό έθνος μας είναι χρεωμένο να ξεπληρώνουμε τους δανειστές μας τα επόμενα 100 χρόνια. Ο γείτονας ζητά να συζητήσει μαζί μας ταυτόχρονα με διαρκώς απλωνόμενη στρατιωτική δραστηριότητα. Οι ισχυροί νύπτουν τας χείρας τους. Έτσι πρέπει να κάνουν για να μην κολλήσουν τον ιό. Ο Ηρακλής λείπει στην Εσπερία ή στον Καύκασο. Πού να πρωτοπάει κι αυτός; Και η Άλκυστη έχει γεράσει πια.

Φοβούμαι πως δεν έχομε πολλές διεξόδους. Σχεδόν καμιά. Διότι, για τη σωτηρία μας χρειαζόμαστε θυσίες, ναι, θυσίες σαν εκείνη της Άλκυστης. Και χρειαζόμαστε ηράκλεια ρώμη, με αξιόμαχο εξοπλισμό και οργάνωση. Ο εξοπλισμός απαιτεί δραστική περικοπή της καλοζωίας μας σε επίπεδο πιο κάτω από της δεκαετίας του 1950. Και έλεγχο των ελευθεριών μας αυστηρότερο από εκείνο της δικτατορίας και της προδικτατορικής εποχής, όταν είχαν συνέπειες εναντίον μας όχι μόνο οι πράξεις μας, αλλά και τα φρονήματά μας που έπρεπε να είναι “κοινωνικά”. Μόνο που τότε οι περιορισμοί ήταν για να ωφελείται ένα σύμπλεγμα οικονομικής και πολιτικής ολιγαρχίας, ενώ τώρα οι περιορισμοί, εγκεκριμένοι από ένα δημοκρατικό σύνολο, θα γίνουν για τη σωτηρία ολόκληρου του έθνους που κινδυνεύει με αφανισμό. Δεν μπορούμε να στηριζόμαστε στη βοήθεια συμμάχων και εταίρων. Δεν πρέπει να τους βρίζουμε, διότι τότε θα τους έχουμε εναντίον μας, αλλά και να μην περιμένουμε να τους έχουμε στο πλευρό μας. Γιατί να κινδυνεύσουν για χατίρι μας;  Μην ξεχνάμε ότι, μαζί με τους απαράμιλλους αγώνες μας, την τελευταία στιγμή μας έσωζαν. Είτε από Ανατολή και Δύση στο Ναυαρίνο είτε με τη δωρεά των Επτανήσων είτε στην ντροπιαστική ήττα μας το 1897 είτε με τη δωρεά, πάλι από Ανατολή και Δύση, των Δωδεκανήσων. Φυσικά, δεν το έκαναν από αγάπη για μας, τους τόσο σπουδαίους. Ούτε για ανταμοιβή για όσα τους παρέδωσαν οι πρόγονοί μας, αν και αυτό έπαιξε το ρόλο του. Είχαν τα συμφέροντά τους. Οι Αμερικανοί δεν μας συμπαραστάθηκαν τον καιρό της χούντας, οι Άγγλοι και Αμερικανοί δεν μας συμπαραστάθηκαν στο εθνικό θέμα της Κύπρου, οι Ρώσοι συχνά μας πρόδωσαν, είτε στα Ορλοφικά, Άγιο Στέφανο είτε πουλώντας S400 στους Τούρκους, αλλά μην ξεχνάμε τη συνδρομή τους στο Ναυαρίνο ούτε ότι τους οφείλομε σε μεγάλο βαθμό την ανακούφιση από τη ναζιστική θηριωδία. Έχομε δικαίως παράπονα, αλλά ας μην περιμένουμε πως θα έλθουν να χύσουν το αίμα τους για να μην πάρουν οι Τούρκοι τη δικαιοδοσία στα νερά μας. Η αντίσταση πρέπει να είναι δική μας. Έχω ήδη προτείνει, ότι με μεγάλες θυσίες, πρέπει να καταστήσουμε οικονομικές μονάδες και να κατοικήσουμε τα έρημα νησιά μας (πλησιάζουν τις 6000, κατοικημένα σήμερα μόνο διψήφιος αριθμός). Μπορούν να μας προμηθεύουν ενέργεια, φυσική από τον ήλιο, τους ανέμους τα κύματα και βιολογική από θαλάσσιες καλλιέργειες. Προπάντων όμως, κατοικώντας τα θα τα κάνουμε έμπρακτα στις καρδιές μας και στα μάτια των ξένων Ελληνικά. Η Άλκυστη μπορεί να ζήσει.

Γιγαντομαχία

Η γιγαντομαχία μοιάζει να βρίσκεται σε αδιέξοδο με θύματα εμάς όλους τους ανθρώπους. Οι ελπίδες μας βρίσκονται αναγκαστικά σε ένα Προμηθέα

• Δημήτρης Α. ΣιδερήςΟμότιμος καθηγητής καρδιολογίας
• Huffington Post, 18 Οκτωβρίου 2020

HERITAGE IMAGES VIA GETTY IMAGES

Ερωτεύτηκαν ο Ουρανός με τη Γη. Ο έρωτάς τους ήταν κεραυνοβόλος.Mε βροντές και αστραπές, η μάνα Γη ποτίστηκε με το σπέρμα του και γέννησε ό,τι βλέπομε γύρω μας. Μεταξύ άλλων γέννησαν τον Κρόνο και τη Ρέα που παντρεύτηκαν. Τα πάντα έρρεαν με τη Ρέα στο διάβα του χρόνου Κρόνου. Ο Κρόνος επαναστάτησε κατά του πατέρα, τον ευνούχισε και βασίλεψε αυτός. Η μάνα του όμως, η Γαία, γνώριζε τα πάντα, πρόβλεψε πως θα τον ανατρέψει ο γιος του. Έτσι κι αυτός κατάπινε τα παιδιά που γεννούσε η Ρέα, αλλά αυτά ήταν αθάνατα. Στο στερνοπαίδι της, το Δία, η Ρέα έδωσε στον Κρόνο να καταπιεί έναν ογκόλιθο φασκιωμένο, αντί του νεογέννητου, που το έστειλε στη σπηλιά της Κρήτης να μεγαλώσει μυστικά, με ασφάλεια. Όταν μεγάλωσε, έδωσε στον μπαμπά του ένα εμετικό κι αυτός ξέρασε όλα τα παιδιά που είχε καταπιεί. Με το χρόνο καταπίνεται η αλήθεια, αλλά κάποτε, πάλι με το χρόνο, ξαναβγαίνει στην επιφάνεια. Τα πράγματα δεν ήταν ρόδινα για το Δία. Ακολούθησε ένας τρομακτικός πόλεμος που, κατά τις περιγραφές του Ησιόδου, αντιστοιχεί στην αναστάτωση που ακολούθησε μια από τις μεγαλύτερες εκρήξεις ηφαιστείου που υπήρξαν στη γη, εκείνη της Σαντορίνης. Από τη μια μεριά ο Κρόνος με τα αδέλφια του, τους Τιτάνες, από την άλλη ο Δίας με τους άλλους θεούς, τους Γίγαντες, τους Εκατόγχειρες κ.λπ.

Σε σημαντικό βαθμό ο πόλεμος κρίθηκε χάρη στη δράση ενός αναρχικού. Ο Προμηθέας, γιος του Τιτάνα Ιαπετού, πήγε με το μέρος του Δία. Αργότερα αρνήθηκε και του Δία την αρχή για χάρη των ανθρώπων. Έκλεψε γι΄ αυτούς από το Δία, τη φωτιά και την τέχνη της πολιτικής. Τιμωρήθηκε. Το Κράτος και Η Βία τον σταύρωσαν στον Καύκασο, όπου ένας διόσταλτος αετός, του έτρωγε το συκώτι κι αυτό ξαναγεννιόταν. Η ανθρωπότητα του ανταπέδωσε την ευεργεσία. Ένας άνθρωπος, ο Ηρακλής, τον ελευθέρωσε. Με το Δία η αταξία των γονιών του αντικαταστάθηκε από τάξη. Όχι πως έπαψαν να ρέουν, να αλλάζουν, τα πάντα, αλλά μεταβάλλονταν με τάξη, κρύο το χειμώνα, ζέστη το καλοκαίρι, φως τη μέρα, σκοτάδι τη νύχτα.

Ζούμε σήμερα μια γιγαντομαχία. Η Κρόνια αταξία, τέκνο του Ουράνιου φιλελευθερισμού, μοιάζει να έχει φθάσει στο αμήν και περίμενε μια αφορμή για να ξεσπάσει στον πόλεμο των γιγάντων. Η αφορμή δόθηκε με μια κορώνα, του ιού. Η επικράτηση του ιού συνδέεται με απογείωση της βιομηχανίας της υγείας, φαρμακοβιομηχνίες κλπ και καράρρευση της λοιπής οικονομίας.

Οι υπεράνθρωπες δυνάμεις παλεύουν πίσω από τις πλάτες μας. Σύσσωμος ο σοβαρός διεθνής ιατρικός τύπος τονίζει τη σημασία του COVID 19. Όμως υπάρχουν και κάποιοι ”αναρχικοί” επιστήμονες που εκφράζουν επιφυλάξεις. Τα ιατρικά περιοδικά στηρίζονται οικονομικά στις φαρμακοβιομηχανίες και σ΄ αυτές στηρίζεται και η συντριπτική πλειονότητα της έρευνας που γίνεται διεθνώς. Πολύ δύσκολα φθάνει στη δημοσιότητα κάθε ”αιρετική” άποψη. Ωστόσο, τα μέτρα που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση της ”πανδημίας”, όπως λίγο αυθαίρετα χαρακτηρίζεται η επιδημία, θίγουν καίρια τη λοιπή οικονομία. Και αυτή έχει αρχίσει να ξοδεύει άγνωστο όγκο πλούτου για να κλονίσει την αξιοπιστία των ιικών επιχειρημάτων.

Φυσικά επηρεάζονται οι πολιτικές. Υπάρχουν πολιτικοί, που, για χάρη των ψήφων που προσδοκούν, με δραστικούς περιορισμούς πετυχαίνουν για βραχύ σχετικά διάστημα τον ευνουχισμό της απειλής, αλλά αμείλικτος ο γίγαντας της λοιπής οικονομίας ανακόπτει πρόωρα την προσπάθεια. Από την άλλη, οι αρνητές του ιού με το μέρος της γιγαντοβιομηχανίας πετυχαίνουν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες νεκρών περιφρονώντας τον κορωνοϊό και διαφημίζοντας από το κύρος του αξιώματός τους ότι με λίγη χλωρίνη αντιμετωπίζεται ο κορωνογίγαντας.

Ακόμη και όταν οι ηγέτες αυτής της άποψης γίνονται οι ίδιοι θύματα του ιού, άλλοι μετριάζουν τη στάση τους, όπως ο ΜπόριςΤζόνσον κι άλλοι, όπως ο Ντ. Τραμπ, περηφανεύονται για τα θύματα που είναι υπεύθυνοι. Κύριο μέτρο που λαβαίνουν είναι να κατηγορούν την Κίνα και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, για απόκρυψη δεδομένων. Μόνο που, όταν ο Πρόεδρος της Γιγαντοδύναμης είχε στα χέρια του τα δεδομένα, δεν ξέρομε τι ακριβώς έκανε άλλο από το να τα αμφισβητεί.

Ο αναγνώστης μου θα ευχόταν να του πω ποια είναι τα πραγματικά δεδομένα. Η αλήθεια είναι πως, καθώς όλα τα ΜΜΕ παγκοσμίως βρίσκονται στα χέρια των οικονομικών γιγάντων, κανένας δεν την ξέρει. Μοιάζει να έχουμε να κάνουμε με έναν ιό με ασυνήθιστα μεγάλη μεταδοτικότητα, με θνητότητα που μάλλον ασήμαντα διαφέρει από το μέσο όρο των λοιπών ιώσεων (που δεν είναι αμελητέα) και με προσδοκία να αναπτυχθούν συντομότερα από κάθε άλλη φορά εμβόλια και φάρμακα. Μόνο που η αποτελεσματικότητα και η ασφάλειά τους θα είναι σίγουρες μετά μακρό χρονικό διάστημα, τόσο που επιτρέπει στο μεταξύ στον ιό να μεταλλαχθεί – κι αυτή είναι άλλη μια ιδιότητα του μουσαφείρη που φιλοξενούμε. Ώσπου να έχουμε στα χέρια μας ικανοποιητικά αποτελεματικά και ασφαλή φάρμακα, αυτός θα έχει μεταλλαχθεί.

Η γιγαντομαχία μοιάζει να βρίσκεται σε αδιέξοδο με θύματα εμάς όλους τους ανθρώπους. Οι ελπίδες μας βρίσκονται αναγκαστικά σε ένα Προμηθέα, που, με αναρχικές ιδέες, θα μπορέσει να μεταβάλει την ισορροπία προς όφελος των ανθρώπων. Ποιες είναι αυτές; Υπάρχουν;

Στη ζούγκλα, τα ζώα αρρωσταίνουν. Όμως επιδημίες δεν υπάρχουν. Τα ίδια ζώα στα ανθρώπινα εκτροφεία όχι μόνο αρρωσταίνουν, αλλά και υφίστανται επιδημίες που μεταδίδονται αστραπιαία. Ποια είναι η διαφορά; Στη ζούγκλα τα ζώα ζουν αγελαία, στα εκτροφεία συνωστισμένα! Η τρέχουσα πανδημία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο κάποτε θα υποχωρήσει, αλλά άλλη θα έλθει. Αναγκαστικά. Και ο βασικός τρόπος να αποφύγουμε μια τέτοια εξέλιξη είναι να αραιώσουμε. Η αραίωση περιλαμβάνει αφενός έλεγχο του υπερπληθυσμού, που πρέπει να είναι παγκόσμιος, αλλιώς θα σημάνει επιβολή των πολυπληθεστέρων στους ολιγαριθμοτέρους, και αφετέρου αραίωση του πληθυσμού, όπως ζούσε την εποχή των προπαππούδων μας. Αυτό είναι δυνατό να γίνει όχι ζητώντας από τους πολίτες να πάνε να ζήσουν στην ερημιά, στους εγκαταλειμμένους τόπους των προγόνων τους· αυτό κανένας λογικός άνθρωπος δεν θα το κάνει. Θα πρέπει η οικονομία να αποκεντρωθεί με αναγκαστικά μέτρα. Ειδικότερα, στον τόπο μας να γίνουν ενεργοπαραγωγά τα ερημονήσια μας, από τον άνεμο, τον ήλιο, τα κύματα, τις θαλασσοκαλλιέργειες. Παράλληλα θα ξαναγίνουν Ελληνικά, παύοντας να είναι γκρίζες ζώνες.

Το άλλο μέτρο είναι το δεύτερο δώρο του Προμηθέα: Η πολιτική, που πρέπει να ξεφύγει από το στραγγαλισμό της οικονομίας και να ξαναγίνει ό,τι πρέπει, ξανά δημοκρατία. Αυτόματα δεν γίνεται. Θα χρειασθεί ανθρώπους ήρωες, Ηρακλείς.

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

ΟΡΑΜΑ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 23 Οκτωβρίου 2020  

Διαβάζω το μυθιστόρημα μιας Κινέζας. Περιγράφει τη ζωή της οικογένειάς της αρχίζοντας από την προγιαγιά της και φθάνοντας ως τις μέρες μας. Διαμέσου της προσωπικής αφήγησης παρουσιάζει και την ιστορία της Κίνας αυτά τα χρόνια. “Οι αγριόκυκνοι”. Είναι να θαυμάζεις και ν΄ απορείς, πώς αυτή η χώρα, με την άθλια κατάσταση που βρισκόταν, μέσα στα τελευταία 70 χρόνια εξελίχθηκε σε κορυφαία παγκόσμια οικονομική – και όχι μόνο – δύναμη. Περιγράφονται οι ασύλληπτες θυσίες του κινεζικού λαού, ακόμη και σε εκατομμύρια ανθρώπινων ζωών, και των ελευθεριών τους. Και αναρωτιέται κανένας, άξιζε τόσες θυσίες αυτό το αποτέλεσμα; αλλά και θα μπορούσε να επιτευχθεί τέτοιο αποτέλεσμα χωρίς τόσες θυσίες;

Έχω προτείνει επανειλημμένα τον αντίποδα, τη Δημοκρατία. Ο Πλάτων είχε περιγράψει την Πολιτεία του και την είχε ονομάσει Ουτοπία, καθώς δεν υπήρχε τόπος που να μπορεί να την εφαρμόσει. Η περιγραφή μιας σύγχρονης δημοκρατίας όμως δεν είναι ουτοπία, αφού τουλάχιστον μία φορά, σ΄ αυτό τον τόπο μάλιστα, εφαρμόσθηκε. Θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα θαύμα σαν το κινεζικό μια Ελληνική δημοκρατία;

Βρισκόμαστε κάτω από τρομακτικές απειλές. Μια είναι η κλιματική. Ο καιρός ταλαντώνεται από καύσωνες με πυρκαγιές σε καταιγίδες με πλημμύρες, με γραμμική μακροχρόνια αύξηση της έντασής τους, επιδείνωση του κλίματος. Άλλη είναι των επιδημιών που όχι μόνο αφανίζουν ζωές, όπως έκαναν πάντοτε, αλλά και κατεδαφίζουν οικονομίες με τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν. Προβλέπονται αλλεπάλληλες επιδημίες, καθώς οι αίτιοι ιοί εύκολα μεταλλάσσονται. Και είναι βέβαια οι καθαρές απειλές για την ακεραιότητά μας από γείτονα, που είναι αλλεπάλληλες, για την ώρα χωρίς σφαίρες, αλλά, ακόμη κι αν κάνουμε πόλεμο και νικήσουμε, θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Γείτονας είναι. Και οι τρεις απειλές, μπορούν να απαλυνθούν με ένα κοινό μέτρο, την αραίωση του πληθυσμού μας. Είμαστε μια προνομιούχος χώρα με ψηλά βουνά, κάμπους και περιβαλλόμαστε από ένα μοναδικό υδάτινο στεφάνι, που μας παρέχει προστασία και από τις τρεις απειλές.

Αφορμή να γράψω αυτό το κείμενο αποτέλεσε η ευγενική αρνητική κριτική ενός αναγνώστη μου. “Θα βρεθούν ικανοί αριθμητικά Έλληνες να κατοικήσουν σε ερημονήσια; Θα είχε ενδιαφέρον μια οικονομοτεχνική μελέτη που να εξετάζει το κόστος μετατροπής ενός ξερονησιού σε χώρο με επαρκή υποδομή για εγκατάσταση ανθρώπινης κοινότητας (ύδρευση, ηλεκτροδότηση, επικοινωνίες, ανεφοδιασμό σε είδη πρώτης ανάγκης κτλ) αλλά και το κόστος διαβίωσης σ’ ένα τέτοιο μέρος.” Όμως πρέπει κάτι να κάνουμε. Ανάγκα και οι θεοί πείθονται (Πλάτων;). Ένα όραμα πρέπει να μετατραπεί σε σκοπό, πρόγραμμα και αξιολόγηση. Ο σκοπός διαμορφώνεται στη βάση κυρίως αναγκών, πόρων και τεχνογνωσίας. Και τα τρία υπάρχουν. Στους πόρους υπάρχει η γη, ο ήλιος, η θάλασσα, τα κύματά μας. Χρειάζονται και λεφτά, αλλά “λεφτά υπάρχουν” ή βρίσκονται. Το κακό είναι όμως πως το κόστος δεν είναι μόνο λεφτά. Μια τέτοια προσπάθεια σημαίνει και πολιτικό κόστος (αριθμό ψήφων για το κόμμα που θα πάρει τέτοια μέτρα), αλλά και απώλειες ζωής. Είναι βέβαιο πως θα ξεσηκώσει οχλοκρατικές εκδηλώσεις, με αποκλεισμούς λιμανιών και δρόμων, γενικές απεργίες, συλλαλητήρια, με καταστροφές και χρήση μολότοφ με σιδερολοστούς και πέτρες από τη μια μεριά παρμένα από τις γύρω δομές, μάνικες με νερό και δακρυγόνα από την άλλη. Όλα αυτά μπορεί να καταλήξουν σε απώλειες ζωής, που μπορεί να είναι των διαδηλωτών ή των αστυνομικών ή και τρίτων που τυχαίνει να βρίσκονται παρόντες. Τέτοια συμβάντα μπορεί να μην είναι στοχευμένες επώνυμες δολοφονίες, όπως του Παύλου Μπακογιάννη ή του Παύλου Φύσσα, αλλά είναι φόνοι, ακόμα και τρίτων, όπως των θυμάτων στη Μαρφίν. Πώς αντιμετωπίζονται όλα αυτά από μια δημοκρατία, που θέλει να επιβάλει την απαλλαγή από την ανάγκη;

Υπάρχει μια σύγχυση. Ενώ όλοι αντιλαμβάνονται ότι ολοκληρωτισμός είναι η επιβολή της θέλησης κάποιων με βία που αποσκοπεί, επιτυχώς ή όχι, να επιβάλει τάξη, οι περισσότεροι θεωρούν ότι δημοκρατία σημαίνει να κάνει καθένας ό,τι θέλει. Όχι, αυτό είναι οχλοκρατία· η δημοκρατία είναι ένα πολύ αυστηρό καθεστώς. Στη δημοκρατία όλοι, υποχρεωτικά, μετέχουν σε κάποια φάση της ζωής τους στην εξουσία, ως κληρωμένοι άρχοντες που λαβαίνουν αποφάσεις για το σύνολο. Είτε γενικές, στη βουλή ως κληρωμένοι βουλευτές, είτε ειδικές στα ποινικά δικαστήρια ως ένορκοι, είτε μερικές στα δημοτικά, περιφερειακά, συνδικαλιστικά, επαγγελματικά συμβούλια. Οι αποφάσεις λαμβάνονται πάνω σε εισηγήσεις εκλεγμένων εισηγητών που έχουν προεπιλεγεί υποψήφιοι με τεκμηριωμένη γνώση και είναι επιφορτισμένοι να υλοποιήσουν τις αποφάσεις της νομοθετικής και δικανικής εξουσίας, χωρίς προσωπική συμμετοχή στην απόφαση. Όταν οι αποφάσεις έχουν ληφθεί από τις ανάλογες εξουσίες, στις οποίες έχουν ίση πρόσβαση εκ περιτροπής το σύνολο των πολιτών, συνοδεύονται από τεράστιο κύρος, που αποθαρρύνει την οχλοκρατία. Στη δημοκρατία επίσης όλοι, υποχρεωτικά, μετέχουν σε κάποια φάση της ζωής τους ως απόλυτα αρχόμενοι εφαρμόζοντας ασυζητητί διαταγές ανωτέρων τους. Σαν τις συνθήκες που βίωσαν όλοι οι κινέζοι τις τελευταίες δεκαετίες. Εννοώ ότι όλοι ανεξαιρέτως, άνδρες και γυναίκες, υπηρετούν μια θητεία π.χ. 1 έτους (χωρίς έκτακτες ανάγκες), στην οποίαν κάνουν ό,τι διατάσσονται, με σκοπό, όχι να σκοτώνουν εχθρούς, αλλά να εκτελούν δημιουργικά έργα (W.James). Αυτοί θα καταστήσουν τις ερημιές κατοικήσιμες και οικονομικά βιώσιμες. Στη συνέχεια η κυβέρνηση, χωρίς να φοβάται την απώλεια ψήφων, αφού η απόφαση-νόμος θα έχει το κύρος μιας βουλής, τυχαίου δείγματος του συνόλου δήμου, θα εφαρμόσει κίνητρα και αντικίνητρα. Από τη μια μεριά υψηλούς μισθούς σε όσους θέλουν να εργασθούν στα νεότευκτα μέρη, απολαμβάνοντας συνάμα φυσική και υγιεινότερη ζωή. Αφετέρου, αμείλικτη εφαρμογή της πολεοδομίας στις πόλεις. Κι αυτή σημαίνει κατεδάφιση αυθαιρέτων από ρεματιές και γενικότερα από περιοχές εκτός σχεδίου πόλεως, με δαπάνες από φορολόγηση όσων επιλέγουν να μείνουν εντός σχεδίου σε μια ομορφότερη, υγιεινότερη, αλλά δαπανηρή πόλη. Υπενθυμίζω πως ήδη η δική μας ολιγαρχία, η ρεπούμπλικα (Hellenic republic όχι Hellenic democracy), που εμείς έχομε ψευδοονομάσει “προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία”, προβλέπει, σε κρίσιμες καταστάσεις, άρση της ισχύος σειράς άρθρων που εγγυώνται τις ατομικές και πολιτικές ελευθερίες. Η υλοποίηση οραμάτων είναι δύσκολη υπόθεση. Οι Κινέζοι προγραμμάτισαν εξωπραγματικό ρυθμό ανάπτυξης και φυσικά απέτυχαν. Όμως πέτυχαν μια ανάπτυξη με ρυθμό υπερδιπλάσιο από εκείνο των δυτικών χωρών. Το όραμα απαιτεί πρώτιστα φαντασία, να κάνεις εκείνο που “δε γίνεται”. Ο Λόγος ύστερα το τιθασεύσει, διαμορφώνοντάς το σε σκοπό, πρόγραμμα και αξιολόγηση, με δημοκρατική πρόβλεψη αναθεώρησης όλων, ανάλογα με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης. Υπάρχουν 99 τρόποι για να μην μπορεί να γίνει κάτι. Υπάρχει όμως και ένας με τον οποίον μπορεί. Αυτόν ακολουθούμε.

ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 22 Οκτωβρίου 2020

Ολόκληρη η πανανθρώπινη σκέψη, προχωρώντας σε μια διαρκή αφαίρεση, φθάνει στο τρίπτυχο της ανθρώπινης ψυχής που περιέγραψε πρώτος με σαφήνεια ο Πλάτων, της γνώσης (λογιστικό), συναισθήματος (θυμοειδές) και βούλησης (επιθυμητικό). Ο Αριστοτέλης προχώρησε να διακρίνει ότι η βούληση μπορεί να έχει διττή προέλευση: να προκύπτει είτε από τη γνώση (προαίρεση) είτε αυτόματα (όρεξη). Το σχήμα αυτό για να το κατανοήσουμε, συχνά το μεταφέρομε σε ποικίλα επίπεδα, από το απλό γεωμετρικό, στο φυσικό, στο φυσιολογικό, στο ψυχολογικό, στο κοινωνικό. Σε κοινωνικό επίπεδο τα τρία στοιχεία αντιστοιχούν στην Επιστήμη, την Τέχνη, την Ηθική. Παρά τις μεγάλες διαφορές μεταξύ των επιπέδων αυτών, οι σχέσεις των τριών στοιχείων μεταξύ τους διατηρούνται οι ίδιες. Και οι σχέσεις αυτές μπορούν να σχηματοποιηθούν όπως στα παραπάνω σκίτσα. Η κατανόηση αυτών των σχέσεων δεν έχει μόνο θεωρητικό, φιλοσοφικό νόημα, διότι μεταφράζεται σχεδόν άμεσα σε πρακτική εμπειρία, στο τι να κάνουμε. Έτσι, ο Σωκράτης δεχόταν ότι η βούλησή και η ηθική μας προέρχονται από τη γνώση. Αρκεί να ξέρουμε, για να είμαστε αγαθοί. “Κακὸς μὲν γὰρ ἑκὼν οὐδείς“, έλεγε κατά τον Πλάτωνα. Αν το δεχθούμε αυτό, αρκεί να προχωρήσει η επιστήμη στην κοινωνία, για να βελτιωθεί η ηθική της και η αρετή όλων των ανθρώπων. Και προκύπτει έντονα το ερώτημα, η επιστήμη – και η γνώση αντίστοιχα – είναι καλή ή κακή; ή μήπως είναι ουδέτερη, όπως υπονοεί το σχήμα 1 παραπάνω; Υπάρχουν σοβαρά επιχειρήματα υπέρ της τελευταίας άποψης. Η αυξημένη γνώση με την τεχνολογία που τη συνοδεύει στα χέρια καλών ανθρώπων αποδεικνύεται καλή και ωφελεί την ανθρωπότητα, στα χέρια των κακών είναι κακή και βλάπτει. Ακόμη και εντελώς θεωρητικές απόψεις, όπως η θεωρία της σχετικότητας οδήγησε στη διάσπαση του ατόμου, που μας πρόσφερε θεραπείες καρκίνων και άλλες ωφέλειες, αλλά και βόμβες που εξαφανίζουν εκατοντάδες χιλιάδων ανθρώπων σε κλάσμα του δευτερολέπτου. Η τοποθέτηση για ουδετερότητα της επιστήμης είναι πολύ βολική για τους επιστήμονες. Βέβαια, ακόμη και αν η επιστήμη είναι ουδέτερη, οι επιστήμονες δεν μπορούν να είναι. Τα απλοϊκά σχήματα που πρόβαλα δεν είναι η πλήρης ιστορία. Εκτός από τη γνώση, υπάρχει και η πίστη. Ο αυτοματισμός της βούλησης που φαίνεται στο σχήμα 2 παρακάμπτει τη γνώση. Ο πεινασμένος, ο στερημένος τον έρωτα συμπεριφέρονται έξω από κάθε έλεγχο της λογικής, που κανονικά ασκεί λογοκρισία πάνω στο συναίσθημα και τη βούληση. Όσο συνεχίζει η μη ικανοποίηση τέτοιων φυσιολογικών ταλαντώσεων της βούλησης, από την ένδεια στην ικανοποίηση και πάλι εξαρχής, η ένταση του συναισθήματος γιγαντώνεται και αναλαμβάνει αυτό την ηγεσία των ενεργειών μας. Ο άνθρωπος, μόνος από όλα τα ζώα, έχει τη δυνατότητα να σχηματίζει όχι μόνον εξαρτημένα αντανακλαστικά βασισμένα στα φυσικά, αλλά και δευτεροβάθμια, βασισμένα σε προσχηματισμένα εξαρτημένα. Έτσι έχει τουλάχιστον δύο επίπεδα νόησης. Έχει επομένως και δευτεροβάθμια νόηση. Η δευτεροβάθμια γνωστική του ικανότητα αντιστοιχεί στη συνείδηση της ψυχολογίας. Η δευτεροβάθμια συναισθηματική και βουλητική ικανότητά του αντιστοιχεί στο υποσυνείδητο της ψυχανάλυσης. Σε δευτεροβάθμιο επίπεδο λοιπόν σχηματίζεται μια (ψευδο)γνωστική ιδιότητα, η πίστη. Αυτό που πιστεύω το θεωρώ σα να το γνωρίζω και καθοδηγεί τις αποφάσεις μου σα να ήταν γνώση μου. Η επιστημονική αλήθεια βρίσκεται εκεί όπου διασταυρώνονται το νοητό με το αισθητό, η υπόθεση με την παρατήρηση, η θεωρία με την εμπειρία και περιβάλλεται από μια άλω σφάλματος. Η πίστη δεν διαθέτει αισθητή επιβεβαίωση και είναι σημειακή, χωρίς άλω αμφιβολίας. Ακόμη και όταν κατάφωρα οι αισθήσεις μας διαψεύδουν την πίστη μας, θεωρούμε ότι αυτές μάλλον σφάλλουν, παρά ότι ήταν λανθασμένη η πίστη μας.

Πρέπει όμως να παραδεχθούμε ότι ούτε η επιστήμη είναι ουδέτερη. Όλες οι επιστήμες ξεκινούν από μια πίστη σε κάτι θεωρούμενο αυτονόητο που ούτε χρειάζεται ούτε και μπορεί να διασταυρωθεί με την αισθητή πραγματικότητα. Η Ευκλείδεια γεωμετρία στηρίζεται στο (αναπόδεικτο) αξίωμα πως εκτός ευθείας μία μόνο παράλληλος άγεται. Και από παρόμοια αξιώματα ξεκινούν όλες οι επιστήμες. Η πίστη ότι η ύλη και η ενέργεια είναι αθάνατες, που ξεκίνησε από το Δημόκριτο (Μηδέν ἐκ τοῦ  μὴ  ὂντος γίγνεται, μηδὲ  εἰς τὸ  μὴ  ὂν φθείρεται) και τελειώθηκε με τον I. Newton, κατέρρευσε στις αρχές του 20ού αιώνα με τη σχετικότητα και την κβαντομηχανική. Η περιρρέουσα ηθική επιβολή, εσωτερικευμένη σαν “πρέπει” μέσα μας που αντιπαρατίθεται στα “θέλω” μας, μπορεί να προσανατολίζει τις σκέψεις μας προς κάποια λανθασμένη (όπως αποδεικνύεται εκ των υστέρων) γνώση. Το λαμπρότερο μυαλό όλων των εποχών, ο Αριστοτέλης, βάσισε τη σοφία του στην πίστη ότι οι γυναίκες και οι δούλοι είναι όντα κατώτερα από τους ελεύθερους άνδρες. Και η επιστήμη που προέκυψε από τη σκέψη του και επικράτησε για 2 χιλιετίες στηρίχθηκε σ’  αυτή τη θέση.

Και φθάνομε στο κρίσιμο ερώτημα. Πόση ευθύνη έχει ο επιστήμονας για τη γνώση που παράγει; Η άμυνα της επιστημονικής ουδετερότητας βρίσκεται κυρίως στην απουσία απόρρητης γνώσης. Όταν η γνώση είναι κοινό κτήμα όλης της ανθρωπότητας, μπορεί όλη η ανθρωπότητα να αποφασίζει πώς θα τη χρησιμοποιήσει. Αν ο J. Mengele πειραματιζόταν έστω και με τις παθολογικές ιδέες του για τις διαφορές μεταξύ φυλών αδέσμευτος από τις εγκληματικές επιταγές του ναζιστικού καθεστώτος, θα είχε ενδεχομένως προσφέρει στην ανθρωπότητα χρήσιμες γνώσεις για τη γενετική. Ο όρος είναι ότι η επιστήμη διέπεται από δεοντολογία, που μπορεί να ξεκινά από τις εισηγήσεις των επιστημόνων, αλλά έχει την έγκριση του λαού ολόκληρου, ιδανικά ολόκληρου του πλανήτη. Αυτή η δεοντολογία θα τον είχε αποτρέψει από το να γίνει ο ανατριχιαστικός “Άγγελος του Θανάτου”, στο Auschwitz.

Η πίστη επικράτησε απόλυτα για 2 χιλιετίες τουλάχιστον και οδήγησε σε εγκληματικές πράξεις, όπως σταυροφορίες, ιερά εξέταση κλπ. Η Αναγέννηση και, ιδιαίτερα ο Διαφωτισμός, προσπάθησαν να αντικαταστήσουν την Πίστη με το Λόγο. Από τη στιγμή όμως που παραμένει αυθαίρετα στην πρωτοκαθεδρία ο Λόγος, γίνεται κι αυτός μια άλλου είδους Πίστη, που άρχισε να αποδομείται τον 20ό αιώνα οδηγώντας σε ολοκληρωτισμούς και Παγκόσμιους Πολέμους. Όχι, δεν υπάρχει πρωτοκαθεδρία. Η Επιστήμη (κοινωνική γνώση), η Ηθική (κοινωνική βούληση) και η Τέχνη (κοινωνικό συναίσθημα) συνδέονται τόσο στενά μεταξύ τους αλληλεξαρτώμενες, που καμιά δεν μπορεί να έχει την πρωτοκαθεδρία. Μόνο η συνολική ανθρωπότητα δικαιούται να ελέγχει ένα τέτοιο σύστημα. Κι αυτή, με συναίσθηση των υποχρεώσεών της και σεβασμό στο άλογο περιβάλλον της από το οποίο εξαρτάται η ύπαρξή της.

ΞΕΝΟΙ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordopress.com

Κοινή Γνώμη, 20 Οκτωβρίου, 2020

Οι Έλληνες περηφανευόμαστε, διότι δεν αφήσαμε ξένο κατακτητή να πατήσει στον τόπο μας. Αυτά την εποχή των Μηδικών πολέμων. Έκτοτε, περηφανευόμαστε διότι με τίμημα την απώλεια της δημοκρατίας μας γίναμε εμείς κατακτητές σε όλη την φανταστική έκταση που κατέλαβε ο Μεγάλος Αλέξανδρος. Κι από κει και πέρα, καλύτερα να μην το συζητάμε. Παρηγοριόμαστε πως εξελληνίσαμε τους ξένους κατακτητές μας στη Ρωμαϊκή και, περισσότερο, στην ύστερη Βυζαντινή περίοδο. Ώσπου ξαναγίναμε, πέρα από κάθε εύλογη προσδοκία, κράτος πριν από 200 χρόνια. Σε όλη αυτή την πορεία υπήρξαν – πάντοτε υπάρχουν – προδότες. Ο Δημάρατος από τη Σπάρτη, ο Ιππίας από την Αθήνα, ο Εφιάλτης στις Θερμοπύλες, ο Αλέξιος Δ΄ Άγγελος στο Βυζάντιο, ο Νενέκος στην Επανάσταση και άλλοι. Θυμίζω ότι και στις ξένες χώρες δεν απουσίαζαν οι προδότες, όπως η Κορδέλια, κόρη του βασιλιά Ληρ. Ερώτημα είναι τι θα πει ήρωας και τι προδότης.

Για μένα εθνοπροδότης είναι αυτός που διευκολύνει την παρουσία ξένου στρατού στην εθνική επικράτεια, ήρωας, αυτός που, με μεγάλο κίνδυνο, την εμποδίζει. Στις μέρες που έζησα βλέπω έναν ήρωα και ένα προδότη. Κι αυτό, ανεξάρτητα από κάθε άλλη ιδιότητα των προσώπων, καθώς τίποτε δεν αποκλείει, σε άλλα θέματα, ο “ήρωας” να είναι π.χ.  ένας αιμοδιψής κακούργος και ο “προδότης” ένας νουνεχής, προβλεπτικός ηγέτης. Μια ξένη δύναμη ζήτησε την ελεύθερη διέλευση του ξένου στρατού από την Ελληνοαλβανική μεθόριο προκειμένου στη συνέχεια να καταλάβει κάποια στρατηγικά σημεία του Βασιλείου της Ελλάδος, (λιμένες, αεροδρόμια κλπ.), για ανάγκες ανεφοδιασμού και άλλων διευκολύνσεών του, στη μετέπειτα προώθησή του στην Αφρική. Ο τότε πρωθυπουργός, Ιωάννης Μεταξάς, ομοϊδεάτης του επίδοξου εισβολέα, αρνήθηκε. Ακολούθησε το έπος της Αλβανίας.

Το 1949 ηττήθηκε ο “δημοκρατικός” στρατός, με τον αφειδή εξοπλισμό των “εθνικών” ενόπλων δυνάμεων της χώρας από τους Άγγλους στην αρχή και, περισσότερο, τους Αμερικανούς στη συνέχεια, χωρίς την παραμικρή ενίσχυσή του από την ΕΣΣΔ με ένα βόλι, με ένα ρούβλι, με μια λέξη στην Πράβδα ή την Ισβέστια.  Στις 12.10.1953, 4 χρόνια μετά την εξουδετέρωση του κομμουνιστικού κινδύνου, υπογράφηκε από την τότε κυβέρνηση του Αλέξανδρου Παπάγου “…η κυβέρνησις των Ηνωμένων Πολιτειών να δύναται να φέρη, εγκαθιστά και στεγάζη εν Ελλάδι προσωπικόν των Ηνωμένων Πολιτειών. Αι ένοπλοι δυνάμεις της και το υπό τον έλεγχόν της υλικόν να δύνανται να εισέρχωνται, εξέρχωνται, κυκλοφορούν, υπερίπτανται ελευθέρως εν Ελλάδι και εις τα χωρικά της ύδατα…”. Αν ο αναγνώστης δέχεται τον ορισμό που έδωσα παραπάνω, ας αποφασίσει ποιος ήταν ο ήρωας και ποιος ο προδότης.

Θα πρέπει εδώ να σημειώσω ότι δεν βάζω στον ίδιο κορβανά όλες τις συμφωνίες που έχομε συνάψει με ξένους. “ΕΟΚ και ΝΑΤΟ ίδιο συνδικάτο” ήταν το σύνθημα που επικράτησε πριν από μερικές δεκαετίες. Μπορεί να είναι κι έτσι, αλλά, στην ΕΕ (πρώην ΕΟΚ) και στο ΝΑΤΟ μπορούμε να μετέχουμε σε ένα, έστω απειροελάχιστο, βαθμό στη λήψη αποφάσεων. Για το τι κάνουν όμως οι ΗΠΑ στην πατρίδα μας δεν ρωτιόμαστε.

Να σημειώσουμε και άλλα. Οι ΗΠΑ έχουν πολλές βάσεις σε Ευρώπη και Ασία. Καμιά Ευρωπαϊκή ή Ασιατική χώρα δεν διαθέτει στρατιωτικές βάσεις στην Αμερική. Αν η παρουσία ενόπλων δυνάμεων έξω από την επικράτεια τους (π.χ. της Τουρκίας σε Κύπρο, Λιβύη ή δεν ξέρω πού αλλού), είναι επιθετική πράξη, τότε η στάση των ΗΠΑ είναι προκλητικά επιθετική. Όμως, πάμε πιο παλιά. Πριν από 2-3 αιώνες, η Αμερικανική Ήπειρος ανήκε ολόκληρη σε Ευρωπαίους, Άγγλους, Γάλλους, Ισπανούς, Πορτογάλους. Και η ανθρωπότητα είδε με ανακούφιση τους ντόπιους να αποτινάσσουν τον ξένο ζυγό. Βέβαια, να μην ξεχνάμε ότι αυτοί οι “ντόπιοι” είχαν εξοντώσει τους γνήσιους ντόπιους, ιθαγενείς ερυθροδέρμους. Ήδη, αρχίζει να φαίνεται η κρίση σε μια τέτοιου είδους σχέση μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής. Οι ΗΠΑ αρχίζουν να απέχουν από ποικίλους οργανισμούς με Ευρωπαϊκή συμμετοχή, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, από τη Συμφωνία για την κλιματική συμφωνία των Παρισίων, μειώνουν το ενδιαφέρον τους για το ΝΑΤΟ, αρχίζουν να συγκρούονται με τα συμφέροντα των Γερμανών, που, ηττημένοι μετά τον πόλεμο, είναι σήμερα τα αφεντικά της Ευρώπης και διατηρούν αμείωτη την αντιπαλότητά τους με τη Ρωσία, ενώ προσπάθησαν για δεκαετίες να μας πείσουν πως στρέφονταν κατά του κομμουνισμού.

Και αναρωτιέμαι, εμείς τώρα τι κάνομε; Αν είχα ερωτηθεί το 1953, ούτε συζήτηση, θα είχα πει ΟΧΙ στο αίτημα των Αμερικανών. Αλλά κανένας δεν ρωτήθηκε τότε. Τώρα λοιπόν; Να τους διώξουμε; Τώρα διστάζω και σκέφτομαι.

Η είσοδος σε ένα διεθνή οργανισμό έχει πάντοτε κόστος. Η έξοδος από τον οργανισμό έχει κόστος απρόβλεπτο και, συνήθως, μεγαλύτερο. Μπορούμε να ελπίζουμε λοιπόν για την ελευθερία μας; Ή μήπως να απελπιστούμε; Κάθε δεσποτεία κάποτε τελειώνει, διότι κάποτε, αναγκαστικά πάντοτε, γίνεται άχρηστη και ασύμφορη. Η δουλεία καταργήθηκε επίσημα με ιστορία χιλιάδων ετών, όταν η συντήρηση των δούλων έγινε πολυδάπανη, μπορούσε να αντικατασταθεί η χειρωνακτική συνεισφορά της με αυτοματισμούς και η συνεισφορά της έγινε μικρότερη από το όφελος με τη διατήρησή της. Το ίδιο έληξε η επικράτεια των Ευρωπαίων στην Αμερικανική Ήπειρο, το ίδιο και η αποικιοκρατία, μετά τη νίκη των αποικιοκρατικών δυνάμεων στον Β΄ΠΠ. Έτσι νομοτελειακά, κάποια στιγμή θα πάψουν να είναι χρήσιμες στις ΗΠΑ οι βάσεις της στην Ελλάδα ενώ θα γίνουν κοστοβόρες. Στο μεταξύ εμείς τι κάνομε; Περιμένομε παθητικά;

Το μεγαλύτερο πρόβλημα όταν καταργείται μια δυσάρεστη κατάσταση είναι το κενό που αφήνει. Σαν την εξάρτηση από ναρκωτικά. Ελευθερώθηκαν οι δούλοι, άλλα τώρα πώς συντηρούνται; Τα αφεντικά τους, μαζί με το βούρδουλα, τους εξασφάλιζαν στέγη, διατροφή, ένδυση κλπ. Έφυγαν τα δικτατορικά καθεστώτα από σύγχρονες μουσουλμανικές χώρες. Ακολούθησε πλήρης αποδιοργάνωση του κράτους. Απαλλαγήκαμε από τους Τούρκους μετά την ηρωική Επανάσταση και το Ναβαρίνο και τότε είχαμε να διαλέξουμε μεταξύ του πλήρους αποσυντονισμού και της “προστασίας” των μεγάλων (που συνεχίζεται ως τις μέρες μας). Κάποτε, είναι βέβαιο, οι ξένες βάσεις θα φύγουν από την Ελλάδα. Θα γίνουν άχρηστες και/ή ασύμφορες. Ως τότε; Νομίζω πως καθήκον του λαού είναι να δείχνει τη δυσφορία του. Καθήκον των πολιτικών, αντίθετα, είναι να αποφεύγουν να υιοθετούν ψηφοθηρικά τις αντιαμερικανικές φωνασκίες και προκλήσεις, χωρίς να υποκύπτουν σε επέκταση της υποτέλειας. Και των σκεπτόμενων Ελλήνων αφενός να συζητούν και να προβάλλουν τη μορφή που πρέπει να έχει η κατάστασή μας μετά, και αφετέρου να προετοιμάζουν το λαό να εκφράσει τη σώφρονα βούλησή του. Κάθε χωρισμός πρέπει να γίνεται πολιτισμένα με αμοιβαία συναίνεση.

ΧΑΟΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 17 Οκτωβρίου 2020

Διαβάζω ή ακούω ακατανόητα πράγματα. Ιδιαίτερα τον οικονομικό τομέα δεν είμαι ο πιο αρμόδιος να τον καταλάβω. Άκουσα προ ημερών τη συνέντευξη που έδωσε ένας οικονομολόγος, περί τη μία ώρα και είκοσι λεπτά, σε ένα περιθωριακό θρησκευτικό κανάλι. Κανένα άλλο, προφανώς, δεν δεχόταν να παρουσιάσει τα στοιχεία του. Ούτε λίγο ούτε πολύ αυτός μας παρουσίασε ότι τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έχει δανεισθεί περί το ένα τρισεκατομμύριο ευρώ. Πρώτον δεν το ξέρομε όλοι εμείς. Και δεύτερο τι έγινε τέτοιος πακτωλός χρημάτων; Η απάντηση-συμπέρασμα είναι σαφής: Σαπίλα, βρώμα, απατεωνιά.

Μου γεννήθηκαν περίεργα συναισθήματα. Πρώτο, λέει αυτός την πραγματική, απίστευτη, αλήθεια; Είναι δυνατό, με τη σημερινή παγκόσμια ενημέρωση, να μην το ξέρουμε; Εύκολη η απάντηση. Μέσα στο σύμπλεγμα σαπίλας, βρώμας, απατεωνιάς, βρίσκονται και τα ΜΜΕ. Ο συνεντευξιαζόμενος ισχυρίσθηκε πως έχει όλες τις αποδείξεις και τις έχει καταθέσει στη δικαιοσύνη. Αλλά και η δικαιοσύνη είναι μέρος του κυκλώματος. Ως τελική απόδειξη των ισχυρισμών του για να πείσει, είπε ότι δεν του έχει γίνει ως τώρα καμιά μήνυση. Βέβαια δεν ανέφερε κανένα όνομα  ως απατεώνα, εκτός από ήδη καταδικασμένους. Μου θύμισε την τεκμηρίωση για την αποτελεσματικότητα του ρωσικού εμβολίου: Το έδωσε στην κορούλα του και έγινε καλά. Η κορούλα του μπορεί να έγινε καλά, αλλά είναι αυτή επαρκής απόδειξη για την αποτελεσματικότητα ενός εμβολίου σε 7 δισεκατομμύρια ανθρώπους; Μου θύμισε και το άλλο απίστευτο. Ένα από τα σοβαρότερα περιοδικά του κόσμου, το Time, αποκάλυψε ότι ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου και ίσως ο ισχυρότερος αυτή τη στιγμή, ο Donald Trump, πλήρωσε πέρυσι 750 δολάρια φόρο! Να όμως που ο Πρόεδρος όχι μόνο το παραδέχθηκε, αλλά και υπερηφανεύθηκε για το κατόρθωμά του. Στη σημερινή εποχή, ακούς σωρεία από απίστευτα πράγματα. Πώς είναι δυνατό; Συνήθως δεν πιστεύομε γεγονότα, αλλά ό,τι μας λέει μια πηγή που θεωρούμε αξιόπιστη. Ποιος είναι πιο αξιόπιστος, ο Fauci ή ο Trump; Και να που κάποια από αυτά, έστω και λίγα, αποδεικνύονται στη βάση τους αληθινά. Ίσως μάλιστα και να είναι αυτός ένας τρόπος να κρύβεται μια δύσληπτη αλήθεια. Παρουσιάζεται τόσο απίστευτη, που κανένας δεν πιστεύει πως είναι αληθινή και κάποιοι ωφελούνται τα μέγιστα, καθώς κανείς δεν θα τους κατηγορήσει πως λένε ψέματα. Ο έξυπνος πολιτικός, μπροστά στο αδιέξοδο, ακολουθεί τη λογική του Ibsen στον Brand. Ο απόλυτος, όλα-ή-τίποτε, ιερέας αντιμετωπίζει το ρεαλιστή δήμαρχο. “Τι ωφελεί να λες πως το χιόνι είναι άσπρο, όταν όλοι γύρω σου ουρλιάζουν πως είναι μαύρο;” “Και θα παραδεχθείς πως είναι μαύρο;” ρωτά οργισμένος ο απόλυτος Brand. “Όχι, αλλά θα συζητήσω μήπως είναι γκρίζο!”

Η κοινωνία διατηρείται με πλήθος συμβιβασμών σαν του δημάρχου του Ibsen. Όμως, ιδίως στις κρίσιμες στιγμές, έρχεται η τρομακτική περιγραφή του Θουκυδίδη στον εμφύλιο πόλεμο, όπου το μαύρο παρουσιάζεται άσπρο. Και κάποιος που θέλει να μείνει ψύχραιμος μένει μετέωρος στο κενό. Τι να πιστέψει;

Επιστρέφω στην οικονομία. Οι άνθρωποι πριν από αδρά 10 000 χρόνια στράφηκαν από την καρποσυλλογή στην καρποπαραγωγή. Σχετικά σύντομα, ήταν τόση η επιτυχία της στροφής, που άρχισαν να υπάρχουν περισσεύματα, ενώ σε άλλους τομείς ελλείμματα, και ξεκίνησαν οι ανταλλαγές, μαζί με αυτές το άστυ. Οι ανταλλαγές διευκολύνθηκαν τα μέγιστα με την επινόηση του χρήματος. Το χρήμα είναι άχρηστο. Δεν τρώγεται να χορτάσει την πείνα μας, δεν πίνεται να ικανοποιήσει τη δίψα μας, δεν μας ζεσταίνει στο κρύο, ούτε μας προφυλάσσει από τη βροχή, δεν μας προστατεύει από τον καύσωνα. Μπορεί όμως να ανταλλαχτεί με σχεδόν τα πάντα. Είναι καταλύτης. Στη χημεία οι καταλύτες μετέχουν διευκολύνοντας τις χημικές αντιδράσεις, αλλά στο τέλος μένουν άθικτοι, έξω από το αποτέλεσμα, έτοιμοι να ξαναχρησιμοποιηθούν. Και για χρήμα χρησιμοποιήθηκαν τα πιο άχρηστα, αλλά άφθορα, μέταλλα, που είναι προπάντων ο χρυσός, ύστερα ο άργυρος κι ύστερα ο χαλκός. Ο σίδηρος είναι πιο σκληρός από όλα, μπορεί να διαμορφωθεί όπως θέλομε, να γίνει δηλαδή εργαλείο, και σκουριάζει, φθείρεται, δεν κάνει για νόμισμα. Και ξαφνικά, άρχισε να θεωρείται ότι πλούσιος δεν είναι αυτός που έχει γεμάτα τα κελάρια του, έχει πολλή καλλιεργήσιμη γη και μεγάλα κοπάδια, αλλά αυτός που έχει άφθονο χρήμα. Το χρήμα όμως, είπαμε, είναι εντελώς άχρηστο. Δεν επιτρέπεται να αποτελεί σκοπό, αλλά μέσο για την επίτευξη ενός σκοπού. Στο κάτω κάτω, με τα λεφτά αγοράζεις τα πάντα, εξαιρώντας τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη βούληση, εκτός από όταν τα έχει κάποιος για πούλημα. Όμως το χρήμα μπορούσε να μετρηθεί: διαθέτει κάποιος τόσα κιλά ή τόνους χρυσού. Και η ανθρωπότητα “προοδεύει”. Ο χρυσός έγινε χαρτί. Στην αρχή το χαρτί αντιστοιχούσε, “είχε αντίκρισμα” λέμε, σε χρυσάφι. Ύστερα, ανακαλύφθηκε πως, αφού το χρήμα δεν έχει πραγματική αξία, μπορούσε να κυκλοφορεί χαρτονόμισμα χωρίς το ανάλογο αντίκρισμα. Η τεχνολογία όμως προχώρησε. Το χαρτί αντικαθίσταται από πλαστικό χρήμα. Και αυτό πια σε εντελώς άυλο, ηλεκτρονικό χρήμα. Άντε τώρα να ελέγξεις ποιος έχει το άυλο χρήμα. Άντε να ξέρεις τι χρωστάς και σε ποιον χρωστάς και ποιος σου οφείλει και τι σου οφείλει. Φαίνεται εντελώς αδύνατο. Καθένας μας, χωρίς να έχει δανεισθεί ποτέ, χρωστά και κληροδοτεί το χρέος στους απογόνους μας. Το σπίτι που αγόρασε δεν είναι δικό του, όσο κι αν πληρώνει ΕΝΦΙΑ. Πίσω από αυτή την άγνοια μπορεί να κρυφθεί επιμελώς οποιαδήποτε σαπίλα, βρώμα, απατεωνιά.

Βιώνομε σήμερα την κυριαρχία της οικονομίας πάνω στην πολιτική. Οι πολιτικοί εκτελούν αναγκαστικά ό,τι τους διατάσσουν οι “φορείς”, τα ταμεία, οι τράπεζες, οι δανειστές. Και επιβάλλουν τη βούληση της οικονομίας πάνω στους πολίτες τους. Αλλιώς τους αποστερούνται όλα τα χρήσιμα υλικά που είναι απαραίτητα για τη ζωή τους, τα χωράφια,τα κοπάδια, τα ψάρια τους. Είναι δυνατή μια άμυνα του λαού;

Κανονικά, το πλήθος είναι ισχυρότερο από τους ελαχίστους. Ένας με κάποιο πολυβόλο, μπορεί να σκοτώσει μέγα πλήθος τοξοτών. Ναι μα κάποτε θα εξαντληθούν οι σφαίρες. Και τότε, όσοι απομένουν ζωντανοί θα επιβληθούν. Δεν είναι δυνατό 7 δισεκατομμύρια άνθρωποι να υπακούν στις βουλήσεις μερικών εκατοντάδων που διαθέτουν τον πλούτο της Υφηλίου. Αυτό όμως απαιτεί συνεννόηση μεταξύ των ανθρώπων που δεν είναι καθόλου εύκολη. Η αρχαιοελληνική δημοκρατία ανέδειξε την πιο εύλογη μεθοδολογία, με την κλήρωση για την επιλογή των βουλευτών. Μόνο που για να επανεγκατασταθεί στον τόπο μας και στον κόσμον όλο, απαιτεί συνεννόηση μεταξύ των ανθρώπων. Και σθένος με αυτοθυσία! Αυτά λείπουν.

ΜΑΣΚΑ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 15 Οκτωβρίου 2020

Ο κορωνοϊός μας έχει αναστατώσει. Δικαίως ή αδίκως. Όχι σπάνια εστιάζεται στη μάσκα. Να μπει ή να μη μπει; Ιδού η απορία. Θα εξετάσω μερικά στοιχεία. Όποιος διαβάζει το άρθρο μου να ξέρει πως επικεντρώνομαι στη μάσκα και όχι γενικά στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Διότι, άλλο η στρατηγική με τη μάχη που δίνομε κατά του κορωνοϊού και άλλο η πολιτική που πρέπει να ακολουθήσουμε και οφείλει να λαμβάνει υπόψη της πλείστα δεδομένα, όχι μόνο τον ιό, αλλά και, προπάντων, την οικονομία.

Ο ιός λοιπόν δεν κυκλοφορεί κάνοντας σουλάτσο μόνος του. Είναι κύριος και πάντοτε μεταφέρεται πάνω σε ένα όχημα, κυρίως σταγονίδια που αποβάλλει ο μολυσμένος από το στόμα και τη μύτη του, λιγότερο με άλλα απόβλητά του. Είναι τόσο μικρούλης που δεν τον πιάνουν ούτε οι ακτίνες του φωτός, είναι αόρατος. Περνάει από οπουδήποτε. Όμως τα σταγονίδια που πάνω τους μεταφέρεται είναι μεγάλα και μπορεί να τα σταματήσει ένα απλό κομμάτι πανί. Σ΄ αυτά τα απλά δεδομένα στηρίζεται η επιμονή να φοράμε μάσκα. Φορώντας την προστατεύομε λίγο τον εαυτό μας να μην εισπνεύσουμε τα σταγονίδια που εκπέμπει ένας φορέας του ιού και προστατεύομε λίγο τους άλλους από σταγονίδια που εκπέμπομε εμείς αν είμαστε φορείς, έστω και αν το αγνοούμε. Αν φορούμε όμως όλοι μάσκα, ο βαθμός προστασίας πολλαπλασιάζεται. Αν μάλιστα προσθέσουμε και μια απόσταση μεταξύ των ατόμων, ο κίνδυνος σχεδόν μηδενίζεται, καθώς τα σταγονίδια, πριν φθάσουν από τον ένα στον άλλον πέφτουν χάμω και εκεί με την επίδραση των συνθηκών του περιβάλλοντος (θερμότητα, ξηρασία κλπ) ο ιός καταστρέφεται συνήθως μετά από ώρες ανάλογα με το περιβάλλον. Επιπλέον, με μάσκα, ακόμη και αν μολυνθούμε, το φορτίο του ιού που παίρνομε είναι μικρό και η νόσησή μας θα είναι ελαφρότερη, Στην εκκλησία αποβάλλομε την αόρατη, άυλη, μάσκα της υποκρισίας, αλλά φοράμε την προστατευτική πάνινη μάσκα (π.Αναστάσιος Αλβανίας).

Γιατί όμως τόση αντίδραση στη χρήση μάσκας; Μ΄  αυτήν πλουτίζουν κάποιοι μασκοπαραγωγοί. Βέβαια, όποτε το κράτος επιβάλλει κάτι υποχρεωτικά, θα όφειλε να αναλαμβάνει και το κόστος του. Είτε να κατασκευάζει τις μάσκες μια κρατική επιχείρηση, είτε να τις αγοράζει το κράτος με λεφτά του συνόλου των φορολογουμένων, αφού το σύνολό τους θα ωφεληθεί. Η δική μας πολιτεία όμως τονίζει την ιδιωτική πρωτοβουλία.

Μήπως όμως η μάσκα δεν είναι αποτελεσματική ή μήπως βλάπτει; Η χρήση της από χειρουργούς έχει αποδείξει αδιάσειστα ότι και αποτελεσματική είναι και δεν βλάπτει. Βέβαια οι χειρουργοί τη φορούν για λίγες ώρες και την αλλάζουν από τη μια εγχείρηση στην άλλη. Αν φορώ την προσωπίδα όλη τη μέρα, αυτή αργά ή γρήγορα θα ποτισθεί με ιούς και τότε η χρήση της, ναι, γίνεται επικίνδυνη. Επομένως η μάσκα είναι για μία χρήση. Όταν πάψουμε να τη χρειαζόμαστε την απορρίπτομε σε κατάλληλο ασφαλές μέρος ή, αν είναι πολλαπλών χρήσεων, την πλένομε και τη σιδερώνομε αμέσως. Μήπως με τη μάσκα προσπαθούν να μας φιμώσουν ή και να βάλουν μέσα της τσιπάκια να μας παρακολουθούν; Τέτοια σκέψη ονομάζεται παράνοια. Έχουν πολλούς άλλους τρόπους, πιο αποτελεσματικούς, να μας φιμώσουν (η μάσκα δεν φιμώνει) και να μας παρακολουθούν. Είναι λοιπόν η μάσκα ένα φυλακτό; Όχι βέβαια. Το φυλακτό, πιστεύομε, μας προστατεύει φορώντας το όπου νάναι. Η μάσκα μας προφυλάσσει μόνον αν καλύπτει τη μύτη και το στόμα μας. Στο σαγόνι ή στην τσέπη μας δεν βοηθά. Εκτός από την ωφέλεια για τους μασκοπαραγωγούς, ο μεγάλος ευεργετημένος είναι το σύνολο του λαού. Γιατί λοιπόν αντιδρά ο κόσμος σε κάτι ωφέλιμο, μη βλαβερό, εύκολο στη χρήση του και χαμηλού κόστους; Μήπως παρασύρεται από μεγάλα συμφέροντα; Ναι, αυτό ισχύει. Τα μεγάλα συμφέροντα όμως πλήττονται από τα μέτρα γενικά κατά της πανδημίας, κυρίως από τη διακοπή στη λειτουργία πολλών οικονομικών δραστηριοτήτων. Κι εδώ υπάρχει μια παρεξήγηση. Όσο περισσότερο εφαρμόζομε τα προσωπικά μέτρα, μάσκα, αποστάσεις, πλύσιμο χεριών, τόσο λιγότερο χρειάζεται να σταματήσουν οι οικονομικές δραστηριότητες. Εξάλλου, οφείλομε να συνειδητοποιήσουμε ότι ο κορονοϊός υπάρχει, έστω και αν δεν τον βλέπομε, και μπορεί να προσβάλει οποιονδήποτε, ακόμη και ηγέτες, όπως ο J.M.Bolsonaro στη Βραζιλία, ο B.Hohnson στο ΗΒ, ο D.Trump στις ΗΠΑ, ηγέτες που κατεξοχήν αρνήθηκαν την επικινδυνότητα του ιού. Ωστόσο, ευθύνη των κυβερνήσεων είναι να καταπολεμήσουν το λοιμό με τις μικρότερες δυνατές απώλειες στην οικονομία, καθώς η κατάρρευσή της θα προκαλέσει θανάτους, όχι τόσο οξέως, αλλά άγνωστο διαχρονικά αν θα είναι λιγότεροι η περισσότεροι από το υπομικροσκοπικό τέρας που αντιμετωπίζομε τώρα. Όμως δεν το κάνουν. Προτιμούν να αμφισβητούν τον κίνδυνο (που ίσως πραγματικά να έχει υπερδιογκωθεί και τρομοκρατήσει) παρά να πάρουν ριζικά μέτρα.

Τα ριζικά μέτρα είναι βασικά ένα: Αραίωση του πληθυσμού. Ολόκληρο το σύστημά μας παγκοσμίως έχει στηριχθεί σε συγκέντρωση υπερβολικού κόσμου σε στενούς τόπους, που τίποτε δεν παράγουν, μόνο καταναλώνουν. Αυτή η πολιτική έχει αποφέρει κέρδη πολλαπλά, οικονομικά (π.χ. ένας μεγιστάνας με πολλούς εργαζόμενους στους ιδιόκτητους χώρους του) και πολιτικά (π.χ. ευκολότερος έλεγχος του λαού). Ειδικά για εμάς, σημαίνει να ξανααναπτύξουμε τους ερημωμένους πατρογονικούς τόπους μας εγκαταλείποντας την οκνηρία των πόλεων. Για να γίνει αυτό, πρέπει να εγκατασταθούν στους ερημωμένους τόπους, εγκαταλειμμένα χωριά και ξερονήσια, οικονομικές μονάδες, με κάθε είδους καλλιέργειες και εκτροφεία, με ηλεκτροπαραγωγικά συστήματα από τον άνεμο, τον ήλιο και τα κύματα. Η εγκατάσταση αναγκαστικά θα γίνει με υποχρεωτική εργασία, όπως από νέους και νέες στη διάρκεια εθνικής θητείας που θα αποσκοπεί όχι στη θανάτωση εχθρών, αλλά στην ανάπτυξη του τόπου μας. Όταν γίνει η εγκατάσταση τέτοιων οικονομικών μονάδων, μαζί με τις συγκοινωνιακές ανάγκες, που υπάρχουν, αλλά υποτυπωδώς σήμερα, θα προσκαλέσει τον κόσμο των ανέργων. Παράλληλα θα πρέπει να δοθούν αντικίνητρα στις μεγάλες πόλεις για να εγκαταλειφθούν από πολλούς κατοίκους τους. Όλες έχουν αναπτυχθεί με αυθαίρετες καταπατήσεις της πολεοδομίας, με αποτέλεσμα πλημμύρες, πυρκαγιές, καταστροφή παραδοσιακών πανέμορφων κτισμάτων. Οι κάτοικοι θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το δίλημμα: Ή μένουν με αυστηρή πειθάρχηση στην πολεοδομία πληρώνοντας ακριβό κόστος για να ζήσουν σε μια όμορφη ανθρώπινη πόλη ή φεύγουν για να ζουν φθηνά εκεί που θα βρίσκουν εύκολα δουλειά σε κοινωνικά και υγιεινά πλεονεκτικές περιοχές που θα έχουν πάψει να είναι πια έρημες. Θα πρέπει να αποφασίσουν. Το εθνικό κέρδος θα είναι τεράστιο. Μπορούν γείτονες να αμφισβητούν αν επιτρέπεται να έχουμε στρατό στα ανατολικά νησιά μας, δεν μπορούν όμως να αμφισβητούν αν τα κατοικούμε και εργαζόμαστε πάνω τους. ­­