Τρίτη άποψη. Φόβος – Πανικός

Δημ. Α. Σιδερής*

Ηπειρωτικός Αγών 29 Ιουλίου 2017

Θλίβομαι ή χαίρομαι για ό,τι έγινε. Φοβάμαι ή ελπίζω για ό,τι θα γίνει. Οργίζομαι ή ηρεμώ με ό,τι γίνεται τώρα. Αυτά είναι τα κυριότερα συναισθήματά μας. Συζητώ το φόβο.

Κάθε επαρκώς ισχυρό ερέθισμα μάς γεννά ένα αίσθημα και μπορεί να ξεκινά μια αντανακλαστική ανταπόκριση. Η απόκριση στο ερέθισμα ενδέχεται να στοχεύει στο ίδιο το ερέθισμα (ανάδραση) θετικά ή αρνητικά. Το άρωμα μιας γαρδένιας μάς κάνει να εισπνεύσουμε βαθύτερα, ενώ η πικρή γεύση μάς ωθεί να φτύσουμε ό,τι έχουμε στο στόμα μας. Τη θετική ανάδραση τη νοιώθουμε σαν ευχάριστο συναίσθημα (στάση), την αρνητική σαν δυσάρεστη. Όταν ένα ερέθισμα σε ένα αισθητήριο προηγείται σταθερά πριν από ένα δεύτερο που συνεπάγεται αντανακλαστική ανταπόκριση, δημιουργείται εξαρτημένο αντανακλαστικό. Τώρα η παρουσία του πρώτου συνεπάγεται την αντίδραση στο δεύτερο, ακόμη και αν το τελευταίο δεν υπάρχει.

Πόνος δημιουργείται, όταν ένα ερέθισμα συνεπάγεται βλάβη σε κάποιο ιστό μας και συνοδεύεται από δυσάρεστη στάση με αντανακλαστικές κινήσεις που στοχεύουν στην εξουδετέρωσή του. Ένα ερέθισμα, που προηγείται σταθερά πριν από το επώδυνο, δημιουργεί εξαρτημένο αντανακλαστικό κι έπειτα, μόνο του, το δυσάρεστο συναίσθημα του πόνου, χωρίς πόνο. Αυτό είναι ο φόβος. Όταν το απειλητικό ερέθισμα στοχεύει, όχι απλώς στη βλάβη ενός ιστού, αλλά στην ίδια την ύπαρξή μας, ο φόβος γίνεται υπαρξιακός, άγχος. Ταυτόχρονα συνυπάρχει υπερένταση (στρες), στην οποία ένας ολόκληρος νευρικός και ορμονικός μηχανισμός αυξάνει την ταχύτητα των αντιδράσεών μας που μπορεί να μας σώσει. Ένα ζώο σε υπερένταση αντιδρά με πάλη ή φυγή. Η υπερένταση είναι κατάσταση συναγερμού. Αν παραταθεί, εξαντλεί τις εφεδρείες, καθώς δεν προλαβαίνουν να ανανεώνονται οι χρήσιμες ουσίες και να αποβληθούν οι άχρηστες. Όταν περισσέψουν οι άχρηστες, ο οργανισμός παύει να υπακούει στα κελεύσματα της βούλησης. Σημειώνεται ότι, αν το άγχος οφείλεται σε εσωτερικά ερεθίσματα που δεν μπορούν να εξουδετερωθούν, όπως σε ένα έμφραγμα μυοκαρδίου, η υπερένταση είναι βλαπτική, όχι σωτήρια. Όταν το άγχος υπερβεί μια κρίσιμη ένταση μετατρέπεται σε πανικό. Τότε οι αντιδράσεις μας γίνονται τόσο ταχείες, που δεν προλαβαίνει ο έλεγχός μας να τις στρέψει κατά του απειλητικού αιτίου. Μια έκρηξη μάς κάνει να τρέχουμε προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, ακόμη και προς τα κει που είναι πιθανό να ξαναγίνει νέα έκρηξη.

Όταν ξεκινά η ζωή του βρέφους, κύριος οδηγός των αντιδράσεών του είναι η αφή, που θα παραμείνει το πιο αξιόπιστο αίσθημα ως το τέλος της ζωής του. Η αφή όμως διεγείρεται μόνο με άμεση επαφή, όταν πια το βλαπτικό ερέθισμα έχει ασκήσει τη δράση του στους ιστούς. Από τις πρώτες φάσεις της ζωής μας αρχίζουν να αναπτύσσονται τα εξαρτημένα αντανακλαστικά της όρασης και της ακοής που συνδέονται με την αφή. Τώρα, βλέποντας ή ακούοντας, αντιδρούμε από απόσταση σε ερεθίσματα, πριν μας αγγίξουν και μας βλάψουν. Αρχίζει ταυτόχρονα και το συναίσθημα του φόβου. Ένας από τους πιο πρωτόγονους φόβους γίνεται το σκοτάδι, όπου η όραση είναι άχρηστη. Το νήπιο, που ξυπνάει τη νύχτα στο σκοτάδι, φοβάται και οι φόβοι της νύχτας μετατρέπονται στην ασταθή κατάσταση του ονείρου με εφιάλτες. Το παιδί γίνεται κάθιδρο και φωνάζει για να βρεθεί στην ασφάλεια της αγκαλιάς των γονιών του. Καθώς μεγαλώνει, ξεπερνάει αυτούς τους φόβους, παραμένει όμως πάντοτε ο βαθύς, ακατανόητος, φόβος του σκότους, του Αγνώστου, όταν δε θα δέχεται πια κανένα ερέθισμα, ο φόβος του Θανάτου.

Ο φόβος, το άγχος και ο πανικός είναι συναισθήματα όχι μόνο των ατόμων, ζώων και ανθρώπων, αλλά και ομάδων ζώων ή ανθρώπων. Η μιμητική φοβική, αγχώδης, πανικόβλητη συμπεριφορά χαρακτηρίζει τις κοινωνικές εκδηλώσεις, που συνήθως τις αποδίδομε στον όχλο, την αγελαία δηλαδή έκφραση της κοινωνίας. Γίνεται σεισμός. Οι άνθρωποι αρχίζουν να τρέχουν. Βλέπει ο καθένας τους άλλους να τρέχουν και τρέχει κι αυτός. Φόβος, άγχος. Προς τα πού όμως; Πανικός. Σε μια πολυκατοικία σπεύδουν προς την έξοδο. Αν όμως η πολυκατοικία καταρρεύσει, θα τους πλακώσει. Λογικά πρέπει να τρέξουν προς την ταράτσα. Ο πανικός όμως τους κάνει να αντιδρούν τόσο γρήγορα, που δεν προλαβαίνουν να σκεφτούν και να ελέγξουν τις ενέργειές τους.

Προσπαθώντας να εκλογικεύσω τα πράγματα, για να παίρνω ψύχραιμες αποφάσεις, φτάνω στο δίλημμα: τι συμφέρει, μια γνωστή Απειλή ή το Άγνωστο; Ο κίνδυνος, έστω και με σημαντικό σφάλμα, μπορεί να υπολογιστεί. Σε πόσες από παρόμοιες καταστάσεις υπήρξε ευνοϊκή έκβαση και σε πόσες δυσμενής; Παραμένει όμως πρόβλημα το Άγνωστο. Εδώ, δεν υπάρχουν παρόμοιες καταστάσεις. Το πολύ, για τον θάνατο πιστεύουμε απλώς ότι «ουκ έστι πόνος, ου λύπη ή στεναγμός». Κι όμως, η πλήρης απουσία αισθημάτων αποτελεί τον απόλυτο φόβο του Θανάτου που δεν ξεπερνιέται πλήρως ποτέ.

Συχνά σε κοινωνικό επίπεδο, βιώνομε μια σαφώς απειλητική κατάσταση. Οι καθιερωμένες αντιδράσεις μας έχουν αποδειχθεί μάταιες. Μένουν κάποιες φανταστικές, που, λογικά, θα μπορούσαν να μας απαλλάξουν από την απειλή. Κι όμως φοβόμαστε να τις εφαρμόσουμε. Είναι αδοκίμαστες, το Άγνωστο. Η πολιτική κατάστασή μας είναι σήμερα δεινή. Μέρος της επικράτειάς μας είναι κατειλημμένο από ξένο στρατό με την άδειά μας βέβαια, αλλά πριν από την Άνοιξη του 1941 κανένας ξένος ένοπλος δεν υπήρχε στον τόπο μας. Μας φύλαξαν από τον αριστερό ολοκληρωτισμό, αλλά όχι από το δεξιό, που, τουλάχιστον, τον ανέχθηκαν. Στην κατοχή της Κύπρου δε μας στήριξαν. Αν -ο μη γένοιτο- γίνει διεθνής πόλεμος, θα αποτελούν επιλεγμένο στόχο: ένα όπλο στα χέρια μας, όπου άλλος έχει το δάχτυλο στη σκανδάλη. Αν κινδυνεύσουμε, θα ανταποκριθούν ανάλογα με τα Άγνωστα δικά τους συμφέροντα (σύμφωνα ή αντίθετα από τα δικά μας). Ο φόβος του Αγνώστου. Έχομε ένα χρέος μεγαλύτερο από το παλιό που ξεπληρώσαμε γύρω στο 1953. Τα παιδιά μας μεταναστεύουν. Ο καθιερωμένος τρόπος για την αντιμετώπιση με υποτίμηση απαγορεύεται. Τι θα γίνει αν, παρ’ όλα αυτά, πάμε σε υποτιμημένο νόμισμα; Άγνωστο. Ο Φόβος. Δεχόμαστε ανοιχτά απειλές για πόλεμο με εδαφικές διεκδικήσεις, που δεν υπήρχαν πριν από 45 χρόνια. Ξέρομε πως ο αντίπαλος είναι ισχυρότερος. Θα μας βοηθήσουν οι δανειστές μας και οι φιλοξενούμενοι ξένοι; Άγνωστο. Τι κάνομε; Άγνωστο. Η δεινή αυτή κατάσταση αντιμετωπίζεται από ένα πολιτικό σύστημα διεφθαρμένο, καθώς αναγκάζει την άρχουσα τάξη να διατηρεί πελατειακές σχέσεις με τους ψηφοφόρους, αλλιώς δεν παραμένει άρχουσα. Γνωρίζομε πώς να καταστούν αδύνατες οι πελατειακές σχέσεις, το ήξεραν οι πρόγονοί μας. Σήμερα όμως κανένας δεν τις καταργεί και οι κρατούντες θα αντιδράσουν με Άγνωστο τρόπο. Ο Φόβος κυβερνά. Ως πότε; Ως τον Πανικό;

* Ο κ. Δημήτριος Α. Σιδερής είναι ομ. καθηγητής Καρδ

Τρία Κεράκια

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.com

Κοινή Γνώμη, 25 Ιουλίου 2017

Πάνε τρία χρόνια από τότε που άρχισα να δημοσιεύω μια επιφυλλίδα τακτικά κάθε εβδομάδα στην Κοινή Γνώμη των Κυκλάδων. Επεκτάθηκα στον Ηπειρωτικό Αγώνα των Ιωαννίνων, όπου έζησα πολύ δημιουργικά χρόνια της ζωής μου. Ανακαλώ τώρα στη μνήμη μου τις θεμελιώδεις αρχές μου επισημαίνοντας ό,τι νεότερο συνέβηκε σ΄ αυτό το διάστημα.

Το Εγώ μας είναι τρισυπόστατο. Το αισθητό (σωματικό) Εγώ γεννιέται με τη σύλληψη και είναι άμεσα αντιληπτό από όλους. Το νοητό Εγώ γεννιέται με τον τοκετό και είναι άμεσα αντιληπτό μόνον από τον εαυτό του. Οι υπόλοιποι απλώς το συμπεραίνουν. Το κοινωνικό Εγώ είναι το αποτύπωμα του Εγώ στο κοινωνικό περιβάλλον και γεννιέται με μια κοινωνική διαδικασία.

Η βούλησή, ιδιότητα του νοητού Εγώ, ταλαντώνεται, όπως το πλήθος των φυσικών, φυσιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών φαινομένων. Τα εξαρτημένα αντανακλαστικά, σε συνδυασμό με την ευαισθησία και ειδικότητα των αισθητηρίων ερμηνεύουν ικανοποιητικά τα συμβαίνοντα στη νόησή μας.

Από τις τρεις όψεις υγείας (ΠΟΥ), αρχίζει να διαμορφώνεται η αντίληψη ότι η νοητή υγεία είναι η πιο σημαντική. Όταν η νοητή ύπαρξή μας έχει εκλείψει οριστικά, η διατήρηση της αισθητής όψης της δεν έχει νόημα πια. Η κοινωνική όψη της υγείας εμπεριέχει το παράδοξο ότι ο ασθενής αδυνατεί να εργάζεται, ενώ πληρώνει το σύστημα υγείας για να αποκατασταθεί, επιδεινώνοντας έτσι την κοινωνική υγεία του. Ποικίλα ΕΣΥ παντού κάλυψαν το παράδοξο καθιερώνοντας την ασφάλιση, στην οποίαν πληρώνουν οι υγιείς για να έχουν δωρεάν αποκατάσταση της υγείας τους όταν νοσήσουν. Τελευταία με την «παγκοσμιοποίηση» και το «νεοφιλελευθερισμό» αποδομούνται συστηματικά τα ΕΣΥ, αφήνοντας αβοήθητο όποιον δεν μπορεί να αποδώσει στην κοινωνία, γέρους, αναπήρους, ανίατα πάσχοντες, και μετατρέποντας την υγεία από υπαρξιακό αγαθό με αξία χωρίς τιμή σε εμπόρευμα.

Η παγκοσμιοποίηση στηρίζεται στην επικράτηση της οικονομίας πάνω στην πολιτική. Ο άνθρωπος όμως είναι ζώο πολιτικό (Αριστοτέλης). Οι κοινωνίες διαφέρουν από τις αγέλες κατά το ότι κάθε μέλος τους εκτελεί κάτι διαφορετικό, με κοινό σκοπό, τη δημιουργία αποθηκών με αγαθά, για τις περιόδους ένδειας. Δυστυχώς η κοινωνία συνεπάγεται ομαδική βία μεταξύ ομοειδών ζώων για τον έλεγχο των αποθηκών και ειδίκευση των μελών της οδηγώντας σε μείωση των ατομικών ελευθεριών. Η ανθρώπινη κοινωνία (πολιτεία) διαφέρει, καθώς αποφασίζουν τα ίδια τα μέλη της τους περιοριστικούς νόμους που καθιστούν δυνατή την ύπαρξή της. Επιδιώκεται ιδανικά να υπάρχει μέγιστη δυνατή ισότητα στην πρόσβαση στις αποθήκες των αγαθών, όπως στις κοινωνίες των εντόμων, με διατήρηση μέγιστης δυνατής ελευθερίας των ατόμων να κάνουν ό,τι επιθυμούν, όπως στα αγελαία ζώα.

Ο Αριστοτέλης διέκρινε τρία κύρια πολιτεύματα: Μοναρχία, ολιγαρχία, δημοκρατία. Στην ολιγαρχία οι άρχοντες εκλέγονται, ενώ στη δημοκρατία κληρώνονται. Στη μοναρχία επιβάλλονται βίαια. Ηθική είναι το «θέλω» της κοινωνίας με σημαντική ασάφεια, καθώς γίνεται αντιληπτή σαν «πρέπει» χωριστά από κάθε μέλος της. Νομιμότητα είναι το «θέλω» των αρχόντων σαφώς διατυπωμένο, συνήθως γραπτά. Η διάσταση μεταξύ ηθικής και νομιμότητας είναι μέγιστη στη μοναρχία, ελάχιστη στη δημοκρατία και διάμεση στην ολιγαρχία. Δημοκρατία υπήρξε μόνον στην αρχαία Ελλάδα. Τα σύγχρονα κράτη που δεν είναι μοναρχίες κατάγονται από τη Ρωμαϊκή res publica, που ήταν ολιγαρχία. Γι΄ αυτό και όλα ονομάζονται ρεπούμπλικες, εκτός από την Ελληνική και Κυπριακή δημοκρατία, μολονότι είναι κι αυτές ρεπούμπλικες/ολιγαρχίες. Επομένως τυχόν αποτυχία του πολιτεύματος χρεώνεται απατηλά στη δημοκρατία με εναλλακτική λύση τη μοναρχία, ενώ θα πρόκειται για αποτυχία της ολιγαρχίας με εναλλακτική λύση τη δημοκρατία, αφού η μοναρχία έχει επανειλημμένα δοκιμασθεί και αποτύχει στον τόπο μας.

Απαραίτητη για τη δημοκρατική διαδικασία είναι η ισηγορία, που προϋποθέτει την καλύτερη δυνατή επικοινωνία μεταξύ των μελών της κοινωνίας. Ποτέ η επικοινωνία δεν είναι τέλεια. Ωστόσο η προφορική γλώσσα μας έχει το πλεονέκτημα ότι μπορεί να είναι πλουσιότατη εξελισσόμενη αδιάλειπτα από την Ομηρική εποχή ως σήμερα. Απαιτεί να διδάσκεται η προγονική γλώσσα ήδη από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου, ώστε να εμπλουτίζεται και διασαφηνίζεται επαρκώς η τρέχουσα «δημοτική», που μαθαίνομε από τη μάνα μας και διαβάζοντας. Η γραπτή επικοινωνία απαιτεί αποκατάσταση της φωνητικής ορθογραφίας, (ένας φθόγγος για κάθε γράμμα, ένα γράμμα για κάθε φθόγγο), όπως είχαν οι πρόγονοί μας, που έγραφαν όλοι ορθογραφημένα, ενώ σήμερα σχεδόν κανένας. Η γραφή μόνο σκοπό έχει να παριστάνει τη γλώσσα (Saussure). Ωστόσο, έχει το προνόμιο ότι εμμένει στο χρόνο, ενώ η γλώσσα είναι έπεα πτερόεντα.

Τα πάντα στον αισθητό κόσμο εξελίσσονται. Αν πάψουν να εξελίσσονται είναι νεκρά. Πάντοτε είχαμε, είχαν όλοι οι λαοί δηλαδή, πρόβλημα μετανάστευσης που μερικές φορές γίνεται κατά κύματα, δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα, από τον καιρό των Ικέτιδων που περιγράφει ο Αισχύλος. Στη χώρα μας είχαμε από την αρχαιότητα την εγκατάσταση με τον ένα ή τον άλλο τρόπο Φοινίκων, Ρωμαίων, Σλάβων, Αλβανών, Φράγκων, Τούρκων, Ρομά, για ν΄ αναφέρω ελάχιστους μόνο, αλλά και, στις μέρες μας, Αφγανών, Σύρων κλπ. Οι λαοί αυτοί αναμίχθηκαν μαζί μας συνεισέφεραν στον πολιτισμό μας. Έγιναν στο μεταξύ κάποιες εθνοκαθάρσεις, π.χ. τον περασμένο αιώνα Αλβανών και Σλαβόφωνων Μακεδόνων, που δημιουργούν σήμερα προβλήματα δυσεπίλυτα με τους γείτονές μας. Η ενσωμάτωσή τους στον εθνικό κορμό είναι επίπονη, αλλά δημιουργική, ενώ η απομόνωσή τους προκαλεί προβλήματα. Απαιτείται συστηματική προσέγγισή τους επικοινωνώντας μαζί τους στη γλώσσα τους μαζί με τη δική μας, αλλά και συναισθηματικά, με την παραδοσιακή τέχνη τους.

Η αντιπαράθεση μεταξύ παγκοσμιοποίησης και εθνωτισμού, καθώς και το μεταναστευτικό πρόβλημα έχουν υποκαταστήσει σήμερα την παραδοσιακή αντίθεση μεταξύ δεξιάς και αριστεράς. Η αντιπαλότητα της Δύσης με τη Ρωσία εξακολουθεί, μολονότι το Ρωσικό καθεστώς είναι πια καπιταλιστικό. Ομοίως η παγκοσμιοποίηση με κατάργηση των συνόρων στη δίοδο του κεφαλαίου υποστηρίζεται από τα παραδοσιακά κεντροδεξιά και κεντροαριστερά κόμματα, ενώ βρίσκει αντιμέτωπες τις ακροδεξιές και ακροαριστερές παρατάξεις. Ο νεοφιλελευθερισμός διαφέρει από τον παραδοσιακό φιλελευθερισμό κυρίως κατά το ότι κατεδαφίζει το κοινωνικό κράτος. Επεκτείνεται. Έχει αποδειχθεί το αποτελεσματικότερο αναπτυξιακό σύστημα ως τώρα εκμεταλλευόμενο και τις επιτυχίες των φυσικών επιστημών. Δυστυχώς, η τάχιστη παραγωγή ρύπων που κατακλύζουν τον πλανήτη από την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, που καταργεί την οικονομική ταλάντωση, οδηγούν αναπόφευκτα στον παγκόσμιο όλεθρο. Ολέθρια ανατρεπτική προβλέπεται να είναι και η γιγάντωση της ανισότητας.

Το τοπικά δικό μας πρόβλημα, για να λυθεί, προϋποθέτει λεπτομερές σχέδιο ανάπτυξης, χωρίς το οποίο οποιαδήποτε βοήθεια πηγαίνει χαμένη. Έχομε μεγάλο βέβαιο και ενδεχόμενο πλούτο. Αν δεν μας δανείζει κανένας για ανάπτυξη δεν μένει παρά να τη δανείσουμε μόνοι μας ώσπου ν΄ αρχίσει να αποδίδει η προγραμματισμένη παραγωγή μας.

 

Είμαι περήφανος για τους προγόνους μου

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.com Ηπειρωτικός Αγών, 21 Ιουλίου 2017

Είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων; Από τον καιρό του Τρωικού Πολέμου έχουν παρέλθει 150 γενιές και έχουν γίνει άγνωστος αριθμός μεταλλάξεων. Κανένας δεν ξέρει πώς ήταν το DNA τους για να το συγκρίνουμε με το δικό μας τώρα. Έχουν περάσει από δω κι εγώ δεν ξέρω πόσοι κατακτητές και μετανάστες. Ήδη οι αρχαίοι αναρωτιόνταν ποιος είναι Έλληνας και ποιος βάρβαρος, αμφισβητώντας, όπως ο Δημοσθένης, την ελληνικότητα ακόμη και των Μακεδόνων. Βιολογικά αποκλείεται με τα σημερινά μέσα να τεκμηριώσουμε πόσο απόγονοί τους είμαστε.

Είμαστε πραγματικά απόγονοί τους; Έναν τρόπο για να απαντήσουμε στο ερώτημα μας τον έδωσε ο Ισοκράτης, σύγχρονος του Δημοσθένη: «Το των Ελλήνων όνομα πεποίηκε μηκέτι του γένους αλλά της διανοίας δοκείν είναι και μάλλον Έλληνας καλείσθαι τους της παιδεύσεως της ημετέρας η τους της κοινής φύσεως μετέχοντας». Μ’ άλλα λόγια, αν έχουμε την ίδια παιδεία με εκείνους, τις ίδιες συνήθειες, τότε ανήκουμε στο ίδιο έθνος, έστω κι αν είναι άγνωστο αν βιολογικά ανήκουμε στο ίδιο γένος. Έχουμε όμως την ίδια παιδεία, τις ίδιες βασικά αρχές;

Γλώσσα. Η γλώσσα της εποχής του Ομήρου ήταν διαφορετική από εκείνη των κλασικών Αθηναίων, του Πλάτωνα, του Λυσία, του Θουκυδίδη. Ωστόσο, η δομή της, η γραμματική, το συντακτικό και οι ρίζες των λέξεών τους ήταν σχεδόν ίδιες. Εξάλλου, υπήρχαν καμιά τριανταριά διάλεκτοι σε ποικίλα μέρη της Ελλάδας, που έμοιαζαν τόσο πολύ μεταξύ τους, ώστε κάθε Έλληνας καταλάβαινε άνετα τον άλλον όταν συζητούσαν. Από τότε πέρασαν πολλοί αιώνες και η γλώσσα μας συνέχισε να αλλάζει. Ωστόσο, η δομή της διατηρήθηκε όπως ήταν. Βέβαια σήμερα ο μέσος Έλληνας δεν καταλαβαίνει τη γλώσσα του Ομήρου ή του Πλάτωνα. Ακόμη και ο απαίδευτος όμως καταλαβαίνει στοιχειωδώς τη γλώσσα των Ευαγγελίων. Και η αλήθεια είναι πως εγώ, χωρίς ειδικές φιλολογικές γνώσεις, κατανοώ τα Ευαγγέλια περισσότερο από όσο έναν Πόντιο ή έναν Κύπριο που μιλάνε την ντοπιολαλιά τους. Κι όμως συνεννοούμαστε ικανοποιητικά, τουλάχιστον όσο μας έδειξε τόσο παραστατικά ο Βυζάντιος στην κωμωδία του «Βαβυλωνία». Να λοιπόν η πρώτη συνέχειά μας που μεταβιβάστηκε αβίαστα από μάνα σε παιδί κι από παιδί σ’ εγγόνι. Ασυνέχεια ποτέ δεν υπήρξε με τη γλώσσα μας. Η εξέλιξή της αφορούσε και στην προφορά. Δεν μπορούμε να ξέρουμε ακριβώς πώς πρόφεραν τα γράμματά τους οι πρόγονοί μας. Απλώς υποθέτουμε. Π.χ. το «οι» ήταν, λέει, μακρό στη μέση της λέξης, αλλά βραχύ στο τέλος της. Φαντάζομαι πως στη μέση προφερόταν σαν δύο μετρικά ισόχρονα, διαδοχικοί φθόγγοι, πιθανώς σαν «οϊ», ενώ στο τέλος σαν ενιαίος φθόγγος μεταξύ «ο» και «ι». Προσπαθώντας να πούμε «ι» με το στόμα στη θέση που προφέρει «ο», προφέρουμε ένα φθόγγο περίπου σαν «ε» ή σαν το γαλλικό «eu» ή το γερμανικό «ö». Μια λέξη με αρχή και τέλος «οι» είναι το επιφώνημα «ΟΙΜΟΙ». Θα το έλεγαν επομένως κάπως σαν «ΟΪΜΕ». Μα έτσι ακριβώς το λέμε σήμερα. Εξάλλου το «υ» το πρόφεραν διαφορετικά από τα άλλα σημερινά ομόηχά του σύμβολα, τα «ι,η,ει,οι,υι». Ίσως κάπως σαν το σημερινό «ου», Έτσι το «τύμπανο» θα το έλεγαν «τούμπανο», τα «πίτυρα» «πίτουρα» και τον κάτοικο της «Κύμης» «Κουμιώτη». Μα έτσι ακριβώς δεν τα λέμε στον προφορικό αβίαστο λόγο μας;

Θρησκεία. Εδώ τα πράγματα δεν πάνε καλά. Οι πρόγονοί μας πίστευαν στο δωδεκάθεο και σε μεγάλη ποικιλία άλλων θεών, ενώ εμείς σε ένα Θεό, τρισυπόστατο, με Πατέρα πνεύμα, Υιό σάρκα και Άγιον Πνεύμα. Βέβαια, σκαλίζοντας λίγο περισσότερο, βλέπει κανένας πως οι αρχαίοι διανοητές, Πλάτων, προσωκρατικοί κ.λπ. μιλούν για το «θείον» στον ενικό, ενώ η Βίβλος, μας λέει πως ο Θεός μιλώντας για τη θεότητα αναφέρεται σε πληθυντικό. «Ποιήσωμεν άνθρωπον… ιδού γέγονεν Αδάμ ως εις εξ ημών». Ας μην πολυσκαλίζουμε όμως. Η σύγχρονη θρησκεία μας είναι εβραιογενής, όχι ελληνογενής. Και υπήρξε ασυνέχεια στην εξέλιξή της. Αρχαίοι ναοί γκρεμίστηκαν βίαια ή μετατράπηκαν σε εκκλησίες. Ωστόσο, με τους τρεις Ιεράρχες έγινε αποδεκτό ότι οι δύο νοοτροπίες δεν ήταν ασύμβατες μεταξύ τους. Οι αρχαίες παραδόσεις παρεισέφρησαν στις χριστιανικές τελετουργίες. Η λατρεία του Διονύσου με σύμβολό του το κρασί, τον θάνατο και την ανάστασή του, με πανδαιμόνιο κρότων τη στιγμή της ανάστασης, διατηρήθηκαν στην αντίστοιχη του Κυρίου.

Πολίτευμα. Το πολίτευμα των προγόνων μας εξελίχθηκε βαθμιαία από τη μοναρχία στην ολιγαρχία, στη δημοκρατία. Κι ο Αριστοτέλης ήταν απόλυτα σαφής. Στη δημοκρατία οι άρχοντες κληρώνονται, ενώ στην ολιγαρχία εκλέγονται. Η δημοκρατία τους εκτράπηκε. Αντί να επεκταθεί, αναγνωρίζοντας πολίτες γυναίκες, μετοίκους και δούλους, έγινε ιμπεριαλισμός. Εμείς ισχυριζόμαστε πως το πολίτευμά μας είναι δημοκρατία, αλλά εκλέγομε τους βουλευτές μας με όλα τα μειονεκτήματα της ολιγαρχίας, που κυριότερο είναι οι πελατειακές σχέσεις μεταξύ εκλογέων και εκλεγομένων. Η δημοκρατία παράκμασε βαθμιαία στην αρχαιότητα, αλλά είχε συγκεκριμένη κομβική στιγμή, την επικράτηση του Φιλίππου στη Χαιρώνεια. Και σήμερα; Απλώς αρνιόμαστε την επαναφορά στη δημοκρατία. «Αυτά τα πράγματα δε γίνονται σήμερα», αποφαινόμαστε. Πόσο περήφανοι είμαστε για τους προγόνους μας;

Τα γράμματα που χρησιμοποιούμε σήμερα είναι εκείνα των αρχαίων, με ονόματα φοινικικά, όπως μεταφέρθηκαν από τον μυθικό Κάδμο και συμπληρώθηκαν ελληνικά από τον μυθικό Παλαμήδη. Η εκπληκτική επινόηση του ελληνικού αλφαβήτου, κατέστησε προσιτή στον καθένα τη δυνατότητα να γράφει τη γλώσσα που μιλούσε, καθώς υπήρχε αντιστοιχία, ένα γράμμα για κάθε φθόγγο και ένας φθόγγος για κάθε γράμμα. Η πρόταση σήμερα να εφαρμόσουμε την ίδια, μοναδικά ελληνική, αρχή στη σύγχρονη εκδοχή της γλώσσας μας αντιμετωπίζεται σαν (προδοτική;) διάσπαση της παράδοσής μας. Είμαστε περήφανοι για τους προγόνους μας;

Η ανοχή της διαφορετικότητας ήταν κύριο χαρακτηριστικό των αρχαίων. Από τη φιλοσοφία και τη θρησκεία ως την πολιτεία τους. Κύρια διαφορά μεταξύ ελληνικής και εβραϊκής νοοτροπίας ήταν η ανεκτικότητα της πρώτης. Λάτρευαν οι Αθηναίοι την Αθηνά, αλλά σέβονταν και τον Απόλλωνα, τον Ποσειδώνα και τον άγνωστο Θεό! Η δεύτερη στηρίζεται στο αυτονόητο «Εγώ ειμί κύριος ο Θεός σου», αλλά συνεχίζει και με το μισαλλόδοξο: «Ουκ έσονται σοι θεοί έτεροι πλην εμού». Ανεχόμαστε σήμερα τη διαφορετικότητα;

Η μόνη ομοιότητα που αναγνωρίζουμε είναι ο διχασμός μεταξύ μας. Βέβαια δεν ισχύει. Δεν είναι ελληνική ιδιαιτερότητα. Μας βολεύει για να μεταθέτουμε τις ευθύνες μας στους προγόνους μας. Οι εμφύλιοι πόλεμοι υπάρχουν ως υπαρξιακά γεγονότα στην ιστορία όλων των σύγχρονων εθνών. Με επαναστάσεις και εμφυλίους γεννήθηκαν όλα.

Τελικά, θέλουμε να είμαστε απόγονοί τους; Στο χέρι μας είναι. Μπορούμε. Μένει να αποφασίσουμε.

Ο κ. Δημήτριος Α. Σιδερής είναι ομ. καθηγητής Καρδιολογίας__

Εμφύλιος

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.com

Κοινή Γνώμη, 18 Ιουλίου 2017

Όλο το απωθώ είτε μη έχοντας απαντήσεις είτε μη θέλοντας να ξύνω πληγές. Κι όμως δεν απαλλάσσεται κανένας από το σπυρί, αν δεν ανοίξει. Είμαι πολύ λίγος για να καθαρίσω τέτοιο απόστημα, εθνικό, πολιτικό, οικονομικό, ιστορικό, πνευματικό. Ο εμφύλιος ήταν η μεγαλύτερη εθνική συμφορά ως τώρα μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Στοιχειώνει τις μνήμες όλων μας που τον βιώσαμε κι ακόμη περισσότερο των ελάχιστων μεγαλύτερών μου που επιβιώνουν. Και δεν σταματά εδώ. Μεταφέρεται στις επόμενες γενιές η συναισθηματική φόρτιση χρωματίζοντας κάθε πολιτική σκέψη μας, έστω και αν δεν έχει την ένταση εκείνης της εποχής.

Τον εμφύλιο τον ξέρομε κυρίως από τις περιγραφές που κάνουν οι αντίπαλοι. Να κάποιες: «Στην κατοχή εγκλήματα έκαναν (σχεδόν;) μόνον οι αριστεροί». «Στην κατοχή συνεργάστηκαν με τον κατακτητή (σχεδόν;) μόνον οι δεξιοί». «Η Μακεδονία αποφασίστηκε από τους αριστερούς να αποσπασθεί από την Ελλάδα». «Η ανεπίσημη ιστορία γράφτηκε (σχεδόν;) μόνον από αριστερούς». «Στη διάρκεια του εμφυλίου καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν από την επίσημη κυβέρνηση μερικές χιλιάδες (σχεδόν;) μόνον αριστεροί». «Η παράδοση της Κύπρου στους Τούρκους έγινε από τους δεξιούς». «Ευτυχώς στον εμφύλιο επικράτησε η δεξιά· αλλιώς θα είμαστε τώρα Βουλγαρία ή Ρουμανία». «Βρισκόμαστε στη σημερινή δεινή κατάσταση (μόνον πάνω από τη Βουλγαρία και Ρουμανία κατά την ΕΛΣΤΑΤ), επειδή στον εμφύλιο επικράτησε η δεξιά» «Αν νικούσε η αριστερά θα μας έβαζε στο Σοβιετικό στρατόπεδο –που τελικά κατέρρευσε οικτρά.» «Η δεξιά εκχώρησε εθνική κυριαρχία σε ΝΑΤΟ, ΕΕ και στις Αμερικανικές βάσεις.» «Μόλις πάρει την εξουσία ένα αντιδεξιό κόμμα, προσπαθεί να δημιουργήσει κομματικό κράτος». «Ακόμη και με αντιδεξιά κυβέρνηση, την πραγματική εξουσία, στρατό, αστυνομία, δικαιοσύνη, ανώτερο κλήρο, την έχει η δεξιά. Κι από πίσω της οι ξένοι, όπως το 1967.» Δεν έχουν τελειωμό οι αλληλοκατηγορίες, που, όλες έχουν σπέρματα αλήθειας, χωρίς καμιά να είναι πέρα για πέρα αληθινή. Και δεν υπάρχει κριτής χωρίς προκατάληψη και με γενική αποδοχή για να αποδώσει ηθική δικαιοσύνη. Λέω ηθική, διότι η νομική έχει καλυφθεί, αφού οι όποιοι ένοχοι είναι σήμερα νεκροί και τα εγκλήματα παραγραμμένα. Άραγε, οι ιστορικοί έγραψαν όπως έγραψαν επειδή ήταν αριστεροί ή χαρακτηρίστηκαν αριστεροί επειδή έγραψαν όπως έγραψαν; Για τους δεξιούς όποιος δεν είναι δεξιός είναι κομμουνιστής ή – έστω – αριστερός. Και αντιστρόφως, για τους αριστερούς, όποιος δεν είναι αριστερός είναι φασίστας ή – έστω – δεξιός. Ακόμα και όποιος δεν παίρνει θέση ανήκει επικινδύνως στην αντίπαλη παράταξη. Μανιχαϊσμός. Προσπαθώ να είμαι απροκατάληπτος. Όμως ξέρω ότι δεν είμαι, χωρίς να ξέρω πού σφάλλω. Και οι αναγνώστες μου είναι προκατειλημμένοι και, αν έχουν το δεξιό στίγμα θα θεωρήσουν το κείμενό μου αριστερά προκατειλημμένο, αν έχουν αριστερό, δεξιά. Ουδετερότητα δεν υπάρχει: ενισχύει τον ισχυρό.

Ο εμφύλιος πόλεμος όμως έγινε. Ο ανταρτοπόλεμος είναι η πιο σκληρή μορφή πολέμου. Καθώς οι αντάρτες εξορισμού χτυπούν και φεύγουν, δεν διαθέτουν δική τους επικράτεια και επομένως δυνατότητα να διατηρούν αιχμαλώτους. Όποιος συλλαμβάνεται είτε προσχωρεί χωρίς αμφισβητήσεις ή εκτελείται. Έτσι φέρθηκαν οι αντάρτες σε κατακτητές και σε Έλληνες που θεώρησαν συνεργάτες τους.

Έχω ακούσει τις ιστορίες αρκετών αυτοπτών. Στην κατοχή κάποιοι Βλάχοι θέλησαν να κάνουν ανεξάρτητο κράτος. Οι άνδρες του Άρη τους διέλυσαν σκοτώνοντας πολλούς από αυτούς. Συνάντησα μια Βλάχα που είχαν εκτελέσει τα παιδιά της μπροστά της… Ένας απόστρατος φαντάρος μου περιέγραψε πως όταν μπήκε ο στρατός μας σε ένα χωριό, αφού είχαν φύγει οι αντάρτες, οι αξιωματικοί κάθισαν στο καφενείο να ξαποστάσουν. Κάποιος έφθασε ασθμαίνοντας καλώντας τους να τρέξουν στην εκκλησία. Δεν πρόλαβαν. Φθάνοντας είδαν τους Μάιδες να βγαίνουν κρατώντας το κεφάλι του παπά… Του κάναμε το τραπέζι. Όταν ήπιε λίγο παραπάνω, άρχισε να διηγείται ιστορίες του πατέρα του που ήταν πρωτοπαλίκαρο του Ζέρβα. Μας αφηγήθηκε με κάθε λεπτομέρεια πώς οι αντάρτες έκοβαν τα κεφάλια των αιχμαλώτων τους. «Τουλάχιστον ο πατέρας μου πρώτα τους εκτελούσε κι έπειτα τους αποκεφάλιζε…». Ήμουν τυχερός που έζησα στη Σύρο, όπου δεν υπήρξαν εκτελέσεις από τους κατακτητές ή από δικούς μας. Το πλήθος των κατοχικών θανάτων (τέταρτο ως όγδοο του πληθυσμού) οφειλόταν στην πείνα κυρίως, αλλά και σε καθημερινούς βομβαρδισμούς των Άγγλων. Οι βόμβες συνήθως έπεφταν στη στεριά αντί στα καράβια που βρίσκονταν στο λιμάνι. Η πείνα οφειλόταν κατά κύριο λόγο στη σχεδόν ανύπαρκτη παραγωγή του νησιού. Κι ο ιταλικός στρατός (περί τους 2000 ή παραπάνω) πεινούσε. Αυτό που μόλις τελευταία έμαθα από την ιστορική μελέτη της Αγγλίδας Sheila Lecoeur είναι ότι με διαταγή του Τσώρτσιλ είχε επιβληθεί εμπάργκο στη μεταφορά τροφίμων για να μην πέσουν στα χέρια του εχθρού. Με παρέμβαση του Ρούσβελτ τελικά επιτράπηκε να έλθει η ανθρωπιστική βοήθεια από τον Ερυθρό Σταυρό.

Τα τραγικά υπαρξιακά γεγονότα για ένα έθνος αποτελούν Ύβρη κατά του θείου και μεταβιβάζονται σαν βεντέτα από γενιά σε γενιά. Η Νέμεση για το ανήκουστο έγκλημα του Τάνταλου μεταβιβάστηκε στο γιο του τον Πέλοπα κι απ΄ αυτόν στον Ατρέα και μετά στον Αγαμέμνονα και τελικός αποδέκτης ήταν ο Ορέστης. Ήταν ο ίδιος θύτης και θύμα των πράξεών του. Κατήγορος και κατηγορούμενος μαζί! Πρωτοφανής η κατάσταση, πρωτοφανής και η κάθαρση που ακολούθησε. Μια και ο ίδιος δεν μπορούσε να αποδώσει δικαιοσύνη, κατέφυγε στην ανθρώπινη δικαιοσύνη των ενόρκων (κληρωμένων δικαστών) του Αρείου Πάγου. Κι αυτοί δεν έδωσαν λύση, καθώς ισοψήφισαν. Χρειάσθηκε θεία παρέμβαση, της Αθηνάς, για να αθωωθεί, αλλά και των Δελφών που του επέβαλαν τίμημα, «μέτρα».

Ξέρομε τι έγινε που νίκησε στον εμφύλιο η δεξιά. Δεν ξέρομε τι θα είχε γίνει αν είχε νικήσει η αριστερά. Βάσιμα όμως μπορούμε να υποθέσουμε πως θα είμαστε καλύτερα αν δεν είχαμε κάνει τον εμφύλιο. Ζούμε την πιο πρωτόγνωρη κρίση στην υπερτρισχιλιετή ιστορία μας. Μαζί θύτες και θύματα. Ποιο δικαστήριο να μας κρίνει; Είμαστε όλος ο λαός κατήγοροι και κατηγορούμενοι. Δεν μπορούμε να είμαστε μαζί και δικαστές. Χρειαζόμαστε ένα διεθνές δικαστήριο, με κληρωμένους δικαστές από όλο τον κόσμο. Το άλλο θα ήταν η διαχρονική Ιστορία, που όμως απαιτεί πολλές γενιές για να αποφανθεί, χωρίς τελικά ετυμηγορία. Έφταιγαν άραγε οι Αθηναίοι ή οι Λακεδαιμόνιοι για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο; Ένα τέτοιο δικαστήριο δεν θα αποφανθεί για την αθωότητα ή ενοχή, αλλά για το τίμημα («μέτρα») που θα πρέπει να πληρώσουμε. Στο μεταξύ έχομε χρέος στους απογόνους μας να επιβιώσουμε. Και να δεχθούμε, έστω προσωρινά, πως το άδικο δεν ήταν με τον νικητή ή τον ηττημένο, αλλά μ΄ αυτόν καθαυτόν τον εμφύλιο.

 

Εκλεκτών ανεπάρκεια

Δημ. Α. Σιδερής* e-mail:dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών, 15 Ιουλίου 2017

Τι καλύτερο από το να σε κυβερνούν οι άριστοι: Οι Πάνσοφοι, Αναμάρτητοι, Παντοδύναμοι, ο Θεός ο ίδιος; Το προβλήματα είναι ότι «ΟΥΔΕΙΣ ΠΩΠΟΤΕ ΘΕΟΝ ΕΩΡΑΚΕ» (Ιωάννης). Κανείς δεν έχει δει ποτέ τον Θεό. Επομένως στηριζόμαστε στο τι λένε οι εκπρόσωποί Του ότι εντέλλεται Εκείνος. Ο Μωυσής, ο Ιησούς, ο Μωάμεθ για μουσουλμάνους, μας μεταφέρουν τη βούληση του Κυρίου. Ποιος όμως βεβαιώνει ότι τη μεταφέρουν σωστά; Μόνον η μαρτυρία των ίδιων. Βέβαια, ο Ιησούς είναι ο Υιός του τρισυπόστατου Θεού. Είναι η αισθητή από τις τρεις υποστάσεις του θείου, όπως ο Πατήρ είναι η νοητή και το Άγιο Πνεύμα η κοινωνική. Και μας απέδειξε ότι είναι όντως Υιός του Πατρός, τελικά με την Ανάστασή Του. Ο Ιωάννης πήγε στον τάφο και είδε «ΤΑ ΟΘΟΝΙΑ (επίδεσμοι για να τυλίγονται οι νεκροί) ΚΕΙΜΕΝΑ, ΚΑΙ ΤΟ ΣΟΥΔΑΡΙΟΝ (ύφασμα περιτυλίγματος της κεφαλής των νεκρών), Ο ΗΝ ΕΠΙ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΗΣ ΑΥΤΟΥ, ΟΥ ΜΕΤΑ ΤΩΝ ΟΘΟΝΙΩΝ ΚΕΙΜΕΝΟΝ, ΑΛΛΑ ΧΩΡΙΣ ΕΝΤΕΤΥΛΙΓΜΕΝΟΝ ΕΙΣ ΕΝΑ ΤΟΠΟΝ» (Ιωάννης). Στη θέση τους τα σάβανα και το φακιόλι, μόνο το σώμα έλειπε! Μόνον ηλίθιος θα έκλεβε βιαστικά το σώμα του Κυρίου, θα αφαιρούσε τα καλύμματά Του και θα τα ξανάβαζε τακτοποιημένα στη θέση τους. Πολλοί Τον είδαν μετά την Ανάστασή Του. Όμως ποτέ κανένας δεν Τον άγγιξε. Στη Μαρία Μαγδαληνή είπε «ΜΗ ΜΟΥ ΑΠΤΟΥ». Και ο άπιστος Θωμάς που ήθελε να αγγίξει τις πληγές Του για να πιστέψει ότι ήταν πραγματικά Εκείνος, τελικά δεν Τον ψηλάφησε. Ο Ιησούς μακάρισε όσους πίστεψαν και χωρίς να δουν. Όμως η αφή είναι η πλέον αξιόπιστη από τις αισθήσεις μας. Με λογικά κριτήρια είναι αδύνατο να αποδείξουμε την Ανάσταση του Κυρίου (ούτε να την απορρίψουμε, βέβαια). Τι μένει για να βρούμε τους καλύτερους, εκλεκτούς, «αρίστους»;

Ίσως η καταγωγή τους. Κρατά η σκούφια τους από θεούς ή ήρωες ή είναι «εις ευσεβής βασιλεύς, Χριστός Κυρίου» (Α.Παπαδιαμάντης). Πού να τον βρεις; Κριτήρια που δεν αντέχουν την ανθρώπινη λογική.

Αν όμως εμείς οι ίδιοι τους έχουμε εκλέξει; Αυτή είναι μια σημαντική πρόοδος, καθώς στην επιλογή των αρίστων που μας κυβερνούν εμπλεκόμαστε εμείς οι ίδιοι. Ο ιδανικός «εκλεκτός» έχει δύο κύριες ικανότητες. Πρώτη είναι να γνωρίζει πώς να κυβερνά, να θέτει στόχους, να σχεδιάζει πρόγραμμα για την επίτευξή τους και τρόπο να αξιολογεί το αποτέλεσμα της κυβέρνησής του. Δεύτερη είναι η ικανότητά του να πείθει το κοινό να τον εκλέξει. Το κακό είναι ότι οι δύο ικανότητες μπορεί να είναι ανταγωνιστικές. Η εκλογή κάποιου συνδέεται άρρηκτα με πελατειακή σχέση (πουλώ εξυπηρέτηση, για να αγοράσω ψήφους). Στις σπάνιες περιπτώσεις που άξιοι πολιτικοί θυσίασαν την ψηφοθηρία για χάρη της πολιτικής, δεν εκλέχθηκαν («ανθ’ ημών Γουλιμής», Χ.Τρικούπης που δεν εκλέχθηκε). Οι εκλεγμένοι άρχοντές μας συνδέονται επομένως άρρηκτα με πελατειακή σχέση, που τους αφαιρεί την ιδιότητα του «αρίστου».

Ποιοι είναι λοιπόν οι άριστοι; Στα αδιέξοδα πηδάμε σε άλλο επίπεδο για να ξεφύγουμε. Αν οι εκλεκτοί δεν είναι άριστοι, μήπως δε χρειαζόμαστε αρίστους; Μήπως ακόμη δε χρειάζεται να κυβερνιόμαστε καθόλου;

Στην αυγή της ανθρώπινης ζωής, πριν από 100 000 χρόνια, οι άνθρωποι ζούσαν αγελαία, σαν τα πρόβατα και τους λύκους. Καθένας έκανε «ελεύθερα» ό,τι ήθελε για να επιβιώσει, όσο του επέτρεπαν οι φυσικοί νόμοι. Πριν από λίγες χιλιάδες χρόνια (μυθολογικά από τον καιρό του Αδάμ) έθεσαν περιορισμούς, διατροφικούς (απαγορευμένος καρπός) και γενετήσιους (φύλλα συκιάς για να κρύψουν τα γεννητικά τους όργανα μαζί με κανόνες για την αναγνώριση των απογόνων). Χάρη σ’ αυτούς τους κοινωνικούς «νόμους», πέτυχαν να διατηρούν αποθήκες αγαθών, όπως τα κοινωνικά ζώα, μυρμήγκια, μέλισσες, για να αντεπεξέρχονται στις περιόδους στέρησης. Καθώς στις «αποθήκες» τους τα αγαθά πολλαπλασιάζονταν, όπως τα κεφάλια (κεφάλαιο) των ζώων τους, ενώ αυτοί τρέφονταν από τα γεννήματά που έτικταν (τόκος), τα προβλήματα φαίνονταν να λύνονται ιδανικά. Δυστυχώς, αυτή η λύση σήμανε την εμφάνιση της ομαδικής βίας. Δε σκοτώνει κάποιος για να φάει, όπως στα αγελαία ζώα, αλλά για να εξουσιάζει τις αποθήκες, το κεφάλαιο. Μ’ άλλα λόγια, είναι απαραίτητη η θέσπιση νόμων και η επίβλεψη για την τήρησή τους. Είναι λοιπόν απαραίτητο, φαίνεται, να υπάρχει κυβέρνηση. Αλλιώς υποστρέφομε στη φάση της αγελαίας ζωής, όταν το μέσο προσδόκιμο επιβίωσης μόλις ξεπερνούσε τις δυο-τρεις δεκαετίες. Οι άνθρωποι τότε ή γίνονταν βορά ενός θηρίου είτε πέθαιναν από την πείνα, το κρύο ή άλλη φυσική αιτία.

Αν δεν άρχουν οι άριστοι, ποιος πρέπει να άρχει; Μας παρέδωσε ο Αριστοτέλης τον ορισμό των τριών κύριων πολιτευμάτων: μοναρχία, ολιγαρχία, δημοκρατία. Η διαφορά μεταξύ δημοκρατίας και ολιγαρχίας είναι ότι στην πρώτη οι άρχοντες κληρώνονται, ενώ στη δεύτερη εκλέγονται. «…ΛΕΓΩ Δ’ ΟΙΟΝ ΔΟΚΕΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΝ ΜΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΛΗΡΩΤΑΣ ΕΙΝΑΙ ΤΑΣ ΑΡΧΑΣ, ΤΟ Δ’ ΑΙΡΕΤΑΣ ΟΛΙΓΑΡΧΙΚΟΝ». Βέβαια οι ανθρώπινες ομάδες εξελίχθηκαν από αγέλες σε κοινωνίες και έπειτα σε πολιτείες «ΦΥΣΕΙ ΜΕΝ ΕΣΤΙΝ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΖΩΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟΝ» (Αριστοτέλης). Η πολιτεία διαφέρει από την κοινωνία κατά το ότι, αντίθετα από τις φυσικές κοινωνίες, στην πολιτεία αποφασίζει μόνος του τους νόμους που τη διέπουν. Επειδή οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι συχνά πολύ μεγάλες, έτσι που γίνεται πρακτικά αδύνατο να αποφασίζουν όλοι για όλα, επινοήθηκε από τους προγόνους μας η βουλή, στην οποία κληρώνονται με τη σειρά όλοι οι πολίτες.

Η κοινωνία αναπτύχθηκε με το να επιτελεί κάθε μέλος της διαφορετικό έργο, και όλα να υπηρετούν κοινό σκοπό. Αυτή η διευθέτηση όμως γίνεται με μια θυσία: οι άνθρωποι εξειδικεύονται, γίνονται ιδιαίτερα ικανοί να κάνουν κάτι θυσιάζοντας την ικανότητα να κάνουν επαρκώς οτιδήποτε άλλο. Η γνώση είναι κύριο χαρακτηριστικό του ειδικευμένου. Η κυβέρνηση μιας πολιτείας απαιτεί γνώσεις, επομένως ειδίκευση. Γι’ αυτόν τον λόγο, η εκτελεστική εξουσία στην αρχαιότητα («Στρατηγοί») δεν κληρωνόταν, αλλά εκλεγόταν. Το ίδιο οφείλει σήμερα να ισχύει για την κυβέρνηση. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να ισχύει το ίδιο για τη βουλή, η οποία εκφράζει τη βούληση του λαού, που εκδηλώνεται αξιόπιστα μόνο με κλήρωση των βουλευτών. Η βουλή δεν κυβερνά. Αποφασίζει (νομοθετεί) έχοντας ακούσει τις εισηγήσεις της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης, όπως οι (κληρωτοί) ένορκοι αποφασίζουν έχοντας ακούσει τις αγορεύσεις της πολιτικής αγωγής και της υπεράσπισης. Πώς θα λειτουργούσε σήμερα μια βουλή με σύνθεση στατιστικά ίδια με του λαού; Κανένας δεν ξέρει. Ξέρουμε μόνο πώς λειτουργούν οι σύγχρονες ολιγαρχικές βουλές. Έχουν πολλούς αξιόλογους πολιτικούς, που όλοι ανεξαιρέτως είναι αναγκαστικά δεσμευμένοι πελατειακά με ψηφοφόρους, κυβέρνηση, ΜΜΕ, κεφάλαιο, κόμμα.

Ο κ. Δημήτριος Α. Σιδερής είναι ομ. καθηγητής Καρδιολογίας

Τα Εγώ μας, γέννηση, θάνατος αθανασία

Αν κάποιος ενδιαφέρεται να ακούσει και δει την ομιλία μου στο 1^ο Συμπόσιο με το γενικό θέμα «Πότε Πρέπει να Πεθαίνουμε» η οποία είχε τίτλο: «Τα Εγώ μας, γέννηση, θάνατος αθανασία”, μπορεί την παρακολουθήσει στο:

.

 

Ενσωμάτωση μειονοτήτων

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.com

Κοινή Γνώμη, 11 Ιουλίου 2017

Πώς μπορούμε να απαλλαχθούμε από τους ανεπιθυμήτους; Το νοσοκομείο ήταν γεμάτο αρρώστους. Ανέλαβε ο Ναστραντίν Χότζας να λύσει το πρόβλημα. Γέμισε ένα μεγάλο καζάνι με λάδι, τόβαλε στη φωτιά να βράσει. Είπε στους αρρώστους πως η σύγχρονη θεραπευτική απαιτούσε να κάνουν λουτρό μέσα στο βραστό λάδι. Όλοι τότε δήλωσαν πως είναι υγιείς, υπέγραψαν, βγήκαν από το νοσοκομείο και το πρόβλημα λύθηκε.

Βολεύει να είμαστε όλοι περίπου ίδιοι. Μακάριοι. Χωρίς εκπλήξεις από τη συμπεριφορά των άλλων. Η μονοτονία, όμως, τόσο για τα άτομα, όσο και για τις κοινωνίες οδηγεί σε εκφύλιση. Η επαφή με ξένους είναι συχνά ενοχλητική, αλλά μας ανανεώνει. Καθένας συμβάλλει με τα δικά του ήθη και έθιμα και το κράμα που προκύπτει είναι πιο ζωντανό να συνεχίσει το ρόλο του.

Η γεωγραφία της πατρίδας μας ασκεί ισχυρή επίδραση στη διάπλαση του χαρακτήρα μας. Σε πολύ στενή γεωγραφική επιφάνεια υπάρχει μέγιστη ποικιλία, με ψηλά βουνά, πεδιάδες, νησιά κλπ. Η διαμόρφωση του εδάφους επιβάλλει συγκεκριμένες επαγγελματικές ενασχολήσεις και αυτές με τη σειρά τους διαφορετικές συνήθειες στους κατοίκους τους. Καθώς οι αποστάσεις είναι πολύ μικρές και η γλώσσα ίδια, οι εμπειρίες διαφορετικών ανθρώπων ανταλλάσσονται άλλοτε συμπληρωματικά (π.χ. εμπόριο) άλλοτε μιμητικά και άλλοτε ανταγωνιστικά (πόλεμοι μεταξύ τους). Επιπλέον η χώρα μας, στη διασταύρωση των τριών αρχαίων Ηπείρων, ήταν ο τόπος όπου συναντιόνταν οι ταξιδευτές τους, όπου κι αν πήγαιναν. Πολλοί εγκαθίστανταν στο έδαφός μας μεταφέροντας τα έθιμά τους και διαδίδοντάς τα σε μας, ενώ υιοθετούσαν κι αυτοί τα δικά μας. Γινόταν η αρτίωση, η ώσμωση. Φοίνικες, Ρωμαίοι, Αλβανοί, Σλάβοι, Τούρκοι, Εβραίοι και πολλοί άλλοι εγκαταστάθηκαν μόνιμα στον τόπο μας και αναμίχθηκαν μαζί μας. Όλων αυτών προϊόντα είμαστε εμείς.

Μειονότητες όμως υπάρχουν πάντα και εξακολουθούν να δημιουργούνται. Ενοχλούν. Πώς αντιμετωπίζονται; Ένας τρόπος είναι η εξουδετέρωσή τους, με γενοκτονία, εθνοκάθαρση, γκετοποίηση. Άλλος τρόπος είναι η ενσωμάτωσή τους. Τον περασμένο αιώνα, Τσάμηδες, Αλβανοί στη Θεπρωτία, εκμεταλλεύτηκαν την ξένη κατοχή και προσπάθησαν να αποσπάσουν την περιοχή τους από τον Ελληνικό κορμό. Επενέβηκε ο Ζέρβας, δεν ξέρει κανένας ακριβώς με ποια μέσα, πάντως όχι με την αγιαστούρα, και τους έδιωξε. Η Ελληνική δικαιοσύνη τους έκρινε εγκληματίες πολέμου. Όλους, άντρες, γέρους, γυναίκες, παιδιά. Η παρουσία τους στην Αλβανία είναι η κύρια αιτία που έχομε σήμερα προβλήματα με τη γείτονα χώρα κι όχι πια το κομμουνιστικό παρελθόν της. Κάποιοι Βλάχοι, στην κατοχή πάλι, προσπάθησαν να δημιουργήσουν ανεξάρτητο κράτος στην περιοχή τους. Αυτή τη φορά έδρασε ο Βελουχιώτης και τους εξουδετέρωσε, όχι βέβαια με την αγιαστούρα. Η λύση δόθηκε με αντίθετο τρόπο. Ο Αβέρωφ, σημαντικός πολιτικός, για ψηφοθηρία κυρίως υποθέτω, έδωσε ποικίλα προνόμια σε πολλούς από αυτούς. Σήμερα δεν έχομε προβλήματα μαζί τους, που αυτοπροσδιορίζονται Βλάχοι-Έλληνες. Σλαβόφωνοι Μακεδόνες βρήκαν την ευκαιρία του εμφυλίου για να αποσπάσουν τη Μακεδονία από τον Ελληνικό κορμό. Ηττήθηκαν και δεν τους επιτρέψαμε να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, εκεί όπου γεννήθηκαν αυτοί και οι πρόγονοί τους. Αυτή είναι η πραγματική αιτία, όχι το όνομα, για την οποία έχομε προβλήματα με τη γείτονα. Με τους Τούρκους έγινε αμοιβαία συμφωνία μεταξύ δύο μεγάλων πολιτικών, Βενιζέλου και Ατατούρκ. Σύγχρονο πρόβλημα εντωγεννάσθαι: Αφγανοί, Σύροι, Πακιστανοί κλπ. Τι κάνομε;

Μειονότητες έχομε ακόμη στον τόπο μας. Ο τραγικός θάνατος ενός μαθητή από «αδέσποτη» σφαίρα και ο εξωφρενικός πολιτικός πόλεμος που ακολούθησε έφεραν στην επικαιρότητα το θέμα. Ένα εκπληκτικό άρθρο της Χρύσας Καραμήτρου (Αττική οδός, έξοδος 7: Ο τόπος των Ρομά) μιλάει για το πρόβλημα. Η Καραμήτρου διετέλεσε δασκάλα για δύο χρόνια στο Ζεφύρι και γνωρίζει τα πράγματα από πρώτο χέρι. Συνιστώ στον καθένα να το διαβάσει. Τι πρέπει να κάνουμε όμως;

Οι Ρομά δεν είχαν παραδοσιακά ακίνητη περιουσία. Ζούσαν σε οχήματα, αραμπάδες ή Datsun. Τους διατέθηκαν κάπου χώρια (γκέτο) σπίτια, που αυτοί δεν τα ζήτησαν. Κεφάλαιο, χωράφια ή κοπάδια δεν είχαν, ζούσαν από την τέχνη τους. Μεταλλουργοί, μουσικοί, και ευκαιριακοί εργάτες. Κι ακόμη, από τη «μαντεία», την πορνεία, την κλοπή. Τους απομονώσαμε κι εμποδίζομε την ενσωμάτωση στην κοινωνία μας, που κι αυτοί δεν φαίνεται να την επιζητούν. Αστυνομία εκεί δεν πάει. Οι πυροβολισμοί είναι καθημερινό γεγονός. Πώς θα τους ενσωματώσουμε; «Μα αξίζει τον κόπο; Στην ενσωμάτωση ανταλλάσσονται πολιτισμοί προς όφελος όλων. Αλλιώς, ο ένας αφανίζει τον άλλο. Τι πολιτισμό έχουν αυτοί οι γύφτοι να προσφέρουν; Και τι να κάνουμε εμείς, αφού αυτοί δεν θέλουν;» Δεν υπάρχει λαός χωρίς δικό του πολύτιμο πολιτισμό. Οι Τσιγγάνοι είναι οι φορείς της πλειονότητας της εθνικής μας μουσικής. Χατζής, Χαλκιάδες και τόσοι άλλοι, επώνυμοι και ανώνυμοι έχουν πολλά να μας διδάξουν. Σε άλλους τόπους, π.χ. Ρουμανία, Ουγγαρία, τα τσιγγάνικα βιολιά ενέπνευσαν τους μεγάλους λόγιους μουσουργούς τους. Εμείς; Ως μεταλλουργοί (κυρίως χαλκιάδες), παλιότερα έκαναν αριστουργήματα λαϊκής τέχνης. Τι κάναμε γι΄ αυτά;

«Μα πώς θα τους προσεγγίσουμε;» Για να προσεγγίσεις κάποιον πρέπει να μιλήσεις πρώτα στο δικό του συναίσθημα και στη δικιά του γλώσσα. Εμείς προσπαθήσαμε να σφετεριστούμε τη δικιά τους τέχνη, αποσιωπώντας τους καλλιτέχνες και δεν φροντίσαμε να μάθουμε τη γλώσσα τους. Δύο αιώνες ελεύθερης ζωής, δεν έχομε καταφέρει να γράψουμε τη γλώσσα τους και να τη διδάσκουμε στα παιδιά τους, μαζί με τη δική μας. Και όμως, κάθε γλώσσα είναι φορέας πολιτισμού. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τους Ρομά, αλλά και για άλλες μειονότητες, όπως είναι οι Πομάκοι. Με τη συμπεριφορά μας και κρατώντας τους μακριά μας για να μη μας μολέψουν, τους κάναμε Τούρκους, που δεν ήταν, αφού οι γείτονές μας το κατάλαβαν και τους άνοιξαν την αγκαλιά τους. Γιατί δεν επινοήσαμε ως τώρα γραφή για τις τσιγγάνικες γλώσσες (που δεν είναι μόνο μία), τα πομάκικα, τα βλάχικα, τα αρβανίτικα, χρησιμοποιώντας μάλιστα το ελληνικό αλφάβητο, όπως ξεκίνησε να το κάνει ο Μάρκος Μπότσαρης; Αν δεν το κάνουμε εμείς, θα το κάνουν άλλοι, με ξένο αλφάβητο και με ξένη εθνική προπαγάνδα.

Μαζί με τη γλώσσα τους έρχεται το συναίσθημα. Μικτά πανηγύρια, γιορτές, με μουσική και χορούς, που, χωρίς την επέμβαση της πολιτείας, έχουν γίνει κοινό κτήμα, είναι ίσως ο πιο σημαντικός τρόπος. Πότε οργάνωσε κάποιος επίσημος φορέας, κράτος ή τοπική αυτοδιοίκηση, μικτές γιορτές Ρωμιών με Ρομά ή με Πομάκους; Και, φυσικά, τα μεγάλα κοινωνικά αγαθά, η εκπαίδευση και η υγεία. Ιδίως η πρωτοβάθμια εκπαίδευση και η πρωτοβάθμια υγεία. Πραγματικά δωρεάν. Χρειάζονται νους, δουλειά, θυσία, αφοσίωση. Αξίζει το αποτέλεσμα!

6 | Τρίτη Άποψη Γραφή και τιμωρία

Δημ. Α, Σιδερής* dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών, 8 Ιουλίου 2017

 

Χάνεται στις χιλιετηρίδες η γραφική παράσταση των ανθρώπινων σκέψεων, με σκαλίσματα στους τοίχους σπηλαίων. Βαθμιαία, η γραφική παράσταση εξελίχθηκε σε γραφή. Αρχικά, ήταν συμβολική γραπτή παράσταση εννοιών, όπως τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά, σήμερα τα κινεζικά γράμματα και σε μας τα σύμβολα αριθμών, φυσικοχημικών μονάδων και μεγεθών, μουσικής κ.λπ. Αυτή η γραφή έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα: Διαβάζεται και από κείνους που δε γνωρίζουν τη γλώσσα. Το μειονέκτημα είναι ότι οι ανθρώπινες έννοιες είναι τόσο πολλές που κανένας δεν μπορεί να μάθει αντίστοιχο αριθμό συμβόλων. Ακολούθησε η συλλαβική γραφή, όπου κάθε γραπτό σύμβολο παρίστανε μια συλλαβή. Τέτοιες, φαίνεται, ήταν οι γραφές που πρωτοεμφανίσθηκαν στον ελληνικό χώρο, η μινωική γραφή, η γραμμική Α και η γραμμική Β. Δεν έχουν αποκωδικοποιηθεί πλήρως ακόμη. Από τις λίγες ενδείξεις που υπάρχουν φαίνεται πως παρίσταναν κάποιου είδους ελληνική γλώσσα. Τελικά ήλθε η αλφαβητική γραφή, όπου τα γράμματα συμβόλιζαν στοιχειώδεις προφορικούς φθόγγους.

Στη Ελλάδα η εμφάνιση και εξέλιξη της γραφής συνδέεται με τα ονόματα τριών μυθικών προσώπων, Προμηθέα, Κάδμου και Παλαμήδη. Φυσικά η «ανακάλυψη» της γραφής δεν έγινε σε μία στιγμή, αλλά εξελίχθηκε με τους αιώνες. Από τον Ησίοδο μαθαίνομε, ο Προμηθέας, μαζί με την υπόλοιπη γνώση, χάρισε στους ανθρώπους και τη γραφή. Λέγεται πως ο μυθολογικός πατέρας του, ο Ιαπετός, ήταν ο Ιάφεθ, του Νώε γιος, που κατά τη Γραφή ήλθε στην Ευρώπη. Κι έχω συνδέσει τον Κατακλυσμό με τη μεγάλη έκρηξη της Σαντορίνης (Απλά, 2006). Φυσικά, αυτά είναι περισσότερο επιστημονική φαντασία παρά επιστημονική υπόθεση, ωστόσο μπορούν να αντικατοπτρίζουν τα συναισθήματα που ταιριάζουν στον Προμηθέα με την περίοδο των βεβαιωμένων μεγάλων γεωλογικών ανακατατάξεων στον τόπο μας, την Τιτανομαχία, Γιγαντομαχία, τους Εκατόγχειρες κ.λπ. τρομακτικά τέρατα. Ο Προμηθέας ήταν πάντοτε προστάτης των ανθρώπων. Όχι για όλους όμως, όπως θα δούμε.

Ο Κάδμος ήταν Φοίνικας, Σύρος. Αναζητώντας την αδελφή του την Ευρώπη, έφερε στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων, τα φοινικικά γράμματα, που ήταν σύμβολα φωνημάτων (φθόγγων), μαζί με τα ονόματά τους. Τα ονόματα περισώθηκαν ως σήμερα τόσο στο ελληνικό αλφάβητο όσο και στους διαδόχους του φοινικικού αλφαβήτου, όπως είναι το εβραϊκό. Άλφα (εβραϊκά Aleph)=βόδι (μεγάλο ζώο, εΛάΦι, εΛέΦας). Βήτα (Beth)=σπίτι. Γάμμα (Gimel)=γκαμήλα. Daleth (Δέλτα)=τριγωνική πύλη, (όπως η πύλη εξόδου των ποταμών στη θάλασσα, Δέλτα του Νείλου, του Φαλήρου)…Ιώτα (Yod)=Ιούδας κλπ. Τα γράμματα του φοινικικού αλφαβήτου όμως δεν επαρκούσαν για τις ανάγκες της ελληνικής γλώσσας, ιδίως δεν είχαν φωνήεντα, ενώ είχαν και σύμβολα για τα οποία δεν υπήρχαν αντίστοιχοι ελληνικοί φθόγγοι. Στον υπερπολυτελή γάμο του αλαζονικού Κάδμου, με ορχήστρα τις εννέα μούσες, οι προσκεκλημένοι θεοί πρόσφεραν δώρο ένα καταραμένο περιδέραιο που έφερνε δυστυχία στον κάτοχό του.

Ο Παλαμήδης ήταν εκείνος που πρόσθεσε 5-11 γράμματα στο καδμικό αλφάβητο. Ανάμεσά τους φωνήεντα με Ελληνικά ονόματα (Ε-ψιλόν, Υ-ψιλόν, Ο-μικρόν, Ω-μέγα). Η μεγαλοφυής ανακάλυψή του ήταν ότι αντιστοίχισε κάθε φθόγγο με ένα γράμμα και κάθε γράμμα με ένα φθόγγο: Έγινε η γραφή το αναγκαίο και ικανό όργανο για γραπτή παράσταση της ελληνικής γλώσσας. Ο Παλαμήδης είναι ο λιγότερο γνωστός από τους μυθολογικούς ήρωες, ο σοφότερος ευεργέτης της ανθρωπότητας μετά τον Προμηθέα, γιος του Ναύπλιου, ο ευφυέστερος ήρωας του Τρωικού πολέμου. Ο Οδυσσέας προτιμούσε να μείνει στο παλατάκι του. Παράστησε τον τρελό σέρνοντας το άροτρο και σπέρνοντας αλάτι. Ο Παλαμήδης όμως έβαλε το μωρό του μπροστά στο άροτρο κι ο Οδυσσέας αναγκάστηκε να το αποφύγει αποκαλύπτοντας έτσι ότι είχε τα λογικά του. Κατασκεύασε ο Παλαμήδης μια άυλη μεταβίβαση μηνυμάτων με τις φρυκτωρίες, φωτιές που άναβαν σε κορυφές ορατές από τη μια στην άλλη. Στην κυρίως Ελλάδα έμαθαν τον θρίαμβο των Ελλήνων πάνω στους Τρώες, πριν επιστρέψει ο πρώτος στρατιώτης στον τόπο του. Επιπλέον, επινόησε την αλφαβητική γραφή, τους αριθμούς, τους πεσσούς και τους κύβους, τα μέτρα και τα σταθμά, τον άβακα, τα νομίσματα και την υποδιαίρεση του χρόνου. Στην Τροία ξέμειναν από τρόφιμα. Έστειλαν τον Οδυσσέα να βρει, αλλά γύρισε άπρακτος. Πήγε ο Παλαμήδης και γύρισε με πολλά φορτώματα. Έκανε παρέα με τον Θερσίτη. Ήταν αυτός ο πιο δύσμορφος από τους αγωνιστές, παρακατιανός, τόλμησε να αντιμιλήσει στους μεγάλους και τον σκότωσε ο Αχιλλέας. Κι ο σώφρων Παλαμήδης παρακίνησε τους Έλληνες να εγκαταλείψουν τον κατακτητικό ανθρωποκτόνο πόλεμο και να γυρίσουν στα σπίτια τους. Ο Οδυσσέας του το χρωστούσε. Φόρτωσε σ’ έναν αιχμάλωτο μια επιστολή δήθεν του Πριάμου προς τον Παλαμήδη (δηλαδή γραφή υπήρχε ήδη), τον άφησε ελεύθερο κι έστειλε ανθρώπους να τον σκοτώσουν βρίσκοντας πάνω του την επιστολή. Παράλληλα έθαψε χρυσάφι στη σκηνή του Παλαμήδη. Με αυτές τις κατηγορίες, η κλίκα των ηρώων, Αγαμέμνων, Οδυσσέας και Σία τον καταδίκασαν αναπολόγητο για εσχάτη προδοσία και τον εκτέλεσαν με λιθοβολισμό.

Για οποιαδήποτε κρατούσα κατάσταση το μεγαλύτερο έγκλημα είναι η αμφισβήτησή της. Είναι ύβρις. Πριν από την έργω αμφισβήτησή της, το ισχυρότερο όπλο είναι η γραφή. Οι φωνές, ακόμη και από συλλαλητήριο, είναι έπεα πτερόεντα. Η γραφή είναι διαχρονική, scipta manent, γι’ αυτό μετράει. Και τιμωρείται ως έγκλημα διαχρονικά. Ο Προμηθέας, αμφισβητίας των θεών, τιμωρήθηκε σκληρά κι ο Ησίοδος καταδικάζει αυτόν τον προδότη της τάξης του. Έπρεπε να έλθει η Δημοκρατία και ο Αισχύλος για να αποδοθούν στον τιτάνα οι πρέπουσες τιμές. Ο Κάδμος τιμωρήθηκε για την ύβρη του πολυτελή γάμου του για πολλές γενιές, ως τον τραγικό Οιδίποδα και τα παιδιά του. Ο Παλαμήδης όχι μόνο δολοφονήθηκε, αλλά και καταδικάστηκε με λήθη από την κρατούσα τάξη. Ως σήμερα. Δεν τον αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα. Από άλλες πηγές τον ξέρομε. Με τη θεμελιώδη αρχή της ελληνικής αλφαβητικής γραφής, οι πολίτες μπορούσαν όχι μόνο να διαβάζουν τους νόμους των κρατούντων, αλλά και να εκφράζουν γραπτά τις θέσεις τους. Όταν παράκμασε η δημοκρατία στην Ελλάδα, ιδίως μετά την ήττα στη Χαιρώνεια, υποχώρησε η αρχή της γραφής του Παλαμήδη. Η γλώσσα εξελισσόταν, αλλά δεν την ακολουθούσε η γραφή. Σήμερα, όταν για ένα φθόγγο έχουμε πολλαπλούς τρόπους να τον παραστήσουμε γραπτά [π.χ. για το φθόγγο Ι, έχουμε τα Η,(ῌ),Ι,Υ,ΕΙ,ΟΙ,ΥΙ], διαβάζομε άνετα, αλλά η «ορθή» γραφή δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί από σχεδόν κανένα. Η πρόταση να αποκατασταθεί η αρχή της ελληνικής αλφαβητικής γραφής στη σύγχρονη εκδοχή της γλώσσας μας αντιμετωπίζεται σχεδόν σαν προδοσία. Η ποινή του Παλαμήδη δεν έχει λήξει.

*Ο κ. Δημήτρης Α. Σιδερής είναι ομ. καθηγητής καρδιολογίας

Συνέντευξη

Στις 24 Ιουνίου είχα μια ομιλία στα Ιωάννινα σε καρδιολογικό συνέδριο για το κοινό, με θέμα: “Είναι επιτρεπτό να επηρεάζει η οικονομία την ηθική της υγείας;” Την περασμένη εβδομάδα έδωσα μια συνέντευξη στην ΕΡΤ3 πάνω σ΄ αυτό το θέμα. Όποιος ενδιαφέρεται, μπορεί να την ακούσει στο: http://webradio.ert.gr/102fm/01iol2017-ygia-ke-zoi-dimitrios-sideris/