ΠΟΣΟΤΙΚΗ Ή ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ;

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 29 Μαρτίου 2022

Γράφω στην 25η Μαρτίου, όποτε κι αν δημοσιευθεί το κείμενό μου. Πέρα από την Εθνική εορτή, βιώνομε σήμερα ένα τραγικό πόλεμο όχι πολύ μακριά μας, ενώ νοιώθομε ήδη τις συνέπειές του. Παρακάτω θα αναφέρω μερικά πράγματα που μου έρχονται στο νου. Καθώς δεν είμαι ιστορικός, πολιτικός, δημοσιογράφος, αρμόδιος να έχω τεκμηριωμένες γνώσεις, παρακαλώ, τα γεγονότα που επικαλούμαι να ληφθούν υπόψη με επιφύλαξη και μόνο σε πολύ γενικές γραμμές. Δεν έχει σημασία αυτό, καθώς τα γεγονότα είναι συνήθως ποσοτικά, σκοτώθηκαν τόσοι άνθρωποι, κατακτήθηκαν τόσα στρέμματα γης κλπ, ενώ εγώ θέλω να τονίσω το ποιοτικό στοιχείο, στο αν υπέφερε (ή έχαιρε) ο κόσμος.

Είχα χθες τηλεφωνική επικοινωνία με το γιο μου, μουσικό και εκδότη μουσικών έργων εστιάζοντας σε σύγχρονους συνθέτες (Editions Musica Ferrum). Του έλεγα πως απαγορεύσαμε τα Μπολσόι μαζί με τη μουσική Τσαϊκόφσκι. Μου αντέτεινε πως τα χρήματα από τα Μπολσόι πηγαίνουν στον Πούτιν, που κάνει τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Σήμερα μου τηλεφώνησε πως μια Ρωσίδα μουσικός αποκλείσθηκε από τη δύση, διότι είχε σχέσεις με τον ηγέτη της Ρωσίας, και γι΄ αυτό άλλαξε γνώμη. Δηλαδή, αποκλείσθηκε όχι για κάποια πράξη της, αλλά για τις απόψεις της. Εξάλλου, αναγνώρισα πως λίγο πριν από το τηλεφώνημά μας, άκουα στο τρίτο πρόγραμμα μουσική του Сергей Прокофьев Ο γιος μου ο μουσικός όμως με πληροφόρησε ότι ο Προκόφιεφ ήταν Ουκρανός! Πόσο λοιπόν τα ηθικά επιχειρήματα είναι πραγματικά ή απλώς προσχήματα που καλύπτουν ωμά συμφέροντα;

Ο B. Spinoza το διατύπωσε με ενάργεια: “Η δημοκρατία είναι η πιο λογική μορφή διακυβέρνησης, γιατί σε αυτήν υποβάλλονται σε έλεγχο από την εξουσία οι πράξεις όλων, αλλά όχι η κρίση και η σκέψη τους…”. Ναι, αλλά ο Σπινόζα ήταν ένας Εβραίος αποσυνάγωγος. Κανένας πια Εβραίος δεν του μιλούσε και οι Χριστιανοί δεν του άνοιγαν τις πόρτες τους, αφού δεν ήταν Χριστιανός! Όμως ήταν ένας μεγάλος φιλόσοφος. Οι σκέψεις του επηρέασαν όλους τους μεταγενέστερους. Και, βέβαια, δημοκρατία, δεν υπάρχει πουθενά σήμερα στον κόσμο.

Θα προχωρήσω και σε πιο επίμαχα σημεία από την ιστορία της γενιάς μου και ας μη γίνω αρεστός. Μελιγαλά. Τα τάγματα ασφαλείας έχουν καταλάβει τον τόπο και εξοντώνουν πολίτες που θεωρούνταν ότι ήταν φιλικά διακείμενοι στον ΕΛΑΣ. Έτσι τουλάχιστον τα περιγράφει ο γιατρός Στάθης Καναβός, που βρισκόταν εκεί. Ήλθε ο ΕΛΑΣ με ισχυρότερες δυνάμεις. Άρχισαν οι διαπραγματεύσεις. Τα τάγματα ασφαλείας ήταν έτοιμα να παραδοθούν, όταν ήλθε μήνυμα από τους Άγγλους να μην παραδοθούν. Τους μήνυσαν έτσι, αλλά βοήθεια δεν έστειλαν (τι τους ένοιαζε; Έλληνες, όχι Άγγλοι, σφάζονταν μεταξύ τους). Ακολούθησε μάχη, ο ΕΛΑΣ νίκησε και ακολούθησε πρωτοφανής σφαγή. Ελάτε τώρα να κρίνετε. Κανένας δεν ξέρει αξιόπιστα ποιος έσφαξε περισσότερους. Ποτέ δεν έγινε αντικειμενική καταμέτρηση. Οι άνδρες του Άρη όμως πέταξαν τα πτώματα των θυμάτων τους σε ένα ξεροπήγαδο, ανώνυμους, άκλαυτους. Κι εκεί σκοντάφτω, στο ποιοτικό, όχι το ποσοτικό, στοιχείο. Όπως μας λέει ο Θουκυδίδης νομίζω, οι Έλληνες, εκτός από τις μεγάλες διαφορές τους, είχαν και κάποια άγραφα έθιμα που τους ένωναν. Πέρα από κοινή γλώσσα και θρησκεία, είχαν και κοινά έθιμα, όπως ο σεβασμός των νεκρών. Μετά από κάθε μάχη, όποιος και αν νικούσε, οι παρατάξεις άφηναν τους αντιπάλους τους να μαζέψουν και θάψουν με τιμές τους δικούς τους νεκρούς. Αυτό δεν έγινε στο Μελιγαλά!

Και έρχομαι στα σημερινά. Οι Ουκρανοί παλεύουν ηρωικά και απεγνωσμένα υπερασπίζοντας την πατρίδα τους από την εισβολή των Ρώσων. Βέβαια, η πατρίδα τους κατοικείται σε μεγάλο μέρος από (κανένας δεν ξέρει ακριβώς πόσους) Ρωσόφωνους και Ρωσόφιλους. Έχουν κοινή θρησκεία, που ξένες παρεμβάσεις την έχουν διαιρέσει επικίνδυνα. Υπάρχουν ουνίτες, που υπακούν στα κελεύσματα του Πάπα, αλλά χρησιμοποιούν το ορθόδοξο τυπικό. Υπάρχουν ορθόδοξοι που πειθαρχούν στον Πατριάρχη της Ρωσίας και άλλοι στον Οικουμενικό πατριάρχη. Η Ουκρανική γλώσσα είναι συγγενική με τη Ρωσική. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι στην Ουκρανία επικρατεί μια κατάσταση σαν της αρχαίας Ελλάδας. Οι αντίπαλοι των Ρώσων επικράτησαν με πραξικόπημα που έδιωξε τον εκλεγμένο Ρωσόφιλο ηγέτη τους, διότι, είπαν, ήταν διεφθαρμένος. Οι διάδοχοί του αντιρώσοι συμφώνησαν με τους Ρώσους και άλλους εγγυητές να σεβασθούν τα δικαιώματα των Ρωσόφωνων. Παραβίασαν βάναυσα αυτή τη συμφωνία, με παρακρατικές οργανώσεις, ενώ το κράτος έκανε τα στραβά μάτια. Περίπου όπως και στο δικό μας εμφύλιο, παρακρατικές οργανώσεις και από τις δύο μεριές δολοφονούσαν όποιους θεωρούσαν αντιφρονούντες. Και το κράτος μας έκανε τα στραβά μάτια ή οργάνωνε “δίκαιες” δίκες, αλλά με κατηγορουμένους αποκλειστικά όσους συνελάμβαναν τα κρατικά όργανα της τάξης και ήταν φυσικά αντικαθεστωτικοί. Οι σύμμαχοί μας στον πόλεμο είτε παρότρυναν τη μια παράταξη (Άγγλοι, Αμερικανοί) να συνεχίσει ως την τελική νίκη ή έκαναν την πάπια (Ρώσοι). Τι τους ένοιαζε; Έλληνες σφάζονταν μεταξύ τους όχι δικοί τους πολίτες. Κανένας Άγγλος, Αμερικανός ή Ρώσος δε σκοτώθηκε στο δικό μας εμφύλιο πόλεμο που τον υποδαύλιζαν για δικά τους ωμά συμφέροντα. 

Το σωστό είναι, λέω, στην ιστορία να μην κρίνουμε, αλλά να αναζητούμε τα αίτια, μήπως και δεν επαναληφθούν ολέθρια λάθη. Ο καθένας όμως έχει την κρίση του και το σύνολο όλων αυτών των “καθενών” συναποφασίζουν για το πώς θα συμπεριφερθεί το οργανωμένο σύνολο. Καθώς, θέλω-δε-θέλω, κρίνω, προσωπικά τείνω η κρίση μου να είναι ποιοτική μάλλον παρά ποσοτική, διατηρώντας τις επιφυλάξεις μου για όσες πληροφορίες μου σερβίρονται. Επιπλέον, τα οργανωμένα κράτη έχουν την ευθύνη να νοιάζονται για το μέλλον, καταστέλλοντας όσο γίνεται λαϊκίστικες συναισθηματικές τάσεις. Η δύση έχει στο παρελθόν βαριά ευθύνη για ό,τι συμβαίνει σήμερα (π.χ. John Mearsheimer, καθηγητής πολιτικής επιστήμης, Jack F. Matlock Jr, τ. πρέσβης των ΗΠΑ στην ΕΣΣΔ,  Douglas McGregor, πρώην συνταγματάρχης του Αμερικανικού στρατού). Επεξέτεινε τον αμυντικό μηχανισμό της, το ΝΑΤΟ, που έχει περικυκλώσει τη Ρωσία με δυνατότητες δραστικής επέμβασης εναντίον της. Αυτή ποτέ δεν έδειξε τάση να επεκταθεί στη Δύση (ενδιαφερόταν για τα λιμάνια στον Ειρηνικό και τον Εύξεινο Πόντο). Δεν ξέφυγε από αυτή τη θέση και ο τωρινός πρόεδρος των ΗΠΑ. Στην τελευταία παρούσα φάση όμως μοιάζει ποιοτικά να ξεχωρίζει ως πιο σώφρων από τον πρόεδρο της Ρωσίας. Ο τελευταίος έχει αναφερθεί στο απευκταίο ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσει το πανίσχυρο πυρηνικό οπλοστάσιό του, ενώ ο Αμερικανός έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο άμεσης αντιπαράθεσης της Αμερικής ή του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία. Βέβαια, Ρώσοι και Ουκρανοί σκοτώνονται, όχι Αμερικανοί, τι τον νοιάζει;

ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 25 Μαρτίου 2022

Κάθομαι στον καναπέ μου και ακούω απαλή μουσική στο τρίτο πρόγραμμα. Είχε έπειτα μια βαριά μουσική που παιζόταν, κατά το σχολιαστή με τρόπο γλαφυρό, ανάγλυφο. Θαύμαζα προ ημερών ένα πίνακα ζωγραφικής. Με τραβούσαν τα απαλά χρώματά του και οι απαλές γραμμές του. Τι ακριβώς εννοώ λέγοντας “απαλός, βαρύς, γλαφυρός κλπ;” Οι λέξεις αναφέρονται στην αφή. Η μουσική όμως είναι ακουστικό φαινόμενο και ο πίνακας οπτικό. Γράφει ο Voltaire: “Τα Ελληνικά έχουν όλα τα πλεονεκτήματα: Δεν έχουν την τραχύτητα των Λατινικών, στα οποία τόσες πολλές λέξεις καταλήγουν σε um, ur, us. Έχουν όλη τη λαμπρότητα των Ισπανικών και όλη τη γλυκύτητα των Ιταλικών. Έχουν πάνω από όλες τις γλώσσες του κόσμου την έκφραση της μουσικής με μακρές και βραχείες συλλαβές και με τον αριθμό και την ποικιλία των τόνων της. Έτσι, παραμορφωμένα όπως είναι σήμερα στην Ελλάδα, μπορούν ακόμα να θεωρηθούν ως η ομορφότερη γλώσσα στον κόσμο”. Τα επίθετα που χρησιμοποιεί ο Γάλλος σοφός, είτε αρνητικά, όπως η “τραχύτητα” των Λατινικών είτε θετικά, όπως η “λαμπρότητα” των Ισπανικών και η “γλυκύτητα” των Ιταλικών, δεν κυριολεκτούν. Η γλώσσα είναι ακουστή, ενώ η τραχύτητα απτική, η λαμπρότητα οπτική και η γλυκύτητα γευστική. Γενικότερα, όποτε θέλομε να χαρακτηρίσουμε ποιοτικά ένα ακουστικό ή οπτικό φαινόμενο, χρησιμοποιούμε συνήθως επίθετα παρμένα από τις λοιπές αισθήσεις (απαλός, βαρύς, τραχύς, λαμπρός, γλυκός κλπ). Η γλώσσα μας είναι ανεπαρκής να εκφράσει συναισθήματα. Το ίδιο ισχύει για όλες τις περίπου 6000 γλώσσες που μιλιούνται στον κόσμο.

Από τις πέντε βασικές αισθήσεις μας η αφή, η γεύση και η όσφρηση μπορούν να είναι απαρχές αντανακλαστικών με θετική ή αρνητική ανάδραση και επιδρούν στο περιβάλλον με κάποια κίνηση ή έκκριση, ενώ συνοδεύονται από συναισθήματα που είναι ευχάριστα ή δυσάρεστα αντίστοιχα. Η όραση και η ακοή δεν αποτελούν την απαρχή τέτοιων αντανακλαστικών εκτός από τα πολύ γενικά, όπως γενικευμένη χαλάρωση ή διέγερση, χωρίς άμεση επίδραση στο περιβάλλον. Επιδρούν στο ίδιο το άτομο που βλέπει ή ακούει κάτι.

Η γλώσσα είναι ένα αρχικά ακουστικό φαινόμενο, κοινόχρηστα αισθητό από τον καθένα. Αντίθετα ο λόγος είναι νοητός, άβατος από το έλλογο περιβάλλον καθενός, αν και με πολύ στενή συνάφεια με τη γλώσσα. Ο λόγος αποτελείται από νοήματα που αποτελούνται από έννοιες. Τα νοήματα αντιστοιχούν στις προτάσεις, οι έννοιες στις λέξεις, μολονότι η αντιστοιχία δεν είναι απόλυτη σε καμιά γλώσσα του κόσμου. Με τις προτάσεις ασχολείται κυρίως το συντακτικό, με τις λέξεις η γραμματική. Τα όριά μεταξύ τους δεν είναι εντελώς σαφή. Κάποιοι θεωρούν το συντακτικό κεφάλαιο της γραμματικής, ενώ υπάρχουν γραμματικές που δεν περιλαμβάνουν τέτοιο κεφάλαιο.

Η γλώσσα είναι ένα φυσικό φαινόμενο ιδιαίτερα του ανθρώπου, χάρη στη μοναδική διαμόρφωση των φωνητικών του οργάνων και την ικανότητά του, μόνου αυτού, να σχηματίζει δευτεροβάθμια εξαρτημένα αντανακλαστικά, δηλαδή να μαθαίνει να ξεχωρίζει λέξεις που τις προσκολλά σε ενέργειες και σώματα. Ένα τεράστιο πολιτιστικό άλμα έγινε με την ανακάλυψη της γραφής. Αρχικά ήταν ιδεογράμματα, οπτικά σχέδια που αντιστοιχούσαν άμεσα σε έννοιες. Το μεγάλο πήδημα έγινε με την Ελληνική επινόηση της φωνητικής γραφής που συμβολίζει τη γλώσσα και έμμεσα μόνο, διαμέσου της, το λόγο. Ιδανική είναι η γραφή που “δείχνει με ξεχωριστὸ γράμμα τὸν κάθε φθόγγο καὶ ποὺ κάθε γράμμα της ἒχει πάντα τὴν ἲδια φωνητικὴ ἀξία, τὴν ἲδια προφορὰ” (Μ. Τριανταφυλλίδης). Τέτοια ιδανική γραφή δεν υπήρξε ποτέ. Την προσέγγισαν όμως πάρα πολύ τα κλασικά αρχαία Ελληνικά, τα Λατινικά και, από τις σύγχρονες γλώσσες, τα Ιταλικά, Ισπανικά, Πορτογαλικά, Τουρκικά, Ρωσικά κλπ. Οι Ιταλοί, Ισπανοί, Πορτογάλοι διατήρησαν σε σημαντικό βαθμό τη φωνητική γραφή που κληρονόμησαν από τα Λατινικά, αν και η γλώσσα τους άλλαξε. Οι Τούρκοι την επέβαλαν αντικαθιστώντας την αραβική και από τότε εξελίχθηκαν από διαλυόμενο κράτος σε αξιόλογη δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο. Εμείς, στην Ελληνιστική περίοδο διατηρήσαμε την ιστορική ορθογραφία, αλλά όχι την κλασική αρχή της φωνητικής γραφής και άρχισε τότε η παρακμή του Ελληνικού πολιτισμού. Οι λόγιοι της εποχής, αντί να προσαρμόζουν τη γραφή τους στην εξελισσόμενη γλώσσα τους προσπάθησαν να διαμορφώσουν τη γλώσσα στις επιταγές της ιστορικής γραφής, επινοώντας πνεύματα, τόνους κλπ. Άδικος κόπος. Οι πολλοί αγράμματοι ελληνόφωνοι δεν μπορούσαν να διαβάσουν για να συμμορφώσουν ανάλογα τη γλώσσα τους.

Ο γραπτός λόγος έχει το πλεονέκτημα, ότι ενισχύει την κοινωνική μνήμη. Μένει. Scripta manent, ενώ τα λόγια είναι έπεα πτερόεντα. Έναντι αυτού του πλεονεκτήματος, ο προφορικός λόγος, η γλώσσα με φυσική παρουσία των συζητητών έχει ένα αναντικατάστατο πλεονέκτημα. Μαζί με τις λέξεις που προφέρει ο ομιλητής εκφράζεται και με ολόκληρο το σώμα του. Γελά, κλαίει, κουνάει τα χέρια του, μορφάζει, αγγίζει το συνομιλητή του κλπ. Μ΄ αυτό τον τρόπο συμπληρώνει τη λεκτική έκφραση της γλώσσας εκφράζοντας καλύτερα τα συναισθήματά του, τα οποία οι λέξεις μόνον περιγράφουν, δεν εκφράζουν. Πλην των επιφωνημάτων. Να υπομνήσω πως προφανώς ούτε η φωνητική γραφή περισώζει αυτό το πλεονέκτημα της γλώσσας. Η τεράστια τεχνολογική πρόοδος που έχει συντελεσθεί τις τελευταίες δεκαετίες έχει υποκαταστήσει την άμεση ανθρώπινη επικοινωνία με ηλεκτρονική που είναι αμιγώς οπτική και ακουστική. Συνηθισμένο πια φαινόμενο είναι να βλέπει κανείς μια ομάδα, πιο συχνά παιδιών, να κάθονται μαζί και να συνεννοούνται μεταξύ τους με τα κινητά.

Καλό ή κακό είναι αυτό; Δεν είναι εύκολη η απάντηση. Όταν μαθαίνω να οδηγώ, προσέχω τις κινήσεις των χεριών και ποδιών μου στο τιμόνι, στα πεντάλ κλπ. Όταν έχω συνηθίσει, αυτές οι κινήσεις έχουν αυτοματοποιηθεί. Προσέχω πια όχι τις κινήσεις μου, αλλά πού πηγαίνει το αυτοκίνητό μου, πώς να κινείται ανάμεσα στα άλλα κινούμενα οχήματα και στον προορισμό μου που βρίσκεται μακριά στον ορίζοντα και κινείται ολοένα, όσο εγώ ταξιδεύω. Από την άλλη, η διαρκώς αυξανόμενη βοήθεια από τους αυτοματισμούς, μου στερεί την ανάπτυξη των δυνατοτήτων μου αν αυτοί οι αυτοματισμοί κάποτε καταρρεύσουν. Από τη στιγμή που ο άνθρωπος οργανώθηκε σε κοινωνίες, έχασε την ικανότητα να ζει μόνος. Έξω από την κοινωνία είναι ή θεός ή θηρίο (Αριστοτέλης). Και αν σε μια θύελλα κοπούν τα καλώδια του ηλεκτρικού, είναι αδύνατο να ζήσω χωρίς θέρμανση, ψυγείο, κινητό τηλέφωνο, που η μπαταρία του θα εξαντληθεί. Η ικανότητά μας να επικοινωνούμε με το φυσικό ανθρώπινο λόγο, την προφορική γλώσσα μας πρέπει να καλλιεργείται πάντα, να μιλάμε σωστά. Μόνο έτσι διατηρούμε στοιχειώδη ανεξαρτησία. Αυτό είναι καλό εφόσον έχουμε επίγνωση του σκοπού μας.

ΗΡΩΕΣ

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος. Τρίκαλα. 24 Μαρτίου 2022

Ως ήρωας (ηρωίδα) χαρακτηρίζεται κάποιος(α) που έχει ικανότητες μεγαλύτερες από εκείνες που έχει ο μέσος άνθρωπος. Αυτές οι ικανότητες το(η)ν βοηθούν να εκτελέσει ασυνήθιστες και παράτολμες αγαθοεργές πράξεις για τις οποίες γίνεται γνωστός(ή). Στη συνείδηση του κοινού ο ήρωας είναι κάποιος περιθωριακός τύπος, που ενεργεί παρά τους νόμους. Πρότυπος ήρωας στην Ελληνική μυθολογία ήταν ο Προμηθέας. Με απάτη έκλεψε από το Δία τη φωτιά, την πολιτική τέχνη και άλλες γνώσεις για να τις χαρίσει στους ανθρώπους. Χωρίς αυτό το στοιχείο, τις παράνομες ή έστω περιθωριακές, ενέργειες, δύσκολα θα χαρακτηριζόταν ήρωας κάποιος οσοδήποτε σημαντικά έργα και αν εκτέλεσε. Δύσκολα θα ταίριαζε ο όρος “ήρωας” στον Αλέξανδρο ή στο Ναπολέοντα. Αυτοί ήταν ο Νόμος, βίαζαν κοινωνίες, δεν παραβίαζαν, ήταν ο νόμος. Αντίθετα, ταιριάζει ο όρος, σε πρόσωπα όπως ο Robin Hood, από τους δικούς μας, ο Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης, και λοιποί οπλαρχηγοί της Επανάστασής μας, η Ηρώ Κωνσταντοπούλου, ο Μανώλης Γλέζος στα νεότερα χρόνια, και όλοι αυτοί που παραβίαζαν τους ισχύοντες νόμους. Στη συνείδηση του κοινού ηρωίδα ήταν η Αντιγόνη που αψήφησε το νόμο του Κρέοντα, όχι ο ίδιος ο Κρέων.

Ο ήρωας παραβιάζοντας νόμους, μπορεί να βρίσκεται στο μεταίχμιο του εγκληματία. Οι ήρωες μιας κοινωνικής ομάδας μπορεί να είναι τρομοκράτες, συμμορίτες, εγκληματίες, μιας άλλης. Οι ήρωες για όλους είναι σπάνιοι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ο Ηρακλής, που εκτέλεσε τους 12 άθλους του για να εξαγνισθεί από το ανατριχιαστικό έγκλημα που είχε διαπράξει, να σκοτώσει τη γυναίκα του και τα παιδιά του. Ήταν τόσο σημαντικοί όμως οι άθλοι του, που σύσσωμοι οι Έλληνες τον θεώρησαν ήρωα. Τα έργα του ήταν εκείνα που βοήθησαν την κοινωνία του στη μετάβαση από την τροφοσυλλογή στην τροφοπαραγωγή. Μεγάλα έργα του ήταν τα αρδευτικά στη Λερναία Ύδρα, ο καθαρισμός της κόπρου του Αυγεία, όταν μεταστρέφοντας το ρου του ποταμού μετέτρεψε όλη την τεράστια και επιζήμια κοπριά σε λίπασμα που έκανε εύφορη τη γη, η απαλλαγή από θηρία και όρνια που εμπόδιζαν την κτηνοτροφία, όπως η θανάτωση του λέοντα στη Νεμέα και των ορνίθων στη Στυμφαλία, η εισαγωγή νέων καλλιεργειών, όπως των εσπεριδοειδών, των μήλων των Εσπερίδων, η εξόντωση των ζιζανίων σκοτώνοντας τον Ανταίο κλπ. Με όλα αυτά που ανέφερα παραπάνω, ο ηρωισμός δεν σχετίζεται με το νόμο, το αντίθετο μάλλον, αλλά με την ηθική. Νόμος είναι η βούληση των αρχόντων· ηθική είναι η βούληση της κοινωνίας, που μπορεί να βρίσκεται σε διάσταση με το νόμο. 

Οι ήρωες μπορεί να ήταν μυθολογικοί και οι μύθοι συμβολίζουν αλήθειες συχνά προσωποποιώντας σε ένα πρόσωπο όλους τους πρωτεργάτες της κοινωνικής και ηθικής προόδου. Το ηθικό στοιχείο στον Ηρακλή, όπως παρουσιάζεται από τον Ηρόδοτο, ήταν ότι στο σταυροδρόμι της ζωής του προτίμησε το δύσκολο, στενό και δύσβατο δρόμο, γεμάτο κοφτερές πέτρες και αγκάθια, της Αρετής, παρά τον εύκολο, φαρδύ και ίσιο δρόμο της Κακίας, που αν τον ακολουθούσε, θα χαιρόταν τη ζωή, αλλά θα έκανε ένα σωρό κακές πράξεις. Έτσι, οι ήρωες, που η συμπεριφορά τους μεταβιβαζόταν από τη μάνα στο παιδί και με τις καλές τέχνες στο ευρύ κοινό, αποτελούσαν το πρότυπο της ηθικής στην παιδεία των νέων γενεών.

Ο ήρωας μπορεί να κινητοποιεί το λαό, αλλά δεν είναι δημαγωγός. Με κάποιο μυστηριώδη τρόπο, προφανώς από την παιδεία του, σα να οσφραίνεται τις ανάγκες του λαού και τη βούληση του λαού. Και δεν παρακινεί τον κόσμο πείθοντάς τον τι να κάνει, αλλά μπαίνει αυτός μπροστά και παλεύει με δική του απόλυτη ευθύνη και κίνδυνο. Τότε οι άλλοι τον ακολουθούν. Απλώς, βλέποντάς τον συνειδητοποιούν προσωποποιώντας το τι οι ίδιοι υποσυνείδητα επιθυμούν. Σε ένα σμήνος πελαργών, ο πιο δυνατός πετάει μπροστά. Οι κυματισμοί του αέρα που προκαλεί διευκολύνουν την πτήση όσων ακολουθούν. Δεν τους επιβάλλει αυτός τι να κάνουν, το “ξέρουν” πως πρέπει να ταξιδέψουν προς το βορρά το καλοκαίρι, προς το νότο το χειμώνα, αλλά αυτός είναι ο μπροστάρης. Όταν κουραστεί θα μείνει πίσω. Κάποιος άλλος πελαργός θα πάρει τη θέση του. Οι ήρωες δεν λείπουν ποτέ από κανένα λαό. Δεν φιλοδοξούν να γίνουν ηγέτες· είναι ηγέτες, αφού οι λοιποί τους ακολουθούν. Κι όταν κουράζονται, διότι οπωσδήποτε κάποια στιγμή θα κουραστούν, δεν μνησικακούν, δεν σκέφτονται πως θα αφήσουν την “καρέκλα”· θα νοιώσουν ανακούφιση που κάποιος άλλος θα βρεθεί μπροστά.

Εκτός από τους μυθολογικούς ήρωες και τις μυθικές προσμίξεις των ιστορικών ηρώων, υπάρχουν σήμερα και πολλοί εντελώς φανταστικοί ήρωες, όπως ο Σούπερμαν, ο Σπάιντερμαν κλπ. Όλοι αυτοί ενεργούν συστηματικά έξω από το νόμο, πάντοτε προς όφελος των καλών ανθρώπων και εναντίον των κακών. Ο χαρακτήρας τους τονίζει την αξία της προσωπικής δύναμης και του αγώνα για ό,τι θεωρούν αυτοί καλό, σε βάρος κάθε νόμου, αλλά και σε βάρος εκείνου που οι ίδιοι θεωρούν κακό. Σ΄ αυτούς επικρατεί η στάση ότι πρέπει να αφανίζουν τους κακούς ανθρώπους για να προχωρούν οι καλοί και αυτό είναι σε αντίθεση με τους κλασικούς ήρωες της μυθολογίας που αγωνίζονταν για να αλλάξουν μια κατάσταση πολεμώντας φυσικές απειλές μάλλον, παρά σκοτώνοντας ανθρώπους. Η απαλλαγή της κοινωνίας από τους “κακούς” ποτέ δεν ήταν λύση. “Κακοί” είναι μια μειονότητα που ενεργεί περιθωριακά εναντίον της βούλησης της συντριπτικής πλειοψηφίας. Η παρουσία τους οφείλεται στο ότι το σύστημα που βιώνουν, συνεπάγεται αναγκαστικά ένα ποσοστό ατόμων με κακή συμπεριφορά. Η απαλλαγή από αυτούς χωρίς αλλαγή συστήματος σημαίνει ότι από όσους θα μείνουν το ίδιο ποσοστό άλλων θα συνεχίσει να ενεργεί παραβατικά. Οι λήσταρχοι στην Ελληνική παράδοση ήταν συμπαθείς στους ντόπιους, διότι ένα μέρος από τα λάφυρα που έπαιρναν από τους πλουσίους, τα μοίραζαν στους φτωχούς. Κι αυτοί τους κάλυπταν. Το ίδιο όμως κάνουν και οι πάμπλουτοι που ένα μέρος του πλούτου που αποκομίζουν εκμεταλλευόμενοι το πλήθος το μοιράζουν σε δικούς τους ανθρώπους οι οποίοι τους καλύπτουν: Είναι κι αυτοί λήσταρχοι! Δεν είναι όμως ήρωες. Ο Νταβέλης, οι Ρετζαίοι, ο Γιαγκούλας, και πολλοί άλλοι, έγιναν θρύλος, αλλά κανένας δεν τους θεώρησε ήρωες, διότι, η έγνοια τους ήταν πρώτιστα ο εαυτός τους, όχι η ευρεία κοινωνία. Οι δραστηριότητές τους ήταν η ομηρία ανθρώπων με σκοπό τα λύτρα και όχι η προαγωγή της κοινωνίας τους. Τους ήρωες δεν τους διακρίνουμε ανάμεσά μας. Η εκάστοτε επικρατούσα κατάσταση, εναντίον της οποίας αγωνίζονται διαστρέφει τις πράξεις τους και σκοτίζει τη σκέ

ΓΙΑΤΙ;

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 22 Μαρτίου 2022

Η ακρίβεια στη χώρα μας, και σε όλη την Ευρώπη, καλπάζει. Γιατί;

Είναι ο πόλεμος! Κι ο πόλεμος, γιατί; Στην Ουκρανία, ο εκλεγμένος Πρόεδρος ανατράπηκε. Ήταν διεφθαρμένος, λέγεται. Οι διάδοχοί του εφάρμοσαν δυσνόητη πολιτική. Άφησαν ανενόχλητες παρακρατικές ομάδες να σκοτώνουν τους Ρωσόφωνους, λέγεται. Σε σημείο που πλησίαζε τα όρια της γενοκτονίας. Εμείς και οι δυτικοί σύμμαχοί μας δεν μαθαίναμε τίποτε από όλα αυτά. Ή και δε θέλαμε να μαθαίνουμε. Και οι Ρώσοι εισέβαλαν στην Ουκρανία. Ναι, ήταν, ενδεχομένως, δικαιολογημένοι να αντιδράσουν. Αλλά, να αντιδράσουν σκοτώνοντας Ουκρανούς και μάλιστα αμάχους; Δεν το δέχομαι εύκολα. Και οι δυτικοί σύμμαχοί μας αντέδρασαν δραστικά. Γιατί;

Πριν από χρόνια ήταν ένα κράτος που λεγόταν Γιουγκοσλαβία. Κάποιοι ήθελαν να αποσχισθούν. Οι κυρίαρχοι Σέρβοι αντέδρασαν εξοντώνοντάς τους σε σημείο που πλησίαζε τα όρια της γενοκτονίας.  Εμείς δε μαθαίναμε τότε τίποτα. Ίσως δε θέλαμε να μαθαίνουμε. Κι ήταν στη γειτονιά μας. Και τότε επεμβήκανε οι δυτικοί σύμμαχοί μας και βομβάρδισαν ανηλεώς το Βελιγράδι. Δικαιολογημένα ίσως  αντέδρασαν. Αλλά, να αντιδράσουν σκοτώνοντας Σέρβους και μάλιστα αμάχους; Δεν το δέχομαι εύκολα. Γιατί;

Πριν από μερικές δεκαετίες ο λαός της Κύπρου ζητούσε αυτοδιάθεση. Ξεσηκώθηκε κατά των κυρίαρχων Βρετανών. Ένα σχέδιο που πρόβλεπε μελλοντική αυτοδιάθεση (ποιος ξέρει τι θα γινόταν στο μέλλον;) απορρίφθηκε από εμάς, διότι η ενσωμάτωση της Κύπρου θα σήμαινε παραδοχή του ΑΚΕΛ, του κομμουνιστικού κόμματος της Κύπρου, ενώ αυτό το κόμμα ήταν εκτός νόμου εδώ. Δεν το δεχθήκαμε. Τελικά, κατέληξε σε μια συμφωνία που αναγνώριζε κάποια δικαιώματα στην Τουρκόφωνη μουσουλμανική μειονότητα που ήταν τότε 18% του πληθυσμού, ενώ η πλειοψηφία ήταν Ελληνόφωνη, ελληνορθόδοξη. Και τότε άρχισε η παρακρατική ΕΟΚΑ Β να ασκεί εξοντωτικές πολιτικές στη μουσουλμανική μειονότητα. Εμείς βέβαια δε μαθαίναμε τίποτε. Μάλλον δεν θέλαμε να μαθαίνουμε. Και τότε εισέβαλαν οι Τούρκοι στην Κύπρο, να υπερασπιστούν τους ομοεθνείς, ομόθρησκους Τουρκοκυπρίους. Και οι δυτικοί σύμμαχοί μας ΔΕΝ επεμβήκανε. Γιατί;

Μου φαίνεται ότι όλα αυτά τα ανθρωπιστικά στοιχεία δεν είναι παρά προσχήματα για να καλυφθούν αληθινά συμφέροντα των ισχυρών. Το ερώτημα όμως παραμένει. Γιατί; Όποτε δυσκολεύομαι να βρω λύση σε ένα πρόβλημα το μεταφέρω σε άλλο επίπεδο, τώρα στο φυσικό επίπεδο της γεωγραφίας.

Η Ρωσία είναι μια αχανής χώρα χωρίς επαρκή πρόσβαση στη θάλασσα. Δείτε το χάρτη. Οι βόρειες ακτές της είναι παγωμένες μεγάλο μέρος του χρόνου. Οι μόνες προσπελάσεις σε λιμάνια είναι ανατολικά, στον Ειρηνικό Ωκεανό και νότια στον Εύξεινο Πόντο και παραπέρα στα στενά του Τουρκικού Βοσπόρου και του Ελλησπόντου. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που υπήρξαν στο παρελθόν πολλοί Ρωσοτουρκικοί, αλλά και Ρωσοϊαπωνικοί πόλεμοι. Αντίθετα, η επέκταση στη Δύση δεν έχει κανένα ενδιαφέρον για τους Ρώσους, διότι δυτικά υπάρχουν μόνον άλλη στεριά, αλλά και κάτοικοι που δεν είναι Ρώσοι. Αναμενόμενο, επομένως, ήταν πως δεν υπήρξε ποτέ επιθετική κίνηση της Ρωσίας προς τη Δύση. Η επέκτασή της προς τις τότε καλούμενες δορυφόρες  χώρες έγινε για την απελευθέρωσή τους από το ναζισμό, άσχετο αν βέβαια οδήγησε, για μακρό διάστημα, στην κατοχή τους. Αυτή έγινε άνετα μετά τη συμφωνία των μεγάλων, όπου, κατά τα απομνημονεύματα του W. Churchill, μοιράστηκε ο κόσμος ερήμην του σε σφαίρες επιρροής. Εμείς βρισκόμαστε τότε στη σφαίρα επιρροής των Βρετανών που ήλθαν στον τόπο μας μετά την αποχώρηση και του τελευταίου Γερμανού. Δηλαδή έκαναν κατοχή χωρίς καν το πρόσχημα του ελευθερωτή. Αντίθετα από την απουσία επιθετικότητας προς τη δύση, η ίδια η Ρωσία είδε επανειλημμένα ξένο στρατό να εισβάλλει στον τόπο της. Ήταν Σουηδοί, Γάλλοι, Γερμανοί και άλλοι. Μένει η σκληρή γεωπολιτική άποψη. Η αχανής Ρωσία έχει ένα πολιτισμό πολύ κοντά στο δυτικό. Είναι πλούσια σε πρώτες ύλες και είναι μια μεγάλη αγορά. Η δύση, κάποια από τα κράτη της τουλάχιστον, είναι πλούσια σε τεχνολογικά προϊόντα, που η Ρωσία στερείται, και της λείπουν πρώτες ύλες και αγοραστές για όσα παράγει. Η συναλλαγή με την άμεση γείτονά της, τη Ρωσία, είναι αναπόφευκτη. Και αυτή θα είναι αναγκαστικά είτε συμπληρωματική, κυρίως εμπορική, είτε συγκρουσιακή, με πόλεμο.

Στην αντίπερα όχθη, οι ΗΠΑ είναι ένα κραταιό έθνος με κοσμοκρατορικές φιλοδοξίες. Αισθάνονται αρκετά ασφαλής. Περιβάλλονται από δύο ωκεανούς. Αιφνιδιασμός τους είναι πρακτικά αδύνατος. Δείτε το χάρτη. Ένας πύραυλος από την Ουκρανία πλήττει σε μισή ώρα τη Μόσχα. Ένας πύραυλος από τη Ρωσία χρειάζεται 24 ώρες για να φθάσει στην Ουάσιγκτον. Στα κοσμοκρατορικά σχέδια των ΗΠΑ υπάρχουν δύο γίγαντες αντίπαλοι: Ρωσία και Κίνα. Γι΄ αυτό τους έχει περικυκλώσει η Αμερική από παντού. Είτε άμεσα, με Αμερικανικές βάσεις, είτε με συμμαχίες, όπως το ΝΑΤΟ. Οποιαδήποτε από αυτές αν θιγεί, ακολουθεί αμέσως τρίτος Παγκόσμιος πόλεμος δηλαδή πυρηνικό τέλος στον πλανήτη Γη. Το ΝΑΤΟ δημιουργήθηκε για να προστατέψει από τον κομμουνιστικό κίνδυνο, που βρισκόταν μέσα στα πλαίσια δυτικών χωρών. Στη Γαλλία και στην Ιταλία, το κομμουνιστικό κόμμα έπαιρνε το 1/4 των ψήφων. Η Σοβιετική Ένωση όμως κατέρρευσε. Το ΝΑΤΟ έμεινε. Γιατί; Ο κομμουνιστικός κίνδυνος ήταν λοιπόν πρόσχημα. Πραγματική αιτία ήταν η κυριαρχία πάνω στην πλούσια σε κοιτάσματα Ρωσία, εμπόδιο στα Αμερικανικά όνειρα. Για τους ανθρωπιστικούς λόγους, τις ελευθερίες του λόγου κλπ που λέγαμε, η μεγαλύτερη γενοκτονία που ξέρομε ήταν εκείνη από τους Ευρωπαίους κατακτητές, κονκισταδόρες, πάνω στους ερυθροδέρμους και η καταπίεση των εγχρώμων, ιδίως στις νότιες Αμερικανικές πολιτείες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς δική της άμυνα είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη. Θεώρησε πιο βολικό να καλοζωεί αφήνοντας την άμυνά της στην Αμερικανική ομπρέλα. Αυτή όμως υπηρετεί Αμερικανικά συμφέροντα, όχι Ευρωπαϊκά, που δεν συμπίπτουν αναγκαστικά.

Κι εμείς; Αποφασίσαμε, μετά την τραγική Μικρασιατική καταστροφή, για την οποίαν έχομε μεγάλη ευθύνη, ότι “ανήκομεν εις την Δύσιν”. Κι αυτό το ερμηνεύσαμε ότι είμαστε οι πιο πιστοί δούλοι των προστατών μας και περιμένομε ανταμοιβή γι΄ αυτό. Στον παρόντα πόλεμο οι ανταγωνιστές μας δεν είναι τόσο πιστοί δούλοι, αφού αγόρασαν S400 από τους Ρώσους, αλλά έστειλαν όπλα στην Ουκρανία.  Και να που αυτοί, οι άπιστοι, δούλοι, αναδεικνύονται σε συμβιβαστές και εγγυητές σταθερότητας στην περιοχή. Εμείς αντίστοιχα, στείλαμε ανθρωπιστική βοήθεια στους Ουκρανούς, ηθικά σωστά, αφού έτσι σώζονται κάποιες ζωές, αλλά και καλάσνικοφ, που σκοτώνουν, δε σώζουν, ανθρώπους. Έτσι κάναμε εχθρούς τους ομόδοξους Ρώσους. Γιατί;

Δεν έχω απάντηση σε όλα τα “γιατί;”, ιδίως στο τελευταίο. Αν οι παραπάνω συλλογισμοί μου είναι λανθασμένοι και αν δεν έχετε άλλη απάντηση, θα καταφύγω σε μεταφυσικές ερμηνείες: Όταν ο Θεός έβρεχε μυαλά, εμείς κρατούσαμε ομπρέλα.

ΑΠΟΘΑΝΕΤΩ ΨΥΧΗ ΜΟΥ

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 18 Μαρτίου 2022

Ἀποθανέτω ψυχὴ μου μετὰ ἀλλοφύλων“, είπε ο τυφλωμένος Σαμψών και με την υπερφυσική του δύναμη έσεισε τις κολώνες του κτίσματος που καταπλάκωσε τον ίδιο και τους εχθρούς του. Χαρακτηριστικό του ήρωα. Βάζει ενέχυρο ό,τι πολυτιμότερο διαθέτει, την ίδια τη ζωή του, για το σκοπό του, που είναι, πάνω από αυτόν τον ίδιο, η πατρίδα του, η θρησκεία του, η τάξη γενικότερα στην οποίαν ανήκει. Στην ιστορία έχομε δει πολλές σαν ηρωικές πράξεις. Αυτές μπορούν να υποδιαιρεθούν ανάλογα με το σκοπό τους. Όλες αποσκοπούν στο καλό της ομάδας τους εναντίον κάποιων επίβουλων εχθρών. Κάποιοι στρέφονται κατά της κατηγορίας (τάξης, έθνους, θρησκείας κλπ) που απειλεί ή καταπιέζει τη δική τους. Σ΄ αυτούς ανήκουν οι επαναστάτες. Άλλοι όμως στρέφονται κατά συγκεκριμένων προσώπων. Σ΄ αυτούς ανήκουν οι τρομοκράτες. Ακριβώς λόγω της σύγχυσης μεταξύ επανάστασης και τρομοκρατίας, δεν υπάρχει διεθνής συμφωνία για τον ορισμό της τελευταίας. Γενικά θεωρείται «συστηματική» χρήση ή απειλή χρήσης βίας που συμβαίνει πάντα ως αντίδραση, ή άσκηση πίεσης, από οργανωμένες ομάδες με πολιτικά, θρησκευτικά ή άλλα ιδεολογικά κίνητρα εναντίον ατόμων, ομάδων ή περιουσιών, με απώτερο στόχο τις κυβερνήσεις από τις οποίες προσδοκούν οφέλη/κέρδη αντίστοιχα των κινήτρων. Θα το δω από την ηθική σκοπιά του.  Ο Σαμψών ήταν ήρωας, “κριτής”, επαναστάτης· το ίδιο και οι Έλληνες που ξεσηκώθηκαν πριν από 200 χρόνια κατά του Οθωμανικού ζυγού. Οι Κουφοντίνες και οι όμοιοί του που διακινδύνευαν τη ζωή τους για να εκτελέσουν συγκεκριμένα άτομα ήταν τρομοκράτες. Οι επαναστάτες φονεύουν. Οι τρομοκράτες δολοφονούν. Οι επαναστάτες αγωνίζονται ενάντια σε μια ιδέα, οι τρομοκράτες, ενάντια σε στοχευμένα άτομα. Συνήθως, οι δολοφονίες κάποιων δεν σταματούν την όποια απειλή. Τα δεινά της ανθρωπότητας οφείλονται σε κάποιες συνθήκες, ανελευθερία, ανισότητα κλπ που πρέπει να αλλάξουν. Αν δεν αλλάξουν οι συνθήκες, η εξολόθρευση τρομοκρατών δεν αίρει την απειλή. Και η εξουδετέρωσή τους δεν σταματά την τρομοκρατία· άλλοι θα πάρουν τη θέση τους, αν δεν αντιμετωπισθεί η αιτία τους.  Όχι σπάνια, η επικράτηση των εξεγερμένων, διατηρεί μέρος τουλάχιστον των ισχυουσών καταπιέσεων προς όφελος όμως των εξεγερμένων και σε βάρος των πρώην καταπιεστών. Έτσι έγιναν οι βαρβαρότητες στη Γαλλική και τη Σοβιετική επανάσταση.

Πού θα εντάξετε τους πιλότους που οδήγησαν τα αεροπλάνα ενάντια στους Δίδυμους Πύργους; Θυσίασαν συνειδητά τη ζωή τους για το σκοπό τους. Ήταν ήρωες και ως ήρωες λατρεύτηκαν από τους Μουσουλμάνους αδελφούς τους. Δεν στράφηκαν προς τη δολοφονία συγκεκριμένων ατόμων, δεν είχαν ιδέα ποιος βρισκόταν εκείνη την ώρα μέσα στα κτήρια που γκρέμισαν. Ωστόσο, η πράξη τους δεν ήταν δυνατό να ωφελήσει την τάξη στην οποίαν ανήκαν. Δύσκολα θα τους χαρακτήριζα επαναστάτες, χωρίς σαφώς διατυπωμένους στόχους. Και πάμε αντίστροφα. Τον Osama Bin Laden στόχευσαν και σκότωσαν οι δυνάμεις των εχθρών του, χωρίς δίκη. Αυτή την πράξη, όσο δίκαιη και αν θεωρηθεί σαν ελάχιστη τιμωρία του ηθικού αυτουργού για το θάνατο των χιλιάδων αθώων, δύσκολα θα τη χαρακτήριζα οτιδήποτε άλλο από τρομοκρατική. Ο Ιρανός υποστράτηγος Κασέμ Σολεϊμανί δολοφονήθηκε από τις Αμερικανικές δυνάμεις με, λέγεται, προσωπική εντολή του Προέδρου Trump. Αυτή η δολοφονία συγκεκριμένου προσώπου σε τίποτε δεν διευκόλυνε τις σχέσεις μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ, αφού ο υποστράτηγος δεν απειλούσε άμεσα τις ΗΠΑ. Ήταν λοιπόν μια τρομοκρατική πράξη, σύμφωνα με τα παραπάνω. Μη θεωρηθεί ότι κατηγορώ τις ΗΠΑ για τέτοιες ενέργειες. Όλες οι εθνικές κυβερνήσεις έχουν υπηρεσίες που είναι επιφορτισμένες με τις “βρώμικες” δουλειές, δηλαδή την άσκηση της κρατικής τρομοκρατίας. Για να πούμε και τα δικά μας, ο Νενέκος προδότης ήταν. Μετά από μια περίοδο στην οποίαν αγωνίσθηκε υπέρ της πατρίδας μας, άλλαξε πορεία και παρακινούσε τον κόσμο, πιέζοντάς τον να προσκυνήσει τον Ιμπραήμ. Δεν σκοτώθηκε, ένας από όλους, σε μια μάχη. Δολοφονήθηκε με εντολή του Κολοκοτρώνη. Με εντολή αντιπάλων τους δολοφονήθηκαν γνήσιοι επαναστάτες τότε, όπως ο Οικονόμου, ο Ανδρούτσος και, άγνωστο με εντολή τίνος, ο Καραϊσκάκης.

Και τώρα έρχονται τα συμφέροντα των κυρίαρχων ολιγαρχιών, που είναι βασικά πολιτικο-οικονομικές. Στη συνείδηση του πολύ κόσμου εξυψώνεται ο επαναστάτης, αλλά καταδικάζεται ο τρομοκράτης. Ποιος όμως είναι ο ένας και ποιος ο άλλος; Για τις κυβερνήσεις κάθε δραστήριος αντιφρονών χαρακτηρίζεται συχνά τρομοκράτης. Για τις καταπιεζόμενες μάζες, είναι επαναστάτης. Αυτή τη στιγμή διώκονται πλήθος Τούρκων αντιφρονούντων και φυλακίζονται ως τρομοκράτες. Η επίσημη δικαιοσύνη, κάθε άλλο παρά ανεξάρτητη, τους καταδικάζει. Το ότι κάνει κάποιος μια συνάθροιση λαού, ενώ την έχει απαγορεύσει η αστυνομία, θεωρείται εύκολα τρομοκρατική πράξη. Οι Έλληνες που επαναστάτησαν το ΄21, έλεγε ο Νικηφόρος Μανδηλαράς, δεν είχαν ζητήσει την άδεια του Σουλτάνου για να το κάνουν!

Ασφαλώς υπάρχουν περιπτώσεις όπου η ειδεχθής βία δεν έχει αιτία της ένα κοινωνικό παράγοντα, αλλά την κακοήθεια κάποιου. O Αριστοτέλης την έλεγε μοχθηρία. Αν κάποιος είναι δολοφόνος για τους δικούς του λόγους, ψυχιατρικούς, ερωτικούς, οικονομικούς κλπ, η εξουδετέρωσή του απαλλάσσει την κοινωνία από ένα κίνδυνο. Αυτός βέβαια δεν είναι τρομοκράτης. Ο τρομοκράτης έχει πίσω του τη βούληση κάποιων που θεωρούν ότι αδικούνται, ενώ η δικαιοσύνη είναι, κατ΄ αυτούς, εξωνημένη. Ο τρομοκράτης είναι γι΄ αυτούς ήρωας.

Η τρομοκρατία ποτέ δεν μπόρεσε να επιβάλει τη θέλησή της. Οι επαναστάσεις πολλές φορές το πέτυχαν. Οι επαναστάτες καλούνται να επιτελέσουν ηρωικές πράξεις, διακινδυνεύοντας τη ζωή τους. Σκεφτείτε τον Κανάρη που κόλλησε το πυρπολικό του γεμάτο εύφλεκτες ύλες στην Τουρκική ναυαρχίδα. Πρότυπη ηρωική πράξη. Ωστόσο, αν δεν υπάρχει σαφής στόχος που να εκφράζει ένα σύνολο, η ηρωική πράξη πάει χαμένη, χωρίς συνέχεια. Μπορεί, παρόλα αυτά να έχει αφάνταστη συμβολική σημασία. Πρότυπο στη νεότερη ιστορία μας ήταν το κατέβασμα της Γερμανικής σημαίας στην Ακρόπολη από τους Μ. Γλέζο και Λ. Σάντα. Ο Γλέζος ήταν “ο πρώτος παρτιζάνος της Ευρώπης” (C. De Gaulle). Είχε όλα τα στοιχεία του ηρωισμού. Προσωποποιούσε την ομόφωνη αντίδραση του Ελληνικού λαού, διακινδύνευσε τη ζωή του και δεν στράφηκε κατά κάποιου Γερμανού, αλλά ενός μείζονος ναζιστικού συμβόλου, που το κατέβασε από το ιερότερο σύμβολο του Ελληνισμού, την Ακρόπολη. Ανταμείφθηκε από το Ελληνικό κράτος καταδικαζόμενος τρεις φορές σε θάνατο και φυλακιζόμενος για πολλά χρόνια, όπως είχε γίνει σε ήρωες της επανάστασης. Και από τους ομοϊδεάτες του με διαγραφή από το κόμμα του.

Υπάρχουν λοιπόν κριτήρια αρκετά σαφή για να ξεχωρίσουμε τον επαναστάτη από τον τρομοκράτη. Παρόλα αυτά, η στάση του κοινού διαμορφώνεται ανάλογα με τις επιθυμίες του και των κρατών ανάλογα με τα συμφέροντα των αρχόντων.

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΝΙΚΗΤΗΣ;

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 17 Μαρτίου 2022

Περίεργο να ρωτάμε ποιος είναι ο νικητής σε μια σύγκρουση. Κι όμως. Βρήκαμε τρόπο να ικανοποιούμε την αυτοεκτίμησή μας πιστεύοντας π.χ. πως η νίκη των Μακεδόνων στη Χαιρώνεια ήταν νίκη όλων των Ελλήνων, διότι, για πρώτη φορά, όλοι οι Έλληνες, συμπεριλαμβάνοντας τους Μακεδόνες, νικήσαμε αργότερα τους παραδοσιακούς τότε εχθρούς, τους Πέρσες. Εξουδετερώσαμε το στρατό τους, μεταφέραμε τον Ελληνικό πολιτισμό στην απέραντη χώρα τους και παραπέρα, έστω και αν γι΄ αυτό θυσιάσαμε το μοναδικό Ελληνικό επίτευγμα, τη δημοκρατία που εξέθρεψε αυτό τον πολιτισμό. Θεωρήσαμε αργότερα νίκη την ήττα του βασιλιά μας, του Φιλίππου Ε΄ από τους Ρωμαίους, και μάλιστα τη ζητωκραυγάσαμε, διότι, παρά τη στρατιωτική ήττα μας, ο Ελληνικός πολιτισμός, πλην του δικαίου, κατέκτησε την απέραντη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Τις τελευταίες δεκαετίες, οι σύμμαχοι επικράτησαν πάνω στον Άξονα, αλλά η νικήτρια Βρετανία έχασε τις αποικίες της, η νικήτρια Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε, ενώ η ηττημένη Γερμανία αναδείχθηκε οικονομικά κυρίαρχη σε όλη την Ευρώπη. Όχι, δεν είναι παράλογο να ρωτάμε ποιος νίκησε.

Αυτή τη στιγμή διεξάγεται Ρωσο-ουκρανικός πόλεμος. Η Ρωσία έχει ήδη καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Ουκρανίας. Κι όμως, ισχυρίζομαι, έχει ήδη ηττηθεί. Δε μιλώ για το ότι πληρώνει τρομερά δυσβάστακτα τις κυρώσεις που πλήττουν σχεδόν το ίδιο και όσους τις επιβάλλουν. Ούτε μιλώ για την κατάρρευση της δοξασίας των Ρώσων ότι θα διέλυαν την ενότητα της Δύσης, ενώ, αντίθετα, σφυρηλάτησε την ενότητά της. Αλλά ηττήθηκε, διότι ξεκίνησε για ένα πόλεμο που, χάρη στη συντριπτική υπεροπλία της, θα τέλειωνε σε 3 μέρες, δεν το πέτυχε, ο πόλεμος συνεχίζεται και κανένας δεν ξέρει πώς θα τελειώσει. Ποιος είναι ο νικητής;

Ούτε φαίνεται το δίκιο να νικάει. Οι Ρώσοι ήταν δικαιολογημένοι να αγανακτήσουν, διότι η Ουκρανική κυβέρνηση καταπίεζε, και, ως φαίνεται, ασκούσε σχεδόν γενοκτονική πολιτική εναντίον του Ρωσόφιλου πληθυσμού της Ουκρανίας, αλλά ο τρόπος της αντίδρασής της, εισβολή σε μιαν άλλη χώρα, ήταν ο χειρότερος δυνατός με βαρύ ανθρωπιστικό τίμημα κατά των Ουκρανών, των Ρώσων, της ανθρωπότητας. Με πρόσχημα σε σημαντικό βαθμό δικαιολογημένο, προφανώς απέβλεπαν σε άλλους σκοπούς, εξασφάλιση της ασφάλειάς τους, επέκταση της επιρροής τους κλπ. Αλλά και οι δυτικές δυνάμεις δεν φαίνεται να νικάνε με βάση το ερώτημα “ποιος έχει δίκιο;” Έχει ξεσηκωθεί όλος ο κόσμος και το ζούμε στα ΜΜΕ για τους ανθρωποκτόνους βομβαρδισμούς των Ρώσων. Αλλά την ίδια στιγμή γίνονται και άλλοι βομβαρδισμοί σε αρκετές άλλες περιοχές του πλανήτη μας, για τους οποίους κανένας δεν μιλάει. Ουκρανία (Ρώσοι), Συρία (Ισραηλινοί), Υεμένη (Σαουδαραβία),  Σομαλία (ΗΠΑ). Δε μου φαίνεται πολύ δίκιο αυτό. Ποιος λοιπόν νικάει;

Ο ηγέτης της Ρωσίας В. Путин‎, η πιο ισχυρή ίσως πολιτική προσωπικότητα στον πλανήτη μας αυτή τη στιγμή που έχουν πάψει να ηγούνται ηγέτες σαν την A. Merkel ή, παλιότερα, τη  M. Thatcher, βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα κωμικό ηθοποιό, τον В. Зеленський. Και, όπως έδειξα παραπάνω, μοιάζει να ηττάται. Ο βετεράνος των μυστικών υπηρεσιών, που πήρε στα χέρια του μια χώρα που κανένας πια δεν την υποληπτόταν και την ανέδειξε ξανά σε μεγάλη δύναμη, ηττάται, από ποιον; Από ένα ηθοποιό! Που παλεύει μόνος του προδομένος από τις υποσχέσεις που νόμιζε πως είχε, δίκαια ή άδικα, από το ΝΑΤΟ. Κι όμως δεν είναι η πρώτη φορά. Πριν από μερικές δεκαετίες, η υπερδύναμη ΕΣΣΔ κατέρρευσε όχι από την υπεροπλία των αντιπάλων της σε μια σύγκρουση, αλλά από έναν άλλο ηθοποιό, τον R. Reagan, που, μάλιστα, είχε αρχίσει να έχει τις εκδηλώσεις της άνοιας. Μα πώς γίνεται;

Ο ηθοποιός είναι ο επαγγελματίας της επικοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα, ξέρει πώς να μεταφέρει στο κοινό του συναισθήματα. Αναρωτιέμαι λοιπόν, όταν έρχονται σε σύγκρουση η λογική με το συναίσθημα, ποιος είναι ο ισχυρός που νικάει; Ο Ζελένσκι παρουσιάζεται προβάλλοντας την τραγωδία (που πραγματικά συμβαίνει) μιας γυναίκας που κουβαλά στην προσφυγιά το παιδί της που κλαίει, το πτώμα ενός άντρα που σκοτώθηκε, ένα τανξ που καβαλάει ένα αυτοκίνητο (που έγινε σε άλλο χρόνο και άλλο τόπο) κλπ. Ο Πούτιν παρουσιάζεται προβάλλοντας τη λογική υπεροπλία (και υπεροψία) του με τις απαιτήσεις του. Και αυτός που νικάει είναι το συναίσθημα, όχι η λογική. Κι οι λαοί παρασύρονται.

Λογική vs συναίσθημα. Καλό ή κακό; Στη λογική στηρίζεται η γνώση, στο συναίσθημα η πίστη. Όμως το πραγματικό ερώτημα είναι τι θεωρούμε ότι είναι καλό και τι κακό. Και η προτίμησή μας στο ένα ή το άλλο είναι θέμα πίστης περισσότερο παρά γνώσης. Λυπάμαι, αλλά ο ανδρών απάντων σοφότατος, ο Σωκράτης, δεν είχε δίκιο όταν έλεγε πως “κακὸς ἑκὼν οὐδείς“, μόνον από άγνοια γίνεται κάποιος κακός, διότι η κακία γυρίζει μπούμεραγκ σε εκείνον που την κάνει. Συμπεριφέρεται κάποιος με κακία, διότι το συναίσθημά του τον σπρώχνει προς τα κει. Κι αυτό, διότι το τι είναι καλό και τι κακό εξαρτάται από εκείνον που το κρίνει. “Πάντων χρημάτων μέτρον ἐστιν ἂνθρωπος, τῶν μὲν ὂντων ὡς ἐστιν, τῶν δὲ οὐκ ὂντων ὡς οὐκ ἐστίν” (Πρωταγόρας). Για παράδειγμα, ο φόνος είναι μια βδελυρή πράξη σε καιρό ειρήνης, αλλά μια ηρωική πράξη που φέρνει δόξα στο φονιά, στον πόλεμο. Και η εισβολή στρατού σε άλλη χώρα είναι επαινετή για τον εισβολέα, αλλά επαίσχυντη για τον υφιστάμενο την εισβολή. Οι άλλοι, συχνά εκ των προτέρων, έχουν αποφασίσει ποιος είναι ο καλός και ποιος ο κακός.

Ναι, αλλά η κοινωνία πρέπει να επιβιώσει. Και για να το επιτύχει πρέπει να ορίσει με όσο γίνεται πιο αντικειμενικό τρόπο τι είναι καλό, για να το ανταμείψει και τι είναι κακό για να το τιμωρήσει. Καλό είναι, θα έλεγα ό,τι συνάδει με τη ζωή, κακό ό,τι συνάδει με το θάνατο. Και, παραπέρα, καλό είναι ό,τι προωθεί την ευδαιμονία των ανθρώπων και κακό την κακοδαιμονία τους. Οι περισσότεροι, πιστεύω, θα συμφωνούσαν με έναν τέτοιο ορισμό, διατηρώντας επιφυλάξεις βέβαια για την περίπτωση της άμυνας, όπου η μη άσκησή της δεν αποσοβεί την απειλή, απλώς αλλάζει το θύμα. Κι όμως δεν τελειώσαμε. Κι αυτό διότι οι δύο όροι που έθεσα δεν ταυτίζονται. Ό,τι φέρνει ευδαιμονία, γενικότερα ευχαρίστηση, άμεσα, μπορεί να συνεπάγεται μελλοντική δυστυχία ή και όλεθρο. Τα ψαράκια χαίρονται τρώγοντας σκουλήκια ή γαρίδες. Όταν όμως το δόλωμα περιβάλλει ένα αγκίστρι, η χαρά τους μετατρέπεται σε όλεθρό τους.

Δεν περιμένετε βέβαια να μάθετε από εμένα ποιος είναι ο νικητής. Ό,τι διαβάζετε, γράφτηκε για να σκεφτείτε.

 

ΟΥΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΜΑΜΟΥΝΙ

ΟΥΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΜΑΜΟΥΝΙ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 15 Μαρτίου 2022

Ζω στην Ουχωρία, μια χώρα που δεν υπάρχει. Την κυβερνούσαν μεγάλοι άρχοντες. Ένας έλεγε πως ήταν ο Ήλιος, αυτός ήταν η Ουχωρία, έλεγε. Τον διαδέχθηκαν άλλοι με τα ίδια μυαλά. Η Ουχωρία δημιούργησε πολλές ομορφιές που ακόμη τις θαυμάζομε. Στηριζόταν όμως στον ώμο όλου του κόσμου. Και τότε, εμφανίσθηκαν κάποιοι σοφοί, σαν και μένα, που άρχισαν να διαδίδουν σε όλο τον κόσμο πως δεν είναι σωστό να μας πλάθει ο Πλάστης ελεύθερους κι όλοι να είμαστε σιδηροδέσμιοι, να κρατάμε στον ώμο μας την  Ουχωρία του Μεγάλου Άρχοντα. Οι τέσσερις (συνήθως έξι) κρατάνε στον ώμο τους τα φέρετρα. Έτσι σε φέρετρο πρέπει να κρατάνε και το Μεγάλο Άρχοντα. Ξεσηκώθηκαν. Έστησαν μια σπουδαία μηχανή, τη λαιμητόμο, Ελληνικά καρμανιόλα, και άρχισαν να ξεχωρίζουν τα κεφάλια από τα κορμιά τους. Έτσι ξεχώρισαν ένα όμορφο κεφάλι για να το σώσουν από το ωραίο κορμί του που συνιστούσε στους πιστούς της υπηκόους να μην τρώνε ψωμί, αλλά παντεσπάνι. Κάπως έτσι ένας ευγενικός κύριος ξεχώρισε πολύ αργότερα κάτι όμορφα ανάγλυφα από το ναό τους για να τα σώσει. Τέλος πάντων, χύθηκε άφθονο αίμα τότε, πολλά κεφάλια έμειναν άκορμα, ακόμη και το κεφάλι του αρχηγού της αναστάτωσης. Η ιστορία αυτή επαναλήφθηκε σε πολλά μέρη, διότι η Ουχωρία είναι πουθενά και παντού.

Όλα άλλαξαν λοιπόν στην Ουχωρία. Ο Ένας Άρχοντας εξαφανίσθηκε και τη θέση του την πήραν λίγοι εκλεκτοί, καλά εκπαιδευμένοι, έξυπνοι, προπάντων πλούσιοι. Και η πρόοδος της Ουχωρίας συνεχίσθηκε. Οικοδόμησε ένα υπέροχο κάστρο, όπου τα πάντα έλαμπαν από ομορφιά. Από τον εσμό των εκλεκτών κυβερνούσαν τον τόπο εκείνοι που επέλεγαν οι πολλοί. Μόνο που το οικοδόμημα το στήριζαν στον ώμο τους πάλι οι πολλοί, που εξακολουθούσαν να πεινάνε, να κρυώνουν, να κοιμούνται σε τρώγλες δίπλα στα παλάτια των εκλεκτών. Κι ας ήταν αυτοί που διάλεγαν ποιος από τους εκλεκτούς θα τους όριζε πού να σταθούν για να στηρίζουν το οικοδόμημα. Τότε εμφανίσθηκε το Μαμούνι.

Το Μαμούνι άρχισε να ροκανίζει τα θεμέλια του μεγάλου οικοδομήματος των εκλεκτών. Είχε αρκετούς οπαδούς. Το σύστημα των εκλεκτών αντέδρασε περίφημα. Διόρισε οπαδούς του να το κυνηγούν. Εγώ τότε υπηρετούσα τη θητεία μου. Ήμουν κρυπτομαμουνιστής, αλλά με διόρισαν υπεύθυνο στο Γραφείο Διώξεως των επικίνδυνων, καταραμένων μαμουνιστών. Τι νάκανα; Αν αντιδρούσα, διότι η εργασία που έκανα ήταν αντίθετη με τη συνείδησή μου, αφενός θα με περίμενε ο χωρισμός της κεφαλής από το σώμα μου που θα έκλαιγε με αίμα χωρίς δάκρυα που θάχαν μείνει στο κεφάλι μου, και αφετέρου θα διοριζόταν άλλος στη θέση μου να εκτελεί τις εντολές των εκλεκτών. Μόνο που τώρα κινδύνευα διπλά, και από τους εκλεκτούς, ως μαμουνιστής, και από τους μαμουνιστές ως διώκτης τους. Κάποια στιγμή εμφανίσθηκε ένα μαμούνι από ένα κυπαρίσσι. Οι εκλεκτοί αντέδρασαν με το στρατό. Τι μας νοιάζει, είπαν οι μαμουνιστές, οι στρατιώτες είναι όπως εμείς. Την πάτησαν, όπως κάθε άπειρος περί τη διοίκηση. Ο στρατευμένος ενεργεί όχι όπως του επιτάσσει η συνείδησή του, αλλά όπως τον διατάζει ο επικεφαλής του. Η Κυπαρισσινή Μαμούνα πνίγηκε στο αίμα.

Κάπως έτσι έγινε στη μητρική Ουχωρία του σύγχρονου κόσμου. Αλλού το Μαμούνι επικράτησε. Υιοθέτησε τις μεθόδους των εκλεκτών για να μην ξανακάνει το ίδιο λάθος. Επέβαλε, θέλαν-δε-θέλαν, όλοι οι άνθρωποι να είναι ελεύθεροι και ούτε να πεινάνε ούτε να κρυώνουν. Για όποιον διαμαρτυρόταν καραδοκούσε η καρμανιόλα ή, εναλλακτικά, το φρενοκομείο για να μάθει να είναι όπως όλοι. Όλοι ήταν έτσι ελεύθεροι και χορτάτοι. Πού βρίσκεται το λάθος;

Το οικοδόμημα δεν το στηρίζουν οι πολλοί ούτε βέβαια οι λίγοι ή ένας Άτλαντας. Οικοδόμημα είναι το σύνολο αυτών των ίδιων. ” Ἂνδρες γὰρ πόλις, καὶ οὐ τείχη οὐδέ νῆες ἀνδρῶν κεναί” (Θουκυδίδης). Οι πρόγονοί μας τα είδαν πρώτοι, κανένας όμως στην ολότητά τους. Καταρχήν, η κοινωνία στηρίζεται στην ψυχολογία των πολιτών της. Η ύπαρξή τους είναι τρισυπόστατη. Το σωματικό Εγώ καθενός είναι αντιληπτό από το σύμπαν· το κοινωνικό από τον έλλογο περίγυρό του, την κοινωνία· και το νοητό μόνο από αυτό το ίδιο. Στο σωματικό μου ωράριο απολαμβάνω τις ομορφιές του τραπεζιού και του κρεβατιού μου με την αγαπημένη μου. Στο νοητό ωράριό μου κάνω ό,τι θέλω όπου θέλω, με μόνο περιορισμό να μην εμποδίζω τους άλλους να κάνουν κι αυτοί ό,τι επιθυμούν. Και στο κοινωνικό, ό,τι μου επιτάσσει ο ρόλος μου. Δηλαδή, αλλιώς συμπεριφέρομαι σε διαφορετικά ωράρια στη ζωή μου. Έπειτα έρχεται αυτό που πρόσεξε ο μεγάλος ιστορικός του Πελοποννησιακού πολέμου. Δύσκολο να το χωνέψουν οι εκλεκτοί. Χρειάζεται πολλά χρόνια για να το ενστερνισθεί ο κόσμος. Άρχισε με ένα δημοψήφισμα από το βασιλιά στο Άργος για να δεχθεί τις Ικέτιδες, που ο ερχομός τους θα έφερνε βία σε όλη την πόλη. Και εξελίχθηκε σιγά σιγά διαμέσου προσωπικοτήτων όπως ο Σόλων, ο Κλεισθένης, ο Περικλής. Δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί. Η βία των πολέμων ανέκοψε την πορεία της ολοκλήρωσης. Το σύστημα στήθηκε σωστά και στηρίχθηκε στη σοφή υπεύθυνη έκφραση της βούλησης του συνόλου διαμέσου δημοψηφισμάτων (εκκλησίας του δήμου) και κληρωμένων, όχι εκλεγμένων, εκπροσώπων όλων των πολιτών (βουλή). Όμως δεν περιέλαβε γυναίκες, μετοίκους, δούλους. Στη διάρκεια του πολέμου οι δούλοι επαναστάτησαν και στα δύο στρατόπεδα. Σ΄ αυτό το σημείο όμως οι αντίπαλοι ήταν σύμφωνοι. Κανένας τους δεν στήριξε την εξέγερση των δούλων του αντιπάλου.  

Πάλι ψυχολογικά, το λάθος υπάρχει στην αντίληψη πως υπάρχουν φύσει εκλεκτοί και μη. Μόνο που οι “φύσει” παρακατιανοί, είναι εκείνοι που το σύστημα τούς εμπόδισε να γίνουν κι αυτοί εκλεκτοί. Και στη δοξασία πως καλύτερα ένας σοφός παρά μέγα τυχαίο πλήθος. Κι αυτό το είχαν προσέξει. “Δεῖ κύριον εἶναι μᾶλλον τὸ πλῆθος ή τοὺς ἀρίστους…τοὺς γὰρ πολλοὺς, ὦν ἓκαστος οὐ σπουδαῖος ανὴρ ὃμως ἐνδέχεται συνελθόντες εἶναι βελτίους ἐκείνων οὐχ ὡς ἒκαστον ἀλλ’  ὡς σύμπαντας” (Αριστοτέλης). Το πλήθος πρέπει να έχει κυρίαρχη εξουσία διότι οι πολλοί, αν και ξεχωριστά ο καθένας τους δεν είναι σπουδαίος άνδρας, ενδέχεται, όταν συγκεντρωθούν, να είναι καλύτεροι από τον άριστο, όχι βέβαια ο καθένας χωριστά, αλλά ως σύνολο. Κάθε τυχαίος μπορεί να είναι καλύτερος από τους άλλους σε συγκεκριμένο τομέα. Συμφωνεί ο σοφότερος των σύγχρονων ιστορικών μας: “…τὸ ἂδηλον εἶναι πολλάκις μυστηριῶδὲς τι προαίσθημα τῶν πολλῶν μᾶλλον ἢ ἐπιστημονική διάγνωσις τῶν ολίγων. Ὃθεν ὃλως ἂπορον δὲν εἶναι ὃτι τὸ πάλαι ὁ λαὸς ἀνεδείχθη σοφώτερος τῶν διδασκάλων αὐτοῦ” (Παπαρρηγόπουλος).

ΣΟΛΟ ΚΑΙ ΣΥΜΦΩΝΙΑ

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 12 Μαρτίου 2022

Σόλο στη μουσική σημαίνει πως παίζει ένα μόνο όργανο ή και τραγουδά ένας μόνον άνθρωπος. Στη συμφωνία παίζουν ταυτόχρονα πολλά όργανα. Γενικά, η συμφωνία θεωρείται το πιο προχωρημένο είδος μουσικής. Δεν είναι μόνο το πλήθος των οργάνων, που κάνει να ακούεται ο ήχος πολύ δυνατότερος και μπορεί να φτάνει στα αφτιά μεγάλου πλήθους ακροατών. Είναι και, κυρίως, η δομή της που την κάνει “αντικειμενικά” ανώτερη.

Οι μουσικοί ήχοι, αντίθετα από τους τυχαίους, χαρακτηρίζονται από ότι έχουν μια σταθερή συχνότητα για κάποιο διάστημα. Μπορεί να είναι σχεδόν στιγμιαίοι, αντιστοιχώντας στον τυχαίο κρότο ή συνεχείς αντιστοιχώντας στον τυχαίο θόρυβο. Οι μουσικοί ήχοι είναι ημιτονοειδείς ταλαντώσεις του αέρα. Ωστόσο, αμιγής ημιτονοειδής ταλάντωση δεν μπορεί να παραχθεί με φυσικά μέσα. Ακόμη και όταν παίζουν την ίδια νότα ίδια όργανα, π.χ. βιολί ή πιάνο ή φλάουτο, κάθε ένα τους παράγει κάπως διαφορετικό ήχο, διότι η βασική συχνότητά τους εμπεριέχει και κάποιες αρμονικές συχνότητες που έχουν συχνότητα πολλαπλάσια από τη βασική. Είναι ασθενείς αυτές, αλλά δίνουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα σε κάθε ήχο, έτσι που όταν παίζει τη νότα λα ένα βιολί, αυτή ξεχωρίζει από τη νότα λα που παίζει το φλάουτο. Ακόμη και από παρόμοια όργανα να παίζονται οι ίδιες νότες, διαφέρουν. Ένα ασκημένο μουσικό αφτί μπορεί να ξεχωρίσει αν την παίζει ένα Σαντιβάριους ή ένα κοινό βιολί. Και να τώρα μια πρώτη διαφορά της συμφωνίας από το σόλο. Στη συμφωνία την ίδια νότα που πρέπει να παίξει ένα όργανο την παίζουν πολλά. Αν λοιπόν μερικά βιολιά παίζουν την ίδια νότα, π.χ. τη λα, αθροίζονται οι βασικές συχνότητές τους που ακούονται έτσι δυνατότερα, ενώ οι τυχαίοι αρμονικοί τους, που είναι ιδιαίτεροι σε κάθε όργανο όχι μόνο δεν αθροίζονται, αλλά αλληλοεξουδετερώνονται. Το αποτέλεσμα είναι ένας ηχηρότερος, καθαρότερος, ήχος που έτσι είναι πιο ευχάριστος στο αφτί.

Η άλλη μεγάλη διαφορά της συμφωνίας από το σόλο είναι ότι παίζουν πολλά όργανα μαζί διαφορετικές νότες. Ήδη ο Πυθαγόρας είχε ανακαλύψει τους βασικούς νόμους της αρμονίας. Όταν δύο ή περισσότερες συχνότητες διαφέρουν μεταξύ τους, αλλά η σχέση τους είναι απλή αριθμητική, το αποτέλεσμα είναι ένας μικτός, ευχάριστος ήχος. Για παράδειγμα, όταν τρεις νότες έχουν σχέση των συχνοτήτων τους 3:4:5, το αποτέλεσμα είναι ευχάριστο, γαληνεύει. Είναι η λεγόμενη μείζων συγχορδία, το ματζόρε, π.χ. ντο, μι, σολ. Άλλες συγχορδίες με σχέσεις συχνοτήτων ποικίλες, μάλλον διεγείρουν παρά ηρεμούν, καθώς πλησιάζει η ακρόασή τους το θόρυβο. Για παράδειγμα, η συγχορδία σολ, σι, ρε, φα έχει σχέσεις μεταξύ των τεσσάρων φθόγγων αρκετά πολύπλοκη (36:45:54:64). Όμως συμβαίνει κάποιες από αυτές τις παράφωνες συγχορδίες να δημιουργούν μια αίσθηση προσμονής μιας επόμενης σύμφωνης συγχορδίας. Κάποια διεγερτική δηλαδή συνήχηση προετοιμάζει για συγκεκριμένη επόμενη ηρεμιστική. Κι αυτός ο κανόνας ακολουθείται και όταν οι ήχοι δεν είναι ταυτόχρονοι, αλλά ακολουθούν ο ένας τον άλλον, έτσι που δημιουργείται μια μελωδία. Εναλλάσσονται λοιπόν στη σειρά σύμφωνες με παράφωνες συγχορδίες, όπως εναλλάσσομε τα πόδια μας στη βάδιση. Σε τέτοιες αρχές βασίζεται η δομή ενός μουσικού κομματιού. Μπορεί να είναι σόλο, π.χ. μόνο πιάνο. Αν είναι συμφωνία, το αποτέλεσμα είναι θεσπέσιο, καθώς κάθε νότα παίζεται από ομάδα οργάνων που καθεμιά τους παράγει διαφορετική μελωδία από τις άλλες, αλλά το σύνολο δημιουργεί την ενιαία δομή ενός συμφωνικού έργου.

Όταν ήμουν παιδί μου άρεσε πολύ η μουσική. Καθώς θεωρούσα τον εαυτό μου πανέξυπνο, βρήκα τον τρόπο να γράψω ένα μουσικό κομμάτι που θα ήταν το αριστούργημα των αριστουργημάτων. Θα έπαιρνα τα ωραιότερα συμφωνικά έργα, και θα διάλεγα ένα μικρό κομμάτι από το ένα, ένα από το άλλο, λίγο από όλα, θα τα συνέραπτα και έτσι, αποτελούμενο το έργο μου από μέρη των ωραιότερων μουσικών συμφωνιών, θα ήταν το καλύτερο από όλα! Πανέξυπνος, σας λέω!

Όταν μεγάλωσα λιγάκι, διοχέτευσα την εξυπνάδα μου σε ανώτερο επίπεδο, να επινοήσω μια ιδανική κοινωνία που θα ήταν το αριστούργημα των αριστουργημάτων. Με πανέξυπνο πολιτικό και στρατιωτικό μυαλό, θα κυριαρχούσα στον κόσμο, κάτι σαν το Μεγαλέξανδρο, και θα έπαιρνα τους πιο σοφούς όλου του κόσμου και θα τους ανέθετα να τον κυβερνούν. Παραδόξως, υπάρχουν κι άλλοι πανέξυπνοι, σαν και μένα, και θεωρούν ότι αν μας κυβερνά μια ομάδα πάνσοφων ανθρώπων, όλα θα είναι ωραία. Ανάμεσά τους είναι πολλοί μορφωμένοι, ιδίως οι μορφωμένοι. Ναι, αλλά, όταν μεγάλωσα λίγο ακόμη, σκέφτηκα πως τα μέλη της ορχήστρας, πριν αρχίσουν να παίζουν το μουσικό κομμάτι δοκιμάζουν τα όργανά τους, κάθε ένα για τον εαυτό του και ακούεται ένας χαώδης θόρυβος. Πέρασε πολύς καιρός για να χωνέψω ότι εκείνο που μετράει είναι αυτό που ο μακαρίτης ο Πυθαγόρας είχε παρατηρήσει: η σχέση των στοιχείων μεταξύ τους. Μια ομάδα σοφών, χωρίς σχέση μεταξύ τους, είναι το ίδιο χαώδης. Οι σοφοί μου λοιπόν θα πρέπει να σκεφθούν πάνω σε ένα προετοιμασμένο σχέδιο. Και ποιος θα επινοήσει το προετοιμασμένο σχέδιο, αυτό που θα ήταν το καλύτερο από όλα; Ε, τι σοφοί θα είναι; Αυτοί θα το ετοιμάσουν.

Μια φορά κι έναν καιρό ζούσε κάποιος που ήταν μια ιδέα (αν είναι δυνατό!) πιο έξυπνος από εμένα. Ισχυριζόταν λοιπόν ο Αριστοτέλης πως για το αν το φαγητό είναι καλό, αυτός που το τρώει είναι πιο αρμόδιος να το κρίνει από το μάγειρο που το ετοιμάζει. Και αν ένα πηδάλιο είναι καλά κατασκευασμένο, ο καπετάνιος που το χρησιμοποιεί είναι πιο αρμόδιος να το κρίνει από το ναυπηγό που το κατασκεύασε. Χρήστης της πολιτείας είναι οι πολίτες της. “Ἂνδρες γὰρ πόλις, καὶ οὐ τείχη οὐδέ νῆες ἀνδρῶν κεναί” (Θουκυδίδης). Ναι, μα πρέπει νάχουν παιδεία για να μπορούν να κρίνουν, λέω εγώ ο πανέξυπνος. Και τότε έψαξα σε όλο τον κόσμο και δεν βρήκα πουθενά κανένα Πανεπιστήμιο που να δίνει πτυχίο Παιδείας ή Σωστού Πολίτη ή όποιο άλλο σχετικό. Τι μένει;

Καθένας θέλει αρκετά πράγματα. Καθένας διαφορετικά από τους άλλους. Κάποια όμως από αυτά που θέλουν είναι κοινά για όλους. Αν τοποθετηθούν λοιπόν να αποφασίσουν όλοι μαζί, θα αθροισθούν οι θελήσεις που είναι κοινές για όλους και θα εξουδετερωθούν οι ιδιαίτερες του καθενός, επειδή θα διαφέρουν από των άλλων. Ακριβώς όπως όταν μια ομάδα οργάνων παίζουν την ίδια νότα, η βασική συχνότητά τους αθροίζεται, ενώ οι αρμονικές που διαφέρουν σε κάθε όργανο αλληλοεξουδετερώνονται.

Τώρα πια μεγάλωσα αρκετά. Κι η εξυπνάδα μου έχει πάει περίπατο

ΠΡΟΣΤΑΤΕΣ

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 10 Μαρτίου 2022

Tα νεογέννητα θηλαστικά επιβιώνουν χάρη στην προστασία που τους προσφέρουν οι γονείς τους σε βιολογική βάση. Η προστασία αφορά παροχή τροφής και άμυνα εναντίον δυνητικών θηρευτών. Η τροφοδοσία στηρίζεται σε φυσικά αντανακλαστικά. Η αμοιβαία κατασκευή της προέχουσας μητρικής θηλής με την κοιλότητα του βρεφικού στόματος ευνοεί την επαφή τους, ενώ τα αμοιβαία ευχάριστα αισθήματα εξασφαλίζουν τη μεταφορά γάλακτος από τη μητέρα στο παιδί. Εξαρτημένα αντανακλαστικά συνεπάγονται ευχάριστα συναισθήματα στοργής πέρα από το θηλασμό. Αυτή κάνει τη μητέρα να προστατεύει το τέκνο έναντι ενδεχόμενων θηρευτών. Καθώς μεγαλώνει το βρέφος, αυξάνονται οι διατροφικές ανάγκες του, το μητρικό γάλα δεν του αρκεί, ενώ εξαντλεί τη μητέρα. Το νέο ον εκπαιδεύεται  πώς να αναζητά μόνο του την τροφή του και να αμύνεται εκτιθέμενο σε βαθμιαία μεγαλύτερους κινδύνους. Ξεκινά η απομάκρυνση του παιδιού από τη μητέρα. Με την ήβη αναπτύσσονται νέα αντανακλαστικά, ερωτικά, χάρη στην αμοιβαία κατασκευή του προέχοντος πέους και της κολπικής κοιλότητας, που οδηγεί στην επαφή τους, με αμοιβαίο προσπορισμό ηδονής και μεταφορά ανδρικού σπέρματος στο γυναικείο κόλπο. Παράλληλα, αναπτύσσεται το μυϊκό σύστημα του τέκνου, δυναμώνουν τα επιθετικά όργανά του, νύχια και δόντια, με ανάπτυξη των κατάλληλων εξαρτημένων αντανακλαστικών. Η χειραγώγηση του τέκνου από τους γονείς του έχει ολοκληρωθεί.

Στον άνθρωπο, που ζει κοινωνικά, τα πράγματα περιπλέκονται. Καθώς μεγαλώνει ο έφηβος, βαθμιαία η ευθύνη της προστασίας του μεταφέρεται από τους γονείς στην κοινωνία. Η προστασία είναι μακρά. Για την ωρίμαση δεν αρκεί η σωματική ανάπτυξη. Απαιτείται και ανάπτυξη πνευματικών εξαρτημένων αντανακλαστικών, δηλαδή η ικανότητα κρίσης. Αυτό δεν επιτυγχάνεται σε κανένα πλήρως, σε μερικούς σχεδόν ποτέ. Είναι μέρος αυτού που αποκαλούμε παιδεία. Καθένας ενδέχεται να έχει τις αναγκαίες ικανότητες σε ένα τομέα, άλλος σε άλλον. Ένας οργανωμένος λαός, ο δήμος, ενδέχεται να έχει περισσότερη ωριμότητα από τον οποιονδήποτε καθένα μόνο του. Έτσι κι αλλιώς, με κάποιον τέτοιο μηχανισμό που επιτυγχάνει το ολοκλήρωμα της κρίσης και της βούλησης κάθε λαού, κάθε πολιτεία χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη ή μικρότερη ωριμότητα. Στις αναδυόμενες πολιτείες, χωρίς προστασία υπάρχει κίνδυνος. Η παράταση του προστατευτισμού όμως εμποδίζει ή αναβάλλει την ωρίμαση, ενώ οι “προστάτες” επωφελούνται κατευθύνοντας την πολιτεία σύμφωνα με τα συμφέροντά τους. Η κοινωνική συμβίωση σημαίνει διαφορετικό έργο καθενός, για να εξυπηρετηθεί κοινός σκοπός του συνόλου, δηλαδή δημιουργία αποθηκών από αγαθά που αυτοπολλαπλασιάζονται και εξασφαλίζουν όχι μόνο πρόσκαιρες, αλλά και ισόβιες διατροφικές ανάγκες του συνόλου. Η απαραίτητη δομή της κοινωνίας μπορεί να περιλαμβάνει μια ιεράρχηση των ρόλων που θα αναλάβει κάθε πολίτης. Η ιεράρχηση σημαίνει ότι ενώ καθένας μπορεί να εξαρτάται από όλους τους άλλους, υπάρχουν οι άρχοντες από τους οποίους εξαρτώνται οι άλλοι περισσότερο, από όσο αυτοί από το πλήθος. Η δημιουργία μιας άρχουσας τάξης έχει την ευθύνη της παιδείας του συνόλου και την κατευθύνει έτσι που εξασφαλίζει στα ίδια άτομα την εξουσία. Είναι ιδιαίτερα έκδηλο στη μοναρχία, λιγότερο στην ολιγαρχία, ελάχιστα στη δημοκρατία, όπου οι άρχοντες, στους τομείς που δεν χρειάζονται άλλο από εντιμότητα και κοινό νου, κληρώνονται από όλο το λαό.

Για τους λόγους που αναπτύχθηκαν, κανένας υπόδουλος λαός δεν μπορεί να έχει επαρκή παιδεία και ωριμότητα, ικανός να επιβιώνει χωρίς προστασία. Το μακρόχρονο έθνος μας έγινε για πρώτη φορά κράτος πριν από 200 χρόνια. Η ανωριμότητα του λαού φάνηκε μετά τις πρώτες επιτυχίες της επανάστασης, όταν η χρηματοδότηση της επανάστασης γινόταν από κατακτημένους, συχνά σφαγμένους, Τούρκους. Όταν αυτοί εξοντώθηκαν ή διέφυγαν, προέκυψε οικονομική στενότητα. Κάθε τάξη επιδίωκε να αντικαταστήσει τους Οθωμανούς στα οφέλη από τη συγκέντρωση των φόρων. Οι πιο μορφωμένοι επιδίωκαν να φέρουν τις αρχές της ρεπούμπλικας που είχε προκύψει από την Αμερικανική και Γαλλική επανάσταση. Υπενθυμίζω ότι η ρεπούμπλικα δεν ήταν στα πρότυπα της Αθηναϊκής δημοκρατίας, αλλά της ρωμαϊκής res publica, στην οποίαν οι άρχοντες δεν κληρώνονταν, αλλά εκλέγονταν μεταξύ προεκλεγμένων. Αυτή τη διαδικασία ο Αριστοτέλης τη χαρακτήριζε επικίνδυνη (Έχει δὲ καὶ περὶ τὴν αἳρεσιν τῶν ἀρχόντων τὸ ἐξ αἱρετῶν αἱρετούς ἐπικίνδυνον). Προέκυψε ο εμφύλιος που παρά λίγο να οδηγήσει σε αποτυχία της επανάστασης. Οι Οθωμανοί έφεραν τους Αιγυπτίους. Ευτυχώς παρενέβησαν Άγγλοι, Γάλλοι, Ρώσοι και έτσι πετύχαμε την απελευθέρωσή μας. Εγκαταστάθηκε όμως ένα καθεστώς προστατευτισμού, άμεσο ή έμμεσο, καθώς ιδρύθηκαν τα τρία κόμματα, Αγγλικό, Γαλλικό, Ρωσικό. Έκτοτε, και ως σήμερα, εξακολουθούμε να είμαστε ένα προτεκτοράτο.

Έγιναν προσπάθειες χειραφέτησης. Η πιο σημαντική ήταν από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, όταν, χωρίς την άδεια των ισχυρών, σχημάτισε μια Βαλκανική συμμαχία, που απελευθέρωσε περιοχές όπου η πλειοψηφία ήταν Ελληνική. Δυστυχώς, αυτή η κατάσταση δεν κράτησε πολύ. Ο ίδιος ο Βενιζέλος ακολούθησε τους δυτικούς στην αντισοβιετική απόπειρά τους στην Κριμαία. Το αποτέλεσμα ήταν να διασκορπισθούν πάνω από ένα εκατομμύριο ομοεθνείς μας, έτσι που τα υπολείμματά τους. στην τάξη των 200 000 περίπου που ακόμη επιζούν στην Οδησσό, Μαριούπολη κλπ. Ο μεγαλύτερος πολιτικός ηγέτης που είχαμε ποτέ στη σύγχρονη εποχή καταψηφίσθηκε. Ο πλέον ιδιώτης από τους βασιλείς μας ήταν αντίθετος στους προστάτες συμμάχους μας και αποφάσισε επέκταση των επιχειρήσεών μας σε περιοχές που κατοικούνταν πια από Τούρκους, όχι από Έλληνες. Η μεγαλύτερη καταστροφή στη μακραίωνη ιστορίας μας ήταν η συνέπεια. Όμως δεν ωριμάσαμε.

Ακολούθησε σειρά εναλλαγών πολωτικών καταστάσεων με δικτατορίες. Κοινό στοιχείο σε όλες αυτές τις καταστάσεις ήταν η προσπάθεια κάποιων ολιγαρχιών να επικρατούν και να συντηρούν την επικράτησή τους κρατώντας σε κατάσταση ανωριμότητας τους πολίτες.

Στα τελευταία χρόνια έχομε δεχθεί να προστατευόμαστε από ξένη δύναμη που έχει εγκαταστήσει στρατό στον τόπο μας. Εύλογα, η προστασία αυτή δεν έχει σκοπό το δικό μας συμφέρον, αλλά εκείνο της ξένης δύναμης. Επιπλέον, έχομε ενταχθεί σε μια συνομοσπονδία, την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Κύριο χαρακτηριστικό της ωρίμασης είναι η ικανότητά να διατηρείται η ακεραιότητά του όντος εναντίον συνήθων απειλών (κανένας δεν έχει απόλυτη τέτοια ικανότητα) και επομένως να μην έχει ανάγκη από προστασία. Η Ευρώπη όμως διατήρησε τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ που ιδρύθηκε για να αντιμετωπίσει την κομμουνιστική απειλή. Τέτοια απειλή δεν υπήρχε πια. Επιπλέον, στο ΝΑΤΟ υπάρχουν κράτη που δεν ανήκουν στην ΕΕ, ενώ άλλα που γεωγραφικά είναι Ευρώπη, δεν ανήκουν στην Ένωση. Το ΝΑΤΟ όμως στοχεύει στους σκοπούς της κοσμοκράτειρας Αμερικής, με την ασφάλεια που της παρέχουν οι ωκεανοί που την περιβάλλουν, ενώ η προστατευόμενη ΕΕ βρίσκεται σε άμεση συνέχεια ενός από τους κύριους αντιπάλους των ΗΠΑ. Καιρός να ωριμάσει και χειραφετηθεί η ΕΕ.