ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ, καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 28 Οκτωβρίου 2021                       

 Είμαι ένας από τα εκατομμύρια των Ελλήνων που σχηματίζoυν άποψη από ανεπαρκή πληροφόρηση, για θέματα που, αν πάνε καλά, θα ωφεληθούμε, αν πάνε άσχημα, θα πληρώσουμε εμείς, όχι αυτοί που υπέγραψαν τις αποφάσεις. Ένα από τα θέματα αυτά είναι οι συμμαχίες που συνάπτομε τα τελευταία χρόνια.

Βρισκόμαστε κάτω από ανοικτή απειλή. Μια χώρα, εταίρος στην κοινή συμμαχία μας στο ΝΑΤΟ, μας απειλεί ανοικτά με πόλεμο. Τα τελευταία χρόνια αρχίσαμε να σχεδιάζουμε, κατά βάση σωστά νομίζω, μια στρατηγική που τείνει να περικυκλώνει τον επιθετικό γείτονα. Η προηγούμενη κυβέρνηση έκανε τη “βρώμικη” δουλειά με τη Βόρεια Μακεδονία. Σημαντικά τα αρνητικά, σημαντικά και τα θετικά, με μια συμφωνία που στηρίχτηκε σε απόφαση προηγούμενης κυβέρνησης να γίνει δεκτή μια σύνθετη ονομασία που περιέχει τη λέξη Μακεδονία. Ήδη δημοσιεύονται διεθνείς χάρτες που σημειώνουν τη λέξη MACEDONIA μόνο στην Ελληνική Μακεδονία μας. Εμείς ελέγχομε τον εναέριο χώρο τους.  Το πολύ σημαντικό θετικό ήταν ότι εμποδίσαμε τους Τούρκους να την πάρουν στην αγκαλιά τους. Η ίδια εκείνη κυβέρνησή μας είχε αρχίσει τις επαφές με όλες τις χώρες γύρω από τη γείτονα, ενώ ήταν σχεδόν έτοιμη μια συμφωνία με την  Αλβανία (τη μόνη χώρα με την οποίαν βρισκόμαστε ακόμη επίσημα σε πόλεμο). Διώχθηκε ο αρμόδιος υπουργός πριν ολοκληρωθούν οι διαβουλεύσεις, διότι με τις πράξεις του έδιωχνε ψήφους. Η διάδοχη κυβέρνηση, αφού εκμεταλλεύτηκε μικροκομματικά τη συμφωνία των Πρεσπών, τη δέχθηκε (σωστά, λέω) και υιοθέτησε και επεξέτεινε παρόμοια πολιτική ενισχύοντας τους δεσμούς μας με χώρες όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος, τα Εμιράτα, η Ιταλία. Τελευταία είχαμε πιο βαρβάτες συμφωνίες, που εμπεριέχουν και υπαινιγμούς στρατιωτικής βοήθειας, με Γαλλία και ΗΠΑ. Αυτές τις τελευταίες θέλω να συζητήσω.

Αρχίζω από το ότι υπάρχουν τρεις χώρες στις οποίες οφείλομε αιώνια ευγνωμοσύνη, διότι τους χρωστάμε μεγάλο μέρος από τη σημερινή ύπαρξή μας: Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία. Πολέμησαν για μας πριν από 2 αιώνες στο Ναβαρίνο. Ποτέ έκτοτε δεν υπήρξε, σοβαρή τουλάχιστον, αντιπαράθεση μεταξύ μας, με δυο παγκόσμιους πολέμους και άλλα μεγάλα γεγονότα. Βέβαια, καμιά συμφωνία δεν έγινε για χάρη μας. Είχαν κέρδη οι συμβαλλόμενοι. Προφανώς. Δεν γίνεται χωρίς αμοιβαία οφέλη. Αν μας επιτεθεί κάποιος, θα συμπαρασταθεί η Γαλλία, αλλά και μεις, αν μας ζητήσουν συμμετοχή οι Γάλλοι, πρέπει να στείλουμε στρατό. Και αυτό σκέφτομαι. Η Γαλλία δεν απειλείται από κανένα. Αν μας ζητήσει συμμετοχή, αυτό θα είναι για υποθέσεις έξω από τη χώρα της. Και εδώ αρχίζει να μειώνεται η ηθική της συμφωνίας. Ακόμη θυμίζω ότι πριν από ένα αιώνα, στείλαμε στρατό μαζί με τους Γάλλους εναντίον των Σοβιετικών. Οι Γάλλοι είδαν έγκαιρα τα δύσκολα και μαζεύτηκαν. Εμείς μείναμε μόνοι μας να αντιμετωπίσουμε τον οδοστρωτήρα του Ερυθρού Στρατού στον τόπο του. Έτυχε να βρίσκεται επικεφαλής του εκστρατευτικού σώματός μας εκεί ένας έντιμος και ικανός αξιωματικός, ο Νικόλαος Πλαστήρας, που πέτυχε μια τακτική υποχώρηση. Όμως, η εθνική απώλεια ήταν σημαντική. Ο εξεγερμένος Ελληνισμός του εκεί Πόντου σκορπίστηκε (δικαιολογημένα βέβαια) και χάθηκε. Έξω από τον τόπο μας συμμετέσχαμε στον πόλεμο της Κορέας. Τι δουλειά είχαμε εμείς στην άλλη άκρια της γης; Ήταν, ωστόσο, μια απόφαση του ΟΗΕ. Δεν μπορούμε να περιμένουμε βοήθεια από διεθνή όργανα, αν δεν είμαστε έτοιμοι να παράσχουμε και μεις αντίστοιχη βοήθεια όταν χρειασθεί. Η ηθική αξία της απόφασης δεν είναι ασφαλώς ξεκάθαρη, αφού η απόφαση λήφθηκε με απουσία όλων των χωρών του ανατολικού μπλοκ. Εντάξει, ας μην απουσίαζαν!

Και έρχομαι στην πιο βαριά τελευταία συμφωνία μας με τις ΗΠΑ. Διαβάζω στις δικές μας ειδήσεις ότι ο κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν περίπου ψάχνει να βρει επειγόντως τουαλέτα. Τόσο φοβήθηκε. Άρα, η συμφωνία πρέπει να είναι κάτι καλό. Η συμφωνία όμως περιλαμβάνει εγκατάσταση πάνω στον Ελληνικό χώρο Αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων. Ασφαλώς ήδη υπάρχουν. Αυτό είναι που εμένα καθόλου, μα καθόλου, δεν μου αρέσει. Οι Αμερικανοί διαθέτουν στρατό πάνω στη γη μας, όταν πριν από 80 χρόνια εμείς είπαμε όχι και πολεμήσαμε γενναία για να μην υπάρχει ξένος στρατός στον τόπο μας. Οι συμφωνίες λένε περίπου πως η παρουσία του ισχυρού στρατού στην επικράτειά μας θα δράσει αποτρεπτικά, αν κάποιος μας απειλήσει. Θα το κάνει όμως, αν κάποιος πραγματικά επιτεθεί; Ποιος υποχρεώνει τον πανίσχυρο να τηρεί τις συμφωνίες του; Η ιστορική αυτή συμμαχία δεν έγινε βέβαια για το δικό μας συμφέρον, αλλά για το συμφέρον του πανίσχυρου προστάτη μας. Αυτή τη στιγμή τα πάει άσχημα με τη γείτονα. Τι θα γίνει αν αύριο, αλλάξουν οι συνθήκες; Κανένας δεν το ξέρει. Εξάλλου, η παρουσία Αμερικανικού στρατού στην Ελλάδα δεν έχει στόχο την Τουρκία, που την ελέγχει με ποικίλα άλλα μέσα, αλλά, βέβαια τη Ρωσία. Τι θα γίνει, αν υπάρξει μια θερμή αντιπαράθεση με το Βόρειο γίγαντα, στον οποίον χρωστούμε, μαζί με την Αγγλία και τη Γαλλία, αιώνια ευγνωμοσύνη;

Θα μου πείτε, δεν γινόταν αλλιώς. Η στρατηγική της Αμερικής έχει φύγει από την Ευρώπη και έχει μεταφερθεί στη Νοτιοδυτική Ασία. Την Κίνα βλέπει τώρα σα μεγάλο ανταγωνιστή. Και, μ΄ αυτή τη σκέψη έκανε τη συμφωνία με Αυστραλία και Ηνωμένο Βασίλειο. Μ΄ αυτή τη σκέψη θυσίασε το ενδιαφέρον της για το Αφγανιστάν στο οποίο είχε επενδύσει επί 2 δεκαετίες. Κι εμείς ζητούσαμε να ξαναστρέψει το ενδιαφέρον της στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Κάτι σημαντικό έπρεπε να δώσουμε. Και δώσαμε μέρος της επικράτειάς μας. Να μην το κάναμε; Ειλικρινώς δεν ξέρω. Για μένα, δεν υπάρχει χειρότερος εθνικός κίνδυνος από το να βρίσκεται πάνω στη χώρα μας ξένος, οποιοσδήποτε, στρατός. Μπορεί όμως να μας προστατεύει από μεγαλύτερο κίνδυνο. Χωρίς να ξέρω τα στοιχεία, δεν μπορώ να αποφανθώ. Ένα όμως ξέρω. Ότι τέτοιες συμφωνίες που αφορούν εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας, θα όφειλαν να γίνονται αφού έχει ερωτηθεί ο Ελληνικός λαός. Ο Μεταξάς δεν είχε χρόνο να κάνει δημοψήφισμα όταν είπε το ΟΧΙ. Όμως ο Παπάγος το 1952 είπε ΝΑΙ σε παρόμοιες αξιώσεις των ΗΠΑ. Δεν πιεζόμαστε, θα έπρεπε να είχαμε ερωτηθεί. Μας είχε ζητηθεί “…η κυβέρνησις των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής δύναται να φέρη, εγκαθιστά και στεγάζη εν Ελλάδι προσωπικόν των Ηνωμένων Πολιτειών. Αι ένοπλοι δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών και το υπό τον έλεγχόν των υλικόν δύνανται να εισέρχωνται, εξέρχωνται, κυκλοφορούν, υπερίπτανται ελευθέρως εν Ελλάδι και εις τα χωρικά της ύδατα…”. Αυτές οι ένοπλες δυνάμεις ανέχθηκαν την εγκατάσταση δικτατορίας στην Ελλάδα και ανέχθηκαν  την παρουσία Τουρκικού στρατού στην Κύπρο.

ΠΑΤΡΙΔΑ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 28 Οκτωβρίου 2021.

Καθώς το σύγχρονο γνωστικό οπλοστάσιό μας προέρχεται κυρίως από τη Δύση, έχομε ξεχάσει παραδοσιακές διακρίσεις, για τις οποίες δεν υπάρχουν όροι ξενόγλωσσοι που να τις διακρίνουν. Μια από αυτές είναι η διάκριση Γένους και Έθνους. Αποδίδονται με την ίδια λέξη, nation, χρησιμοποιώντας τους όρους ethnicityκαι nationality ως συνώνυμες. Όμως το nation, από το λατινικό nasco (=γενώ) σημαίνει το γένος, δηλαδή την κοινή βιολογική καταγωγή. Αντίθετα, το έθνος προέρχεται από το έθος (=συνήθεια) και σημαίνει την κοινή παιδεία. Από την αρχαιότητα υπήρξε πρόβλημα, καθώς το γένος των Ελλήνων περιλάμβανε τους απογόνους των Δώρου, Αχαιού, Αίολου και Ίωνα, παιδιά (ή εγγόνια) του Έλληνα, γιου του Δευκαλίωνα, δισέγγονα του Προμηθέα, ενώ ο Μακεδόνας και ο Γραικός ήταν παιδιά της Θυίας και Πανδώρας, αδελφών του Έλληνα. Διαφορετικά γένη, αλλά, καθώς ήταν όλοι απόγονοι του Προμηθέα, προμηθευτή της Γνώσης και της Τέχνης, είχαν κοινή παιδεία, ανήκοντας στο ίδιο έθνος. Η σύγχυση έφθασε στο ζενίθ τον καιρό του Φιλίππου της Μακεδονίας, που ο Δημοσθένης τον χαρακτήριζε μυξοβάρβαρο, ενώ ο Ισοκράτης κήρυσσε πως Έλληνες είναι οι μετέχοντες της ημετέρας παιδείας.

Κράτος από την άλλη είναι η δύναμη. Άβουλο εκτελεί τις εντολές του Πανούργου Δία. Μαζί με τη Βία αλυσόδεσαν τον Προμηθέα στον Καύκασο. Με τη σημερινή έννοια το Κράτος είναι μια πολιτική ενότητα με συγκεκριμένη εδαφική επικράτεια, αναγνωρισμένα σύνορα, πληθυσμό και πολιτική οργάνωση. Έχει το μονοπώλιο της νόμιμης βίας για να μετριάζει τη σύγκρουση και να την κρατάει μέσα στα όρια της κρατούσας «τάξης».

Οι άνθρωποι, προσπαθούσαν από χιλιετίες να ομαδοποιηθούν σχηματίζοντας κοινωνίες. Σκοπός της κοινωνίας είναι να δημιουργεί αποθήκες αγαθών που διατίθενται σε περιόδους ένδειας και πετυχαίνει το σκοπό της κάνοντας καταμερισμό της εργασίας για κοινό σκοπό. Με τι κριτήριο όμως θα γίνει η ομαδοποίηση;

Αρχικά το κριτήριο ήταν βιολογικό, η εξουσία του πατέρα, που οδήγησε στο Γένος. Οι μεγάλοι ηγέτες ήταν απόγονοι θεών, ηρώων ή «ελέω Θεού» βασιλείς. Βοήθησε στην ανάπτυξη της κοινωνίας, αλλά κάποτε παράκμασε η δομή του Γένους, καθώς δημιουργούσε τεράστια ανισότητα μεταξύ των απογόνων των εκλεκτών, της «αριστοκρατίας», από τη μια, και των υπόλοιπων μελών της κοινωνίας από την άλλη. Τα τελευταία, όταν απόκτησαν επαρκή ισχύ, εξεγέρθηκαν.

Ακολούθησε το Έθνος. Κοινή παιδεία σημαίνει βασικά κοινή γλώσσα, θρησκεία, πολιτισμό, ιστορική συνείδηση, εμπειρίες, αξίες, με κοινή παράδοση, κοινά αισθήματα υπερηφάνειας ή λύπης και κοινή επιθυμία των μελών του για συνέχιση της κοινής παράδοσης και του αισθήματος της κοινότητας. Συνδέεται με συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο, την πατρίδα. Δεν είναι όλα απαραίτητα. Υπάρχουν πολύγλωσσα έθνη (π.χ. Ελβετία, Βέλγιο) και ομόγλωσσες (π.χ. Αγγλόφωνες) κοινότητες που δεν είναι έθνη. Οι Εβραίοι επιβίωσαν ως έθνος δύο χιλιετίες χωρίς πατρίδα, ως μετά το Β’  Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στο Μεσαίωνα επικράτησε το γένος, όταν η γη ανήκε σε συγκεκριμένους απογόνους κάποιου (φέουδα) και οι κάτοικοί τους ήταν περίπου ιδιοκτησία αυτών των «ευγενών». Με τη Γαλλική κυρίως επανάσταση καταργήθηκε η διαίρεση κατά γένη και αντικαταστάθηκε με τα έθνη που ταυτίστηκαν με συγκεκριμένη πατρίδα και συγκεκριμένα σύνορα, το εθνικό κράτος. Παράλληλα, η κύρια πηγή πλουτισμού από την εκμετάλλευση της γης πέρασε στην ανάπτυξη της βιοτεχνίας-βιομηχανίας, μαζί με το εμπόριο: Αστικό κράτος. Η σχετική ηρεμία στα πλαίσια των εθνικών κρατών αντικαταστάθηκε με πολέμους ολοένα πιο καταστροφικούς μεταξύ κρατών, δημιουργία υπόδουλων κρατών (αποικιών) και στη συνέχεια τόση βία που κατάργησε και την αποικιοκρατία. Ήδη σήμερα η παγκοσμιοποίηση καταργεί τα οικονομικά σύνορα μεταξύ κρατών, πηγή πλουτισμού είναι οι «αγορές» (τράπεζες)  με ιλιγγιώδη αύξηση των ανισοτήτων μεταξύ ολοένα λιγότερων και περισσότερο πλουσίων και ολοένα περισσότερων και πιο ενδεών φτωχών. Η παγκόσμια βία ξαναρχίζει να φουντώνει με ποικίλες δικαιολογίες, στις οποίες κυριαρχούν αυτή τη στιγμή οι θρησκευτικές διαφορές.

Τι είναι όμως αυτό που συνιστά το έθνος και την πατρίδα, με παράδειγμα την Ελληνική πατρίδα; Είναι πρώτα η κοινή βούληση που υλοποιείται από το κράτος μας. Εξασφαλίζεται αφενός με ίσες πιθανότητες κάθε Έλληνας να άρχει και να άρχεται, όπως επιτυγχάνεται με κλήρωση των αρχόντων· και αφετέρου με τη βούληση καθενός να αφιερώσει ένα μέρος της ζωής του (θητεία), ακόμη και την ίδια του τη ζωή, στο κράτος του. Δεύτερο είναι η δυνατότητα επικοινωνίας των Ελλήνων μεταξύ μας, με τους προγόνους και απογόνους μας. Αυτό σημαίνει αφενός ικανότητα ανάγνωσης και κατανόησης των αρχαίων κειμένων· και αφετέρου γραπτή διατύπωση της σύγχρονης εκδοχής της γλώσσας μας με βάση τη θεμελιώδη αρχή του Ελληνικού αλφαβήτου, όπως την διαμόρφωσε τελικά ο μυθικός Παλαμήδης, με προεργασία των Προμηθέα και Κάδμου: ένα γραπτό σύμβολο (γράμμα) για κάθε φθόγγο και ένας φθόγγος για κάθε γράμμα. Η αρχή αυτή εγκαταλείφθηκε στην Ελληνιστική περίοδο παράλληλα με την παρακμή του Ελληνικού πολιτισμού. Τρίτο είναι ίσως το πιο σημαντικό: το συναίσθημα των Ελλήνων που αφενός είναι περήφανοι που είναι Έλληνες, γι΄ αυτό που είναι, και απαιτούν την αντίστοιχη τιμή που τους πρέπει, χωρίς να θεωρούν πως είναι ανώτεροι από άλλους λαούς· και αφετέρου ντρέπονται για ό,τι επονείδιστο πράττουν ή έπραξαν οι πρόγονοί τους και είναι έτοιμοι να αποκαταστήσουν ή πληρώσουν για την επαίσχυντη πράξη. Αυτό είναι, ισχυρίζομαι, το έθνος των Ελλήνων. Πατρίδα μας είναι αυτή περίπου που ήταν από πανάρχαια χρόνια, πριν ακόμη και από τον Τρωικό πόλεμο και έχει μοναδικά χαρακτηριστικά. Έχει μέγιστη ποικιλία εδάφους, ψηλά βουνά δίπλα σε κάμπους, θάλασσες, ποτάμια, λίμνες και νησιά, σε πολύ κοντινή απόσταση το ένα από το άλλο. Η γεωγραφία καθορίζει τις δραστηριότητές μας. Οι βουνήσιοι γίνονται βοσκοί (ή ληστές), οι νησιώτες ναυτικοί (ή πειρατές), οι καμπίσιοι γεωργοί (τσιφλικάδες ή κολλήγοι). Και οι διαφορετικές επικρατούσες δραστηριότητες καθορίζουν διαφορετικές εμπειρίες και συμπεριφορά. Η κοινή γλώσσα και η γεωγραφική γειτνίαση πετυχαίνουν μοναδικό εύρος εννοιών και πνευματικών οριζόντων καθενός. Πατρίδα μας είναι λοιπόν η γη αυτή που την έχομε διαμορφώσει σύμφωνα με τη γνώση και την τέχνη μας, όπως μας την κληροδότησε ο πατριάρχης μας ο Προμηθέας. Η εγκατάλειψη αυτής της γης, όπως έχει γίνει στη συντριπτική πλειονότητα των χιλιάδων νησιών μας και των δεν ξέρω πόσων χωριών μας από τους κατοίκους τους που μετοίκησαν στα αστικά κέντρα αφελληνίζει την πατρίδα μας. Για την υπεράσπιση της μισοεγκαταλειμμένης πατρίδας ξοδεύομε περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη Ευρωπαϊκή χώρα. Ήδη αφελληνίζεται η πατρίδα μας με μετανάστευση των νέων μας σε άλλες χώρες και ταχύτατη μετοίκηση στη δική μας αλλοδαπών που συχνά τους εμποδίζομε να εξελληνισθούν.

Ο κ. ΟΠΟΥΛΟΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ, καθηγητής καρδιολογίας, dimnitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 26 Οκτωβρίου 2021

Η γλώσσα μας διαθέτει πολλούς τρόπους να δείξει ότι κάποιος είναι γόνος ενός γνωστού. Οι Σκωτσέζοι έχουν το πρόθυμα Mac. Εμείς χρησιμοποιούμε διάφορες καταλήξεις, όπως -έλης, -άκης, -άκος, -άτος, -ίδης, -ογλου κλπ, ανάλογα και με τον τόπο. Η πιο διαδεδομένη κατάληξη είναι η -όπουλος, που είναι τριγενής και τρικατάληκτη. Ο Παπαδόπουλος, η Παπαδοπούλα, το κοτόπουλο κλπ. Αλλά δεν γράφω εδώ για να κάνω γλωσσολογία ή γραμματική.

Είχαμε, που λέτε, ένα σημαντικό πολιτικό, που λεγόταν Γεννηματάς. Δυστυχώς πέθανε από τον ξορκισμένο, μάλλον αυτοκτόνησε με τον χτύπα ξύλο, διότι, ως υπουργός υγείας κάπνιζε. Αν είχε επιβιώσει, μπορεί, ποιος ξέρει, να ήταν διαφορετική η πορεία της χώρας μας. Αργότερα το κόμμα του, το ΠΑΣΟΚ, εξελίχθηκε σε ΚΙΝΑΛ και την ηγεσία του ανέλαβε η κόρη του, η Γεννηματοπούλα να πούμε. Δυστυχώς αρρώστησε κι αυτή και της ευχόμαστε ειλικρινά καλή υγεία. Και τώρα τι θα γίνει το κόμμα της; Και να που ξαναήλθε στην επιφάνεια ένας αξιόλογος πολιτικός ηγέτης, ο Παπανδρεόπουλος. που φαίνεται να παίζει ενεργό πολιτικό ρόλο. Έχει στο ενεργητικό του ότι κάποτε, σε μια εκλογική αναμέτρηση, νίκησε τον αντίπαλό του, τον Καραμανλόπουλο. Τώρα όμως, αν ηγηθεί στο κόμμα, πρέπει να αντιμετωπίσει τον Μητσοτακόπουλο. Κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει. Να όμως που ξέρομε ήδη τι συμβαίνει. Έχομε διαρκώς μια διαπάλη μεταξύ των ποικίλων ‘Οπουλων.

Με τη μεταπολίτευση καταργήσαμε την κληρονομική μοναρχία και την αντικαταστήσαμε με την κληρονομική ολιγαρχία. Μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού είναι οι οικογένειες που μας κυβερνούν. Διαφωνούν κάθετα μεταξύ τους σε όλα τα ζητήματα, εκτός από ένα στο οποίο ομοφωνούν: Να μην αλλάξει το σύστημά μας. Και μετέρχονται κάθε μέσο για να πετύχουν το σκοπό τους αυτόν. Συμπεριλαμβάνοντας τη χονδροειδή απάτη. Έτσι, ενώ διεθνώς το όνομά μας είναι Ελληνική Ρεπούμπλικα (Hellenic Republic), το πρώτο άρθρο του Συντάγματός μας, στο οποίο όλοι έχουν ορκισθεί πίστη, δηλώνει πως το καθεστώς μας είναι “Προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία”. Το ότι είναι στην πράξη κληρονομική, δεν το αναφέρει το Σύνταγμα. Το ότι είναι ολιγαρχία, δεν το περιλαμβάνει το Σύνταγμα. Θυμίζω πως η Ρωμαϊκή Res Publica εξέλεγε τους άρχοντές της μεταξύ προεπιλεγμένων προσώπων, βασικά των αριστοκρατών πατρικίων. Καθόλου δηλαδή δεν έμοιαζε με την Ελληνική δημοκρατία, που πιο αντιπροσωπευτική της γνωρίζομε την Αθηναϊκή. Η δημοκρατία ορίζεται με σαφήνεια από τον Αριστοτέλη. Κύριο χαρακτηριστικό τηε είναι ότι οι άρχοντές της κληρώνονται, ενώ η επιλογή τους στις ολιγαρχίες (όπως στη Ρωμαϊκή Res Publica) γίνεται με εκλογή: “Λέγω  δ΄  οἷον  δοκεῖ  δημοκρατικὸν  μὲν  εἶναι  τὸ  κληρωτὰς  εἶναι  τὰς  ἀρχὰς, τὸ  δ΄  αἱρετὰς  ὀλιγαρχικὸν“. Προχωρεί ο αρχαίος σοφός παρακάτω χαρακτηρίζοντας επικίνδυνη την εκλογή μεταξύ προεπιλεγμένων υποψηφίων. “Ἒχει δὲ καὶ περὶ τὴν αἳρεσιν τῶν ἀρχόντων τὸ ἐξ αἱρετῶν αἱρετούς ἐπικίνδυνον“. Και εμείς, αυτό το ολιγαρχικό, κληρονομικό σύστημα το ονομάζομε με τον πιο επίσημο τρόπο στο θεμελιώδη νόμο μας, το Σύνταγμα, “δημοκρατία”, διατηρώντας όμως διεθνώς το ορθό republic. Θα πρέπει να σημειώσω, ωστόσο, πως η δημοκρατία δεν είναι στάσιμη. Στην αρχαιότητα εξελισσόταν διαρκώς διευρύνοντας τη βάση της. Δεν πρόλαβε να προχωρήσει επαρκώς. Από τους 300 000 κατοίκους που είχε περίπου στην ακμή της η Αττική, πολίτες ήταν μόνο το ένα δέκατο, δηλαδή δεν είχαν ρόλο πολίτη ούτε οι γυναίκες, ούτε οι μέτοικοι, ούτε οι δούλοι. Κι ακόμη η επικράτηση αυτοκρατορικών αρχών στην Αθήνα είχε κάνει ηγεμονική τη στάση της απέναντι στους συμμάχους της, αντί να τους κάνει πολίτες μιας πανελλήνιας δημοκρατίας. Η επέκταση της δημοκρατίας απαιτεί θυσίες προνομίων που έχουν οι εκάστοτε άρχοντες και, φυσικά, δεν είναι διατεθειμένοι να τα παραδώσουν. Και, ως άρχοντες, εξουσία δηλαδή, έχουν τη νόμιμη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν βία για να τη διατηρήσουν.

Οι απατηλές αντιφάσεις όμως στο Σύνταγμά μας δεν σταματούν εδώ. Στο πρώτο άρθρο ορίζεται ότι ” Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα”. Μα, αν οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, πώς το Σύνταγμα ορίζει πώς ασκούνται οι εξουσίες από το λαό; Για να αυτοκατοχυρωθεί αυτό το Σύνταγμα, το άρθρο 110 γράφει πως “Οι διατάξεις του Συντάγματος υπόκεινται σε αναθεώρηση, εκτός από εκείνες που καθορίζουν τη βάση και τη μορφή του πολιτεύματος, ως Προεδρευομένης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας”. Ωστόσο, αυτό το άρθρο αυτοακυρώνεται, αφού αντικατέστησε αντίστοιχο άρθρο του προηγούμενου (1952) που έγραφε (Άρθρο 108): “Ουδέποτε αναθεωρούνται αι διατάξεις του παρόντος Συντάγματος αι καθορίζουσαι την μορφήν του πολιτεύματος ως Βασιλευομένης Δημοκρατίας”.

Τελικά, η εξέλιξη προς το ιδανικό πολίτευμα της δημοκρατίας γίνεται συχνά βίαια. Το ίδιο το Σύνταγμά μας δεν αφήνει περιθώρια για άλλο τρόπο. Η βία είναι είτε μεταξύ αντιμαχόμενων ολιγαρχικών δυνάμεων (κομμάτων) είτε με επανάσταση των κατώτερων τάξεων κατά της ολιγαρχίας, οπότε οι αντιμαχόμενοι -όπουλοι συνασπίζονται. Έτσι, νόμοι που εξασφαλίζουν αυξήσεις της βουλευτικής αποζημίωσης και νόμοι που εξασφαλίζουν τη βουλευτική ασυλία ψηφίζονται κατά κανόνα από όλα τα κόμματα. Χωρίς τέτοια ασυλία, θα μπορούσε να απειληθεί θεωρητικά το καθεστώς από κάποιους ιδιόρρυθμους δικαστικούς. Λέω θεωρητικά, διότι το καθεστώς μας έχει μεριμνήσει ώστε οι επικεφαλής της δικαστικής εξουσίας ορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο. Μπορεί ακόμη να ανατραπεί το καθεστώς με βία που ασκεί ένα ξένο κράτος. Η μεταπολίτευση έγινε εξαφορμής της Κυπριακής εθνικής τραγωδίας, που το καθεστώς δεν μπορούσε τότε να αντέξει. Με τη μεγαλύτερη εθνική συμφορά σε όλη τη μακραίωνη Ελληνική ιστορία καταργήθηκε η κληρονομική βασιλεία μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, για να επανέλθει, ανώμαλα, αργότερα. Υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος η ανατροπή μιας κακής πολιτικής κατάστασης να γίνει από μια ισχυρότερη δύναμη που επιβάλλει ακόμη βαρύτερο ολοκληρωτισμό. Έγινε επανειλημμένα στο παρελθόν. Η κατάργηση της βασιλείας του Κόδρου έφερε τους νόμους του Δράκοντα. Και η δημοκρατική ανατροπή από το σοφό Σόλωνα δεν ικανοποίησε ούτε τις ανώτερες ούτε τις κατώτερες τάξεις και έφερε τον Πεισίστρατο. Η Γαλλική επανάσταση αυτοκαταργήθηκε από το Ναπολέοντα που αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας.

Τα παραπάνω δηλώνουν, ότι οι συνθήκες για την κατάργηση ενός καθεστώτος δεν ξέρει κανένας πότε θα παρουσιασθούν, αλλά όταν θα έλθουν, και σίγουρα κάποτε θα έλθουν, ο λαός πρέπει να έχει επαρκή παιδεία, πολιτική ωριμότητα. Το σύστημά μας επιτρέπει ευτυχώς σε γενικές γραμμές τις δραστηριότητες των διανοητών, που μπορούν να συζητούν, να προβληματίζονται, να αμφισβητούν το καθεστώς μας, να διαφωνούν μεταξύ τους σε πολλά ζητήματα, αλλά προπάντων να ασκούν το κοινό στο να σκέπτεται.

ΥΓ Το παραπάνω άρθρο γράφηκε στις 23 Οκτωβρίου. Στις 25 Οκτωβρίου έγινε γνωστό το θλιβερό γεγονός. Η Φώφη Γεννηματά υπήρξε μια αξιόλογη πολιτικός και αξιόλογος άνθρωπος. Θα τη θυμόμαστε.

ΝΙΚΗ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθητητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 22 Οκτωβρίου 2021

Τι σημαίνει νίκη; Στο σκάκι, νίκη είναι να απειλήσουμε το βασιλιά έχοντάς τον παγιδεύσει. Στην πάλη σημαίνει ήττα του αντιπάλου. Στο στίβο σημαίνει να πετυχαίνουμε επίδοση μεγαλύτερη από των άλλων. Στον πόλεμο, τι σημαίνει νίκη;

Ας υποθέσουμε πως κάνομε πόλεμο με την Τουρκία. Θυμίζω πως ποτέ δεν έχομε νικήσει μόνοι μας τους Τούρκους. Στην Επανάστασή μας, τη νίκη μας την έδωσαν τελικά οι Μεγάλες Δυνάμεις στο Ναβαρίνο. Το 1896 ηττηθήκαμε κι ευτυχώς επεμβήκανε οι Μεγάλες Δυνάμεις και απέτρεψαν μεγαλύτερη συμφορά. Στους Βαλκανικούς πολέμους οι Τούρκοι ηττήθηκαν από τη συμμαχία που είχαμε κάνει με άλλες Βαλκανικές χώρες. Το 1922 ηττηθήκαμε και είχαμε τη μεγαλύτερη εθνική συμφορά στην ιστορία μας. Το 1974 ηττηθήκαμε στην Κύπρο· δεύτερη μεγάλη εθνική συμφορά. Φυσικό είναι. Έχουν πληθυσμό περίπου οκταπλάσιο από το δικό μας, έκταση πολλαπλάσια από τη δική μας και, αντίστοιχα, ισχύ και οικονομία πολύ μεγαλύτερη από εμάς. Έχουν όλες τις προϋποθέσεις να μας νικήσουν, αν ο μη γένοιτο κάναμε πόλεμο μ΄ αυτούς. Αλλά ο πόλεμος ποτέ δεν είναι βέβαιο πώς θα καταλήξει. Ας υποθέσουμε όμως πως με την απαράμιλλη  γενναιότητα των στρατιωτών μας, σαν εκείνη όπου σκοτώθηκαν όλοι οι άνδρες του Λεωνίδα, νικάμε τους προαιώνιους εχθρούς μας. Τι θα σημαίνει αυτή η νίκη;

Μπορεί να σημαίνει ότι φθάνομε και παίρνομε την Κωνσταντινούπολη, εκπληρώνομε το όνειρο πολλών γενεών. “Πάλι με χρόνους με καιρούς, πάλι δικιά μας θάναι”. Όλη η Ανατολική Θράκη γίνεται Ελληνική. Και παραπέρα, ως την “Κόκκινη μηλιά”. Νικήσαμε! Ζήτω!

Μόνη της η Κωνστανινούπολη έχει πληθυσμό περί τα 15 εκατομμύρια και συνολικά δεν ξέρω πόσους η Ανατολική Θράκη. Νικήσαμε λοιπόν, καταλάβαμε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Τουρκία. Είναι δικιά μας. Και τώρα τι κάνομε; Σφάζομε τα εκατομμύρια των Τούρκων που κατοικούν εκεί; Τους αναγκάζομε να φύγουν, όπως έδιωξαν αυτοί τον πολυπληθή Ελληνισμό της Κωσνταντινούπολης; Λεηλατούμε τις περιουσίες τους και ο νικητής στρατός μας γυρίζει πίσω τροπαιούχος; Ή τους προσαρτούμε στη χώρα μας; Για τα πρώτα τρία θα βρούμε αντιμέτωπους όλο τον κόσμο και δεν μπορούμε να τα βάλουμε με όλο τον κόσμο. Στην τελευταία περίπτωση, της προσάρτησης, καθώς ο πληθυσμός τους είναι πολύ μεγαλύτερος από το δικό μας, εμείς μάλλον τουρκεύομε παρά αυτοί εξελληνίζονται. Πρόεδρος της Δημοκρατίας μας γίνεται Τούρκος, αφού θα έχουν την πλειοψηφία. Αυτό θα σημαίνει η νίκη μας!

Τι κάνομε λοιπόν; Η απάντηση είναι απλή, όσο και δύσκολη στην εφαρμογή της. Προσπαθούμε να τα βρούμε με τους γείτονές μας. Οι Γάλλοι πότε με τους Άγγλους και πότε με τους Γερμανούς πολεμούσαν επί αιώνες. Και τώρα τα έχουν βρει μεταξύ τους και συνεργάζονται. Εξαιρετικά δύσκολο, αλλά αυτό είναι το μόνο που μας μένει να κάνουμε. Αν βέβαια επιχειρήσουν να καταλάβουν ξένοι τη χώρα μας, θα την υπερασπισθούμε σπιθαμή προς σπιθαμή θυσιάζοντας τις ζωές μας. Εμείς όμως οφείλομε να μην εισβάλουμε στη δική τους. Το κάναμε το 1922 και ακολούθησε ο πρωτοφανής όλεθρος.  

Τι όμως θα μπορούσε να είναι εναλλακτικά νίκη; Κάθε συνεννόηση σημαίνει παρε-δώσε. Νίκη θα είναι να πάρουμε ό,τι έχει μεγαλύτερη αξία για μας και να δώσουμε ό,τι έχει αξία για κείνους και μικρότερη για μας. Με τους γείτονες στη Βόρεια Μακεδονία βρήκαμε κάποια λύση. Κάθε άλλο παρά ιδανική, αλλά οι αντιπολιτευόμενοι από αυτούς γκρινιάζουν ότι έδωσαν πολύ περισσότερα από όσα πήρανε, όσο και αν οι αντιπολιτευόμενοι από εμάς διαδηλώνουν ακριβώς για το ίδιο. Αυτή τη στιγμή συζητείται να αναλάβουμε εμείς σημαντικές πρωτοβουλίες για την οργάνωση του κράτους τους. Αυτή είναι μια νίκη πολύ σημαντική χωρίς τυμπανοκρουσίες. Είναι πολιτιστική νίκη. Αν τη χειριστούμε σωστά βέβαια. Και δεν είμαι βέβαιος πως θα το κάνουμε. Όταν ο πατέρας Μητσοτάκης διακήρυσσε πως το ζήτημα του ονόματος θα έχει ξεχασθεί σε 10 χρόνια, ο αντιπολιτευόμενος Παπανδρέου, μόλις ανέλαβε την εξουσία, κήρυξε το εμπάργκο που αφενός δεν ήταν δυνατό να εφαρμοσθεί και αφετέρου έβλαπτε εμάς περισσότερο από εκείνους, Ο διάδοχος του Μητσοτάκη Καραμανλής ο ελάσσων, αποδέχθηκε τη ρεαλιστική λύση της σύνθετης ονομασίας, Και ο νυν αναξιόπιστος Τσίπρας στηρίχθηκε σ΄ αυτή την απόφαση και “πέτυχε” τη γνωστή συμφωνία. Κι ο πολλαπλά διάδοχος του Μητσοτάκη και του Καραμανλή αντέδρασε. Δεν προσπάθησε να ματαιώσει τη συμφωνία, διότι ήξερε πολύ καλά ότι είναι μια εφικτή λύση ενός δυσεπίλυτου προβλήματος, αλλά προσπάθησε να παρουσιάσει εθνομηδενιστές την αντίπαλη κυβέρνηση. Να μην ξεχνάμε: Ό,τι κάνει μια κυβέρνηση είναι απαράδεκτο για την εκάστοτε αντιπολίτευση.

Όμως το θέμα μου είναι τι σημαίνει νίκη. Και κάθε αγώνας, και ο πόλεμος, πρέπει να έχει όσο γίνεται σαφέστερο σκοπό. Όταν ο πόλεμος είναι αμυντικός, με απειλή άμεσα παρούσα και άδικη, ο σκοπός είναι φανερός, η απόκρουση του επιδρομέα επιφέροντάς του όση καταστροφή μπορούμε. Όταν όμως ο πόλεμος είναι επεκτατικός, π.χ. για να αποκαταστήσει μια αδικία που έγινε πριν από πολύ μακρό χρόνο, οφείλει να έχει αντικειμενικό σκοπό και να σταματά μόλις επιτευχθεί. Το καλύτερο συνήθως είναι η αποφυγή του πολέμου. Και αυτό απαιτεί συχνά σχολαστική αποφυγή κάθε πρόκλησης. Χωρίς θερμοκέφαλους εθνοκάπηλους που παιανίζουν θούρια και κυματίζουν σημαίες δίνοντας στους εχθρούς ψευδεπίγραφη αφορμή για πόλεμο, όταν εμείς είμαστε απαράσκευοι.  

Όπως ο άνθρωπος είναι ψυχή και σώμα, έτσι και ένα κράτος είναι πολιτισμός και υλικό μέρος, ο γεωγραφικός χώρος του, οι κάτοικοί του, ο πλούτος του κλπ. Η ψυχή, δηλαδή το νοητό Εγώ του καθενός, διατάζει το σώμα, το αισθητό και το κοινωνικό Εγώ· τι να κάνουν αυτά, μολονότι ασώματη ζωντανή ψυχή δεν μπορεί να υπάρχει και εκτός κοινωνίας το ον είναι θηρίο ή θεός. Και χωρίς πολιτισμό που επιβάλλει τι να κάνουμε όλοι σα σύνολο, το έθνος μας είναι ανύπαρκτο. Κι όταν λέω πολιτισμό, εννοώ την επιστήμη, την τέχνη και την ηθική που διέπει μια χώρα και επικρατεί στους πολίτες της. Αν π.χ. προσαρτήσουμε την Ανατολική Θράκη, το πλήθος τους θα επιβάλει σε μας το δικό του πολιτισμό. Αυτό εννοώ όταν λέω θα τουρκέψουμε. Έχω συμπεριλάβει στον ορισμό του Έλληνα, (dimitrissideris/wordpress.com/μέτοικοι) μεταξύ άλλων, να υπερηφανευόμαστε για τα ένδοξα, αλλά και να ντρεπόμαστε για ό,τι επονείδιστο έχουν κάνει οι πρόγονοί μας, με ετοιμότητα να επανορθώσουμε ή αποζημιώσουμε γι΄ αυτό, αν θέλουμε να είμαστε συνέχεια εκείνων. Το να υποχρεώσουμε τους εχθρούς να επανορθώσουν ή αποζημιώσουν για ό,τι ζημιά έχουν κάνει σε μας, είναι νίκη. Όμως εξίσου νίκη, πολιτισμική, είναι να κάνουμε το ίδιο, αν εμείς τους έχομε αδικήσει.

ΕΘΝΟΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 21 Οκτωβρίου 2021

Δύσκολα ορίζεται το έθνος. Άλλες έννοιες, όπως γένος, πολίτες, ιθαγενείς κλπ συγχέονται. Η λέξη έθνος προέρχεται από το έθος (ήθος, έθιμο), τις μόνιμες, βαθιά ριζωμένες συνήθειες ενός λαού. Το γένος ενέχει την έννοια της βιολογικής κληρονομικότητας. Οι ξένοι επιτείνουν τη σύγχυση χρησιμοποιώντας τη λέξη nation από το λατινικό masco (=γεννώ) και για τις δύο, μολονότι διακρίνουν την ethnicity από τη nationality. Ο Ηρόδοτος αποδίδει στον (προδότη) Δημάρατο την πρώτη απόπειρα ορισμού των Ελλήνων: Έχουν το “ὁμόηθες, ὁμόθρησκον, ὃμαιμον, ὁμόγλωσσον“. Ο Ισοκράτης ήταν πιο σαφής, ξεχωρίζοντας το, κατ΄ αυτόν, σημαντικό: “Τὸ τῶν Ἑλλήνων ὄνομα πεποίηκε μηκέτι τοῦ γένους ἀλλὰ τῆς διανοίας δοκεῖν εἶναι καὶ μᾶλλον Ἓλληνας καλεῖσθαι τοὺς τῆς παιδεύσεως τῆς ἡμετέρας ἤ τοὺς τῆς κοινῆς φύσεως μετέχοντας“. Η στάση του συνάδει με την δημοκρατική παιδεία του μάλλον παρά με την αριστοκρατική Σπαρτιατική του Δημάρατου. Η παιδεία, το έθος μετράει, όχι το όμαιμο, η γενιά. Ποτέ, ωστόσο, δεν έλειψαν οι αντιπαραθέσεις. Στα πιο σύγχρονα χρόνια, ο ναζισμός έδωσε αποκλειστική προτεραιότητα στη γενιά, με κυρίαρχη, βέβαια, φυλή την άρια, τη Γερμανική. Πρώτοι διδάξαντες είναι ίσως οι Εβραίοι, που διατήρησαν την καθαρότητα της φυλής, τόσο που οι Ευαγγελιστές μπόρεσαν να ονομάσουν έναν-έναν τους προγόνους του Ιησού ως τον Αδάμ (όσα σφάλματα και αν προφανώς έκαναν, όπως η πλήρης ασυμβατότητα μεταξύ Ματθαίου και Λουκά της γενεαλογίας από το Δαβίδ ως τον Ιησού). Κι εμείς σήμερα; Πόσο Έλληνες είμαστε; Το αμφισβήτησε με επιστημονοφανή τεκμηρίωση ο Falmerayer και τον αντέκρουσαν με ισχυρά αντεπιχειρήματα ο Παπαρρηγόπουλος, ο Πολίτης και άλλοι. Πιο συγκεκριμένα: Τα ίδια έθιμα είναι δύσκολο να τα εκτιμήσουμε με σαφήνεια, καθώς στηρίζονται στον άγραφο νόμο. Για το Ελληνικό έθνος π.χ. ισχύει ο σεβασμός των νεκρών, των ξένων, των ικετών κλπ. Δεν υπάρχουν επίσημες ποινές, αλλά διαχρονικά το κοινωνικό περιβάλλον αποδοκιμάζει με ποικίλους τρόπους τον παραβάτη του. Οι παραβάτες θεωρούνται ότι τιμωρούνται από το θείον, αλλά, επισείουν επιπλέον την αποδοκιμασία της κοινωνίας που τους περιβάλλει, και η οποία είναι άγνωστο ως πού μπορεί να φθάσει. Το ομόθρησκο με τους προγόνους μας έχει χαθεί. Ως προς το όμαιμο, δεν διαθέτομε το DNA εκείνων για να το εκτιμήσουμε και οποιαδήποτε έρευνα θα είναι αναγκαστικά έμμεση απόδειξη. Για παράδειγμα, συγκρίνομε το DNA των κατοίκων της Ελλάδας με εκείνο κοντινών μας χωρών, όπου ιστορικά είχαν εγκατασταθεί στο παρελθόν πολλοί Έλληνες. Η μίξη των Ανατολικών Ελλήνων (Γιουνάν-Ιώνων) με Πέρσες, Τούρκους κλπ, όσο και αν άλλαξε το DNA των συγχρόνων διατηρεί στοιχεία ίδια με των Ελλαδιτών, όπως και των νοτιοϊταλών και Σικελών που διατηρούν τα ίδια κοινά στοιχεία, ενώ οι σύγχρονοι είναι ένα μίγμα κυρίως με Ιταλούς. Το ομόγλωσσο είναι το μόνο στοιχείο. Διαφορετική η σημερινή γλώσσα από εκείνων, αλλά η διαχρονική βαθμιαία μεταβολή της είναι συνεχής, αδιάσπαστη και αδιαμφισβήτητη. Η γραπτή συνέχεια είναι σαφής, αλλά δεν αποτελεί απόδειξη, διότι η γραφή μαθαίνεται με λιγότερη ή περισσότερη βία. Όμως, όπως έδειξε ιδίως ο Πολίτης καταγράφοντας τα δημοτικά τραγούδια μας, που έφθασαν ως εμάς προφορικά, χωρίς καμιά επιβολή και προκατάληψη αποδεικνύεται πάνω από κάθε τι άλλο η συνέχεια. Υπάρχει λοιπόν βάση αρκετά στερεή για να στηριχθούμε. Όμως δεν λύνει πλήρως το πρόβλημα.

Είναι όλοι οι Ελληνόφωνοι Έλληνες; Προφανώς όχι! Οποιοσδήποτε μπορεί να μάθει μια γλώσσα χωρίς να ανήκει στο αντίστοιχο έθνος. Υπάρχουν ετερόγλωσσοι Έλληνες; Στη δεύτερη, τρίτη γενεά οι ομογενείς σε άλλες χώρες έχουν ξεχάσει τη γλώσσα των παππούδων τους, αλλά μπορεί να διατηρούν την εθνική τους ταυτότητα. Τι δηλαδή διατηρούν; Θα το συζητήσω παρακάτω. Ετερόθρησκοι στον τόπο μας μπορούν να είναι Έλληνες; Πέρα από το ότι όλοι είμαστε ετερόθρησκοι (αφού κανένας πια δεν λατρεύει το δωδεκάθεο), οι Καθολικοί ή άλλοι ετεροδογματικοί Χριστιανοί στην Ελλάδα, οι Ισραηλίτες, Μουσουλμάνοι, είναι Έλληνες;

Ο κοινός τόπος διαβίωσης επιτυγχάνει ομοεθνία; Ναι, θα έλεγα, ως ένα βαθμό, π.χ. οι Ελβετοί, ετερόγλωσσοι μεταξύ τους και οι Βορειοαμερικανοί, με προέλευση από κάθε καρυδιάς καρύδι. Εδώ επικράτησε αφανώς αυτή η άποψη και στη βάση της έγιναν εθνοκαθάρσεις, με απαλλαγή από τον τόπο Τούρκων εγκαταστημένων από 6 αιώνες, Σλάβων από 15 αιώνες, Αλβανών από πανάρχαια χρόνια. Ή αφομοίωση ή εθνοκάθαρση. Διαλέξτε! Η ιδέα ξεκινά από την αριστοκρατική αντίληψη ότι ο τόπος ανήκει σε εκείνον που πρώτος τον μετέτρεψε από άγονο έδαφος σε παραγωγικό, καλλιεργήσιμη γη ή βοσκότοπο και στους απογόνους του, με απόδειξη τον τάφο του σ΄ αυτό το χώρο. Γι΄ αυτό ισχύει και η ιερότητα των νεκρών και οι κοινωνικές εκδηλώσεις της μνήμης τους (μνήματα κλπ). Γι΄ αυτό στις εθνοκαθάρσεις τα νεκροταφεία καταστρέφονται. Εναλλακτικά η πατρίδα του καθενός είναι ο τόπος όπου γεννήθηκε. Ισχύει ιδιαίτερα για κοινωνίες που σχηματίσθηκαν από κυρίως επήλυδες, όπως οι ΗΠΑ. Η τρίτη λύση είναι το έθνος καθενός είναι αυτό που ο ίδιος επιλέγει, εφόσον και οι λοιποί ομοεθνείς τον δέχονται. Αυτή η αντίληψη, περισσότερο δημοκρατική, χρειάζεται διευκρίνιση.

Είμαι Έλληνας σημαίνει, θεωρώ, πως ομολογώ την Ελληνική μου ταυτότητα και ως Έλληνας συμπεριφέρομαι. Δηλαδή: Μετέχω ενεργά στη διαμόρφωση της κοινής βούλησης των Ελλήνων και θέτω μέρος της ζωής μου στην απόλυτη υπηρεσία της πατρίδας μου· επικοινωνώ με γλώσσα και γραφή κατά τον απλούστερο δυνατό τρόπο με όλους τους συνέλληνές μου και με τους προγόνους μου διαβάζοντας τα μηνύματά τους· είμαι περήφανος για ό,τι σπουδαίο διαπράττουν οι συνέλληνές μου ή έπραξαν οι πρόγονοί μου, αλλά και ντρέπομαι για ό,τι επονείδιστο διαπράττουν οι σύγχρονοι ή έπραξαν οι περασμένες γενιές, αποδεχόμενος το μερίδιο της ευθύνης για αποκατάσταση ή αποζημίωση για την επαίσχυντη πράξη.

Επομένως, ο προσδιορισμός της εθνότητας είναι κυρίως αυτοπροσδιορισμός. Οι Έλληνες ομολογούν την Ελληνική τους ταυτότητα και συμπεριφέρονται ως Έλληνες. Τώρα όμως ανακύπτουν νέα προβλήματα. Όσο εξακολουθεί να υφίσταται το κράτος-έθνος, οι μόνιμοι κάτοικοι του κράτους είναι εκείνοι που, προφανώς, είναι αρμόδιοι να αποφασίζουν πώς επιθυμούν να ζουν, ενώ οι ομοεθνείς τους που κατοικούν μόνιμα σε ξένους τόπους συναποφασίζουν με τους εκεί συντοπίτες τους για τον τρόπο της ζωής τους. Αλλιώς, όλοι ζουν δυστυχισμένα. Η έννοια του έθνους όμως παραμένει. Οι Έλληνες πολίτες του Ελληνικού κράτους, επομένως, είναι επιφορτισμένοι να καλύψουν με νομική συνέπεια για όλα τα παραπάνω, λαβαίνοντας ειδικά μέτρα για την εθνότητα σε μόνιμους ομοεθνείς κατοίκους άλλων χωρών και σε επήλυδες, ιδίως μέριμνα για το ομόγλωσσο, το ομόθρησκο και το ομόηθο. Η τελική εξέλιξη προς ένα κράτος-μέλος απαιτεί ειδικές διορθώσεις.

 

ΦΑΙΝΟΜΕΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 19 Οκτωβρίου 2021

Συχνά ακούω: “Είναι κομμουνιστής, έχει επιχειρήσεις και ζει σε παλάτι με πισίνες και με θαλαμηγό; Αν δεν του αρέσει, ας απαλλαγεί από τα πλούτη του και να μας αφήσει ήσυχους εμάς με τις μικροϊδιοκτησίες μας “. Μοιάζει πολύ ισχυρό επιχείρημα, αλλά είναι φτηνό σόφισμα. Ο κομμουνισμός ποτέ δεν είπε να μοιράσουν οι πλούσιοι τα πλούτη τους στους φτωχούς. Ο Χριστός το είπε. Ο κομμουνισμός λέει να υπάρχει κοινοκτημοσύνη όλων των μέσων παραγωγής. Όχι να μοιράσω τα πλούτη μου, αλλά να γίνουμε όλοι συνιδιοκτήτες όλων όσων όλοι έχουν. Μπορεί να θεωρώ (σωστά ή λάθος) ότι η κοινοκτημοσύνη είναι η πιο δίκαιη λύση, παλεύω για να επικρατήσει, αλλά ζω σε ένα περιβάλλον με ιδιοκτησίες και, όσο ζω σ΄ αυτό, διαβιώνω με τον τρόπο που το σύστημα μου επιβάλλει. Θυμίζω πως από τους ιδρυτές του κομμουνισμού, ο F. Engels ήταν μεγαλοεπιχειρηματίας.

“Αν δεν αρέσει στους πρόσφυγες το καθεστώς του τόπου τους, γιατί δεν μένουν εκεί να το αλλάξουν, παρά έρχονται σ΄ εμάς προσπαθώντας μάλιστα να αλλάξουν εμάς και να μας κάνουν όπως είναι στη χώρα τους; Αν εσένα σου αρέσουν, πάρ’ τους στο σπίτι σου”. Κανένας δεν θέλει να φύγει από τον τόπο του. Φεύγει όταν κινδυνεύει η ζωή του. Τι να κάνει ένας ανθρωπάκος, πώς να τα βάλει με τους βαριά εξοπλισμένους στρατούς με όπλα αγορασμένα από ξένους; Πώς να ζήσει όταν τα πάντα ανήκουν σε άλλους, συχνά αλλότριους, ενώ αυτός δεν διαθέτει παρά τα χέρια του; Πώς να ζήσει ο απελευθερωμένος δούλος χωρίς γη, κοπάδι, καράβι, άλλο κεφάλαιο και χωρίς κοινωνική μέριμνα για όλα αυτά; Αυτό δεν σημαίνει πως θέλει να αλλάξει τον τρόπο που έχει συνηθίσει να ζει. Όσο για το δεύτερο σκέλος, ναι, έχω στο σπίτι μου μια αλλοδαπή που εργάζεται για μένα και την πληρώνω για τη δουλειά της, αλλά είναι τυχαίο, δεν είναι αυτό το θέμα. Το θέμα είναι πως είμαστε Έλληνες και Χριστιανοί. Οι Έλληνες, ανεξάρτητα από φυλή, σέβονταν ως ιερή τη φιλοξενία και λάτρευαν τον  Ξένιο Δία. Ισχυρίζομαι πως είμαι Έλληνας για να διεκδικώ την τιμή που πρέπει στους άξιους και αναγνωρισμένους πάγκοινα προγόνους μου, αλλά χωρίς να υιοθετήσω το πνεύμα, τα ήθη και τις ιερές ευθύνες εκείνων; Είμαι Χριστιανός και διατυμπανίζω τη διαφορά μου από τη βάρβαρη θρησκεία των προσφύγων, που μόνο το μίσος διδάσκει, αλλά ξεχνώ τη διδασκαλία του Σωτήρα: “ἐπείνασα  καὶ  ἐδώκατὲ  μοι φαγεῖν,  ἐδίψησα,  καὶ  ἐποτίσατὲ  με,  ξένος  ἢμην,  καὶ  συνηγάγετὲ  με,  γυμνὸς,  καὶ  περιεβάλετὲ  με,  ἠσθένησα,  καὶ ἐπεσκέψασθὲ  με,  ἐν  φυλακῇ  ἢμην,  καὶ  ήλθετε  πρὸς  με.  Τότε  αποκριθήσονται  αὐτῷ  οἱ  δίκαιοι  λέγοντες·  κύριε, πότε  σὲ  είδομεν  πεινῶντα  καὶ  ἐθρέψαμεν,  ἢ διψῶντα  καὶ  ἐποτίσαμεν;  Πότε  δὲ  σὲ  εἲδομεν  ξένον  καὶ  συνηγάγομεν,  ἢ  γυμνὸν  καὶ  περιεβάλομεν;  πότε  δὲ  σὲ  εἲδομεν  ἀσθενῆ  ἢ  ἐν  φυλακῇ  καὶ  ήλθομεν  προς  σὲ;  καὶ  αποκριθείς  ὁ  βασιλεύς  ἐρεῖ  αὐτοίς·  ἀμήν  λέγω  ὑμῖν,  ἐφ’  ὃσον  ἐποιήσατε  ἑνί  τούτων  τῶν  αδελφῶν  μου  τῶν  ἐλαχίστων,  ἐμοῖ  ἐποιήσατε.” Δεν θέλομε να είμαστε ίδιοι με αυτούς, αλλά ακριβώς γι΄ αυτό, πρέπει να τους συναγάγουμε, να τους περιβάλουμε με την αγάπη μας. Κι αν θέλουμε να γίνουν αυτοί ίδιοι με εμάς, πρέπει να μην τους το αρνιόμαστε, π.χ. διώχνοντας τα παιδιά τους από τα σχολεία μας. Καθένας τους είναι ο Χριστός μας!

Φυσικά, η στάση που περιγράφω απαιτεί ευθύνη, γενναιότητα και αυτοθυσία. Ο πρόσφυγας και ο φτωχός βρίσκονται σε ένδεια. Δίπλα τους βρίσκεται ο βολεμένος. Όταν οι άνθρωποι πεινούν είναι βιολογικά φυσικό όλοι κάποτε να κλέψουν, κάποιοι πιο πριν, άλλοι αργότερα από τους άλλους. Οι Γιάννη-Αγιάννηδες ποτέ δεν θα λείψουν, ούτε φυσικά και οι Ιαβέρηδες. Οι ιδιοκτήτες θα υπερασπισθούν, φυσικά, το έχει τους, ακόμη και με βία, οι άλλοι θα απαντήσουν στη βία με βία. Οι ξένοι είναι βίαιοι! Οι δικοί μας μετανάστες στις ΗΠΑ πριν από πάνω από ένα αιώνα έγιναν γνωστοί για τις παράνομες ενέργειές τους και οι Ιταλοί πρόσφυγες σχημάτισαν τη μαφία. Οι ξένοι είναι πάντοτε επίφοβοι. Εμείς όμως τι κάνομε;

Η μετανάστευση ποτέ δεν πρόκειται να σταματήσει. Υπήρχε και θα υπάρχει, όσο υπάρχουν άνθρωποι. Οι ιδιοκτήτες ακίνητης γης ένοιωθαν πάντοτε φοβισμένοι απέναντι στους νομάδες, τους ξένους, τους Ρομά. Οι νομάδες βοσκοί ήταν πιο άγριοι, συνηθισμένοι να αφαιρούν ζωή από τα ζωντανά τους, που πάλευαν για να επιβιώσουν, ενώ οι γεωργοί αφαιρούσαν ζωή από το φυτικό κόσμο που δεν μπορούσε να διαμαρτυρηθεί. Παρόλα αυτά, ο αγρότης Κάιν ήταν που σκότωσε το βοσκό αδελφό του Άβελ όταν ο Θεός δεν δέχθηκε τη θυσία του, ενώ δέχθηκε του Άβελ (η αγορά προτίμησε τα κατσικάκια του Άβελ αντί των ζαρζαβατικών του Κάιν). Οπωσδήποτε η βία ενεδρεύει παντού. Και η μετανάστευση ποτέ δεν πρόκειται να σταματήσει. Το κλίμα αλλάζει, εύφορες περιοχές μετατρέπονται σε ξερές ερήμους, κάπου βρίσκεται πετρέλαιο, κάπου υπάρχει νερό που δεν υπάρχει αλλού, και οι κάτοικοι αναγκάζονται να φύγουν κυνηγημένοι είτε από την ανέχεια είτε από τη βία που αναπτύσσεται στις επίμαχες περιοχές. Η μετανάστευση παίρνει ποικίλες μορφές. Στην αρχαιότητα οι Περσικές ορδές έφθασαν στην Ελλάδα για να απωθηθούν από τους προγόνους μας, και ο στρατός του Αλεξάνδρου κατέκτησε τις πολιτισμένες πόλεις της Ανατολής. Συνεχείς μεταναστεύσεις, που οι κοσμοκρατορίες με τις ποικίλες Pax, romana παλιά, britannica στα νεότερα χρόνια, americana στα πολύ νεότερα, διευκολύνουν τις μετακινήσεις λαών.

Κι εμείς, ο λαός; Η βασική ειδοποιός διαφορά υπάρχει μεταξύ δύο ειδών μετανάστες: αυτούς που έρχονται οπλισμένοι και αυτούς που έρχονται άοπλοι. Είπαμε, μπορούν και οι άοπλοι να γίνουν βίαιοι, αλλά βασικά είναι καθένας τους ένας Χριστός. Και τώρα φαίνεται η διαφορά, ποιος είναι Χριστιανός και ποιος είναι υποκριτής, Γραμματέας, Φαρισαίος. Ζούμε σε μια κοινωνία με ανισότητες και με βία που και τα δυο προάγουν τη μετανάστευση. Είναι δεδομένο. Αν είμαστε ονειροπόλοι και αγωνιστές προσπαθούμε να εξαλείψουμε την ανισότητα και τη βία που συνοδεύει την αναγκαστική μετανάστευση (προσφυγιά). Αλλά όσο υπάρχουν αυτά, πρέπει και να επιβιώσουμε. Με αυτά.

Υπάρχει η κρατική βία (αστυνομία), που χρέος της είναι να μας προφυλάξει από τους κινδύνους. Αν αυτή δεν επαρκεί, η λύση δε βρίσκεται στην αυτοδικία, αλλά αφενός στη φιλική συμπεριφορά στους ξένους, όπως επιτάσσει η Ελληνική και Χριστιανική παράδοσή μας και παράλληλα, η προσπάθεια να αλλάξουμε το καθεστώς που θα κάνει πιο αποτελεσματικά και δίκαια τα όργανα ασφάλειας. 

• 

ΤΡΕΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 16 Οκτωβρίου 2021

Ο επιστήμονας ασχολείται με τη γνώση και μάλιστα την κοινωνική γνώση. Δεν είναι ακριβώς συνώνυμος με το σοφό, διότι ο σοφός ασχολείται και με την ηθική, και με την τέχνη. Από την άλλη ο φιλόσοφος ασχολείται περισσότερο με τη γνώση της γνώσης, της ηθικής, της τέχνης, με την ομορφιά τους και τη χρησιμότητά τους στην κοινωνία. Οι επιστήμονες είναι τριών ειδών: Εκείνοι που ασχολούνται με στόχο την αλήθεια αναζητούν γεγονότα, δεδομένα, κάνουν παρατηρήσεις και προσπαθούν να βρουν τις σχέσεις μεταξύ τους και τις αιτίες τους, είναι ερευνητές, συχνά δημιουργώντας συνθήκες τεχνητές για να επιβεβαιώσουν τις σκέψεις τους· είναι εκείνοι που επιδίδονται στη μεταφύτευση των γνώσεών τους σε διαδόχους τους δημιουργώντας επιστήμονες (εκπαιδευτές)· και είναι εκείνοι που θέτουν τις γνώσεις τους στην υπηρεσία του κοινού για να αντιμετωπίσει με αυτές τις ανάγκες του (επαγγελματίες). Ξεκινώντας από την οικεία μου ιατρική, συχνά άκουγα πανεπιστημιακούς συναδέλφους μου να διαμαρτύρονται. Μα αν κάνω έρευνα, πού να βρω το χρόνο να διδάξω τους φοιτητές μου και να παράσχω ιατρικές υπηρεσίες στους ασθενείς μου; Έτσι, κάποιοι υποστηρίζουν το στεγανό διαχωρισμό των τριών ειδών επιστήμης. Κάποιος ασχολείται μόνο με την έρευνα, άλλος μόνο με την εκπαίδευση και τρίτος μόνο με την παροχή υπηρεσιών. Από μια άποψη έχουν δίκιο. Πραγματικά, αν η δουλειά του ερευνητή, που παράγει γνώση γίνει άμεσα γνωστή στο κοινό, αυτό μπορεί να είναι επικίνδυνο. Εμπεριέχει τόσο πολλή εξειδικευμένη τεχνική γνώση, που είναι αδύνατο να γίνει κατανοητή από τον τυχόντα. Η παρεξήγηση καραδοκεί με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Και αυτό ισχύει όχι μόνο για τις φυσικές επιστήμες, όπως η φυσική, η χημεία κλπ, αλλά και για τις κοινωνικές, όπως είναι η οικονομολογία, η κοινωνιολογία, η ιστορία κλπ και τις ανθρωπιστικές, όπως η φιλολογία, γλωσσολογία κλπ. Η επιστήμη έχει δεοντολογία που απαιτεί διαφάνεια, κοινοποίηση στην κοινωνία, αλλιώς δεν είναι κοινωνική γνώση, δεν είναι επιστήμη. Όμως αυτά σημαίνουν ότι οι παραγόμενες γνώσεις πρέπει να εκτίθενται μόνο σε επιστημονικό κοινό, στον επιστημονικό τύπο, σε πανεπιστημιακούς χώρους κλπ. Ωστόσο, ο πρακτικός, επαγγελματίας επιστήμονας, τότε μόνο μπορεί να προσφέρει τις καλύτερες υπάρχουσες γνώσεις στο κοινό που τις χρειάζεται, όταν ασχολείται ο ίδιος και με την έρευνα, έτσι που να είναι εξοικειωμένος με την κριτική ανάλυση των υπαρχόντων δεδομένων και να είναι έτοιμος να υποδεχθεί και θέσει στην υπηρεσία του πελάτη του τη διεθνή γνώση. Αυτός μπορεί να μεταφέρει την επιστημονική γνώση στο επίπεδο του πολίτη που την έχει ανάγκη, του αρρώστου του, αν είναι γιατρός.

Φεύγοντας από την ιατρική και μεταφερόμενος σε μια κοινωνική επιστήμη, την Ιστορία, βλέπω τον ίδιο διαχωρισμό. Το 19ο αιώνα έγινε πιο σαφής η διάκριση του ερευνητή ιστορικού με το επιστημονικό κοινό του και του επαγγελματία ιστορικού με ακροατήριό του τους πολίτες και τους πολιτικούς, για να έχει κάποια πιθανότητα η ιστορία να αποκτήσει παιδαγωγικό χαρακτήρα στη λήψη αποφάσεων. Ο ερευνητής ιστορικός είναι χαμένος σε αραχνιασμένα, σχεδόν ξεχασμένα αρχεία, προσπαθεί να τα αποκωδικοποιήσει, να ξεχωρίσει τα πλαστά, να βρει σχέσεις μεταξύ τους. Και τα συμπεράσματά του τα εκθέτει στους ιστορικούς, συχνά σε πολύτομους βαρείς όγκους βιβλίων ή σε πραγματείες. Οι εκφράσεις του είναι στεγνές, ανιαρές. Αντίθετα, ο ιστορικός που απευθύνεται στο κοινό επιδίδεται περισσότερο στην περιγραφή γεγονότων, χρησιμοποιεί λογοτεχνικές τεχνικές, παρομοιώσεις, μεταφορές κλπ, γοητεύει τον αναγνώστη του. Φυσικά, τίποτε δεν εμποδίζει κάποιον να είναι και τα δύο είδη, και μάλιστα να είναι έτσι πιο χρήσιμος στην κοινωνία. Ο Ηρόδοτος μετέφερε τα γεγονότα με κριτήριο της επιλογής τους το ότι ήταν θαυμαστά και γι΄ αυτό αξιομνημόνευτα, στηριζόμενος στις προσωπικές εμπειρίες του και αναζητώντας πάντοτε τις αιτίες τους. Ο Θουκυδίδης έκανε το ίδιο, αλλά ήταν πολύ αυστηρότερος στις επιλογές του, απορρίπτοντας ό,τι θεωρούσε πως ήταν απλώς ένα μύθος, κάτι που το διατηρούσε μόνον η φήμη. Ένας λόγος που δεν διδάσκει η ιστορία συχνά, έτσι που οι άνθρωποι παρασύρονται από δημαγωγούς και από μύθους, είναι ακριβώς ότι τους παρουσιάζεται να διαβάσουν η ιστορία των ερευνητών επιστημόνων. Ποιος θα καθίσει να διαβάσει τους 8 τόμους του Παπαρρηγόπουλου ή τους 12 του Κορδάτου; Στη σύγχρονη Ελλάδα, πριν από σχεδόν μισό αιώνα χάσαμε οριστικά την ευκαιρία να αναζητήσουμε την ιστορική αλήθεια, καίοντας τα αρχεία των ατομικών φακέλων με τα κοινωνικά φρονήματα των πολιτών. Επικράτησε τότε η πολιτική σκοπιμότητα πως, με την πρόσφατη πτώση της δικτατορίας, η αποκάλυψη του περιεχομένου των φακέλων θα μπορούσε να πυροδοτήσει ακόμη και έναν εμφύλιο πόλεμο. Ο κίνδυνος δεν ήταν αβάσιμος. Αλλά, τίποτε δεν εμπόδιζε να φυλαχθούν ερμητικά αυτά τα αρχεία για δύο τουλάχιστον γενιές, π.χ. 50 χρόνια, και τότε να τεθούν στη διάθεση των επιστημόνων ιστορικών, και πάλι βέβαια όχι του ευρέος κοινού.  Κάπως έτσι κάνουν άλλα πιο καλά οργανωμένα κράτη. Ενώ εμείς μένομε ανιστόρητοι και επιρρεπείς στη δημαγωγία και χρονικογραφίες, για ποικίλες περιόδους, διαβάζοντας δραματικές ιστορίες γραμμένες από ερασιτέχνες, συνήθως προκατειλημμένους προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση.

Το ίδιο γίνεται και με φυσικές επιστήμες. Η κοσμολογία, εξάπτει τη φαντασία, καθώς μάλιστα οι θεωριες της δεν επιδέχονται πειραματική απόδειξη. Και το κοινό μένει συχνά σε συνωμοσιολογίες, για π.χ. εξωγήινους που οι μυστικοί άρχοντες που καθορίζουν τις τύχες μας μάς αποκρύπτουν επιμελώς τα σχετικά δεδομένα. Έτσι, γενικότερα χάνεται η εμπιστοσύνη στην επιστημονική αλήθεια που, με όλες τις δυσκολίες της, είναι η μόνη αξιόπιστη, καθώς προσπαθεί να διασταυρώσει το νοητό με το αισθητό, τη θεωρία με την εμπειρία, την υπόθεση με την παρατήρηση. Φυσικά, υπάρχουν συμφέροντα που δεν επιτρέπουν την αποκάλυψη της αλήθειας. Τα περισσότερα είναι ιδιοτελή, για να προστατεύσουν τα προνόμια της άρχουσας τάξης, άλλα όμως μπορεί να είναι γνήσια για την προστασία της κοινωνίας, από συναισθηματικά, βίαια ξεσπάσματα που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν κοινωνικές εκρήξεις.

Η βούληση όλων των έλλογων όντων έχει ίση βαρύτητα. Αυτή είναι η αρχή της δημοκρατίας. Η γνώση τους όμως, ακόμη και η ικανότητά τους να αφομοιώνουν τη γνώση, βασισμένη στην παιδεία τους, ποικίλλει. Η σώφρων απόφαση οφείλει να στηρίζεται στις επιθυμίες εκάστου, λαβαίνοντας υπόψη και τις θελήσεις άλλων (ηθική), αλλά και σε αντίστοιχη γνώση, κατά το δυνατόν απροκατάληπτη. Αυτή θα του την παράσχουν οι επαγγελματίες επιστήμονες. Οι τελευταίοι οφείλουν να είναι σε συνεχή στενή επαφή με τους εκπαιδευτές και ερευνητές επιστήμονες. Σ΄ αυτό το σημείο εστιάζεται τις τελευταίες δεκαετίες η έμφαση στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση.

ΔΙΑΒΑΣΕΙΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος Τρίκαλα, 14 Οκτωβρίου 2021

“Εγώ δεν περνώ από τις διαβάσεις, δεν πάει ποτέ στο κακό ο νους μου!” Προσπαθούσα να την πείσω. Στις διαβάσεις σταματούν υποχρεωτικά τα οχήματα, ενώ τρέχουν έξω από αυτές, μπορεί κάποιο να σε πατήσει. Αν σε χτυπήσει ένα όχημα σε διάβαση, θα σε ακριβοπληρώνει· έξω από διάβαση, δεν θα έχει την ίδια ποινή. Έξω από διάβαση, μπορεί να σε ελέγξει η τροχαία, όχι σε διάβαση με πράσινο. Κανένα επιχείρημα δεν την έπεισε. Όλη αυτή η λογική διαδικασία περνάει από τη σκέψη ότι κάνομε κάτι επειδή φοβόμαστε να μην το κάνουμε. Φοβόμαστε είτε επειδή υπάρχει φυσική απειλή, είτε κοινωνική, αστυνομική, απειλή. Έχουν κάποιο δίκιο. Δεν μπορεί κάποιος να ζει διαρκώς με κυρίαρχο αίσθημα το φόβο. Κάνω ό,τι μου γουστάρει, κι αν πάθω κάτι, το έπαθα, δεν θα ζω διαρκώς με φόβο. Προσωπικά, προτιμώ τη ζέβρα των διαβάσεων, όχι όμως διότι φοβάμαι, αλλά διότι έτσι πρέπει. Αυτός είναι ο έλεγχος του Λόγου πάνω στο Συναίσθημα.

Θυμάμαι και κάποτε που ήμουν σε ταξί κι ο οδηγός μόλις πρόλαβε να πατήσει φρένο να μη χτυπήσει μια γιαγιούλα που περνούσε έξω από τη διάβαση. Γύρισε αυτή προς το μέρος του και είπε: “Εγώ τάφαγα τα ψωμιά μου, παιδάκι μου, και να με πατήσεις δεν με πειράζει”. “Ναι, αλλά εγώ τι φταίω, που θα πληρώνω μια ζωή;” της φώναξε ο οδηγός.

Τι ακριβώς θέλω να πω με τα παραπάνω παραδείγματα που μου έχουν εντυπωθεί; Νομίζω πως αυτό που εννοώ είναι ότι η σωστή λειτουργία μιας κοινωνίας δεν μπορεί να στηρίζεται στο φόβο. Αν στηρίζεται στο φόβο, υπάρχουν πάντοτε εκείνοι που δεν φοβούνται. Ή που σκέφτονται πως, ναι, μπορεί να υπάρχει κίνδυνος, αλλά οι πιθανότητες να συμβεί σε μένα είναι πολύ μικρές. Γιατί λοιπόν να χολοσκάω και να χαλάω τη ζαχαρένια μου; Κάπως τέτοια είναι και η στάση εκείνων που σε μια πανδημία αρνούνται να εφαρμόσουν προστατευτικά μέτρα. Και τώρα έρχεται η ευθύνη της πολιτείας. Συνήθως στηρίζεται στην ποινή των παραβατών, σπανιότερα στην ανταμοιβή των νομοταγών πολιτών. Χρειάζονται όλα αυτά. Ο σωστός όμως τρόπος επιβολής είναι να εσωτερικευθεί στον καθένα η καθολική βούληση της κοινωνίας σαν ένα “πρέπει”, που αναστέλλει τις αυθαιρεσίες του “θέλω” καθενός χωρίς φόβο ή ελπίδα, με άλλα λόγια, με ελευθερία, αν πιστέψουμε στον Καζαντζάκη.

Υπάρχει μια σοβαρή αντίρρηση στην παραπάνω θέση. Η με κάθε ψυχολογικό μέσο εμφύτευση ενός “πρέπει” στο μυαλό του καθενός αποτελεί πλύση εγκεφάλου. Ο μεγαλωμένος σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς δεν διανοείται ότι υπάρχει και άλλος τρόπος ζωής. Σαν τους ανθρώπους στο Σπήλαιο του Πλάτωνος, που μόνη πραγματικότητα που γνώριζαν ήταν οι σκιές της πραγματικότητας. Καμιά πρόοδος δεν είναι δυνατή χωρίς τη φυγή από την πεπατημένη. Κι εδώ έρχεται η δεύτερη ευθύνη της πολιτείας: να διακρίνει τη δημιουργική εγκατάλειψη της πεπατημένης από την καταστροφική παραβίασή της. Καθόλου, μα καθόλου εύκολο. Οι φύλακες της “πεπατημένης”, οι εκφραστές της εξουσίας της άρχουσας τάξης, είναι οι ωφελημένοι από την υπάρχουσα κατάσταση και δεν θέλουν με κανένα τρόπο να αλλάξει. Εφαρμόζουν κάθε μέσο, φόβο, ελπίδα, παιδεία, πλύση εγκεφάλου, για να τη διατηρήσουν. Πασίγνωστη είναι η στάση της ιεράς εξέτασης απέναντι στους θεωρούμενους “αιρετικούς”, που υπήρξαν οι θεμελιωτές της σημερινής  επιστημονικής γνώσης. Και δε μιλώ μόνο για την ολοκληρωτική στάση καθεστώτων, αλλά και για την ολοκληρωτική στάση της πληθώρας των κτητόρων στα λεγόμενα “φιλελεύθερα” καθεστώτα. Από την ιατρική, που κάπως καλύτερα γνωρίζω, υπάρχει πλήθος σπουδαίων ανακαλύψεων που αντιμετωπίσθηκαν εχθρικά ή με αποσιώπηση από την κρατούσα κατάσταση. Κανένα “σοβαρό” περιοδικό δεν δημοσίευε τις μελέτες τους, ενώ οι αρχές μπορεί και να τιμωρούσαν το νεωτεριστή. Ο πρώτος διεθνώς που έκανε επιτυχή εγχείρηση καρδιάς στην Αγγλία, δεν έκανε δεύτερη, διότι κανένας συνάδελφός του δεν του έστειλε άλλο ασθενή. Ο εφευρέτης του καρδιακού καθετηριασμού δεν ήταν καρδιολόγος, έκανε καθετηριασμό στον ίδιο του τον εαυτό και γι΄ αυτό το λόγο, απολύθηκε από τη θέση του (πολύ αργότερα πήρε βραβείο Nobel). Ανακαλύψεις γύρω από τη νεφρογενή υπέρταση δεν δημοσιεύονταν εύκολα. Η πρώτη επιτυχής ανάταξη κοιλιακής μαρμαρυγής έγινε δεκτή με μεγάλη επιφυλακτικότητα αν όχι εχθρότητα. Και τα παραδείγματα δεν έχουν τέλος.

Τελικά, πώς θα ξεχωρίσει ο τσαρλατανισμός, η φυγή έξω από τα καθιερωμένα, από τη δημιουργική περιπέτεια που καταλήγει σε νέα επωφελή γνώση; Πώς θα ξεχωρίσει το κάνω ό,τι μου κατέβει, από τη δημιουργία; Φυσικά, η αποδεικτική μεθοδολογία παίζει κυρίαρχο ρόλο, αν ο καινοτόμος εφάρμοσε σωστή αποδεικτική μέθοδο. Κι αυτό μόνο οι ειδήμονες μπορούν να το εκτιμήσουν. Η βασική διαφορά όμως δεν είναι η πράξη καθαυτή, αλλά ο σκοπός της. Η δημιουργία έχει σκοπό. Κι ο σκοπός έχει τελικό αποτέλεσμα την ευεργεσία της ανθρωπότητας. Η διαφορά δεν είναι εύκολο να φανεί. Οι ειδήμονες, μια κατεστημένη κατάσταση, μπορούν να εκτιμήσουν καλύτερα από κάθε άλλον, αλλά είναι προκατειλημμένοι υπέρ της στασιμότητας (στην οποίαν έχουν εθισθεί και τους βολεύει). Η τελική κρίση επομένως πρέπει να ληφθεί από ένα απροκατάληπτο όργανο που να απηχεί τη βούληση του λαού. Σε ένα τέτοιο όργανο, αποτελούμενο από ικανό αριθμό τυχαία επιλεγμένων (με κλήρωση) ατόμων από την κοινωνία, ένα είδος ενόρκων, οφείλουν να τεθούν υπόψη από τους ειδήμονες, τα επιχειρήματά τους, υπέρ και κατά, και οι κληρωμένοι κριτές, μετά από συζήτηση, να αποφασίσουν.

Βρισκόμαστε μπροστά σε νέα καμπή του πολιτισμού. Το μέρος των ειδημόνων, το αν υπήρξε σωστή μεθοδολογία μπορεί τελικά να αντικατασταθεί με την τεχνητή νοημοσύνη. Ένας μελλοντικός υπολογιστής θα μπορεί να εκτιμήσει αν τα αποτελέσματα μιας έρευνας είναι αξιόπιστα ή όχι. Το μέρος όμως του σκοπού παραμένει (ακόμη;) αναντικατάστατο. Κι αυτό δεν αφορά μόνο τα επιστημονικά επιτεύγματα. Μια κυβέρνηση παρουσιάζει ένα νομοσχέδιο. Η βουλή το κάνει σχεδόν πάντοτε νόμο, επειδή η πλειοψηφία της είναι εκείνη από την οποίαν έχει προκύψει η κυβέρνηση. Παρουσιάζεται ένα νομοσχέδιο για την υγεία, για την παιδεία, για οτιδήποτε. Κάθε βουλευτής θα ψηφίσει ναι ή όχι, με σπανιότατες εξαιρέσεις, ανάλογα με το αν είναι συμπολίτευση ή αντιπολίτευση, όχι ανάλογα με το αν συμφωνεί ή διαφωνεί. Η διαφωνία του, αν μάλιστα γίνεται συχνά, σημαίνει πως “θέτει τον εαυτό του εκτός κόμματος”. Χωρίς φόβο και ελπίδα, και χωρίς κατευθυνόμενη παιδεία, δεν μπορεί να στηρίζεται μια πολιτεία. Όμως, αν θέλει να προχωρεί προς το μέλλον, τον τελικό λόγο για τη λήψη αποφάσεων πρέπει να τον έχει ο ίδιος ο λαός.