ΠΑΡΑΪΑΤΡΙΚΙΗ

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 2268 5 Φεβρουαρίου 2022

Αφότου εμφανίσθηκε η ζωή πάνω στη γη άρχισαν και οι αρρώστιες. Απειλούν την ακεραιότητα ως και τον αφανισμό της. Άρχισαν να υπάρχουν γιατροί που ήταν μάγοι, ιερείς. Έλεγαν κάποια λόγια, έκαναν κάποιες κινήσεις και ο ασθενής γινόταν καλά ή δεν γινόταν. Έτσι κι αλλιώς οι γιατροί εισέπρατταν τα αφιερώματα των προσερχομένων. Άρχισαν να οργανώνονται τέτοιες θεραπείες, όπως στα Ασκληπιεία. Περίφημο ήταν π.χ. το Αμφιαράειο, λίγο έξω από την Αθήνα, όπου, ενδεχομένως με τη βοήθεια κάποιων ηρεμιστικών οι ασθενείς κοιμόνταν, στον ύπνο τους παρουσιαζόταν ο θεός και γίνονταν καλά, ενώ κάποιο θέατρο βοηθούσε στην ψυχοθεραπεία τους. Οι Αιγύπτιοι, με πολλές κρυφές ή απόκρυφες (μεταβιβαζόμενες μόνο σε λίγους μύστες που ήξεραν να διαβάζουν τα ιερογλυφικά) έκαναν εγχειρήσεις στο κρανίο. Και ξαφνικά εμφανίζεται η επιστημονική ιατρική του Ιπποκράτη. Αυτός στηρίχθηκε όχι σε δοξασίες, αλλά στην παρατήρηση με τις αισθήσεις μας, την όραση, την ακοή, την αφή: Επισκόπηση, ψηλάφηση, επίκρουση, ακρόαση, μέθοδοι που ακόμη ως σήμερα ασκούνται. Θεσμοποίησε ακόμη την ιατρική δεοντολογία που εξακολουθεί να ισχύει.

Στο μεταξύ άρχισαν να χρησιμοποιούνται δρώγες (drugs), δηλαδή βότανα. Ένα από αυτά το έφερε, λέγεται, η Μήδεια, μεγάλη μάγισσα, από την πατρίδα της: το Κολχικό το φθινοπωρινό, που έκανε καλά τους πόνους των αρθρώσεων και όχι μόνο. Ακόμη σήμερα χρησιμοποιείται στην αγωγή της ποδάγρας, αλλά και στην αντιμετώπιση του COVID 19. Άλλες πολύτιμες δρώγες των τελευταίων αιώνων ήταν το εκχύλισμα από το δέντρο Κίνα, το κινίνο, που ακόμη κάνει καλά την ελονοσία. Άλλο ήταν η δακτυλίτιδα, που τη χρησιμοποιούσε μια μάγισσα στην Αγγλία για τα πρηξίματα και ο σπουδαίος γιατρός, o W. Withering, πρόσεξε πως το κοκτέιλ της μάγισσας πραγματικά εξαφάνιζε κάποια οιδήματα (1785). Απομόνωσε το μόνο δραστικό από τα συστατικά του που δείχθηκε ότι ανακούφιζε την καρδιακή ανεπάρκεια. Ήταν η δακτυλίτιδα που ακόμη χρησιμοποιείται. Η μορφίνη από το όπιο είναι ένα από τα πιο ισχυρά αναλγητικά που υπάρχουν και κανένας γιατρός δεν θα ήθελε να ασκεί την τέχνη του αν δεν την είχε στο οπλοστάσιό του.  Υπήρξαν και άλλες δρώγες που ακόμη έχουν χρησιμότητα.

Ξαφνικά, το 1909, ο P. Ehrlich παρουσίασε ένα σκεύασμα που είχε παρασκευάσει με χημικές μεθόδους στο εργαστήριό του και ισχυρίστηκε πως θεράπευε τη σύφιλη, μια ανίατη ως τότε νόσο που μεταδίδεται με τον πιο ευχάριστο δυνατό τρόπο, τον έρωτα, αλλά μπορεί να προσβάλει ολόκληρο τον οργανισμό, ακόμη και το νευρικό σύστημα προκαλώντας μεγαλομανία. Ο υπεράνθρωπος του F. Nietzsche υποστηρίζουν κάποιοι πως ήταν προϊόν της συφιλιδικής ανωμαλίας του μεγάλου σοφού. Ο Έρλιχ πίστευε ακράδαντα πως μια ένωση του αρσενικού θα μπορούσε να σκοτώνει τη σπειροχαίτη της σύφιλης χωρίς να βλάπτει τον οργανισμό. Ύστερα από 606, θρυλείται, πειράματα, πέτυχε. Η ανίατη σύφιλη μπορούσε να ιαθεί. Φυσικά, υπήρξαν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες. Φυσικά πήγε κατηγορούμενος. Στο δικαστήριο, αναφέρεται πως ένας μάρτυρας, έντιμος επιστήμονας που η αντιπαλότητά του λόγω διαφωνιών με τον Έρλιχ είχε πάρει έκταση στις εφημερίδες, ρωτήθηκε: “Έχουν παρατηρηθεί 30 θάνατοι σε ασθενείς που πήραν τη σαλβαρσάνη, το περίφημο 606. Τι έχετε να πείτε;” “Τριάντα ένας!”, διόρθωσε ο μάρτυρας. “Είχαμε και άλλο θάνατο;” “Ναι, της σύφιλης!”. Παρά την πρωτοφανή τεκμηριωμένη δραστικότητα του νέου φαρμάκου, οι αντιδράσεις δεν έπαψαν. Βλέπεις, δε θεράπευε τα πάντα, δεν ήταν πανάκεια. Μόνο ο Χριστός, με ένα λόγο του θεράπευε όλες τις αρρώστιες, ακόμη και νεκρούς ανάσταινε.

Κι όμως, η πανάκεια πλησιάστηκε. Ήταν οι σουλφοναμίδες και, αργότερα, η πενικιλίνη, που θεράπευαν τότε σχεδόν όλες τις λοιμώξεις. Τότε, διότι τώρα βαλλόμαστε από γενιές μικροβίων που είναι ανθεκτικά στα περισσότερα αντιβιοτικά. Ανακαλύφθηκε και το άλλο θαύμα, η κορτιζόνη, ικανή να αντιμετωπίζει την κατέρειψη (σοκ) και άλλα. Όταν πρωτοχρησιμοποιήθηκε, οι γιατροί είδαν έκπληκτοι την επομένη παράλυτους από τη ρευματοειδή αρθρίτιδα να περπατούν στο διάδρομο. Θύμιζε το: ” Ἆρον τὸν κράββατὸν σου καὶ περιπάτει” του Ιησού. Παρά τα σχεδόν απίστευτα θαύματα της επιστημονικής ιατρικής, η μαγική εικόνα των νόσων δεν έχει εγκαταλειφθεί, συχνά με ολέθρια αποτελέσματα, όταν οδηγεί σε πράξεις αντίθετες από την επιστημονική.

Έχω βιώσει αρκετές ομαδικές υστερίες με την ιατρική. Θυμάμαι την πικραγγουριά, τη δεκαετία του ΄50, όταν το εκχύλισμά της θεράπευε, ισχυρίζονταν πολλοί, τα πάντα. Ακολούθησε το “κίτρινο υγρό”, όπου μια αστοχία των επίσημων θεσμών της τοξικολογικής  υπηρεσίας ισχυρίστηκε ανακριβώς πως περιέχει πικραγγουριά επιτείνοντας τη δυσπιστία στην επιστήμη. Υπήρξαν και άλλα. Ανάμεσά τους ήταν το “νερό του Καματερού”, που πήρε έντονη πολιτική χροιά, καθώς ο ήρωας ήταν φιλοβασιλικός και η βασιλεία ήταν σε παρακμή. Πολλοί επώνυμοι, ποιητές, ηθοποιοί, έβγαιναν στα κανάλια να βεβαιώσουν πως έγιναν καλά με το θαυματουργό νερό. Θυμάμαι “σοβαρός” γιατρός να μου λέει πως θα έπρεπε η υπεύθυνη επιτροπή να κάνει την έρευνα, για να σταματήσει οριστικά η συζήτηση έτσι ή αλλιώς. Ξεχνούσε πως μια τέτοια έρευνα απαιτούσε δαπάνη τεράστιων ποσών και πάνω από 10 χρόνια, για να αποδείξει μια υπόθεση που δεν στηριζόταν σε καμιά επιστημονική θεωρία ή παρατήρηση. Ήταν και ένας ομότιμος καθηγητής ιατρικής, όντως εξαίρετος δάσκαλος, που υποστήριξε με (ψευδο;)επιστημονική τεκμηρίωση πως η ουρία θεραπεύει τον καρκίνο. Φυσικά, όλη αυτή η φιλολογία στηρίζεται μόνο σε μία “απόδειξη”, ότι “όλοι το λένε”. Αυτή η στάση στηρίζεται στην απελπισία απέναντι στο ανίατο, σε συνδυασμό με τους φυσικούς περιορισμούς της επιστήμης, που δέχεται ότι σφάλλει, μετρώντας όμως το μέγεθος του πιθανού σφάλματος. Το φαινόμενο αυτό της ομαδικής υστερίας είναι περιοδικό και εμφανίζεται πολύ αδρά ανά δεκαετία.

Οι αποφάσεις μας, διαμορφωμένες σύμφωνα με τις επιθυμίες μας, οφείλουν να στηρίζονται σε γνώσεις. Όταν είμαστε απελπισμένοι, ξεχνάμε το μέρος των γνώσεων και αγκιστρωνόμαστε στις επιθυμίες προσδοκώντας μαγικές επιδράσεις. Που μπορεί να είναι επιβλαβείς. Η δυσπιστία στην επιστήμη τις στηρίζει. Προπάντων τις ενισχύει η δυσπιστία στην εξουσία, άμεση και έμμεση, δηλαδή στην ολιγαρχία που ταυτίζεται μ΄ αυτήν. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα έντονο αντιεπιστημονικό κίνημα εναντίον των μέτρων που στρέφονται κατά της πανδημίας του κορωνοϊού. Και πώς να μην υπάρχει δυσπιστία; Οι επιστήμονες, ως συνήθως, έχουν κάποιες διαφορές μεταξύ τους, αφού, όπως είπαμε πάντα υπάρχει κάποιο σφάλμα στην επιστημονική γνώση. Μυθικές περιουσίες, ιδίως φαρμακευτικών επιχειρήσεων, έχουν πολλαπλασιασθεί εκμεταλλευόμενες την κατάσταση, ενώ άλλες έχουν υποστεί πτωχεύσεις, μαζί με την επιδείνωση της ζωής των πολιτών από τα μέτρα. Και καμιά πολιτική ηγεσία σε όλο τον κόσμο δεν εκπροσωπεί τη γνήσια επιθυμία του λαού, αλλά πελατειακά τα συμφέροντα επιχειρήσεων.

ΤΙ ΜΑΣ ΕΝΩΝΕΙ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ, καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός λόγος, Τρίκαλα, 24 Φεβρουαρίου 2022

Τα πρωτόζωα ζουν μόνα τους. Μόνα τους κάνουν ό,τι χρειάζεται για να επιβιώνουν και, διαρκώς αλλάζοντας, να συνεχίζουν να είναι αυτό που ήταν. Μόλις υπάρξουν, αρχίζουν να ανταποκρίνονται στο περιβάλλον τους που επιδρά πάνω στην κυτταρική μεμβράνη που τα περιβάλλει, επιτρέπει να εισάγονται κάποιες ουσίες, εμποδίζει άλλες, και επεξεργάζονται τις εισερχόμενες. Αυτό σημαίνει ότι τις αφομοιώνουν, τις αναλύουν στα συστατικά τους και από αυτά ανασυνθέτουν ενώσεις όμοιες με τις δικές τους, που στο μεταξύ φθείρονται ή καταναλώνονται, ξεχωρίζουν τα άχρηστα απόβλητα και τα εξάγουν στο περιβάλλον τους διαμέσου πάλι της μεμβράνης τους. Όταν έλθει η ώρα τους, και επειδή ο όγκος τους μεγάλωσε περισσότερο (στην τρίτη δύναμη, στον κύβο) από την επιφάνειά τους (στη δεύτερη δύναμη, στο τετράγωνο), διαιρούνται σε δύο ίσα κι όμοια με αυτά αντίγραφά τους. Κι αυτό σημαίνει ταυτόχρονα, με την ίδια διαδικασία, θάνατο και πολλαπλασιασμό τους. Όλα αυτά τα επιτελούν μόνα τους. Στους πολυκύτταρους οργανισμούς, από τους σπόγγους ως τον άνθρωπο, τα κύτταρα που τους αποτελούν επιτελούν έκαστο διαφορετικό έργο, εξυπηρετώντας όλα μαζί τις παραπάνω λειτουργίες και συντελώντας στην επιβίωση καθενός από αυτά, αλλά, προπάντων, του σύνολου πολύπλοκου οργανισμού. Ποιες είναι οι δυνάμεις αυτές που συντηρούν έτσι ενωμένα τόσον απέραντο αριθμό κυττάρων, που αλλιώς θα μπορούσαν να επιβιώνουν καθένα τους αυθύπαρκτα, αλλά από τη στιγμή που έγιναν μια ομοσπονδία αδυνατούν πια να ζήσουν μόνα τους; Και παραπέρα, πιο συγκεκριμένα ο άνθρωπος, πώς οργανώνεται σε κοινωνίες, που αποτελούνται από άτομα που ζουν συνασπισμένα όλα μαζί σε πολιτείες;

Η πιο θεμελιώδης συνεκτική δύναμη μεταξύ δύο μονάδων είναι η συμπληρωματική ένωσή τους. Ο νόμος της εντροπίας επιδρά αυξάνοντας την τυχαιότητα, έτσι που μετά από μερικές γενιές τα πρωτόζωα χάνουν την ικανότητα να πολλαπλασιάζονται και χάνεται η ζωή τους, παύουν να αφομοιώνουν ουσίες από το περιβάλλον τους, χωρίς να διαιρεθούν. Και τότε γίνεται κάτι αξιοθαύμαστο. Τα τυχαία σφάλματα που συμβαίνουν δεν είναι τα ίδια σε όλα τα κύτταρα. Έτσι δύο από αυτά ενώνονται σε ένα. Οι λειτουργίες του τότε προέρχονται από τη συνένωση των δυνατοτήτων και των δύο, που το ένα διορθώνει τα σφάλματα που υπάρχουν στο άλλο, και το διφυές αυτό ενιαίο πια κύτταρο συνεχίζει να μπορεί να διαιρείται και να διαιωνίζει το είδος του. Αυτή η συμπληρωματική λειτουργία, και μάλιστα μεταξύ περισσότερων από ένα, κυττάρων επιτρέπει τη λειτουργία όλων των διαφορετικών από αυτά σαν ένα ενιαίο σύνολο. Όλα αυτά γίνονται χάρη στην εκλεκτική χημική συγγένεια μεταξύ ενζύμων και ουσιών που ανταλλάσσονται στην επιφάνεια των κυττάρων. Σε πιο πολύπλοκες δομές, όταν πια έχει σχηματιστεί και νευρικός ιστός, που μπορεί να μεταβιβάζει σήματα από απομακρυσμένα σημεία μεταξύ διαφορετικών κυττάρων που δεν βρίσκονται σε επαφή μεταξύ τους, αυτή η λειτουργία γίνεται με τα αντανακλαστικά που αναπτύσσονται.

Στα ανώτερα ζώα, όπως είναι ο άνθρωπος, η ανατομική κατασκευή όλων είναι διττή. Στα μισά υπάρχουν προέχοντες σχηματισμοί, στα άλλα μισά, αντίστοιχες κοιλότητες. Οι συμπληρωματικοί σχηματισμοί είναι στα αρσενικά το πέος, στα θηλυκά ο κόλπος. Επίσης στις μητέρες είναι οι θηλές του μαστού, στα βρέφη το στόμα τους. Έτσι, η δομή τους προδιαθέτει σε συμπληρωματική λειτουργία τους. Αυτοί οι σχηματισμοί έχουν τέτοια αντανακλαστικά που ξεκινούν λειτουργίες με θετική ανάδραση. Η διέγερση του καθενός συνεπάγεται κινήσεις όλου του οργανισμού που αυξάνουν τον ερεθισμό τους, ως ένα σημείο κόρου, οπότε γίνεται μια ανταλλαγή υλικών ουσιών, σπέρματος από άντρα σε γυναίκα, γάλακτος από μητέρα σε βρέφος.

Τα θερμόαιμα από τα σπονδυλωτά έχουν την ικανότητα να σχηματίζουν και εξαρτημένα αντανακλαστικά, έξεις δηλαδή, στη βάση των φυσικών αντανακλαστικών. Ειδικά ο άνθρωπος, σχηματίζει και δευτεροβάθμια εξαρτημένα αντανακλαστικά στη βάση προσχηματισμένων πρωτοβάθμιων εξαρτημένων. Έτσι, οι ανθρώπινες κοινωνίες που προκύπτουν έχουν μια εξαιρετικά πολύπλοκη δομή, αποτελούμενη από αμέτρητες διαφορετικές έξεις κάθε μέλους τους. Παρά τη διαφορετικότητά τους, μπορούν να ταξινομούνται σε κατηγορίες.

Μια κατηγορία είναι οι συμπληρωματικές ενέργειές μας. Καθένας κάνει κάτι διαφορετικό από τους άλλους, αλλά αυτές οι ενέργειές μας έχουν ένα τελικό όφελος και για τους δυο μας. Αυτό είναι κυρίως η εξασφάλιση της τροφής μας. Κάποιοι καλλιεργούν τη γη· άλλοι εκτρέφουν ζώα· άλλοι μεταφέρουν το περίσσευμα σε άλλους τόπους όπου κάτι λείπει και το ανταλλάσσουν με κάτι που αυτοί δεν έχουν· άλλοι κατασκευάζουν εργαλεία που διαμέσου τους συντελούνται όλα αυτά· άλλοι υπερασπίζονται τα όσα ανήκουν στην ομάδα τους ή και σφετερίζονται βίαια κάποια που ανήκουν σε άλλην ομάδα κλπ. Όλα αυτά είναι δουλειές. Είναι δηλαδή εργασίες που υποχρεωτικά εκτελούμε. Το υποχρεωτικά σημαίνει ότι τις κάνομε διότι μας πιέζουν τα αντανακλαστικά μας, όπως είναι αυτά που συνδέονται με την πείνα, αλλά και πιέσεις από την κοινωνία ολόκληρη, που ασκούνται πάνω σε καθέναν, από κάποια μέλη της στα οποία ολόκληρη η κοινωνία έχει αναγνωρίσει το δικαίωμα να πιέζει καθένα από τα μέλη της. Αυτή η διαδικασία ιδιαίτερα από το δεύτερο καταναγκασμό, γίνεται με δυσφορία αποδεκτή. Κανένας καταναγκασμός δεν γίνεται ευπρόσδεκτος και η δουλειά γίνεται με πίεση. Η Επιστήμη, η κοινωνική γνώση, προχωρεί ακάθεκτη στην ιστορία με εκθετικούς ρυθμούς αναδεικνύοντας τρόπους για πιο άνετη, λιγότερο κοπιώδη, δουλειά. Συγχρόνως όμως αυξάνει τους κοινωνικούς καταναγκασμούς, καθώς υποχρεώνει τα άτομα να εξειδικεύονται, έτσι που καθένας να εξαρτάται περισσότερο από τους άλλους, που είναι ικανοί να κάνουν καλύτερα από αυτόν τον ίδιο κάτι που χρειάζεται. Μια “τέλεια” κοινωνία, σαν αυτή που μας παρουσιάζει ο G. Orwell στο 1984, εξασφαλίζει όλες τις οργανικές ανάγκες μας, υποδουλώνοντάς μας πλήρως σ΄ αυτήν. Υπάρχει διαφυγή;

Εκτός από τα αντανακλαστικά μας που εκδηλώνονται με επαφή, και σ΄ αυτά εντάσσονται εκείνα της διατροφής και της αναπαραγωγής, υπάρχουν και εκείνα που ξεκινούν χωρίς άμεση επαφή, με την όραση και την ακοή. Οι δυο αυτές αισθήσεις δεν ανταποκρίνονται με ανάδραση, που ενισχύει ή εξασθενεί ένα ερέθισμα, όπως οι απτικές αισθήσεις, αλλά με γενικευμένη χαλάρωση ή διέγερση. Και αυτές οι δύο σωματικές λειτουργίες γίνονται αντιληπτές ευχάριστα ή δυσάρεστα, ανάλογα με την αυτόματη ταλάντωση της ζωής μας, όπως είναι η εναλλαγή ύπνου και εγρήγορσης. Σε εξαρτημένα αντανακλαστικά που στηρίζονται στην όραση και την ακοή, στηρίζεται το κοινωνικό συναίσθημα, η Τέχνη.

Τα εικαστικά και μουσικά έργα προκαλούν κοινά συναισθήματα σε όλα τα μέλη της ομάδας, ευχαρίστηση, χαρά, θλίψη, οργή κλπ, ίδια σε όλους. Και η Τέχνη γίνεται η άλλη μεγάλη δύναμη που ενώνει μεταξύ τους τα μέλη μιας κοινωνίας. 

ΨΕΥΔΕΙΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ. ΚΑΙ Η GOOGLE;

Κοινή Γνώμη, 22 Φεβρουαρίου 2022

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Στις ειδήσεις Google διάβασα ένα άρθρο με τίτλο: “Το μαζικό πείραμα με τα δήθεν «εντελώς ασφαλή» εμβόλια… παγκόσμιο έγκλημα – Γιατί 2,5 δισ άνθρωποι δεν εμβολιάστηκαν;” Συγγραφέας, γράφει, είναι κάποιος Vasko Kohlmayer, http://www.bankingnews.gr, τον οποίον δεν έχω ξανακούσει. ούτε, ομολογώ, έλεγξα αν είναι πραγματικό πρόσωπο. Ξεκινά από κάτι γνωστό. Για να αποφανθεί η επιστημονική κοινότητα ότι ένα φάρμακο, και επομένως, τα εμβόλια, είναι αποτελεσματικό και ασφαλές, απαιτούνται δοκιμές τουλάχιστον 5 ετών, που μπορεί να εκτείνονται και πέρα από τα 10 χρόνια. Τα εμβόλια για τον COVID-19 όμως παρασκευάστηκαν, και μάλιστα με νέα, αδοκίμαστη επομένως, τεχνολογία μέσα σε λίγους μήνες. Για να πείσουν τους πολίτες όλου του κόσμου να εμβολιασθούν ισχυρίστηκαν ότι είναι “απολύτως ασφαλές”. Η φράση επαναλαμβάνεται πολλές φορές. Κι όμως στο διάστημα 2 ετών περίπου έχουν αναφερθεί 23 615 θάνατοι σε εμβολιασμένους, που φθάνουν τα 60% του παγκόσμιου πληθυσμού, γράφει το άρθρο, δηλαδή πάνω από 4 500 000 000 ανθρώπους.

Εγώ έχω δει ή ακούσει ότι ένα φάρμακο είναι ασφαλές, όχι ότι είναι “απολύτως ασφαλές”. Όλοι γνωρίζομε ότι δεν υπάρχει φάρμακο, εμβόλιο, επέμβαση, ιατρική πράξη, με “απόλυτη” ασφάλεια. Ακόμη και η απλή λήψη ιστορικού ενέχει κινδύνους, π.χ. διάδοση προσωπικών δεδομένων του ασθενή από το γιατρό. Ένα φάρμακο πρέπει και να ωφελεί και(ή) να μη βλάπτει, λέει ο Ιπποκράτης. Καθώς τέτοιο απόλυτο ιδανικό δεν υπάρχει, γίνεται σαφές ότι πρέπει να ανεχθούμε ότι ένα φάρμακο προσφέρει σημαντικά μεγαλύτερη ωφέλεια από τη βλάβη που ενδέχεται να προκαλέσει. Αυτό γίνεται κατανοητό από έναν άρρωστο. Έτσι κι αλλιώς, αυτός υποφέρει και πιθανώς απειλείται η ζωή του από τη νόσο του, αν δεν υπάρξει ιατρική επέμβαση. Επομένως, ασμένως δέχεται να υποστεί τον κίνδυνο κάποιων ανεπιθύμητων παρενεργειών μιας ιατρικής επέμβασης αν με αυτήν προσδοκά απαλλαγή, ή, έστω, ανακούφιση, από τη νόσο του. Αν όμως είναι υγιής, χωρίς να υποφέρει, γιατί να υποστεί τον οσοδήποτε ελάχιστο κίνδυνο; Το δίλημμα ισχύει για κάθε προληπτική ενέργεια, διότι αφορά το μέλλον και αυτό είναι αόρατο. Γιατί π.χ. να πληρώνουμε αμυντικές δαπάνες, αφού δεν έχομε πόλεμο; Γιατί να συλλάβει η αστυνομία κάποιον που κρατά ένα πιστόλι στο δρόμο, αφού δεν πυροβολεί; Η πρόληψη είναι αποδεκτή, επομένως, αν η προσδοκώμενη ωφέλεια είναι συντριπτικά μεγαλύτερη από την απειλούμενη βλάβη. Η επιστήμη επιτρέπει να έχουμε μια αρκετά αξιόπιστη απάντηση σ΄ αυτό. Τέτοια απάντηση αποφεύγει να δώσει ο συγγραφέας του άρθρου.

Γράφει ο συγγραφέας ότι παρατηρήθηκαν 23 615 θάνατοι σε πάνω από 4 δισεκατομμύρια εμβολιασμένους. Δε γράφει όμως πόσοι θάνατοι από COVID-19 παρατηρήθηκαν (και αυτό είναι γεγονός, όχι μελλοντική εικασία) σε ανεμβολίαστους στο ίδιο διάστημα. Προσωπικά δεν έχω ακριβή στοιχεία, αλλά οπωσδήποτε είναι πολύ πάνω από ένα εκατομμύριο. Υπενθυμίζω πως η πρώτη εφαρμογή αντιλυσσικού εμβολίου έγινε από τον L. Pasteur σε 14 Ρώσους που είχα δαγκωθεί από λυσσασμένο λύκο. Κανένας δεν αρρώστησε, χωρίς να έχει γίνει προηγουμένως καμιά δοκιμή σε υγιείς εθελοντές, όπως απαιτεί ή σύγχρονη ερευνητική δεοντολογία. Ο μεγάλος Παστέρ υπέστη διωγμούς από επίσημους φορείς και διότι αυτός, ένας μη γιατρός, εφάρμοσε θεραπεία σε αρρώστους. Είναι προφανές, ότι αυτό ήταν που τους έκαιγε, όχι το γεγονός ότι οι δαγκωμένοι από το λυσσασμένο λύκο θα είχαν ένα βέβαιο βασανιστικό θάνατο χωρίς το εμβόλιο.

Ακολουθεί στο άρθρο ένας κατάλογος από ποικίλες ανεπιθύμητες ενέργειες που έχουν ανακοινωθεί μετά από εμβολιασμό, χωρίς θάνατο. Οι αριθμοί που ο συγγραφέας παραθέτει είναι ένα ασήμαντο ποσοστό στο σύνολο των εμβολιασμένων πολιτών που ή δεν είχαν καμιά ανεπιθύμητη ενέργεια ή είχαν κάποια εντελώς ασήμαντη, όπως πόνο στη θέση της ένεσης ή ένα πυρέτιο 1-2 ημερών. Όπως γίνεται με όλα τα εμβόλια ή και με όλα τα φάρμακα. Αφήνει να εννοηθεί ότι αυτό που ονομάζει “παγκόσμιο έγκλημα πρωτοφανών διαστάσεων” οφείλεται σε ανομολόγητα συμφέροντα. Ότι κρύβονται συμφέροντα πίσω από όλη αυτή την υπόθεση κανένας δεν αμφιβάλλει. Τεράστιες επιχειρήσεις πτώχευσαν, μεγάλος αριθμός εργαζομένων έμειναν άνεργοι. Ταυτόχρονα θησαύρισαν φαρμακευτικές επιχειρήσεις με ενδεχομένως όχι πλήρως διαφανή τρόπο (δεν το γνωρίζω). Είναι αυτή μια από τις βαριές ανεπιθύμητες ενέργειες του καπιταλιστικού συστήματος που βιώνομε. Αναρωτιέμαι, ωστόσο, αν π.χ. η ευθύνη της πρόληψης είχε αφεθεί στα κράτη, θα ήταν τόσο αποτελεσματική και σύντομη, κατά τις απαιτήσεις, όσο με τον τρόπο που έγινε; Δεν το ξέρω, αλλά δεν μου φαίνεται πολύ πιθανό. Φυσικά, ακόμη δεν γνωρίζομε πόση δυστυχία έφεραν τα ποικίλα μέτρα, απομονώσεις, περιορισμοί στη λειτουργία σωρείας επιχειρήσεων κλπ συγκριτικά με εκείνη που θα έφερνε η αυξημένη νόσηση λόγω μη επιβολής των μέτρων. Ωστόσο, ο εμβολιασμός προσδοκάται εύλογα να μειώσει αυτούς τους περιορισμούς και τη δυστυχία που συνεπάγονται.

Το άρθρο καταλήγει σε ένα πύρινο καταγγελτικό λόγο εναντίον όλων, φαρμακευτικών εταιριών, ηγετών ρυθμιστικών φορέων, αξιωματούχων δημόσιας υγείας και πολιτικών, μέσων ενημέρωσης κλπ.

Κι εγώ, διαβάζοντας το άρθρο, αναρωτήθηκα. Πρώτα, τι κίνητρα είχε ο συγγραφέας να γράψει το άρθρο; Το να πας κόντρα σε ένα παγκόσμιο, τόσο εκτεταμένο, κίνημα, όπως λέει ο ίδιος, απαιτεί κότσια ή άλλα, ανομολόγητα, οφέλη. Το άρθρο είναι δημοσιογραφικό,. χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση. Στον κοινό τύπο δεν απαιτείται τέτοια τεκμηρίωση, όπως είναι η σύγκριση μεταξύ διαφορετικών ομάδων που έχουν όλα κοινά εκτός από το συζητούμενο ερώτημα. Έχει αποδειχθεί ότι σε άλλες περιπτώσεις εμβολίων (για την ιλαρά) πριν από αρκετά χρόνια μια επιστημονική εργασία έδειξε την εμφάνιση σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών από το εμβόλιο. Επισταμένη, δικαστική και επιστημονική έρευνα απέδειξε ότι τα ευρήματα ήταν ψευδή. Παρόλα αυτά είχαν προλάβει να διαδοθούν και άρχισε μια ομαδική εμβολιοφοβική υστερία που οδήγησε μετά από πολλά χρόνια σε επανεμφάνιση της ιλαράς στην Αγγλία. Σε παρόμοια καταστροφή μπορεί να οδηγήσει μια έντεχνη αμφισβήτηση των επιστημονικών δεδομένων που αποδεικνύουν ότι το αντικορωνοϊκό εμβόλιο είναι στατιστικά συντριπτικά περισσότερο ωφέλιμο παρά επιβλαβές. Εξάλλου, οι ανεπιθύμητες ενέργειες, εφόσον είναι γνωστό το ενδεχόμενό τους, είναι δυνατό, αν εμφανισθούν, να αντιμετωπισθούν κατάλληλα. Τέλος, αφού επιλέχθηκε από το συγγραφέα ο καταγγελτικός τρόπος, αναρωτιέμαι, μήπως θα ήταν δίκαιο να κινηθούν οι επίσημοι φορείς ανάλογα, αλλά εναντίον του; Θυμίζω το άρθρο 920 του δικού μας αστικού κώδικα. “Όποιος γνωρίζοντας ή υπαίτια αγνοώντας διαδίδει ειδήσεις ψευδείς…τιμωρείται”. Υπάρχει αρμόδιος φορέας που να επιληφθεί, όχι πια μόνο κατά παρόμοιων συγγραφέων, αλλά και των ΜΜΕ που διαδίδουν τις ψευδείς ειδήσεις τους; Μόνο το περιβάλλον ενός δικαστηρίου μπορεί να αποδείξει αν η καταγγελία τους είναι αληθινή ή οι ειδήσεις τους πραγματικά ψευδείς.

ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΟΥΣΑ ΤΑΞΗ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 17 Φεβρουαρίου 2022

Ελευθερία σημαίνει τελικά να μπορούμε να κάνουμε ότι θέλομε. Το μπορούμε όμως έχει δύο συνιστώσες. Μια είναι το “δύναμαι” και αφορά τους περιορισμούς που μας θέτει η φύση. Η άλλη είναι το “επιτρέπεται”, όπως λέμε π.χ. “μπορώ να καθίσω;” Αυτό το επιτρέπεται εσωτερικεύεται μέσα μας σαν “πρέπει” που αντιτάσσεται στο δικό μας “θέλω”. Το “πρέπει” αποτελεί τη βούληση, το “θέλω”, της κοινωνίας. Αυτό το κοινωνικό “θέλω” παίρνει δύο μορφές. Η μία είναι το ασαφές ολοκλήρωμα των “θέλω” όλου του λαού, που είναι αυτό που ονομάζουν πολλοί “ηθική” ή “φυσικό” ή “άγραφο” δίκαιο ή δεν ξέρω πώς αλλιώς. Να σημειώσω πως η ασάφεια που αναγκαστικά συνοδεύει την κοινωνική βούληση εκδηλώνεται και στον ορισμό της ηθικής που συχνά παίρνει ψυχολογική, εσωτερική σημασία, τι μας επιτάσσει η συνείδησή μας να κάνουμε και άλλοτε μια μεταφυσική, τι μας εντέλλεται ο Θεός να κάνουμε. Εδώ συζητώ για την αισθητή εκδήλωση της ηθικής εννοώντας το, έστω, ασαφές, θέλω της κοινωνίας. Αυτό, αλλάζει διαρκώς, καθώς τα μέλη της κοινωνίας αλλάζουν, άλλος γεννιέται, άλλος πεθαίνει, άλλος φεύγει, άλλος έρχεται, όλοι αλλάζουν γνώμη κλπ, αλλά και από ποικίλα γεγονότα που συμβαίνουν, πόλεμοι, εξεγέρσεις, εμπόριο, μεταφορά ειδήσεων κλπ. Η ασάφεια της ηθικής αναγκάζει να υπάρχει ένα σαφές, τυπικό, δίκαιο, ο “νόμος”, που αποφασίζεται με συγκεκριμένο τρόπο και είναι γνωστό και επιβάλλεται με νόμιμη βία σε όλα τα μέλη της κοινωνίας. Μπορεί να είναι η βούληση ενός, στη μοναρχία, η βούληση μιας ολιγομελούς άρχουσας τάξης, στην ολιγαρχία ή και ολόκληρου του λαού, στη δημοκρατία.

Σε μια ιδανική κοινωνία η ηθική της συμπίπτει με το δίκαιό της. Αυτό δεν είναι δυνατό βέβαια, διότι, η ηθική, άγραφη συνήθως, διαρκώς μεταβάλλεται, ενώ το δίκαιο. κατά κανόνα γραπτό, μένει αμετάβλητο. Το πρόβλημα στις πραγματικές σωστές κοινωνίες αντιμετωπίζεται με προγραμματισμένη αλλαγή του δικαίου, όπως με περιοδικές εκλογές και αλλαγές νομοθετικής, εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας.

Οι εξουσίες, είναι σώματα που δικαιούνται νόμιμα, προαποφασισμένα δηλαδή, να ασκούν βία στους αντιφρονούντες, για να συμπεριφέρονται όπως απαιτεί ο νόμος. Εκτός από τις νόμιμες εξουσίες υπάρχει και η άρχουσα τάξη. Αυτή επιβάλλει τη βούλησή της με μη τυπικά νόμιμους, όχι αναγκαστικά παράνομους, τρόπους. Μπορεί να είναι μια κληρονομική άρχουσα τάξη, όπως των φεουδαρχών που ίσχυε συχνά στο Μεσαίωνα. Μπορεί να είναι μια οικονομική ολιγαρχία, όπως η πλουτοκρατία στη σύγχρονη εποχή ή (αντιστρόφως, θεωρητικά τουλάχιστον) η δικτατορία των εργαζομένων (προλεταριάτου), όπως ήταν στην παλιά Σοβιετική Ένωση. Μπορεί να είναι και μια θρησκευτική άρχουσα τάξη, όπως ήταν σε σημαντικό βαθμό στον Ανατολικό και Δυτικό Μεσαίωνα, ή στη σύγχρονη εποχή σε Αραβικές χώρες ή στο Ισραήλ, όπου ανώτατος νόμος είναι κάποια θεωρούμενα θεόπνευστα κείμενα. Μπορεί να είναι η τάξη της επικοινωνίας, όπως είναι σήμερα οι μεγιστάνες των διεθνών και ντόπιων ΜΜΕ. Ή μπορεί να είναι ο στρατός, όπως σε ποικίλες δικτατορίες. Ή ακόμη, μπορεί να είναι οι ειδικοί, διδάκτορες, καθηγητές κλπ. Όλοι αυτοί επιδιώκουν τη συνέχιση της άτυπης εξουσίας τους, επηρεάζοντας το λαό, έμμεσα συνήθως, κάποτε όμως και βίαια, με δολοφονίες κλπ, και επηρεάζοντας την τυπική εξουσία που τη στηρίζουν για να τους στηρίζει και αυτή. Έτσι κι αλλιώς, η άρχουσα τάξη δεν είναι νόμιμη εξουσία, αφού δεν έχει την έγκριση της νόμιμης κοινωνικής εξουσίας, εκτελεστικής, νομοθετικής, δικαστικής. Αν και δεν συμπίπτουν η νόμιμη εξουσία με την παράπλευρη της άρχουσας τάξης, οι δύο κατά κανόνα τείνουν να συμπίπτουν. Κατά κάποιον τρόπο, η σχέση μεταξύ εξουσίας και άρχουσας τάξης είναι ανάλογη με τη σχέση μεταξύ δικαίου και ηθικής.

Το αμοιβαία υποστηριζόμενο σύμπλεγμα της άρχουσας τάξης με την τυπική εξουσία είναι πολύ ισχυρό, έτσι που δύσκολα αναμένεται να καταρρεύσει από μόνο του. Παρόλα αυτά, καθώς η κοινωνία εξελίσσεται, η διαφορά της ηθικής από το δίκαιο αυξάνεται και βαθμιαία έρχεται σε σύγκρουση με το άρχον σύμπλεγμα. Τέτοια σύγκρουση οδηγεί στην καταστροφή, άλλοτε σα μια εξωτερική επέμβαση που επωφελείται από το διχασμό που έχει προκληθεί, άλλοτε σα μια εξέγερση που μπορεί να εξελιχθεί σε επανάσταση, άλλοτε σα χρεωκοπία με οικονομική πτώχευση κοκ.

Η αλλαγή προσώπων στην εξουσία δεν προλαβαίνει την καταστροφή, αν και ένας φωτισμένος ηγέτης ενδέχεται να κάνει κάποιες πρέπουσες αλλαγές. Απαιτείται να μετέχει το σύνολο της κοινωνίας στην τυπική εξουσία, σε εκείνο το μέρος της που απαιτεί μόνον εντιμότητα και κοινό νου. Τέτοιο είναι η βουλή, η νομοθετική εξουσία, στην οποίαν οι βουλευτές πρέπει να κληρώνονται, όχι να εκλέγονται μεταξύ προεκλεγμένων από τα κόμματα, και η ποινική δικαιοσύνη, όπως γίνεται σε αρκετά μέρη σήμερα με τα ορκωτά δικαστήρια. Αντίθετα η κυβέρνηση, η εκτελεστική εξουσία, είναι αναγκαίο να αποτελείται από επαΐοντες που γνωρίζουν τους νόμους, γνωρίζουν το αντικείμενό τους και έχουν διοικητική πείρα, καθώς και η αστική και διοικητική δικαιοσύνη, στην οποίαν οι δικαστές πρέπει να γνωρίζουν τους νόμους. Να σημειωθεί ότι η εντιμότητα και ο κοινός νους δεν είναι προνόμιο καμιάς από τις ολιγαρχίες της άρχουσας τάξης, που παραδείγματά τους αναφέρθηκαν παραπάνω. Έντιμος, με κοινό νου, χωρίς προκαταλήψεις δεν είναι κανένας. Ένα αδιαμόρφωτο σύνολο όμως, όπως είναι όλος ο λαός μιας χώρας, εφόσον επικοινωνούν μεταξύ τους μπορεί να διαθέτει εντιμότητα και κοινό νου. Καθένας τους έχει βέβαια τις δικές του προκαταλήψεις, αλλά αυτές δεν είναι ίδιες με των άλλων. Επομένως στο σύνολο αλληλεξουδετερώνονται. Μια τέτοια ενιαία κοινωνική βούληση δεν απειλεί τα προνόμια των ποικίλων τάξεων, εκτός από ένα: τη δυνατότητα να αυτοσυντηρούνται. Εξάλλου ένα τέτοιο σύνολο μπορεί να αναθεωρεί τους νόμους περιοδικά και προγραμματισμένα, ώστε ποτέ να μην υπάρχει κρίσιμη διαφορά τους από την περιρρέουσα ηθική βούληση της κοινωνίας.

Τέτοιο σύστημα δεν αποτελεί ουτοπία, αφού ίσχυσε μία φορά στην ιστορία και παρήγαγε τον πιο σημαντικό πολιτισμό που επηρεάζει τη ζωή μας εδώ και 2,5 χιλιάδες χρόνια. Βέβαια και τότε το σύστημα ίσχυσε διαρκώς εξελισσόμενο, χωρίς να προλάβει να περιλάβει στους πολίτες του γυναίκες, μετοίκους, δούλους. Υπέκυψε στη βία. Σκεφθείτε τι θα γινόταν στον Πελοποννησιακό πόλεμο, που ξεκίνησε την εκφύλιση της δημοκρατίας. Η Αττική είχε περί τους 300 000 κατοίκους. Πολίτες όμως ήταν μόνο 30 000. Αν είχε προχωρήσει η δημοκρατία να συμπεριλάβει τις παραπάνω κατηγορίες, θα ήταν δυνατό να επικρατήσει η Σπάρτη; Εκείνο τον καιρό μέρος του στρατού των πολιτών ασχολιόταν στο να φυλάει τους δούλους να μην επαναστατήσουν (πράγμα που έκαναν στο Λαύριο). 

ΤΙ ΜΑΣ ΧΩΡΙΖΕΙ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ.  καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 17 Φεβρουαρίου 2022

Η ζωή συνεχίζεται καταναλώνοντας ζωή. Τα ζωντανά όντα επιβιώνουν σκοτώνοντας και τρώγοντας άλλα ζωντανά όντα ή τα προϊόντα τους. Τα ζώα τρέφονται από άλλα ζώα ή από φυτά και καταναλώνουν οξυγόνο που παράγουν τα φυτά. Τα φυτά τρέφονται από τη κοπριά και από το διοξείδιο του άνθρακα που, και τα δύο, παράγονται από τα ζώα. Έτσι, η ανάλωση ζωής για τη διατήρηση της ζωής, γίνεται αναγκαία για τη διατήρηση της ζωής! Τα ζώα και τα φυτά ζουν συμπληρωματικά. Δεν θα υπήρχαν ζώα χωρίς φυτά ούτε φυτά χωρίς ζώα. Αυτή η γενική αρχή φαίνεται αντίθετη προς τη θεωρία του C. Darwin που υποστηρίζει πως επιβιώνει το είδος που επικρατεί σε ένα γενικό ανταγωνισμό. Τελικά τι ισχύει;

Υπάρχουν τρία κύρια είδη αγώνα: Ανταγωνισμός, άμιλλα και συμπληρωματικότητα. Η άμιλλα αφορά τη συνδιεκδίκηση με κάποιον ή κάποιους άλλους των πρωτείων και για την επικράτηση επί ενός συγκεκριμένου στόχου. Η ευγενής άμιλλα μέσα σε θεμιτά, δίκαια και κοινωνικώς αναγνωρισμένα πλαίσια, είναι από τους βασικότερους συντελεστές προσωπικής και συλλογικής προκοπής. Ανταγωνισμός υπάρχει όταν τα άτομα αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλο ως αντίπαλο· στόχος του ενός είναι ο άλλος. Στη συμπληρωματικότητα  συνεργάζονται περισσότεροι από έναν για κοινό σκοπό. Οι Ολυμπιακοί αγώνες προσφέρουν το πρότυπο και για τα τρία είδη. Η άμιλλα διενεργείται στο στίβο. Αγωνίζονται πολλοί ή και ένας μόνος του για την επίτευξη ενός στόχου, να πηδήξει κάποιος όσο γίνεται μακρύτερα ή ψηλότερα, να τρέξει όσο γίνεται ταχύτερα, να ρίξει όσο γίνεται μακρύτερα, ανεξάρτητα από το τι κάνουν οι υπόλοιποι. Υπάρχει ένας νικητής, αλλά οι υπόλοιποι δεν είναι ηττημένοι, απλώς δεν είναι νικητές. Μάλιστα, μπορεί να πέτυχαν επίδοση μεγαλύτερη από την προηγούμενη δική τους, οπότε είναι κατά κάποιον τρόπο και νικητές για τον εαυτό τους. Στον μαραθώνιο, ένας είναι ο νικητής, όσοι όμως έφτασαν στο τέρμα, μετά από αυτόν, δεν έχουν βέβαια αποτύχει. Στον ανταγωνισμό υπάρχει νικητής και ηττημένος. Οι αντίπαλοι, στην παλαίστρα, είναι δύο. Νίκη του ενός είναι η ήττα του άλλου. Το συναίσθημα που επικρατεί στην άμιλλα είναι η ζήλια, που κινητοποιεί κάποιον να γίνει καλύτερος από τους άλλους, να βελτιωθεί. Στον ανταγωνισμό είναι ο φθόνος, που κάνει κάποιον να καταστήσει τον άλλον κατώτερο.

Στα ομοειδή ζώα μπορεί να επικρατεί άμιλλα. Ιδίως τα αρσενικά, που είναι πιο μεγαλόσωμα, μυώδη και επιθετικά, μπορεί να αγωνίζονται το ένα εναντίον άλλων κυρίως διεκδικώντας το ίδιο θηλυκό. Η αντιπαλότητα αρχίζει συνήθως με επίδειξη της δύναμής τους, είτε με δυνατή φωνή που φοβίζει είτε με τον όγκο τους, καθώς “φουσκώνουν” για να φανούν ισχυρότεροι. Ο όγκος του άλλου ζώου είναι που φοβίζει. Ακόμη και το λιοντάρι δεν επιτίθεται σε έναν ελέφαντα που μπορεί να το σηκώσει και να το πετάξει μακριά. Όχι σπάνια, η αντιπαλότητα δεν σταματά στην επίδειξη δύναμης, αλλά εκδηλώνεται με άμεση επιθετικότητα. Παλεύουν π.χ. τα ελάφια με τα κέρατά τους, πληγώνοντας ενδεχομένως τον αντίπαλο. Παρ΄ όλα αυτά, η σύγκρουση σπάνια φτάνει σε θανάτωση του αντιπάλου, ο οποίος, όταν αντιληφθεί την αδυναμία του υποχωρεί και ο νικητής δεν ενδιαφέρεται να τον θανατώσει. Ακόμη και τα σαρκοβόρα σπάνια θα συμβεί να φάνε ομοειδή ζώα. Επιπλέον, δεν υπάρχει κανονικά ομαδική βία μεταξύ των ομοειδών ζώων. Υπάρχει όμως, όταν ζουν σε κοινωνίες.

Υποχρεωτικά κοινωνικά ζώα είναι κάποια έντομα, μυρμήγκια, μέλισσες, τερμίτες. Η κοινωνικότητά τους σημαίνει ότι δεν αγωνίζονται για να χορτάσουν, αλλά για να σχηματίσουν αποθήκες αγαθών που είναι διαθέσιμα σε όλα τα μέλη της κοινωνίας. Όχι σπάνια, ωστόσο, παρατηρείται π.χ. στις μέλισσες το φαινόμενο της λεηλασίας. Σε περιόδους παρατεταμένου καύσωνα είναι ιδιαίτερα έντονο. Λιώνουν οι κέρινες κηρύθρες και το μέλι χύνεται έξω από την κυψέλη. Μέλισσες από παντού ορμούν τότε να το μαζέψουν και ακολουθεί επική μάχη μεταξύ τους, που μπορεί να καταλήξει σε αλληλεξόντωση όλων των μελισσιών. 

Το κύριο αίτιο ομαδικού ανταγωνισμού με βία είναι λοιπόν, η ύπαρξη αποθηκών με σωρευμένα αγαθά. Έτσι είναι και στους ανθρώπους από τότε που οργανώθηκαν σε κοινωνίες. Η σύγκρουση ενός ανθρώπου με άλλον, εντάξει, μπορεί να συμβεί, για ποικίλα αίτια, π.χ. ερωτικά, αλλά σπάνια καταλήγει σε θανάτωση του ενός από τους δύο. Δεν αξίζει να διακινδυνεύσει τη ζωή του κάποιος με γέρας το σώμα ενός άλλου που, σαν κανίβαλος, θα το φάει. Χορταίνει άλλωστε με ποσότητα τροφής πολύ μικρότερη από το σώμα ενός ανθρώπου. Όταν όμως το διακύβευμα είναι μια περιουσία, ένα κεφάλαιο, ένα χωράφι, ένα κοπάδι κλπ, που μάλιστα αναπαράγεται, υπάρχει σημαντικό κίνητρο για ομαδική βία, μια και θα εξασφαλίσει τροφή για μια ζωή. Όπως στα κοινωνικά έντομα, η ομαδική βία μεταξύ ανθρώπων δεν γίνεται κανονικά στα πλαίσια μιας ανθρώπινης κοινότητας, αλλά μεταξύ διαφορετικών κοινωνιών. Προσέξτε όμως. Βία μεταξύ μελισσών που ανήκουν στην ίδια κυψέλη δεν υπάρχει, καθώς έχουν όλες ίση πρόσβαση στις αποθήκες τους, στο μέλι. Και στους ανθρώπους, αντίστοιχα, υπάρχει βία στα πλαίσια της ίδιας κοινωνίας, αν υπάρχει σημαντική ανισότητα μεταξύ των μελών της στην πρόσβασή τους στο ομαδικό, κοινωνικό κεφάλαιο.

Αυτή η απλή λογική ώθησε κάποιους, από τον Πλάτωνα ως το Χριστό και το Marx να θεωρήσουν την κοινοκτημοσύνη ως το πρέπον σύστημα για την αντιμετώπιση των συγκρούσεων μεταξύ ανθρώπων. Όμως τα έντομα που έχουν κοινοκτημοσύνη αναγκάζονται υποχρεωτικά από τα αντανακλαστικά τους να εργάζονται για τη συντήρηση και την αύξηση της “περιουσίας” τους. Οι άνθρωποι δεν έχομε τέτοια αντανακλαστικά. Γι΄ αυτό, σωστά παρατηρεί ο Αριστοτέλης ότι η κοινοκτημοσύνη μειώνει την απόδοση των ανθρώπων, καθώς καθένας επαφίεται στους άλλους για την αύξηση και τη συντήρηση του κοινού κεφαλαίου τους.

Και τώρα αναζητείται ο χρυσός κανόνας με τη μικρότερη δυνατή σύγκρουση σε συνδυασμό με τη μεγαλύτερη δυνατή απόδοση. Μια κοινωνία οργανωμένη με τρόπο που προωθεί την άμιλλα μάλλον παρά τον ανταγωνισμό, σε συνδυασμό μάλιστα με συμπληρωματικότητα, όπως σε μια ποδοσφαιρική ομάδα άλλος παίζει τερματοφύλακας, άλλος οπισθοφύλακας, άλλος κυνηγός, έχει το τελικά καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Σε ένα διαγωνισμό (π.χ. πανελλήνιες εξετάσεις) ο ανταγωνισμός προάγεται με προδιαγεγραμμένο αριθμό επιτυχόντων, ενώ η άμιλλα με προδιαγεγραμμένη βάση επιτυχίας. Εξάλλου, ο άκρατος ανταγωνισμός προωθεί την εκθετική αύξηση της ανισότητας. Μπορεί να ελέγχεται με αντίστοιχες εκθετικά αυξανόμενες υποχρεώσεις (π.χ. υποχρεωτικοί φόροι, χορηγίες) στα υψηλότερα οικονομικά στρώματα. Η ανισότητα στην εξουσία αντιμετωπίζεται με εκπεριτροπής εναλλαγή των αρχόντων με κλήρωση, όπου δεν απαιτείται άλλο από εντιμότητα και κοινός νους.   

ΚΑΛΗ ΕΙΔΗΣΗ

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 12 Φεβρουαρίου 2022

­

Είμαστε συνηθισμένοι να κατακλυζόμαστε από δυσοίωνες ειδήσεις. Δεν είναι φανταστικές. Ο κίνδυνος του πυρηνικού ολέθρου με αποθηκευμένες τόσες τεράστιες ποσότητες ενέργειας συγκεντρωμένες σε τρία κυρίως κράτη, αλλά και διάσπαρτες σε πλήθος άλλα, που είναι ενπολλοίς ανεξέλεγκτα, είναι πραγματικός. Η επιδείνωση του κλίματος είναι ορατή πια στον καθένα, με το λιώσιμο των πάγων στην Ανταρκτική, αλλά και τα ακραία καιρικά φαινόμενα που βιώνομε στον τόπο μας όλο και πιο τακτικά, χειμώνα, καλοκαίρι. Η διογκούμενη συνεχώς ανισότητα, μετά από μια ανάπαυλα για λίγο μετά το 2ο παγκόσμιο πόλεμο μας επηρεάζει διαρκώς με όλα τα δεινά που συνεπάγεται. Η τεχνολογία που διαρκώς αναπτύσσεται απειλεί να μας κάνει δούλους της, αν δεν προλάβουμε οι άνθρωποι να την κάνουμε υπηρέτριά μας. Ο υπερπληθυσμός με το συνωστισμό σε μεγαλουπόλεις είναι συνέπεια όλων αυτών, αλλά και αιτία τους, έτσι που ένας ολέθριος φαύλος κύκλος αυτοσυντηρείται. Ο συνωστισμός είναι π.χ. κύρια αιτία της πανδημίας που μας ταλαιπωρεί εδώ και 2 χρόνια.

Γράφω περί τα 3 άρθρα την εβδομάδα τα τελευταία 8 χρόνια σε επαρχιακές εφημερίδες. Επανειλημμένα έχω προβάλει αυτούς τους κινδύνους, καθώς και τρόπους για την αντιμετώπισή τους. Την εποχή που τα έγραφα, αυτοί οι τρόποι φαίνονταν να βρίσκονται στα όρια της επιστημονικής (ή αντιεπιστημονικής) φαντασίας. “Μα γίνονται τέτοια πράγματα;” Και όμως έχω δει, ακόμη και στον τόπο μας να έχει αρχίσει μια κίνηση προς την προβαλλόμενη κατάσταση. Έγραφα πριν από 3 χρόνια για την ανάγκη ηλεκτρονικής εξυπηρέτησης των αναγκών του πολίτη (Αρειανός, 2019). Ήδη πλήθος συναλλαγών μας με την κρατική μηχανή γίνονται ηλεκτρονικά. Για την αντιμετώπιση του συνωστισμού έχω γράψει επανειλημμένα την ανάγκη να μετατραπούν με τη σύγχρονη τεχνολογία οι έρημοι τόποι, Σαχάρα, Σιβηρία κλπ, σε παραδείσους. Και να που διάβασα πολύ πρόσφατα την καλή είδηση. Στη Σαουδική Αραβία μετατρέπονται εκτεταμένες έρημοι σε καλλιεργήσιμα χωράφια (φωτογραφία). Να που γίνονται λοιπόν. Φυσικά, δεν είναι εύκολο. Το βασικό που χρειάζεται είναι η μεταφορά νερού στην ερημιά. Κι αυτή κοστίζει. Οι Σαουδάραβες έχουν λεφτά από τα πετρέλαιά τους. Εμείς δεν έχομε. Όμως το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι πιο εύκολο, καθώς η πατρίδα μας πλέει στο πέλαγος. Όλο το κόστος είναι η αφαλάτωση της θάλασσας. Αυτή είναι από χρόνια γνωστό πως γίνεται. Η ιδιαίτερη πατρίδα μου, η Σύρος, καταναλώνει τεράστιες ποσότητες νερού από αφαλάτωση. Πριν από 5-6 χρόνια είχα διαβάσει πως κάποιος από το Πανεπιστήμιο Κρήτης είχε κατασκευάσει ένα σύστημα αφαλάτωσης αρκετό για μια κοινωνία 300 ατόμων και μάλιστα το είχε εγκαταστήσει κάπου στην Ηρακλειά. Από όσο έχω ακούσει σκουριάζει εκεί αχρησιμοποίητο. Χρειάζεται ακόμη ενέργεια. Οι Σαουδάραβες έχουν το πετρέλαιο. Εμείς όμως έχομε την αειθαλή αιολική, ηλιακή και κυματική ενέργεια που περιμένει να την αποκαταστήσουμε σε ανθρωποφιλικά έργα. Εκεί είχαν μια έρημη γη που τη γονιμοποίησαν, εδώ δεν έχομε μεγάλες εκτάσεις. Έχομε όμως τη θάλασσά μας κατάλληλη για κάθε είδους θαλασσοκαλλιέργειες.

“Πας εσύ να ζήσεις σε ένα ερημονήσι;” Είναι η συνηθισμένη αντίρρηση που ακούω. Την απάντηση τη δίνει ένας σοφός Αμερικανός φιλόσοφος, πατέρας της Αμερικανικής ψυχολογίας, ο William James: “Κάθε άνθρωπος, πλούσιος ή φτωχός, πρέπει να προσφέρει δυο χρόνια από τη ζωή του στο κράτος, όχι σκοτώνοντας άλλους ανθρώπους, αλλά υπερνικώντας αρρώστιες, αποστραγγίζοντας τέλματα, αρδεύοντας ερήμους, σκάβοντας διώρυγες και γενικά συμμετέχοντας με δημοκρατικούς όρους στα περιβαλλοντικά και κοινωνικά έργα με τα οποία ανοικοδομείται, τόσο αργά και επώδυνα, ό,τι καταστρέφει ο πόλεμος τόσο γρήγορα.” Έχομε συνηθίσει στην ιδέα της στρατιωτικής θητείας, μιας περιόδου της ζωής μας στην οποίαν εκτελούμε χωρίς συζήτηση ό,τι μας διατάσσει η πολιτεία. Όλο κι όλο που χρειάζεται είναι η μετατροπή της στρατιωτικής σε εθνική θητεία, με το πνεύμα του Τζέιμς και θα αφορά νέους και νέες. Από τη στιγμή που αρχίζουν να οικοδομούνται οι υποδομές, θα βρεθούν πολλοί επενδυτές που θα θελήσουν να φέρουν τα κεφάλαιά τους, που ασφαλώς χρειάζονται. Παράλληλα, η δημιουργία θέσεων εργασίες θα προσελκύσει πολλούς ανέργους που βέβαια περισσεύουν στην κοινωνία μας. Και η ζωή στη ζεστή μικρή κοινωνία, όπου καθένας γνωρίζει όλους τους άλλους είναι πιο φιλική στον καθένα. Ποιος πολιτικός θα τολμήσει να κάνει τέτοια τομή; Η πρόταση που προβάλλεται για να ξεφύγει τη λύση είναι ότι πρέπει να μας κυβερνούν φιλόσοφοι. Πού να βρεθούν; Λάθος βέβαια. Κανένας δεν εγγυάται ότι οι φιλόσοφοι θα ενεργούν για το συμφέρον του συνόλου και όχι το δικό τους. Δεν υπάρχει άνθρωπος χωρίς προκατάληψη. Όμως, επειδή οι προκαταλήψεις καθενός είναι διαφορετικές από των άλλων, οι αποφάσεις του συνόλου έχουν τις λιγότερες δυνατές, καθώς αλληλεξουδετερώνονται μεταξύ τους. Το τυχαίο σφάλμα, λέει η Στατιστική, μειώνεται με το μέγεθος του δείγματος. Κι επειδή το σύνολο στο σημερινό πλήθος του δεν επιτρέπει τη διαβούλευση των μελών του με ένα δημοψήφισμα (εκκλησία του δήμου), οι πρόγονοί μας μάς είχαν δείξει το δρόμο με την κλήρωση για τους βουλευτές και τους δικαστές (ένορκοι). Οι σοφοί ασφαλώς χρειάζονται στην εκτελεστική εξουσία και στην αστική δικαιοσύνη, αφού συγκρίνουν το κρινόμενο με τους υπάρχοντες νόμους. Αντίθετα, στην κληρωτή βουλή το κρινόμενο συγκρίνεται με τη βούληση του λαού και στα ποινικά δικαστήρια με την τελεσθείσα άδικη πράξη, όχι με το νόμο. Αλλά η βούληση εκδηλωνόμενη με νόμο θα αποφασίζεται στη βάση προτάσεων της κυβέρνησης και επιθυμιών του λαού. Να σημειώσω πως μια δημοσκόπηση δεν είναι το ίδιο πράγμα. Πρώτο, η επιλογή του δείγματος των ερωτωμένων και οι ερωτήσεις που τους γίνονται έχουν πάντοτε προκατάληψη. Δεύτερο, οι ερωτώμενοι είναι ανώνυμοι και, επομένως, ανεύθυνοι. Τρίτο στην κληρωτή βουλή η συμμετοχή είναι υποχρεωτική, άρα δεν υπάρχει δυνατότητα προκατειλημμένης αποφυγής. Σ΄ αυτή τη φάση όλα τα μέλη της κοινωνίας εκπεριτροπής εναλλάσσονται σε θέσεις εξουσίας. Τότε αντισταθμίζεται η υποχρεωτική υπακοή στη θητεία τους με δυνατότητα να διατάσσουν, χωρίς αντίρρηση, στη φάση που ανήκει καθένας σε ένα σώμα εξουσίας.

Το πρόβλημα επομένως είναι να πεισθεί επαρκής μάζα πολιτών για την ορθότητα του συστήματος αφενός και για τη σκοπιμότητα των μέτρων που πρέπει να ληφθούν στη χρήση της υπάρχουσας τεχνολογίας αφετέρου. Έχομε το σπάνιο προνόμιο να διαθέτουμε την κατάλληλη γη, δωρεάν ενέργεια, δωρεάν νερό. Κάποτε θα αναγκασθούμε να το κάνουμε. Το θέμα είναι να το κάνουμε πριν ενσκήψουν τα σκιάχτρα των βιβλικών καταστροφών που ήδη κάποιοι σοφοί τα βλέπουν να έρχονται. “Θεοὶ μὲν γὰρ μελλόντων, ἂνθρωποι δὲ γιγνομένων, σοφοὶ δὲ προσιόντων αἰσθάνονται” (Φιλόστρατος).

ΔΙΑΒΟΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΚΡΑΙΕΣ ΘΕΣΕΙΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 10 Φεβρουαρίου 2022

Τα γράφει ο Ησίοδος. Ένας από τους Αθανάτους πρόδωσε το γένος του. Κι ο Δίας, αμείλικτος, αφού δεν μπορούσε να σκοτώσει τον Προμηθέα γιατί ήταν αθάνατος, τον έδεσε στον Καύκασο να του τρώει το συκώτι κάθε μέρα ένας αετός κι αυτό να ξαναγεννιέται ως την επόμενη μέρα. Καλά του έκανε. Προδότης ήταν. Τα πράγματα άλλαξαν όμως. Η δημοκρατία επικράτησε στην Αθήνα και σε πολλές άλλες πολιτείες των Ελλήνων και η οπτική γωνία έγινε διαφορετική. Το Κράτος και η Βία αλυσόδεσαν τον Ευεργέτη των ανθρώπων στον Καύκασο, ώσπου ένας λαϊκός ήρωας, γιος του Δία αλλά άνθρωπος, ισόθεος, τον ελευθέρωσε. Από τότε πέρασαν χιλιάδες χρόνια. Η δημοκρατία κράτησε λιγότερο από ένα αιώνα, έστω κι αν οι ιστορικοί τον ονόμασαν Χρυσό Αιώνα. Κι ύστερα, ως σήμερα, επικρατούν το Κράτος και η Βία. Σ΄ αυτό το τόσο βραχύ όμως διάστημα, η δημοκρατία, με πολλά σφάλματα είναι αλήθεια, πρόλαβε και δημιούργησε κάτι το Αθάνατο: Έναν πολιτισμό που επέζησε μετά τη λήξη του πολιτεύματος που τον γέννησε και ξαπλώθηκε σε όλο τον πλανήτη και ισχύει ως σήμερα.

Η κοινωνία δεν μπορεί να επιβιώσει αν δεν είναι ενωμένη. Και η ένωσή της απαιτεί αφενός μια αλληλεξάρτηση του καθενός από τους άλλους (ευθύνη της πολιτικής) και αφετέρου ένα κοινό συναίσθημα, ώστε όλοι να χαίρονται ή να θρηνούν για το ίδιο γεγονός (έργο της τέχνης). Η διατήρηση της αλληλεξάρτησης χρειάζεται την ύπαρξη μιας εξουσίας που είναι νόμιμα στοιχειώδες κράτος και ασκεί στοιχειώδη βία. Μετά το Χρυσό Αιώνα, κατείχαν την εξουσία μονάρχες που στην πλειονότητά τους ήταν θηριώδεις, αλλά μεταξύ τους υπήρξαν και κάποιες λαμπρές εξαιρέσεις, που φρόντισαν το λαό τους βλέποντας μπροστά στο μέλλον. Άλλοτε επικράτησαν εκλεκτές ολιγαρχίες, που, όπως και οι μοναρχίες,  φρόντιζαν συνήθως πρώτα τους εαυτούς τους (αλλιώς δεν έμεναν στην εξουσία) και έπειτα το λαό που εξουσίαζαν. Έτσι κι αλλιώς δημοκρατία δεν υπήρξε μετά το Χρυσό Αιώνα.

Σπάνια εμφανίζονται κρίσιμες στιγμές. Πρότυπη κρίσιμη στιγμή για τον καθένα μας είναι εκείνη όταν σταματά να πάλλεται η καρδιά μας. Τότε αν γίνει μια λανθασμένη κίνηση, ακολουθεί θάνατος, ενώ με έγκαιρα σωστή ενέργεια, ακολουθεί επαναφορά στη ζωή. Αν όμως καθυστερήσει να γίνει οτιδήποτε, ακολουθεί πάντοτε, απαρεγκλίτως, θάνατος. Τέτοιες κρίσιμες στιγμές μπορεί να βιώσει και κάθε έθνος. Ένας φαύλος κύκλος έχει εισβάλει και τότε, οι ταχείες ενέργειες αν είναι σωστές, σώζουν, αν είναι λανθασμένες το έθνος πεθαίνει ενώ, αν καθυστερήσουν, ακολουθεί απαρεγκλίτως ο θάνατος. Οι δημοκρατικές διαδικασίες περιλαμβάνουν απαραίτητα διάλογο, συζητήσεις, χρονοβόρες ενέργειες. Σ΄ αυτές τις στιγμές η δημοκρατία οφείλει να εκχωρήσει την εξουσία σε ολοκληρωτικούς μηχανισμούς, με εφαρμογή έκτακτων βίαιων κρατικών μέτρων. Αυτά με τον όρο ότι ο ολοκληρωτισμός έχει ημερομηνία λήξης, είτε την παρέλευση της κρίσης είτε και μετά από αυτήν, χωρίς άλλη ειδοποίηση.

Κρίσιμες καταστάσεις μπορεί να είναι η επίθεση από εχθρό· ή μια εσωτερική αναταραχή· ή μια έκτακτη κλιματική ή φυσική απειλή, μια πλημμύρα, ένας καύσωνας, ένας παγετός, μια πυρκαγιά· ή μια πανδημία. Ο ελεγχόμενος ολοκληρωτισμός, σαν αυτόν που ανέφερα παραπάνω, οφείλει τώρα να ασκήσει βία προπάντων έγκαιρη, σύμφωνη με την εμφανή ή και εύλογα εικαζόμενη κοινή βούληση εναντίον οποιουδήποτε παρεκκλίνει. Με αυτούς τους όρους, η εξουσία έχει τη συναίνεση του συνόλου της κοινωνίας, διότι αυτή είναι δική του απόφαση. Θα υπάρχουν αντιγνωμούντες. Αλλά σε τέτοιες συνθήκες η κρατική βία οφείλει να τους περιορίσει. Έχει την εντολή του συνόλου.

Αντιγνωμούντες στις επείγουσες καταστάσεις είναι εκείνοι που θίγονται κάποια συμφέροντά τους από τα μέτρα που λαμβάνονται ή πείθονται από εκείνους που η εξουσία τους κινδυνεύει. Ένα έωλο επιχείρημα που προβάλλεται είναι ότι αυτή η δημοκρατία, που υπόσχεται ελευθερία, περιορίζει την ελευθερία τους. Το επιχείρημα πως αυτή είναι η βούληση της πλειοψηφίας δεν ισχύει, διότι ισχύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Στην πραγματικότητα, με τους παραπάνω όρους, κυρίως νόμιμη έγκριση και προσωρινό των μέτρων, ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Η πολιτεία προσπαθεί να περιορίσει τη βίαιη προσπάθειά τους να επιβάλουν τη δική τους βούληση στην πλειοψηφία. Άκουσα (αν είναι αλήθεια) πως στην Πάτρα οργανωμένοι αντιεμβολιαστές προσπάθησαν να επιβάλουν βίαια στον Πρόεδρο του Ιατρικού Συλλόγου να υπογράψει ότι τα εμβόλια είναι δηλητήρια! Έλεγε η είδηση πως ήταν ακροδεξιοί, αλλά θα μπορούσε να ήταν οποιοσδήποτε ακραίος. Εξάλλου, υπάρχουν ιεράρχες που συμβουλεύουν τους πιστούς να μην τηρούν τις εντολές κατά της πανδημίας, διότι ο Θεός θα τους σώσει. Λόγια του Διαβόλου. Χρέος της πολιτείας είναι να προστατέψει το σύνολο λαό. “Ο Θεός αγαπά τον κλέφτη, αλλά αγαπά και το νοικοκύρη”. Η παροιμία θα μπορούσε να αντικαταστήσει τη λέξη Θεός με μιαν άλλη: Λαός.

Το “δίκαιο” του ισχυροτέρου είναι μια πραγματικότητα. Το αντίδοτο στον ισχυρότερο είναι βέβαια το “δίκαιο” του πλήθους που, περισσότερο από τον ένα (ή λίγους), είναι κανονικά αυτό το πιο δυνατό. Ωστόσο, το “πλήθος”, τελικά το σύνολο των κατοίκων της γης, θα όφειλε να εγγυάται την επιβολή της βούλησης της πλειοψηφίας μαζί με τα δικαιώματα της μειοψηφίας, ακόμη και του ενός. Εγώ τώρα προχωρώ παραπέρα. Και ισχυρίζομαι πως το σύνολο των κατοίκων της γης, κάτι σαν Οργανισμός Ηνωμένων Λαών, όχι Εθνών, θα όφειλε να εγγυάται και τα δικαιώματα των ηττημένων. Στην αρχαία Ρώμη ο (θεωρούμενος) βάρβαρος Γαλάτης αρχηγός Βρέννος που είχε κατατροπώσει τους Ρωμαίους, έλεγε “ Vae victis” (ουαί τοις ηττημένοις).  Τελικά, για την ιστορία, οι Ρωμαίοι επέστρεψαν ανασυνταγμένοι και αφάνισαν τους Γαλάτες. Μια πιο σύγχρονη ιστορία είναι των Παγκόσμιων Πολέμων. Οι νικητές του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου επέβαλαν ποινές εξοντωτικές στους ηττημένους Γερμανούς. Αυτοί, φυσικά, ανασυντάχτηκαν και ξεκίνησαν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στον οποίον παρά λίγο θα νικούσαν. Κι αν ακόμη δε νίκησαν, σκόρπισαν τον όλεθρο σε όλο τον κόσμο, στους εχθρούς τους, αλλά και στον εαυτό τους. Η παγκόσμια κοινότητα, αν είχε φθάσει σε ικανοποιητικό επίπεδο πολιτισμού, θα όφειλε να έχει προαποφασίσει τα δικαιώματα των ηττημένων. Η συχνά δίκαιη αγανάκτηση της πλειοψηφίας εναντίον ενός εγκληματία, που συνδέεται με ένα συναίσθημα εκδίκησης, δεν επιτρέπεται να του αφαιρεί τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Στο κάτω κάτω, το ενδεχόμενο σφάλματος στην απόδειξη της αλήθειας ποτέ δεν είναι ακριβώς μηδενικό. Και καθώς στο εδώλιο μπορεί να βρεθεί οποιοσδήποτε άλλοτε δίκαια, άλλοτε άδικα, τα δικαιώματα του κατηγορουμένου, ακόμη και του καταδικασμένου, δεν πρέπει να αγνοούνται από την πολιτεία. ακόμη και όταν μια επιτόπια πλειοψηφία (όχλος) βοά εναντίον του.

 

ΟΠΑΔΙΚΗ ΒΙΑ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 8 Φεβρουαρίου 2022

Μια από τις διαφορές μεταξύ (πολυκύτταρων) φυτών και ζώων είναι ότι τα δεύτερα διαθέτουν μυϊκό σύστημα που τα πρώτα δεν έχουν. Οι μύες αποτελούνται από ίνες πρωτεΐνης που όταν δεχθούν ένα ερέθισμα συρρικνώνονται και βραχύνονται. Έτσι προκύπτει κίνηση. Τα φυτά μοιάζει να βλέπουν το φως, να νιώθουν τη βαρύτητα και να κινούνται ανάλογα, στρεφόμενα προς τον ήλιο, ενώ ο βλαστός τους κατευθύνεται ενάντια στη βαρύτητα και η ρίζα της προς αυτήν. Δεν πρόκειται όμως για πραγματική κίνηση. Απλώς τα κύτταρά τους πολλαπλασιάζονται περισσότερο προς τη μια μεριά παρά στην άλλη, ώστε να τρέπεται το φυτό προς το φως και προς (ή αντίθετα με) τη βαρύτητα. Η κίνηση, λέει η φυσική, σημαίνει ύπαρξη ταχύτητας και όταν μεταβάλλεται η ταχύτητα, υπάρχει δύναμη. Η βία λοιπόν είναι δύναμη και υπάρχει μόνο στα ζώα. Στα σαρκοβόρα, για να σκοτώσουν άλλα ζώα και να τραφούν, στα φυτοφάγα για να αμυνθούν. Η άμυνα μπορεί να σημαίνει φυγή, όπως τρέχει ο λαγός για να ξεφύγει τον κυνηγό του, ή και πάλη, αν το ζώο έχει επαρκή δύναμη. Κανένα λιοντάρι δεν διανοείται να τα βάλει με ένα ελέφαντα. Κατά ένα παράδοξο τρόπο, βία, θανάσιμη τουλάχιστον, δεν παρατηρείται μεταξύ ομοειδών ζώων. Άλλες δυνάμεις, όπως η ερωτική ή μητρική έλξη, χάρη στις οποίες προκύπτει αμοιβαία ηδονή, την αποτρέπουν. Βία μικρότερου βαθμού, χωρίς να φθάνει σε θανάτωση του αντιπάλου, μπορεί να παρατηρηθεί. Σημαντική εξαίρεση είναι το γνωστό δίποδο και έλλογο ζώο, εμείς.

Η διανθρώπινη βία αρχίζει με το σχηματισμό της κοινωνίας. Όσο οι άνθρωποι ζούσαν συλλέγοντας καρπούς, έτρωγαν όσο είχαν και, μόλις χόρταιναν, τέλειωνε η διαδικασία. Κάποτε έθεσαν περιορισμούς στη ζωή τους διατροφικούς και γενετήσιους (απαγορευμένος καρπός). Τότε, με το να παραβεί κάποιος τις απαγορεύσεις, μπορούσε να αποκτήσει περιουσία, κοπάδια ή αγρούς, που δεν θα χόρταιναν μόνο την παρούσα πείνα του, αλλά και την πείνα όλης του της ζωής, διότι τα αγαθά που φύλαγε αναπαράγονταν. Τώρα το γέρας της βίας ήταν πολλαπλάσιο από το σώμα του ηττημένου, που κανιβαλικά, θα μπορούσε να τον χορτάσει μια φορά. Η βία άξιζε τον κίνδυνο που συνεπάγεται. Σε μια σύγχρονη κοινωνία, η βία αναφέρεται στις πράξεις της επιθετικότητας και της κατάχρησης που προκαλεί ή σκοπεύει να προκαλέσει τον εγκληματικό τραυματισμό ή τη ζημιά στα πρόσωπα, και (σε μικρότερη έκταση) τα ζώα και την περιουσία.

Τέτοια βία είναι όχι συγγνωστή, πάντως κατανοητή. Μπορεί να είναι ατομική, σχετικά ήπια, όπως η κλοπή ενός ψωμιού από το φούρνο, ή και θανάσιμη, ομαδική μάλιστα, όπως σε ένα πόλεμο, μια επανάσταση κλπ. Ηθικά παραδεκτή είναι μόνο η αμυντική βία, όταν αποκρούεται επίθεση που είναι παρούσα και άδικη. Η μη άσκηση άμυνας τότε δεν αποτρέπει τη βία, απλώς αλλάζει το θύμα.

Βία όμως ασκούν οι άνθρωποι και για αιτίες πιο δυσνόητες, συμβολικές, όπως μια θρησκευτική διαφορά, ταξική διαφορά και άλλες, χωρίς προφανές κέρδος. Το πιο αρχέγονο στοιχείο όλων των θρησκειών είναι ότι αυτές ελέγχουν τους διατροφικούς και γενετήσιους περιορισμούς, περιόδους νηστεία, θυσίας, γάμους, ληξιαρχικές πράξεις κλπ. Κατανοητή λοιπόν η άσκηση βίας μεταξύ θρησκειών. Κάτι ανάλογο ισχύει και στις ταξικές διαφορές, όπου η ανισότητα παρακινεί τους εργαζομένους εναντίον των εργοδοτών, που, φοβούμενοι, ασκούν καταπίεση στους εργαζομένους τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις αναδεικνύονται αρχηγοί. Στις θρησκείες ο αρχηγός είναι μεταφυσικός, νοητός, και εξηγεί τα ανεξήγητα, όπως τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων, τη βροχή, αλλά και θεομηνίες, σεισμούς, λιμούς, λοιμούς, καταποντισμούς κλπ. Και αυτός ο θεός έχει αντιπροσώπους του στη γη τους ιερείς. Στην ταξική βία ο αρχηγός είναι αισθητός, είναι ο βασιλιάς ή, πιο αόριστα, πάντα αισθητά όμως, το κράτος, που πάει παρέα με τη βία. Η οπαδική βία είναι καθαρά συμβολική. Στηρίζεται σε μια πίστη με υπαρξιακή ισχύ. Καθώς δεν επιδέχεται διασταύρωση με αισθητά στοιχεία, μόνη απόδειξή της είναι ότι πείθει και άλλους. Αν δεν πείθεσαι, σε σκοτώνω, έτσι παύουν να υπάρχουν άπιστοι.

Οι οπαδοί μιας ομάδας είναι βίαιοι. Στο Μεσαίωνα, οι πράσινοι και οι βένετοι, δυο αντίπαλες ομάδες στον ιππόδρομο, άρχισαν βία μεταξύ τους, Ο Ιουστινιανός προσπάθησε να την καταστείλει και στους δύο, αυτοί όμως ενώθηκαν εναντίον του αυτοκράτορα. Ακολούθησε επέμβαση του στρατού και τέτοια σφαγή, πολλών δεκάδων χιλιάδων πολιτών, που, αφού πια είχε κατασταλεί η στάση του Νίκα, δεν ξαναπαρουσιάσθηκε άλλη εξέγερση κατά του αυτοκράτορα για ένα τουλάχιστον αιώνα. Στα σύγχρονα χρόνια βλέπομε συχνά βία μεταξύ οπαδών σε ποδοσφαιρικούς αγώνες, πυγμαχίες κλπ. Πώς δικαιολογείται;

Ο Αριστοτέλης δέχεται ότι η κοινοκτημοσύνη, που πρότεινε ο δάσκαλός του ο Πλάτων, μειώνει τις συγκρούσεις, αλλά την απέρριπτε ως αντιπαραγωγική. Θεωρούσε ότι η βία σε μια κοινωνία, πέρα από ότι δεχόταν πως μπορεί να μειωθεί με πολιτειακά μέτρα, οφείλεται στη μοχθηρία που υπάρχει σε κάποιους. Αναμφισβήτητα, γι΄ αυτούς το κράτος δεν μπορεί να κάνει τίποτε. Μπορεί όμως να μειώσει τη βία καταστέλλοντας τα αίτια, όποτε είναι δυνατό. Τα σύγχρονα αθλήματα, είναι περισσότερο θεάματα και έχουν γίνει αντικείμενο εξοργιστικής εκμετάλλευσης, όταν τελούνται π.χ. νόμιμες αγοραπωλησίες αθλητών, συνδέονται με διάφορα συστήματα στοιχημάτων κλπ. Όταν μια ποδοσφαιρική ομάδα παίζει εκτός έδρας, η στάση των φιλάθλων μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα. Οι παίκτες ενδέχεται να φοβούνται για την ακεραιότητά τους από τις εκδηλώσεις του πλήθους των οπαδών. Το φαινόμενο δεν είναι μόνο Ελληνικό.

Η πολιτεία οφείλει να αντιδράσει. Οι υπεύθυνοι τέτοιων αθλημάτων έχουν τεράστια συμφέροντα. Χωρίς τυπική εντολή, παροτρύνουν τους οπαδούς τους σε ενθουσιαστικές εκδηλώσεις με το δικαιολογητικό πως δίνουν κουράγιο στους αθλητές που υποστηρίζουν. Όμως οι ενθουσιαστικές εκδηλώσεις συχνά υπερβαίνουν τα αποδεκτά όρια και γίνονται βία. Βία στα γήπεδα, στις παλαίστρες, μεταξύ οπαδών. Είδαμε στις μέρες μας το αποτέλεσμα τέτοιας βίας με το φόνο ενός νεαρού παιδιού από οπαδούς της αντίθετης ομάδας. Εδώ πιστεύω πως το κράτος μπορεί να επέμβει με τη νόμιμη καταστολή του και με τη συναίνεση του λαού, θέτοντας υπό έλεγχο κάθε οικονομική ατασθαλία που γίνεται στον τομέα των αθλημάτων. Χαίρομαι βλέποντας τον αγώνα όταν νικάει η ομάδα μου (αν και δεν είμαι βέβαιος γιατί υποστηρίζω αυτήν και όχι άλλη). Χειροκροτώ όμως όταν βάλει γκολ η αντίπαλη ομάδα με ένα θεαματικό τρόπο, που αγγίζει τα όρια του απιθάνου. Εκείνη τη στιγμή όμως εγώ κινδυνεύω, καθισμένος στις εξέδρες των οπαδών της ομάδας μου που βλέποντάς με να χειροκροτώ το θεαματικό γκολ που έβαλε η αντίπαλη ομάδα με απειλούν.

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, fimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 5 Φεβρουαρίου 2022

Από νέος είχα διαπιστώσει πως τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, εφημερίδες και ραδιόφωνο τότε, δεν έδιναν αντικειμενική εικόνα της πραγματικότητας. Τότε ήταν άμεση ή έμμεση η παρέμβαση του κράτους που είτε επέβαλλε είτε ανεχόταν τη λογοκρισία. Ο Ριζοσπάστης ήταν εκτός νόμου και στα χωριά δεν ρωτούσαν “αν ήλθαν οι εφημερίδες”, αλλά “αν ήλθαν οι Ακρόπολες”. Υπήρχαν βέβαια και “κεντρώες” εφημερίδες που απηχούσαν τις απόψεις των “κεντρώων” κομμάτων. Αλλ΄ αυτό δεν σήμαινε αντικειμενικότητα, αλλά άλλου είδους λογοκρισία. Αυτά σε γενικές γραμμές βέβαια. Ως σήμερα δεν έχουν αλλάξει πολύ τα πράγματα. Γι΄ αυτούς τους λόγους δεν αγόραζα εφημερίδες ούτε άκουγα τις ειδήσεις στο ραδιόφωνο. Αντ΄ αυτών, κάθε πρωί, μεταβαίνοντας στη δουλειά μου, κοντοστεκόμουν στο περίπτερο της γειτονιάς και διάβαζα τα πρωτοσέλιδα όλων των εφημερίδων. Αν κάποια είδηση με ενδιέφερε ιδιαίτερα, αγόραζα το φύλλο.

Δεν έχουν αλλάξει πολύ τα πράγματα έκτοτε. Βέβαια δεν υπάρχει πια η τότε λογοκρισία. Κι αυτό φθάνει μερικές φορές στην υπερβολή, καθώς πλήθος από νοθευμένες ειδήσεις φθάνουν στο κοινό. Συνήθως είναι αυτές που πολλοί θα ήθελαν να ακούσουν. Τώρα, συνταξιούχος, δεν βγαίνω κάθε μέρα από το σπίτι μου, δεν περνώ από κάποιο περίπτερο, αλλά καθισμένος στο γραφείο μου διαβάζω τις ειδήσεις στο Google. Αναρωτιέμαι. Είναι κι αυτές αμερόληπτες;

Τι θα πει όμως “είδηση”; Ειδήσεις είναι πληροφορίες τεκμηριωμένες για κάποιο γεγονός, το σύνολο των γεγονότων, όπως ανακοινώνονται από το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και τις εφημερίδες, Δεν με ικανοποιεί αυτός ο ορισμός. Για μένα η είδηση πρέπει να υπηρετεί ένα σκοπό, είναι χρήσιμη για τη λήψη αποφάσεων από εμένα και από την κοινωνία γενικά γύρω μου. Αλλιώς μου φαίνεται κουτσομπολιό, έστω και αν διασπείρεται από τα ΜΜΕ. Πόσο υπηρετούν τέτοιο σκοπό λοιπόν οι ειδήσεις που διαβάζω στο Google;

Μια κατηγορία είναι γεγονότα που γίνονται οπουδήποτε στον κόσμο. Εξωτερικές ειδήσεις. Μπορεί να είναι πολιτικά, οικονομικά, επιστημονικά κλπ, σημαντικές, αλλά λαβαίνουν χώρα σε οποιαδήποτε γωνιά του κόσμου. Πολύτιμες, διότι ποτέ στο παρελθόν δεν θα μαθαίναμε, και μάλιστα τόσο άμεσα, τέτοιες πληροφορίες, που έστω και απόμακρες, μπορούν να μας επηρεάζουν. Η συμμαχία ΗΠΑ, Αυστραλίας, Ηνωμένου Βασιλείου, όσο μακριά και αν είναι, μπορεί να μας επηρεάζει, αφού έχομε εμπορικές και πολιτικές σχέσεις και με τις τρεις χώρες, αλλά και με την Κίνα, εναντίον της οποίας στρέφεται. Η αποκάλυψη ενός αστεροειδή που φλερτάρει τη γη μας, όσο λίγες και αν είναι οι πιθανότητες να μας συναντήσει, μας ενδιαφέρει. Μας θυμίζει πως πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι, διότι, όσο απίθανη και αν είναι, μια τέτοια σύγκρουση θα σημάνει πολλά για όλο τον πλανήτη μας. Και ίσως να έχουμε πια οι άνθρωποι τα μέσα να αποσοβήσουμε τέτοια απειλή. Το ίδιο μια πανδημία.

Υπάρχουν και οι εσωτερικές ειδήσεις, που είναι κυρίως πολιτικής και οικονομικής φύσης, αλλά και πληροφορίες για τον καιρό, την κοινωνική υγεία κλπ. Όσο κι αν περιορίζεται η σημασία τους σε μας κυρίως, η επίδρασή τους στη ζωή μας είναι τόσο άμεση και παρούσα, που συναγωνίζονται σε σπουδαιότητα τις εξωτερικές ειδήσεις.

Από κει και πέρα, υπάρχει μια κατηγορία, οι αθλητικές ειδήσεις. Δεν πολυκαταλαβαίνω πώς οι αθλητικές ειδήσεις μπορούν να επηρεάζουν τη ζωή μας. Όμως από την αρχαιότητα ως σήμερα οι αθλητικές δραστηριότητες γίνονταν πασίγνωστες. Τις τελευταίες δεκαετίες τα αθλητικά δρώμενα έχουν προσλάβει και διαστάσεις τζόγου, όπως είναι το ΠΡΟΠΟ. Τα στοιχήματα δίνουν και παίρνουν διεθνώς. Και η αγνότητα που υπήρχε στην αρχαιότητα με την απλή αλλά τόσο μεγάλη τιμή που δινόταν στην αριστεία έχει νοθευθεί με τις απάτες που μπορούν να περιβάλλουν το τζόγο. Οι αθλητικές ειδήσεις καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος των ειδήσεων σε όλα τα ΜΜΕ. Όσοι γίνονται επώνυμοι από τους αθλητικούς αγώνες, θεωρούνται (και στην αρχαιότητα γινόταν έτσι ως ένα βαθμό) κατάλληλοι για αλλότριες θέσεις, συχνά πολιτικές. Γίνονταν στρατηγοί ή ηγούνταν εξεγέρσεων, όπως ο Κύλων που έφερε στους Αθηναίους το Κυλώνειο άγος. Και στα σύγχρονα χρόνια στον τόπο μας είδαμε να μας εκπροσωπούν στη βουλή αθλητές, προπονητές κλπ.

Μια άλλη μεγάλη κατηγορία είναι οι ιστορίες επωνύμων. Λυπάμαι, δεν με ενδιαφέρουν. Καθόλου δεν με νοιάζει αν ένας ηθοποιός, τηλεπαρουσιαστής, αθλητής, ερωτεύτηκε, παντρεύτηκε, χώρισε, απάτησε το(η) σύντροφό του(ης) ή μεταφέρθηκε από το ένα κανάλι στο άλλο. Τα εν οίκω μη εν δήμω. Κι όμως τέτοιες ειδήσεις προσλαμβάνουν τεράστια έκταση στο φάσμα των ειδήσεων που προβάλλονται από τα ΜΜΕ. Αφορούν όχι κοινωνικές ομάδες, αλλά συγκεκριμένα πρόσωπα, που έχουν εντυπωθεί μέσα μας, μάς παρασύρουν σα να τους βλέπουμε από την κλειδαρότρυπα. Μας σκανδαλίζουν. Αυτό αυξάνει την ακροαματικότητα και αναγνωσιμότητα και επομένως αυξάνει τις πιθανότητες να πιαστούμε από διαφημίσεις και προπαγάνδα που συνοδεύουν (χωρίς την άδειά μας) τις ειδήσεις που μας προσφέρονται. Προπάντων εκτρέπουν την προσοχή μας από τα σημαντικά γεγονότα. Αν θες να μάθεις ό,τι σε ενδιαφέρει, θα πληροφορηθείς και ό,τι δεν σε ενδιαφέρει, αλλά νοιάζει άλλους να φτάσει ως εσένα.

Επιπλέον, δεν λείπει η λογοκρισία από τέτοια μετάδοση ειδήσεων, που πολλές είναι προπαγανδιστικές. Θυμάμαι μια ανάρτηση στο Facebook που συνέκρινε τη Βόρεια Κορέα με τις ΗΠΑ. Η παρουσίαση ήταν τέτοια που οι συνθήκες στη Βόρεια Κορέα φαίνονταν συντριπτικά καλύτερες από εκείνες στις ΗΠΑ. Δεν υπήρχαν άνεργοι, ανασφάλιστοι, αγράμματοι, ενώ η χώρα τους δεν έστελνε στρατό έξω από τον τόπο της να ελέγχει άλλα κράτη. Έκανα τις αναγκαίες κινήσεις για να σώσω το μήνυμα αυτό και, ώσπου να κάνω ό,τι έπρεπε, η ανάρτηση είχε αφαιρεθεί. Πόσο λοιπόν τα ΜΜΕ πρέπει να προφυλάσσουν από προπαγανδιστικές ειδήσεις, από εξυβρίσεις, συκοφαντίες, προτροπές σε βία ή ανώμαλες σεξουαλικές πράξεις; Τα κράτη έχουν θεσπίσει ποινές σε όσους διαδίδουν τέτοιες “ειδήσεις”. Από την άλλη, η διαφήμιση είναι ένα είδος προπαγάνδας που αφορά όμως ιδιώτες, όχι το δημόσιο. Και από αυτήν είναι που βγάζουν το ψωμί τους τα ΜΜΕ.

Πώς λοιπόν να αντιδράσουμε; Δεν παίρνομε ποτέ σα δεδομένο κάτι που ακούσαμε ή είδαμε. Οι γνώσεις μας είναι αυτές που οι άλλοι μας έχουν ταΐσει. Εκείνο που μπορεί να είναι μοναδικά δικό μας είναι η βούλησή μας, το τι θέλομε. Αλλά κι αυτό σχηματίζεται μέσα μας διττά. Από τη μια είναι τα εισαγόμενα ερεθίσματα έναντι των οποίων παίρνομε θετική ή αρνητική στάση, αλλά μπορεί να είναι νόθα. Από την άλλη είναι η ταλαντούμενη βούλησή μας, που σχηματίζεται μέσα μας με μόνη αιτία την πάροδο του χρόνου. Τελικά, συγκρατούμε, με επιφύλαξη, ό,τι μαθαίνομε αναζητώντας το.