ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΔΙΛΗΜΜΑ

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 30 Αυγούστου 2022

            Θέλω να πάω στο απέναντι πεζοδρόμιο. Καθώς διασχίζω το δρόμο έχω ένα ελάχιστο φόβο μην πέσει επάνω μου κάποιος απρόσεκτος οδηγός. Τέλος πάντων, φτάνω απέναντι και ανακουφίζομαι. Σε μιαν άλλη περίπτωση βρίσκομαι στο μέσο του δρόμου. Τα αυτοκίνητα διασταυρώνονται μπρος μου και πίσω μου και δεν είμαι βέβαιος αν θέλω να συνεχίσω ή να γυρίσω πίσω. Τώρα, ναι, έχω μεγαλύτερο φόβο, που αγγίζει τα όρια του άγχους. Όποτε βρίσκομαι σε ένα δίλημμα, δεν έχω πάρει απόφαση, άγχομαι.

Έχω πολιτικά διλήμματα. Προσπαθώ να αποφεύγω στα άρθρα μου τις πολιτικές συζητήσεις, αλλά είναι μέσα στη ζωή μας, καθώς βλέπω αυτές τις μέρες τη λυσσαλέα αντιπαράθεση μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης για τις υποκλοπές. Νομίζω πως όλες οι κυβερνήσεις έχουν να παρουσιάσουν, θετικές και αρνητικές θέσεις. Για την παρούσα π.χ. θαυμάζω τον τρόπο που κατάφερε να στρέψει τη διεθνή, ιδίως την Αμερικανική, κοινή γνώμη προς όφελός μας στο θέμα των διαφορών μας με τη γείτονα χώρα. Παράλληλα, είμαι απόλυτα σύμφωνος με τη δημιουργία συμμαχιών με άλλες γειτονικές χώρες, μια πολιτική που την ξεκίνησε η προηγούμενη κυβέρνηση και τη συνεχίζει με μεγάλη επιτυχία η σημερινή. Συμφωνώ επίσης με τους εξοπλισμούς μας που, δυστυχώς, τους κρίνω απαραίτητους. Και σε άλλα πολλά, αναλογιζόμενος και τις συγκυρίες που αντιμετώπισε, την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, με τις συνέπειές του σε όλο τον κόσμο. Δεν μπορώ όμως να συμφωνήσω σε όλα.

Το Σύνταγμά μας ορίζει, σωστά πιστεύω, πως υποχρέωση του κράτους μας είναι να μεριμνά όχι μόνο για τους πολίτες της επικράτειάς μας, αλλά και για ολόκληρο το έθνος μας που είναι σκόρπιο παντού στον πλανήτη μας. Οι διατάξεις όμως αυτές δεν έχουν, νομίζω, επαρκή σαφήνεια. Δεν υποχρεώνουν να κάνουμε κάτι συγκεκριμένο. Και ομολογουμένως δεν είναι καθόλου εύκολο. Ωστόσο, είναι προφανές ότι στις αποφάσεις του κράτους μας δεν είναι δυνατό να αγνοούνται τα συμφέροντα των Κύπριων αδελφών μας, των Ελληνοαμερικανών, Ελληναυστραλών, Ελληνοκαναδών κλπ. Η σημερινή κυβέρνηση, στην αρχή του Ρωσοουκρανικού πολέμου έστρεψε, σωστά, την προσοχή των Ελλήνων πολιτών στους πολυάριθμους Έλληνες που ζουν ακόμη στον Πόντο, ιδίως στη Μαριούπολη. Όμως στη συνέχεια έστειλε όχι μόνο, σωστά, ανθρωπιστική βοήθεια στους Ουκρανούς, αλλά και όπλα εναντίον των Ρώσων. Πέρα από το ότι έτσι αποκτήσαμε ξαφνικά έναν αναπάντεχο εχθρό και μάλιστα έναν από τους τρεις παραδοσιακά φίλους μας από τότε που, μαζί με Άγγλους και Γάλλους βοήθησαν στο Ναβαρίνο στην απελευθέρωσή μας από τον Οθωμανικό ζυγό, πάψαμε ξαφνικά να νοιαζόμαστε για τους Έλληνες της Μαριούπολης που τώρα βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο των Ρώσων.

Και ήλθε τώρα το θέμα των υποκλοπών. Η ΕΥΠ, υπό τον έλεγχο του πρωθυπουργού, παρακολουθούσε τα τηλέφωνα ενός πολιτικού αρχηγού της αντιπολίτευσης. Η δικαιολογία είναι ότι η ΕΥΠ φροντίζει για την εθνική ασφάλεια. Όλοι οι αρμόδιοι, και ο πρωθυπουργός, αρνούνται να απαντήσουν στο ερώτημα πώς ο αρχηγός του αντίπαλου κόμματος απειλούσε την εθνική ασφάλεια. Μα αν ήταν πραγματικά ύποπτος, αυτό πρέπει να το γνωρίζει ο λαός που αύριο θα κληθεί να τον ψηφίσει. Και αν οι λόγοι δεν είναι λόγοι εθνικής ασφάλειας, τότε ποιοι είναι; Αυτά γίνονται και γίνονταν βέβαια και σε άλλα κράτη, την εποχή του Στάλιν, του Watergate στις ΗΠΑ και σε άλλα καθεστώτα που ερωτοτροπούν προς τον ολοκληρωτισμό. Ασφαλώς τα θέματα εθνικής ασφάλειας δεν μπορούν να είναι γνωστά σε όλο τον κόσμο.

Το πρώτο άρθρο του Συντάγματός μας ορίζει ότι: “Θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία. Και όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα”. Μα πώς θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία όταν αυτή περιορίζεται από το Σύνταγμα, που, μάλιστα, έχει αποφασιστεί όχι από το λαό, αλλά από τους βουλευτές, δηλαδή τους εκπροσώπους των κομμάτων; Ξεκινώντας από κάποιες αντιφάσεις στο πρώτο άρθρο του Συντάγματος, πώς να λειτουργήσει σωστά αυτό το πολίτευμα; Αυτός ο ίδιος θεμελιώδης νόμος του κράτους μας ορίζει (άρθρο 110) ότι όλα τα άρθρα του μπορούν υπό όρους να αναθεωρηθούν εκτός από (ουσιαστικά) το πρώτο άρθρο του. Αλλά αυτό το Σύνταγμα αντικατάστησε το προηγούμενο που όριζε το πολίτευμά μας ως “βασιλευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία”, και είχε αντίστοιχο άρθρο που απαγόρευε την αναθεώρηση του θεμελιώδους άρθρου του. Με άλλα λόγια, το ισχύον Σύνταγμά μας αυτοαναιρείται, δεν είναι έγκυρο για πολλαπλούς λόγους.

Το πρόβλημα του απορρήτου όμως και της συλλογής πληροφοριών για εθνική ασφάλεια είναι υπαρκτό και θεμιτό. Υπάρχει δημοκρατικός, αντιολοκληρωτικός, τρόπος να βρεθεί λύση; Πιστεύω ναι. Η δημοκρατία παρέχει λύσεις. Ο Θεμιστοκλής, μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας είπε στους Αθηναίους να του δώσουν εν λευκώ την άδεια για να κάνει ένδοξη την πατρίδα τους, αλλά δεν μπορεί να τους αποκαλύψει τον τρόπο, διότι η αποκάλυψή του θα κατέστρεφε το σχέδιο. Οι Αθηναίοι δίστασαν. Του ζήτησαν να πει το σχέδιό του στον πολιτικό του αντίπαλο, τον Δίκαιο Αριστείδη, και αν αυτός συμφωνήσει, θα συμφωνούσε και ο λαός. Έτσι κι έγινε. Και ο Αριστείδης είπε στο δήμο ότι πραγματικά το σχέδιο του Θεμιστοκλή θα έκανε τους Αθηναίους κυρίαρχους σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Αλλά θα σήμαινε αιώνιο όνειδος για την Αθήνα. Ο λαός το απέρριψε. Αργότερα μαθεύτηκε ποιο ήταν: Την ώρα που όλοι οι Έλληνες γλεντούσαν μεθυσμένοι για τη μεγάλη νίκη τους κατά των βαρβάρων, να πάνε οι Αθηναίοι να κάψουν το στόλο τους! Ναι, αυτή είναι η δημοκρατική διαδικασία. Ναι, είναι αναγκαία η ύπαρξη της ΕΥΠ και οι μυστικές παρακολουθήσεις που κάνει εναντίον οποιουδήποτε τον θεωρεί ύποπτο. Αυτή η υπηρεσία όμως πρέπει να βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο του λαού. Όχι του Ανώτατου Άρχοντα, όχι του αρμόδιου υπουργού ή του πρωθυπουργού, όχι μιας βουλής που αποτελείται από εκπροσώπους των κομμάτων, αλλά του ίδιου του λαού. Κι αυτός ορίζει έναν Αριστείδη, μια επιτροπή βουλευτών κληρωμένων από το λαό, και μόνον αυτή έχει το δικαίωμα να ελέγχει οποιαδήποτε ΕΥΠ.

Θα είχα απαλλαγεί από το πολιτικό άγχος μου, αν τα αντιπολιτευόμενα κόμματα ήταν σαφώς καλύτερα. Δυστυχώς, η πρωτοφανής αναξιοπιστία τους, η διάπραξη παρόμοιων ενεργειών και η γενική ανικανότητά τους, όπου συχνά, αντί αντεπιχειρημάτων επιστρατεύουν προσωπικές επιθέσεις, και δεν συνεχίζω, διότι αυτή τη στιγμή εστιάζομαι στις επίκαιρες κυβερνητικές τοποθετήσεις, με κάνει να απορρίπτω το σύνολο του πολιτικού συστήματός μας. Το άγχος μου μένει. Δυστυχώς!

ΣΟΒΑΡΟΣ

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 27 Αυγούστου 2022

Σοβαρός είναι κάποιος σημαντικός, με κύρος ή που έχει συνέπειες, ο προσεκτικός, όχι επιφανειακός, χωρίς αστεία (Βικιλεξικό). Λίγο αόριστος μου φαίνεται ο ορισμός. Για παράδειγμα, τίποτε δεν εμποδίζει, νομίζω, ένας σοβαρός άνθρωπος να κάνει χιούμορ. Τι ακριβώς εννοώ εγώ μ΄ αυτή τη λέξη;

Γεννιόμαστε με κάποια εφόδια, ανατομικά και φυσιολογικά, που καθορίζονται από την προίκα μας, που κληρονομήσαμε από το είδος μας και τους γονείς μας. Πάνω σ΄ αυτή τη βάση, από την πρώτη στιγμή που γεννιόμαστε αρχίζομε να σχηματίζουμε εξαρτημένα αντανακλαστικά, δηλαδή, να συνηθίζουμε, να μαθαίνουμε. Αυτά αθροίζονται όσο μεγαλώνομε και απ΄ αυτά διαμορφώνεται η συμπεριφορά μας. Το ολοκλήρωμα αυτής της συμπεριφοράς, δηλαδή ο συνηθισμένος τρόπος που φερόμαστε, αντανακλά την προσωπικότητά μας. Είναι αυτή το σύνολο των ιδιαίτερων ψυχικών και πνευματικών χαρακτηριστικών και των τρόπων συμπεριφοράς ενός ατόμου. Ένα από τα στοιχεία της προσωπικότητας, είναι η σοβαρότητα του ατόμου.

Η σοβαρότητα στηρίζεται κυρίως στο λογικό στοιχείο της ανθρώπινης ψυχής. Τα άλλα δύο είναι το συναισθηματικό και το βουλητικό. Αυτό που κυρίως χαρακτηρίζει το σοβαρό άνθρωπο είναι ότι στη συμπεριφορά του βαραίνει πολύ το μέλλον, όχι μόνο το παρελθόν και το παρόν. Τα ζώα ενεργούν ανάλογα με τα εξωτερικά ερεθίσματα που δέχονται και τις εσωτερικές, σαν ταλαντώσεις, ωθήσεις τους. Αντιδρούν π.χ. απομακρυνόμενα από επώδυνα ερεθίσματα, αλλά και υπείκοντας σε περιοδικές επιθυμίες που δεν προκαλούνται από εξωτερικά σήματα, όπως είναι η πείνα, η δίψα κλπ. Αυτά όλα είναι αιτίες του τρόπου που φερόμαστε και μας ωθούν από το παρόν και το παρελθόν. Οι άνθρωποι όμως, με τον αναπτυγμένο Λόγο μας, φερόμαστε και ελκόμενοι από ένα σκοπό, που είναι βέβαια μελλοντικός. Και αυτό είναι, νομίζω, το κρίσιμο στοιχείο της σοβαρότητας. Το ψάρι, πεινώντας, βλέπει το δόλωμα και το τρώει, έτσι που πιάνεται στο αγκίστρι. Κάπως έτσι συμπεριφέρονται και οι περισσότεροι άνθρωποι. Οι σοβαροί όμως σκέφτονται τι θα γίνει μετά. Και με αυτή τη στάση, βλέπουν με καχυποψία κάθε δόλωμα κι έτσι αυξάνονται οι πιθανότητες να το αποφύγουν.

Η σοβαρότητα είναι χαρακτηριστικό όχι μόνο κάποιων ατόμων, αλλά και κοινωνιών. Όταν ήμουν μικρός, αλλά και ως την ώριμη ενηλικίωσή μου, έβλεπα χαλάσματα στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, τη Σύρο, και σημάδια βλημάτων σε μεγάλους τοίχους. Ο παππούς μου μού είχε πει πως είχαν γίνει από το Χαμιδιέ. Αυτό ήταν ένα Τουρκικό ελαφρύ θωρηκτό-καταδρομικό που τον Ιανουάριο 1913 είχε έλθει μέσα στη νύχτα στη Σύρο και τη βομβάρδισε, χωρίς κανένας να το εμποδίσει. Έτυχε όμως τότε να έχουμε μια σοβαρή κυβέρνηση – σπάνιο γεγονός στον τόπο μας. Αν το θρυλικό θωρηκτό Αβέρωφ ερχόταν να το αντιμετωπίσει, θα έμενε αφύλακτος ο Ελλήσποντος και ο Οθωμανικός στόλος θα μπορούσε να βγει ανενόχλητος στο Αιγαίο. Η κυβέρνησή μας τότε δεν κατάπιε το δόλωμα. Τα τελευταία χρόνια, κάποιος μικρόνους, χωρίς την άδεια της κυβέρνησης, ύψωσε την Ελληνική σημαία στα Ίμια, που αμφισβητούσαν την Ελληνικότητά τους οι Τούρκοι. Αυτοί έστειλαν το στόλο τους. “Να κάνουμε απόβαση;” ρώτησαν τον Ντεμιρέλ. “Είναι κανένας πάνω στο νησί;”, αντιρώτησε αυτός. “Όχι!”. “Τότε κάνετε απόβαση”. Σε καιρό ειρήνης ένας μόνο κάτοικος μπορεί να κρατήσει το νησί. Ο δυνάμεις μας μπορούσαν τότε να επέμβουν και είχαν σαφή υπεροπλία. Όμως η στρατιωτική απάντησή μας θα σήμαινε γενικευμένο πόλεμο και γι΄ αυτόν δεν είμαστε προετοιμασμένοι. Οι Ευρωπαίοι εταίροι μας τότε δεν σήκωναν το τηλέφωνο, οι Αμερικανοί όμως επεμβήκανε και επήλθε αποτροπή του πολέμου, με μια κατάσταση όπως ήταν πριν από το επεισόδιο. Μόνο που αυτή τη φορά η αμφισβήτηση της κυριότητας των Ιμίων από Τουρκική έγινε διεθνής. Ο τότε πρωθυπουργός ευχαρίστησε επίσημα τους Αμερικανούς και κατηγορήθηκε από πολλούς μετά, ιδίως αντιπολιτευόμενους και στρατιωτικούς κύκλους, για το δισταγμό του να απαντήσουμε στους Τούρκους όπως τους άξιζε. Κρίνετε τώρα σεις το βαθμό σοβαρότητας.

Προβλήματα ανάλογα αντιμετωπίζομε και σήμερα, που δεν είναι μόνο στρατιωτικά, αλλά και οικονομικά. Δε μιλώ μόνο για τις προκλήσεις των Τουρκικών αεροπλάνων που πετούν πάνω από τα Ελληνικά εδάφη μας και κάνουν έρευνες μέσα στην ΑΟΖ του τόπου μας. Όταν η τιμή της βενζίνης έχει πολλαπλασιαστεί, συμπαρασύροντας τα πάντα σε άνοδο των τιμών, έτσι που για να φάμε ψωμάκι πληρώνομε σχεδόν τα διπλάσια από όσο πριν από λίγους μήνες, και όταν με την δικαιολογημένα αυξανόμενη δυσαρέσκεια των πολιτών είναι πιθανό να αναγκαστεί η κυβέρνηση να καταφύγει σε πρόωρες εκλογές, ο πειρασμός για παροχές είναι μεγάλος. Πόσο αντέχει η σοβαρότητα της κυβέρνησης; Σκέφτομαι, αλλά μπορεί να κάνω και λάθος. Η ευθύνη του άφρονος που ύψωσε ανεύθυνα τη σημαία μας στα Ίμια είναι τεράστια και είχε δυσάρεστες συνέπειες. Όχι μόνο διεθνοποιήθηκε η αμφισβήτηση των Ιμίων, αλλά και αυξήθηκε η εξάρτησή μας από τη Μεγάλη Δύναμη. Τώρα; Παρακαλώ, σκεφτείτε, και μην επηρεαστείτε από τη δική μου σκέψη. Ηθικά σκεπτόμενος, λέω ότι κάναμε άριστα που στείλαμε ανθρωπιστική βοήθεια στους Ουκρανούς. Ίσως θα έπρεπε και μεγαλύτερη, διότι αυτή σώζει ζωές. Η αποστολή όμως όπλων μάς δημιούργησε εχθρό μια μεγάλη δύναμη που σ΄ αυτήν, πριν από 200 χρόνια, μαζί με την Αγγλία και τη Γαλλία χρωστάμε την απελευθέρωσή μας από τους Οθωμανούς. Τέτοια απρόκλητη εχθρική στάση εκ μέρους μας δυσκολεύει σήμερα ακόμη περισσότερο τις δυνατότητες ενεργειακής βοήθειας από τον εχθρό που κατασκευάσαμε, με όλες τις οικονομικές συνέπειες. Άσε που θέτει σε κίνδυνο τους Έλληνες που κατοικούν εκεί (Μαριούπολη κλπ).

Η αντιπολίτευσή μας συναγωνίζεται επάξια την κυβέρνηση, μάλλον την υπερφαλαγγίζει, σε λαϊκισμό. “Δώστε στο λαό που πεινάει!”, κραυγάζει. Κι ύστερα; “Θα αναγκαστούν να μας βοηθήσουν οι εταίροι μας!”, είναι η λογική της. Το ότι το αγκίστρι θα χωθεί πιο βαθιά μέσα μας δεν φαίνεται να απασχολεί τους πολιτικούς μας.

Σε σημαντικό βαθμό βέβαια δεν φταίνε οι πολιτικοί, αλλά και ο λαός που δε θέλει να χάσει τη βολή του. Η σχέση όμως είναι καθαρά πελατειακή. Οι πολιτικοί δηλαδή δεν κάνουν ό,τι θέλει ο δήμος, αλλά ό,τι θέλουν οι ψηφοφόροι τους, που είναι μια οργανωμένη μειοψηφία. Η δημοκρατική διέξοδος, υπενθυμίζω, είναι δύο ειδών. Για τα μεγάλα θέματα, που δεσμεύουν την πατρίδα μας για πολλά χρόνια, η λύση είναι το δημοψήφισμα, αφού έχει προηγηθεί εξαντλητική συζήτηση στη βουλή και στην κοινή γνώμη. Για πιο καθημερινά θέματα, η λύση είναι η απόφαση της βουλής, όπου οι βουλευτές πρέπει να είναι κληρωμένοι και όχι εκλεγμένοι. Η επιλογή των βουλευτών με κλήρωση αποκλείει προφανώς την πελατειακή σχέση, που αποτελεί προτροπή στο λαϊκισμό. Σοβαρότητα, κύριοι!

ΠΟΙΟΣ ΝΙΚΑΕΙ;

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimittissideris. wordpress.com

Πρωινός Λόγος Τρίκαλα, 25 Αυγούστου 2022

Οι πόλεμοι είναι συχνοί στην ανθρώπινη ιστορία. Αναμενόμενο, καθώς ο πόλεμος μεταξύ ομοειδών ζώων είναι σύμφυτος με την ύπαρξη κοινωνίας – και ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ζώο. Ο πόλεμος όμως είναι συχνά απόφαση κάποιων ανθρώπων. Στην απόφαση αυτή βαρύνει πολύ η αντίληψη για το πόσο πιθανή είναι η νίκη. Εναλλακτικά, περιμένει η ήττα και αλλάζει η τακτική, καθώς η έμφαση τίθεται τότε στους όρους της ήττας. Τι κάνει όμως πιθανή τη νίκη; Η προφανής απάντηση είναι: ο ισχυρότερος. Είναι όμως πάντοτε έτσι; ή τι κάνει κάποιον να είναι ισχυρότερος από τον αντίπαλό του;

Το σκάκι είναι ένα ωραίο πρότυπο πολέμου. Αρχίζει με ίσες δυνάμεις των αντιπάλων. Διέπεται από κανόνες, που κάποιοι είναι υποχρεωτικοί, όπως τι κινήσεις μπορεί να κάνει κάθε πιόνι, και άλλοι είναι προαιρετικοί, που η εμπειρία έχει δείξει ότι αυξάνουν τις πιθανότητες της νίκης. Αυτοί βέβαια μας ενδιαφέρουν. Το παιχνίδι αρχίζει με ακριβώς ίσες δυνάμεις των αντιπάλων. Αυτό σημαίνει ότι αν κανένας από τους δύο δεν κάνει κανένα λάθος, οι πιθανότητες είναι ότι θα λήξει με ισοπαλία. Συνήθως όμως κάποιος κάνει μια λανθασμένη κίνηση και χάνει ένα πιόνι. Από κει και πέρα, ο άλλος έχει υπεροπλία και, αν δεν κάνει κι αυτός κανένα λάθος, η νίκη είναι σαφώς δική του. Κι όμως η υπεροπλία δεν είναι το παν. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η διάταξη των δυνάμεων. Αν ο αντίπαλός μου έχει υπεροπλία, αλλά εγώ έχω ένα στρατιώτη που με μια κίνηση φτάνει στην απέναντι σειρά, αυτός θα γίνει πανίσχυρη βασίλισσα και τώρα εγώ έχω την υπεροπλία με αναμενόμενη δική μου νίκη. Όχι σπάνια λοιπόν, η διάταξη των δυνάμεων έχει μεγαλύτερη αξία από την υπεροπλία. Έτσι, ο καλός σκακιστής σχεδιάζει και προσφέρει σαν δόλωμα ένα πιόνι του. Ο αντίπαλος το παίρνει, αλλά η διάταξη των δυνάμεων γέρνει τώρα υπέρ του πρώτου. Σημασία έχει λοιπόν η πρόβλεψη των κινήσεων του αντιπάλου. Στον πραγματικό πόλεμο, θυμάμαι, μας έλεγαν πως “αν ο εχθρός γνώριζε τι θα κάνει ο εχθρός, πάντα θα νικούσε ο εχθρός”. Και τώρα αρχίζει η σημασία της πληροφόρησης. Αν οι Γερμανοί γνώριζαν πού ακριβώς θα γίνει η απόβαση των συμμάχων, που τελικά έγινε στη Νορμανδία, θα είχαν αποσύρει τις δυνάμεις τους από κάθε άλλο μέρος και θα τις είχαν συγκεντρώσει εκεί και η έκβαση του πολέμου θα είχε αλλάξει.

Η υπεροπλία λοιπόν έχει σημασία, αλλά μεγαλύτερη αξία έχει η στρατηγική, καθώς μπορεί να ανατρέψει την υπεροπλία. Ακόμη μεγαλύτερη σημασία έχει η πληροφόρηση που μπορεί να συγκεντρώσει τοπική υπεροχή, έστω και αν στο γενικό πεδίο δεν υπάρχει, και η τοπική νίκη να ανατρέψει την ισορροπία δυνάμεων. Στο σκάκι έχουν επινοηθεί πια υπολογιστικές μέθοδοι, με δυνατότητα να προβλέπουν ασύλληπτο αριθμό κινήσεων του αντιπάλου. Τελικά οι ικανοί υπολογιστές νίκησαν κατά κανόνα τους ικανότερους ανθρώπους σκακιστές. Και τώρα άρχισε η μάχη της τεχνητής νοημοσύνης. Ποιο σκακιστικό πρόγραμμα είναι το ισχυρότερο; Έπαιξαν σκάκι δύο ηλεκτρονικοί υπολογιστές με διαφορετικά προγράμματα ο καθένας. Το ένα πρόγραμμα μπορούσε να προβλέπει ένα τεράστιο συνδυασμό κινήσεων. Το άλλο μπορούσε να προβλέπει πολλές κινήσεις, όχι όμως τόσες όσο ο πρώτος. Είχε όμως μιαν επιπλέον ικανότητα: μπορούσε να μαθαίνει! Και σε ένα μεγάλο τουρνουά μεταξύ ηλεκτρονικών προγραμμάτων, εκείνο με την ικανότητα να μαθαίνει επικράτησε στα περισσότερα παιχνίδια πάνω στον υπολογιστή που ήδη ήξερε περισσότερα!

Σε μια αναμέτρηση λοιπόν, τουλάχιστον στο πρότυπο του ζατρικίου, η δυνατότητα για μάθηση είναι εκείνη που προπάντων μετράει περισσότερο για την έκβαση μιας αναμέτρησης. Και για να μεταφερθούμε τώρα στην πραγματική μας ζωή, αυτή τη στιγμή δεχόμαστε μια απειλή από μια γειτονική χώρα με την οποίαν ανήκομε στην ίδια συμμαχία. Είναι σαφώς ισχυρότερη. Έχει οκταπλάσιο αριθμό κατοίκων και αντίστοιχα μεγαλύτερη οικονομία και εξοπλισμό. Δεν αποκλείεται σε μια μάχη να υπερισχύσουμε. Όταν έγινε η κρίση στα Ίμια, είχαμε στην περιοχή υπεροπλία, θα μπορούσαμε να είχαμε αποφύγει την απόβαση. Αυτό όμως θα σήμαινε γενικευμένο πόλεμο, για τον οποίον δεν είμαστε προετοιμασμένοι. Επομένως, σωστά δεχθήκαμε ένα συμβιβασμό, που ήταν, έστω και οριακά, σε βάρος μας. Το ερώτημά μου όμως είναι, πόσο καλά είμαστε πληροφορημένοι για τις κινήσεις του αντιπάλου και, προπάντων, πόσο βελτιωνόμαστε, μαθαίνοντας όλο και περισσότερο πώς να τις προβλέπουμε; Εννοώ τούτο. Όλοι ξέρουν ότι ένας πόλεμος, οποιαδήποτε και αν είναι η έκβασή του, στο τέλος καταλήγει σε εξασθένηση και των δύο μερών, που γίνονται έτσι ευάλωτα σε άλλες δυνάμεις. Οι Τούρκοι ήδη το νοιώθουν στο πορτοφόλι τους πόσο βαρύ είναι το κόστος της αντιπαλότητας του κράτους τους εναντίον μας. Κι όμως, η πλειονότητά τους έχει πεισθεί ότι αυτή η αντιπαλότητα είναι προτιμότερη, έστω και αν οδηγήσει σε πόλεμο. Με τι επιχειρήματα το έχει δεχθεί; Στην Ελλάδα δεν φθάνουν άμεσα αυτά τα επιχειρήματα, παρά μόνον όσα επιλέγουν οι δικοί μας δημοσιογράφοι να σερβίρουν. Όσο και αν αγανακτήσω, εγώ θα ήθελα να παρακολουθήσω συζητήσεις στην TV μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων καλά εκπαιδευμένων δημοσιογράφων. Οι δημοσιογράφοι όμως, παρά την ελευθερία που έχει καθένας τους, στο σύνολό τους εξυπηρετούν κατά πλειοψηφία τα συμφέροντα της εκάστοτε κυβέρνησης – αλλιώς θα στερηθούν τα σημαντικά προνόμια που έχουν  – και σε μικρότερο βαθμό τα συμφέροντα της εκάστοτε αντιπολίτευσης. Στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως κυβέρνηση και αντιπολίτευση συμπίπτουν στο να προπαγανδίζουν αισιοδοξία. Αν δεν το κάνουν, θα δυσαρεστήσουν τους πολίτες που, έτσι δεν θα τους ψηφίσουν. Στην Τουρκία η αντιπολίτευση επικρίνει όλες τις κινήσεις της κυβέρνησης, συχνά μάλιστα στο σημείο να φυλακίζονται δημοσιογράφοι και πολιτικοί, αλλά στο θέμα της αντιπαλότητας με την Ελλάδα, όλοι σε γενικές γραμμές συμφωνούν και μάλιστα αμιλλώνται σε ιαχές εθνικοφροσύνης. Δεν διαφέρουν οι δικοί μας πολιτικοί πολύ σ΄ αυτό. Μα, αν παρουσιασθούν στο κοινό μας τα επιχειρήματα του Τουρκικού κράτους, μήπως κάποιοι από τους δικούς μας πολίτες θα πεισθούν για την ορθότητά τους και αυτό θα μειώσει την αποτρεπτική μας ισχύ; Όχι, λέω! Ακόμη και αν κάποιοι πεισθούν πως έχουν κάπου δίκιο οι αντίπαλοί μας, η Αλήθεια ποτέ δεν εξασθενεί. Απέναντι στα δικά τους επιχειρήματα, η σωστή δική μας πληροφόρηση θα περιλαμβάνει τα δικά μας αντεπιχειρήματα. Ιδίως μάλιστα αν από αυτή τη διαδικασία μαθαίνουμε, η ισχύς μας διαρκώς θα αυξάνεται, παρά την εγκαταστημένη σήμερα υπεροπλία των αντιπάλων. Ικανότητα για μάθηση: Ο κυριότερος παράγοντας της επικράτησης των ανθρώπων πάνω στην υπόλοιπη φύση.

ΑΧΡΗΣΤΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 23 Αυγούστου 2022

Καθένας θέλει οτιδήποτε. Και αυτό που θέλει μπορεί να αλλάζει διαρκώς. Η βούλησή του καθορίζεται αφενός από εξωτερικά ερεθίσματα, που μπορεί να είναι ευχάριστα ή δυσάρεστα και αφετέρου από εσωτερικά, όπως είναι η πείνα, η δίψα κλπ που έχουν περιοδικό, αυτόματο, σαν ταλαντώσεις, χαρακτήρα. Οι άνθρωποι, για ποικίλους λόγους, έχομε προικισθεί με την ικανότητα να ζούμε σε κοινωνίες ή σε αγέλες. Τα ζώα ζουν υποχρεωτικά είτε σαν αγέλες, όπως τα περισσότερα σπονδυλωτά ή σαν κοινωνίες, όπως τα μυρμήγκια, οι μέλισσες κλπ. Προτιμήσαμε, εδώ και μερικές χιλιάδες χρόνια να ζούμε κοινωνικά, όταν αρχίσαμε να παράγουμε τα αναγκαία, αντί να τα συλλέγουμε. Από τη στιγμή που σχηματίσθηκαν κοινωνίες, οι άνθρωποι δεν μπορούμε να επιζήσουμε έξω από αυτές. Μόνο θεοί ή θηρία μπορούν, λέει ο Αριστοτέλης. Οι κοινωνίες όμως επιβάλλουν στον καθένα περιορισμούς, με λιγότερο ή περισσότερο βίαια μέσα. Οι περιορισμοί έχουν σκοπό αφενός να μη σκορπίσει το κεφάλαιο, η αναπαραγόμενη περιουσία που έχει σχηματισθεί και στηρίζει την επιβίωση της κοινωνίας και αφετέρου να μη συγκρούονται οι βουλήσεις του ενός με του άλλου.

Για να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός σχηματίζεται το δίκαιο, οι θεσμοθετημένοι κανόνες ενδοκοινωνικής διαβίωσης. Για να επιβληθούν οι κανόνες πρέπει να προέρχονται από μια δύναμη ανώτερη από των ανθρώπων. Ένας τρόπος είναι να δεχόμαστε μια μεταφυσική προέλευσή τους. Οι Εβραίοι υπακούν στους νόμους του Μωυσή, που πιστεύουν πως του τους υπαγόρευσε ο Θεός. Αργότερα, για χιλιάδες χρόνια οι κοινωνίες εφάρμοζαν νόμους που τους υπαγόρευε ο βασιλιάς, που ήταν “ελέω Θεού” βασιλιάς. Με ποικίλες επαναστάσεις, όπως η Αμερικανική, η Γαλλική κλπ, οι βασιλιάδες καταργήθηκαν, διότι αναγνωρίσθηκε ότι κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να είναι ανώτερος από τον άλλον. Στη θέση του έφεραν τη βούληση του λαού. Καθώς όμως καθένας, όπως προαναφέρθηκε, θέλει κάτι διαφορετικό από τους άλλους και μάλιστα μπορεί να αλλάζει, οι κανόνες που ρυθμίζουν τη ζωή των ανθρώπων πρέπει να εκφράζουν την αφηρημένη έννοια της περιρρέουσας ασαφούς επικρατούσας βούλησής τους. Αυτοί οι κανόνες αποτελούν το “φυσικό” δίκαιο ή την ηθική της κοινωνίας. Από τη στιγμή όμως που γίνεται αυτή η επικρατούσα βούληση συνειδητή εξίσου σε όλους, σχηματίζεται το τυπικό “δίκαιο”, οι ισχύοντες νόμοι. Αυτοί οι νόμοι είναι εξίσου υπερανθρώπινοι όπως όσοι έχουν μεταφυσική προέλευση, αλλά στηρίζονται στη βούληση των υπαρκτών, αισθητών, μελών της κοινωνίας.

Μοιάζει ωραίο το σύστημα, αλλά, στην εφαρμογή του ανακύπτουν ποικίλα προβλήματα. Η κοινωνία αλλάζει διαρκώς. Ακόμη και αν καθένας έμενε με σταθερή βούληση, οι συνθήκες αλλάζουν, ενώ κάποιοι πεθαίνουν, άλλοι γεννιόνται, κάποιοι φεύγουν, άλλοι έρχονται. Επομένως η γνήσια επικρατούσα κοινωνική βούληση διαρκώς εξελίσσεται. Αν η βούληση της κοινωνίας αλλάζει, αλλά οι νόμοι μένουν αμετάβλητοι, μοιραία θα υπάρξει αυξανόμενη διάσταση μεταξύ δικαίου και ηθικής. Διαρκώς η διαφορά τους θα μεγεθύνεται, ώσπου να φθάσει η αντίθεση σε κρίσιμο σημείο και να επέλθει μια ποιοτική μεταβολή, αλλαγή κυβέρνησης ή και καθεστώτος. Οπωσδήποτε, η κοινωνία χρειάζεται ένα σταθερό πλαίσιο για να μη διαλυθεί και η ύπαρξή του απαιτεί κάποιους να το επιτηρούν. Αυτοί μπορεί να είναι ιερείς, πολιτικοί, πλούσιοι, απόγονοι αρχόντων, ιδίως των πρώτων οικιστών της περιοχής κλπ. Όποιοι και αν είναι νοιάζονται να μη χάσουν την εξουσία τους. Η ίδια αυτή εξουσία εμπεριέχει κανόνες που εξασφαλίζουν τη διατήρησή της. Κανόνες περιττοί διατηρούνται. Έτσι προκύπτει η μάστιγα της γραφειοκρατίας. Κάποιου βαθμού γραφειοκρατία είναι απαραίτητη για τους λόγους που αναφέρθηκαν, δηλαδή τη διατήρηση ενός σταθερού νομικού πλαισίου, αλλά η υπερβολή της ανακόπτει την πρόοδο, διαρκή προσαρμογή στις υπάρχουσες εξελίξεις. Η γραφειοκρατία αποτελεί την αδράνεια σε μια κοινωνία. Χωρίς αυτήν θα βολοδέρναμε σα φτερό στον άνεμο. Με υπερβολή της μένομε ακίνητοι και βαλτωνόμαστε.

Η συντήρηση στα θεσμοθετημένα δεν αφορά μόνο την πολιτική, αλλά και όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας, ό,τι πραγματικά εξελίσσεται στο σύνολο, ερήμην του καθενός. Μπορεί να αφορά τη γλώσσα. Ο πατέρας της Νεοελληνικής Γραμματικής Μανόλης Τριανταφυλλίδης σημειώνει ότι “Ἰδανικὴ ὀρθογραφία μιᾶς γλώσσας εἶναι ἐκείνη ποὺ δείχνει με ξεχωριστὸ γράμμα τὸν κάθε φθόγγο καὶ ποὺ κάθε γράμμα της ἒχει πάντα τὴν ἲδια φωνητικὴ ἀξία, τὴν ἲδια προφορὰ” και απαριθμεί πολλά γράμματα που είναι πια περιττά στη σύγχρονη γραφή μας, ενώ, όταν επινοήθηκαν βέβαια σήμαιναν κάτι. Οι θεματοφύλακες της συντήρησης εμποδίζουν αποτελεσματικά την απαλλαγή από τα περιττά. Θυμίζει τη δυσκολία να χάσουν τα περιττά κιλά όσοι έχουν συνηθίσει να τρώνε πολύ.

Η θρησκεία είναι άλλος παράγοντας που εμποδίζει την εξέλιξη. Πέρα από την ενδεχόμενη προσωπική ανάγκη για μια υπερφυσική πίστη, οι θρησκείες είχαν σημαντική χρησιμότητα για τη διατήρηση της κοινωνικής ενότητας. Έλεγχαν τα υπαρξιακά κοινωνικά γεγονότα. Ιερείς ήταν αυτοί που έλεγχαν γάμους, εισαγωγή στην κοινωνία (π.χ. βάπτιση, περιτομή κλπ), κηδείες κλπ. Για να πείθουν όσο γίνεται χωρίς την εφαρμογή άμεσης βίας, χρησιμοποιούσαν τα θρυλούμενα θαύματα των ιδρυτών τους. Η επιτυχής έκβαση μιας επιθυμητής προσπάθειας απαιτεί επίμονη προσπάθεια για να συμβεί κάτι που είναι δυνατό, αλλά όχι πολύ πιθανό. Το να συμβεί το αδύνατο είναι μαγική απάτη. Αυτή η σύγχυση μεταξύ απατηλής μαγείας και θαύματος συνεχίζεται με συχνά σοβαρές επιβλαβείς συνέπειες, ενώ για μια σύγχρονη πίστη τέτοια απάτη είναι περιττή. Η Υπέρμαχος Στρατηγός έσωσε την Πόλη από τους βαρβάρους όχι σπέρνοντας τον όλεθρο στους εχθρούς, αλλά προτρέποντας το λαό, διαμέσου των υπηρετών της ιερέων, αντί να προσεύχεται στις εκκλησίες να τρέξει στις πολεμίστρες. Από την άλλη, είναι αρκετοί που παρασύρονται σήμερα από την αδράνεια που διατηρεί τη σύγχυση και πέθαναν αρνούμενοι να εμβολιασθούν κατά της υπάρχουσας πανδημίας.

Παρά τα παραπάνω, η κατάργηση κάποιων “περιττών” κανόνων που εξακολουθούν να ισχύουν για ακατανόητους λόγους, ενδέχεται να έχει σοβαρές συνέπειες. Οι λόγοι που τους είχαν επιβάλει αφορούσαν γεγονότα σημαντικά, αλλά τόσο σπάνια που δεν τα βάζει ο νους μας. Απαγορεύεται να χτίζουμε οικήματα σε κάποιες θέσεις. Η ανάγκη να στεγαστεί ο κόσμος μπορεί να είναι πιεστική. Οι απαγορευμένες θέσεις όμως πολύ σπάνια μπορεί να πλημμύρισαν ή να κάηκαν. Αν αυτό έγινε μια φορά πριν από δυο γενιές, είναι δυνατό, έστω και ελάχιστα πιθανό, να ξαναγίνει οποτεδήποτε. Εξάλλου, οι θεματοφύλακες των συντηρητικών και άχρηστων πια, κανόνων, θα αντιδράσουν βίαια στην αλλαγή αφού κλονίζεται η εξουσία τους και η ζημιά που θα γίνει από τη σύγκρουση θα είναι μεγαλύτερη από την ανοχή των περιττών κανόνων. Κι όμως η απαλλαγή από τα περιττά βάρη είναι απαραίτητη για την επιβίωση.

Ο Χάρτης της Πατρίδας μου

Και το αχαρτογράφητο κράτος

Δημήτρης Α. Σιδερής, Αρθρογράφος

Ομότιμος καθηγητής καρδιολογίας

Huffington Post, 21/08/2022 09:17 EEST

BGBLUE VIA GETTY IMAGES

Αγαπώ την πατρίδα μου. Αν μπορώ, θα προσπαθήσω να το αποφύγω, αλλά, αν χρειαστεί, είμαι έτοιμος να χύσω το αίμα μου γι΄ αυτήν, να χάσω και τη ζωή μου. Ναι, αλλά ποια είναι η πατρίδα μου;

Θυμάμαι πριν από αρκετές δεκαετίες, στην αντιπαράθεση του μείζονος Καραμανλή με τον διάμεσο Παπανδρέου, όταν ο δεύτερος, αντιπολίτευση, φώναζε: ”Επιτέλους, δημοσιεύστε το χάρτη της Ελλάδας!”. Μου φαινόταν αυτονόητο το αίτημα. Στον τοίχο του σχολείου είχαμε, θυμάμαι, αναρτημένο ένα χάρτη.

Αυτόν διδάχθηκα, ήταν όμως αυτός ο επίσημος χάρτης μας; Μάλλον όχι. Στην κάτω δεξιά γωνιά του, σαν σε ένθετο, υπήρχε και ο χάρτης της Κύπρου. Τα Δωδεκάνησα δεν περιλαμβάνονταν τότε, ενώ δεν υπήρχε καμιά διαχωριστική γραμμή από τις γείτονες χώρες. Ήταν ”γεωφυσικός”, όχι πολιτικός, χάρτης.

Πολλά χρόνια αργότερα, σε ένα αεροδρόμιο στη Βρετανία είδα διαφημιστικά τουριστικά φυλλάδια, Ένα από αυτά ήταν για την Ελλάδα. Στην πρώτη σελίδα υπήρχε ένας χάρτης της πατρίδας μας. Περιλάμβανε και τη Βόρειο Ήπειρο, όχι όμως τη Θράκη και τα Ανατολικά νησιά μας. Ο Ανδρέας είχε δίκιο. Επιτέλους, χρειαζόμαστε έναν επίσημο χάρτη της επικράτειάς μας. Έγινε κυβέρνηση, παντοδύναμος ηγέτης του κράτους μας, αλλά χάρτη της Ελλάδας ακόμη δεν έχω δει. Μιας Ελλάδας που μας ζει και την υπερασπιζόμαστε.

Στο μεταξύ βλέπομε την Τουρκία να παρουσιάζει χάρτες όπου το μισό Αιγαίο και ό,τι περιλαμβάνεται σ΄ αυτό είναι Τουρκικά. Ακόμη και η Κρήτη. Θα μου πείτε, αυτοί δεν είναι επίσημοι χάρτες τους τουρκικού κράτους. Όμως αυτή είναι αδρά η πολιτική των γειτόνων μας.

Πριν από ένα αιώνα οι Νεότουρκοι προσπάθησαν να επιβάλουν – και σε μεγάλο βαθμό το πέτυχαν – ένα ομογενές κράτος στον τύπο των δυτικών εθνών-κρατών. Η συνταγή ήταν απλή. Το κράτος αποφάσισε ότι πουθενά δεν θα υπήρχαν Χριστιανοί σε ποσοστό πάνω από 5-10%. Υπήρχαν όμως σε πολλές περιοχές Χριστιανοί, Ελληνορθόδοξοι και Αρμένιοι, που αποτελούσαν την πλειοψηφία και, μάλιστα, είχαν στα χέρια τους το μεγαλύτερο βάρος της οικονομίας, έτσι που στους Τούρκους παρουσιάστηκαν ως εκμεταλλευτές του Τουρκικού λαού.

Υπάρχουν αδιάσειστα τεκμήρια γι΄ αυτό, τα έχουν αναδείξει σοβαροί Τούρκοι μελετητές, όπως ο Taner Akçam, αλλά και αρκετοί άλλοι, που γι΄ αυτό βρίσκονται στη φυλακή. Το κράτος διέτασσε την απομάκρυνσή τους από τον τόπο τους, αλλά στην πορεία άτακτες παραστρατιωτικές μονάδες, οι Τσέτες, τους εξόντωναν, ενώ το κράτος έκανε τα στραβά μάτια. Η εξόντωση γινόταν βέβαια ευχαρίστως, καθώς συνοδευόταν και από γενναία λεηλασία. Έγιναν έτσι οι γενοκτονίες των Αρμενίων, που έχουν αναγνωριστεί παγκόσμια, και των Ποντίων.

Το μεγαλύτερο μέρος των Ελληνορθόδοξων, 1,5 εκατομμύρια ψυχές, αναγκάστηκε ο πρωθυπουργός της ηττημένης Ελλάδας, Ελ. Βενιζέλος, να τους ανταλλάξει με 600 χιλιάδες Τούρκους που βρίσκονταν στον Ελληνικό χώρο. Αν δε δεχόταν τότε την ανταλλαγή, αυτοί οι άνθρωποι, εγκαταστημένοι στη Μικρά Ασία από τον καιρό του Τρωικού πολέμου και παλιότερα, θα αφανίζονταν, όπως τα υπόλοιπα αδέλφια τους Πόντιοι και Αρμένιοι. Τέτοιος ακρωτηριασμός του Ελληνισμού, κάτω από τα αδιάφορα βλέμματα όλων των συμμάχων μας δεν έχει ξαναγίνει στη μακραίωνη ιστορία μας.

Ο Ελληνισμός, ως έθνος, στην ακμή του άρχιζε από την Ιβηρική Χερσόνησο και έφθανε ως την Ινδία, περιλαμβάνοντας τη Βόρεια Αφρική και τη νότια Ευρώπη. Βαθμιαία συρρικνώθηκε, χωρίς να γίνει όμως ενιαίο κράτος. Ακόμη και στη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αυτός ο Ελληνισμός, αυτό το έθνος, με τη γλώσσα και το μοναδικό πολιτισμό του ηγεμόνευε σε όλα τα Βαλκάνια, στη Μικρά Ασία κι ακόμη παραπέρα.

Γι΄ αυτό κάποιοι διανοητές θεωρούν ότι η Εθνική Επανάστασή μας απέτυχε παταγωδώς, διότι συρρίκνωσε αυτό τον εκτεταμένο Ελληνισμό σε ένα κρατίδιο που περιλάμβανε την Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και μερικά νησάκια. Παρά τη λογική που περικλείει ο συλλογισμός, δεν μπορώ να συμφωνήσω. Το παιχνίδι δεν είχε ακόμη χαθεί.

Σε μια από τις σπάνιες περιπτώσεις που η Ελλάδα έκανε πολιτική χωρίς την άδεια των προστατών της, στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων, το Ελληνικό κράτος επεκτάθηκε σε περιοχές που είχαν καθυπεροχήν Έλληνες κατοίκους. Ο μοναδικός Ελληνικός πολιτισμός που αναφέρθηκα περιλάμβανε τη θρησκεία, τη γλώσσα και άλλα, που το κυριότερό τους ήταν η οργάνωσή της με βάση τις μικρές κοινοτικές ομάδες.

Στην Ελλάδα δεν είχε προϋπάρξει, όπως στη Δύση, φεουδαρχία, από την οποίαν με τη Γαλλική Επανάσταση και άλλα παρόμοια γεγονότα, έγινε απελευθέρωση. Αφού επιλέξαμε να είμαστε έθνος-κράτος, οφείλαμε να περισώσουμε την παράδοσή μας. Η θρησκεία περισώθηκε.

Ως προς τη γλώσσα, επικαλούμαι χαρακτηριστικά το Γερμανό γλωσσολόγο και πράκτορα του Κάιζερ Weigand Gustav: ”Τα ελληνικά σχολεία που στήθηκαν παντού σε πόλεις και χωριά δεν ήταν σε θέση να λειτουργήσουν αφομοιωτικά εξαιτίας ακριβώς της δύσκολης γραπτής γλώσσας, η οποία διαφέρει εντελώς από την διαδεδομένη λαϊκή γλώσσα. Αν η λαϊκή ελληνική ήταν και η γραπτή ελληνική, τότε θα γίνονταν η κοινή γλώσσα όλων των χριστιανικών λαών της Μακεδονίας”.

Ο πατέρας της σύγχρονης Γραμματικής Μ. Τριανταφυλλίδης διατύπωσε (1941) με τον εναργέστερο τρόπο, ότι ”Ὀρθογραφία σημαίνει σωστὸ γράψιμο, ἀπόδοση με γραπτὰ σύμβολα τῶν φθόγγων τῆς ζωντανῆς λαλιᾶς. Ἰδανικὴ ὀρθογραφία μιᾶς γλώσσας εἶναι ἐκείνη ποὺ δείχνει με ξεχωριστὸ γράμμα τὸν κάθε φθόγγο καὶ ποὺ κάθε γράμμα της ἒχει πάντα τὴν ἲδια φωνητικὴ ἀξία, τὴν ἲδια προφορὰ”. Ως σήμερα, η αυτονόητη αυτή αρχή όχι μόνο δεν εφαρμόστηκε, αλλά και αντιμετωπίζεται περιφρονητικά, με βδελυγμία, σαν ένα είδος προδοσίας της Ελληνικής παράδοσης. Ως προς τη διοίκηση σε μικρές κοινότητες, αυτή σημαίνει ότι, με την καθημερινή συμβίωσή τους οι κάτοικοι αυτορυθμίζονται χωρίς ουσιαστική ανάγκη μιας αστυνομίας. Αυτοελέγχονται, αυτοπεριορίζονται, αυτοβοηθιούνται κι όταν βρεθούν σε ανάγκη δεν αναφωνούν: ”Μα, επιτέλους, πού είναι το κράτος;”

Με την Επανάστασή και με τους αγώνες των προγόνων μας απελευθερωθήκαμε από τον Οθωμανικό ζυγό, όχι από μια φεουδαρχία, που δεν προϋπήρξε. Σε αντιστάθμισμα δεχθήκαμε ένα κράτος που, σε συνεργασία με ξένους παράγοντες, βλέπει την κοινωνία ως κατεχόμενο εχθρό. Στις δύσκολες στιγμές μας περιμένομε αυτούς τους ξένους, από τους οποίους εξαρτόμαστε, να μας σώσουν. Και όσο αυτοί μας σώζουν και όχι εμείς τους εαυτούς μας, τόσο περισσότερο αυξάνεται η εξάρτηση (έως υποδούλωση) σ΄ αυτούς.

Τους ξένους οφείλομε να τους έχουμε φίλους, όχι προστάτες! Αυτό το κράτος το μη δημοκρατικό, μη αντιπροσωπευτικό, με τη δυναστική κομματοκρατία, σαν εκλεγμένη απόλυτη μοναρχία (Γ. Κοντογιώγης), εξακολουθεί να είναι αχαρτογράφητο. Ή εξακολουθούμε να αγνοούμε αν το χάρτη τον γνωρίζει ο στρατός ή το κτηματολόγιο, πάντως όχι ο Ελληνικός λαός.

***

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 18 Αυγούστου 2022

Συχνά ακούω ότι “ο τουρισμός είναι η βαριά βιομηχανία της Ελλάδας”. Πραγματικά, ο τόπος μας είναι ευλογημένος με μεγάλη ποικιλία πανέμορφων περιοχών που παρέχουν ευχαρίστηση στον τουρίστα. Αυτός ταξιδεύει για ευχαρίστηση ή διακοπές, όχι για δουλειά. Η λέξη τουρισμός έχει ξένη προέλευση. Στην Ελλάδα έχομε τον περιηγητή. Αυτός, λέει το λεξικό, ταξιδεύει με σκοπό την ψυχαγωγία ή τη μόρφωση. Συχνή είναι η σύγχυση μεταξύ των δύο εννοιών. Δεν είναι όμως ταυτόσημες. Η περιήγηση περιλαμβάνει απαραιτήτως τη μόρφωση και δεν αποκλείει τη δουλειά. Ο πρώτος θρυλικός περιηγητής ήταν ο Οδυσσέας. Συχνά μας παρουσιάζεται στο σχολείο ως ο ήρωας που, κατά την Οδύσσεια, αντιμετώπισε τρομερά τέρατα, τους Λαιστρυγόνες, τους Κύκλωπες, τους Λωτοφάγους κλπ. Ακόμη και τον κάτω κόσμο επισκέφθηκε. Ο Οδυσσέας δεν ήταν το πρότυπο του ηρωισμού. Κατάφερε να φτάσει στο σκοπό του, στην Ιθάκη, έχοντας χάσει όλους του συντρόφους του. Εκεί με απάτη σκότωσε την αφρόκρεμα των ντόπιων αρχόντων, τους μνηστήρες, ενώ ενδιάμεσα έζησε με πανέμορφες νύμφες, την Κίρκη, την Καλυψώ, τη Ναυσικά κλπ. Κι όμως εξυμνείται με ένα από τα πιο αριστουργηματικά ποιήματα που έχουν γραφτεί ποτέ. Υμνήθηκε από τους Έλληνες και το λόγο τον λέει με απόλυτη σαφήνεια ο Όμηρος: “πολλῶν δ᾽ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω“. Υμνήθηκε διότι είδε πολλών ανθρώπων τις πολιτείες και έμαθε τον τρόπο που σκέφτονταν. Πολλοί μεγάλοι αρχαίοι σοφοί ήταν περιηγητές. Ο Σόλων, ο Θαλής, ο Πλάτων, ο Ηρόδοτος, ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης, αργότερα ο Παυσανίας και πλήθος άλλων, ήταν μεγάλοι περιηγητές. Τα ταξίδια τους κατά κανόνα συνοδεύονταν από εμπορικές δραστηριότητες, με τις οποίες εξασφάλιζαν τα έξοδά τους, αλλά η δίψα τους για μάθηση ήταν το κυρίαρχο στοιχείο. Τα ταξίδια τους δεν ήταν μόνο απόκτηση γνώσης, αλλά και ανταλλαγή. Όχι μόνον προϊόντων, εμπόριο δηλαδή, αλλά και γνώσεων με τους ντόπιους. Ακριβώς αυτή η απόκτηση των γνώσεων που επιζητούσαν ήταν η κύρια πηγή της ευχαρίστησής τους. Τι τεράστια διαφορά από τον τουρισμό!

Η περιήγηση έχει ένα ισχυρό θετικό στοιχείο, συλλογή γνώσης και εμπειριών. Ο τουρισμός έχει ένα αρνητικό στοιχείο. Ο τουρίστας διακόπτει τη δουλειά του, κάνει διακοπές. Δεν ενδιαφέρεται να μάθει πώς ζουν άλλοι άνθρωποι, ενώ ο ίδιος παύει να εργάζεται. Η εργασία όμως δεν θα έπρεπε να θεωρείται ως ένα κουραστικό βιοποριστικό επάγγελμα, αλλά μάλλον μια δημιουργική δραστηριότητα που κάτι προσφέρει στην κοινωνία. Αλλά και οι υποδοχείς τους συμπεριφέρονται διαφορετικά. Φυσικά, η επαγγελματική δραστηριότητα δεν μπορεί να είναι συνεχής. Χρειάζεται μια περιοδική διακοπή. “Βίος  ἀνεόρταστος  μακρὰ  ὁδὸς  ἀπανδόκευτος” έλεγε ο Δημόκριτος, η συνεχής εργασία είναι σαν μια μακρά οδός χωρίς πανδοχείο για ανάπαυση. Και ο Μωυσής θεσμοθέτησε τη διακοπή: ” Ἓξ ἡμέρας ἔργα καὶ ποιήσεις πάντα τὰ ἔργα σου. Τῇ δὲ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ σάββατα Κυρίῳ τῷ Θεῷ σου“. Μόνο που η διακοπή την έβδομη ημέρα δεν έχει σκοπό την ανάπαυση, αλλά την αφιέρωση στο Θεό, δηλαδή στα κοινά ενδιαφέροντα. Στη Συναγωγή συζητιόνται τα προβλήματα της κοινωνίας, το ίδιο γίνεται στην παραδοσιακή ενοριακή εκκλησία. Οι περιηγητές είναι “ξένοι” στους υποδοχείς τους, προστατεύονται από τον Ξένιο Δία. Οι οικοδεσπότες σπεύδουν να μεριμνήσουν γι΄ αυτούς, εφόσον βέβαια δεν έρχονται ένοπλοι για να τους κατακτήσουν. Οι τουρίστες τούς είναι πελάτες στους οποίους οφείλουν να κάνουν τους υπηρέτες. Μπορεί και να τους εκμεταλλεύονται. Ο τουρισμός υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής των οικοδεσποτών.

Μα γίνεται διαφορετικά; Πιστεύω, ναι. Με τον τουρισμό, τα “τουριστικά επαγγέλματα” εργάζονται λίγους μήνες εντατικά, ενώ τον υπόλοιπο χρόνο ζουν παρασιτικά, ξοδεύοντας ό,τι κέρδισαν το καλοκαίρι. Όμως ο τουρισμός εξαρτάται απόλυτα από δυνάμεις που δεν ελέγχομε. Ένας πόλεμος οπουδήποτε, μια πανδημία, μια διεθνής οικονομική κρίση μπορεί να μηδενίσει τη “βαριά βιομηχανία” μας. Το ουσιώδες είναι ότι κάθε τουριστικός τόπος θα όφειλε να έχει μια δική του καινοτομία, μια βιοτεχνία που παράγει, αν είναι δυνατό, ό,τι δεν παράγεται αλλού. Επιτυχημένο παράδειγμα στον τόπο μας είναι το Μέτσοβο, όπου υπάρχουν 3-4 σημαντικές βιοτεχνίας, οινοποιία, τυροκομία, ξυλουργία, υφαντουργία κλπ. Η μη εξάρτηση των κατοίκων από τη μοναδικότητα του τουρισμού, επιτρέπει στον τόπο να έχει τουρισμό όλο το χρόνο. Και αυτό με τη σειρά του δίνει τη δυνατότητα να έχει πνευματικές δραστηριότητες, επιστημονικά συνέδρια, εορτασμούς με ανταμώματα π.χ. Βλάχων από όλα τα Βαλκάνια, εκθέσεις εικαστικών τεχνών κλπ, να αντιμετωπίζει τους τουρίστες περισσότερο σαν περιηγητές. Οι πνευματικές δραστηριότητες, βλέπω ελπιδοφόρα να αναπτύσσονται στον τόπο μας, ιδίως μετά το έναυσμα από την πρωτοβουλία μιας υπουργού με διεθνή καλλιτεχνική παρουσία. Όμως δεν φθάνει.

Το ουσιώδες είναι, όπως είπαμε, η τοπική δημιουργία. Κι αυτό σημαίνει εκμετάλλευση των φυσικών, γεωγραφικών και κλιματικών πόρων στους οποίους η χώρα μας πλεονεκτεί από πολλές άλλες. Κάθε νησάκι και βραχονησίδα, που, με κατάλληλη φροντίδα από την κυβέρνηση μπορεί να κατοικηθεί, οφείλει να γίνει παραγωγός ενέργειας, αιολικής, ηλιακής ή και κυματικής. Και επιπλέον καλλιεργητής θαλασσινών, ιχθύων, οστραδοδέρμων, μαλακίων κλπ. Και ακόμη επεξεργαστής αυτών των προϊόντων. Το ίδιο, κάθε εγκαταλειμμένο ορεινό χωριό πρέπει επίσης να επανακατοικηθεί και να αναπτύξει πρωτογενή και δευτερογενή οικονομία, καλλιέργειες, βοσκές και επεξεργασία των προϊόντων τους. Αυτά όλα θα γίνουν κράχτες τουρισμού, αλλά και περιηγητών, που θα έρχονται να διδαχθούν πώς τα κάνομε όλα αυτά. Οι δικοί μας, είναι παράδοση πια, πηγαίνουν στα “πολιτισμένα” κέντρα για μετεκπαίδευση, αλλά πρέπει να τους δοθούν κίνητρα για να επανακάμπτουν στον τόπο τους και να μεταφέρουν σε μας τα φώτα που απέκτησαν στις “φωτισμένες” χώρες της Δύσης και της Ανατολής, του Βορρά και του Νότου.

Η πώληση της γης μας σε διψασμένους για εξοχικούς παραδείσους ξένους τουρίστες είναι αυτό που πρέπει, όσο γίνεται, να αποφευχθεί. Δεν επιτρέπεται, για να χορτάσουμε την πείνα μας, να σφάζουμε την όρνιθα που γεννά τα χρυσά αβγά. Και χρυσά αβγά γεννά η γη μας η ευλογημένη, αν της το επιτρέψουμε. Φυσικά δεν είπα όχι στον τουρισμό. Οπωσδήποτε όμως λέω όχι στην εξάρτησή μας από αυτόν. Αντίθετα, η περιήγηση πρέπει να ενισχυθεί. Έχουν πολλά να μάθουν από μας οι ξένοι. Όχι, δεν είναι “κουτόφραγκοι”, όμως ξέρουν ό,τι δεν ξέρομε εμείς και αγνοούν πολλά από όσα εμείς γνωρίζομε. Ας ξαναρχίσουμε να εμπιστευόμαστε τους εαυτούς μας, ας ξαναζωντανέψουμε την παραδοσιακή μας ροπή στην καινοτομία. Όλα αυτά θα ενισχύσουν όχι μόνο την οικονομία μας, αλλά και το έθνος μας, επεκτείνοντας την εθνικοοικονομική μας δραστηριότητα σε όλη την αμφισβητούμενη επικράτειά μας.

ΠΟΙΟΣ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ;

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 16 Αυγούστου 2022

Ποιος πρέπει να παίρνει τις αποφάσεις; Προφανώς όποιος μπορεί να κρίνει. Ποιος είναι αυτός; Πάλι προφανής η απάντηση, αλλά ακόμη και για το προφανές χρειάζεται μερικές φορές να ακούσουμε τη γνώμη μιας αυθεντίας. Αριστοτέλης: “Για ορισμένα πράγματα ή πράξεις δεν είναι ο κατασκευαστής ο μοναδικός και ο καλύτερος κριτής, αλλά μπορούν να κρίνουν τα έργα του και μη ειδικοί στην τέχνη του. Για παράδειγμα ένα σπίτι δεν το κρίνει μόνον ο κατασκευαστής του, αλλά καλύτερα το κρίνει ο χρήστης του. Επίσης το πηδάλιο του πλοίου το κρίνει καλύτερα ο πλοίαρχος από τον κατασκευαστή του και τα φαγητά του συμποσίου ο συνδαιτυμόνας και όχι ο μάγειρος”.

Η λήψη μιας απόφασης, ωστόσο, δεν είναι απλή. Χρειάζεται πρώτα επιλογή στόχου. Τι θέλομε να κάνουμε; Στη συνέχεια προγραμματισμός. Πώς, περνώντας από ποια στάδια, θα φτάσουμε το σκοπό μας; Και, τελικά, αξιολόγηση. Είναι αυτό που κάναμε ό,τι προσδοκούσαμε; ταιριάζει με ό,τι είχαμε θέσει σα σκοπό; Τώρα γίνεται πιο προφανής η αρμοδιότητα καθενός. Ο χρήστης θα αποφασίσει το σκοπό, ανάλογα με τα θέλω του και ο ίδιος θα είναι ο τελικός αξιολογητής. Ωστόσο, ο ειδικός, ο κατασκευαστής, είναι εκείνος που θα κάνει τον προγραμματισμό. Η συζήτηση μεταξύ τους είναι απαραίτητη. Ο σκοπός που έθεσα μπορεί να μην είναι επιτεύξιμος. Θέλω να πάω στον Άρη, αλλά αυτή τη στιγμή δε γίνεται ή, άλλες φορές, το κόστος για την επίτευξή του σκοπού μου δεν το αντέχω. Πρέπει να αλλάξω στόχο.

Για να το δούμε τώρα στα καθημερινά προβλήματα μιας κοινωνίας. Ποιος παίρνει αποφάσεις για τη λειτουργία μιας επιχείρησης, π.χ. ενός εργοστασίου; Ο ιδιοκτήτης; Ο τεχνικός; Οι εργαζόμενοι; Μήπως το κοινό, οι καταναλωτές; Σύμφωνα με τον παραπάνω συλλογισμό, οι πιο αρμόδιοι είναι οι καταναλωτές. Δε χρειάζεται φιλοσοφία. Αν τα προϊόντα δεν αρέσουν, δεν θα αγοραστούν και η επιχείρηση θα κλείσει, ο ιδιοκτήτης θα φαλίρει, ενώ οι τεχνικοί και οι εργαζόμενοι θα μείνουν άνεργοι. Οι επιχειρήσεις πρέπει να παράγουν ό,τι είναι αναγκαίο. Φυσικά αυτό δεν γίνεται σήμερα. Οι επιχειρήσεις επιδιώκουν τη διαρκή αύξηση της παραγωγής και με κάθε μέσο να διεγείρουν την επιθυμία των καταναλωτών για την αγορά του μη αναγκαίου. Χρειάζομαι κάποια ρούχα για να μην κρυώνω. Οι βιομηχανίες όμως παράγουν διαρκώς ενδύματα που είναι της “μόδας” και με πείθουν να τα αγοράζω τακτικά, χωρίς να έχουν φθαρεί όσα είχα αγοράσει προηγουμένως. Βλάφτει αυτό; Ναι, πολύ! Τα κεφάλαια έπρεπε να στραφούν προς δραστηριότητες όπως οι δημόσιες μεταφορές, η δημόσια στέγαση, οι δημόσιες σχολές, τα δημόσια πάρκα, θέατρα και ούτω καθεξής. Αυτό μπορεί να γίνεται με κρατικές παρεμβάσεις, αλλά όχι αναγκαστικά. Η αρχαία δημοκρατία με τους υποχρεωτικούς χορηγούς της έχει δείξει ένα τρόπο. Εξάλλου, οι καταναλωτές συχνά επιθυμούν το μη αναγκαίο, σε βάρος του αναγκαίου, να αλλοτριώνονται, να παραιτούνται από τη βούλησή τους υπακούοντας τη βούληση κάποιων άλλων.

Οι εργαζόμενοι είναι η άλλη ομάδα που δεν μπορεί να αγνοηθεί η γνώμη της. Ο εργαζόμενος βρίσκεται σε καταναγκαστική εργασία. Αν δε δουλέψει, δεν έχει να φάει και πεθαίνει. Όσοι συμμερίζονται αυτή την άποψη, επικαλούνται το: “Ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτω”. Αυτή είναι όμως μια διαστροφή των όσων λέει ο Παύλος στους Θεσσαλονικείς: “Εἲ τις οὐ θέλει ἐργάζεσθαι μηδὲ ἐσθιέτω“. Ακόμη κι αυτό το βρίσκει ανεπαρκές ο Erich Fromm. Γι΄ αυτόν, κάθε ανθρώπινη ύπαρξη έχει ένα αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα να ζήσει, ανεξάρτητα αν εκτελεί ή όχι ένα κοινωνικό καθήκον. Έχει το δικαίωμα να τον μεταχειρίζονται με τον ίδιο τρόπο τουλάχιστον, που μεταχειρίζεται κανείς το σκύλο ή τη γάτα του, που δεν χρειάζονται να αποδείξουν τίποτε για να τραφούν. Γνήσια ανθρωπιστική θέση. Ωστόσο, η δύναμη των εργαζομένων που είχε αυξηθεί αρκετά πριν από μερικές δεκαετίες και είχε επιτύχει σημαντική βελτίωση της θέσης τους, με όπλα όπως η απεργία, ήδη ξεφτίζει. Ήδη, σημαντικό μέρος από το έργο που επιτελούσαν έχει αυτοματοποιηθεί με τη σύγχρονη τεχνολογία και οι εργαζόμενοι γίνονται σιγά σιγά άχρηστοι. Και αυτοί που μένουν, εργάζονται σαν ένα απλό γρανάζι στην τερατώδη παραγωγική μηχανή.

Οι τεχνικοί και οι επιστήμονες έχουν ακόμη κάποια ισχύ, καθώς χειρίζονται τη σύγχρονη τεχνολογία. Ήδη όμως και αυτών η αξία του έργου τους φθίνει, καθώς ολοένα και υψηλότερου επιπέδου αποφάσεις λαμβάνονται από τους αυτοματισμούς, την τεχνητή νοημοσύνη.

Μένουν οι κεφαλαιούχοι. Αυτοί ουσιαστικά είναι οι μόνοι που αποφασίζουν για τα πάντα. Ολοένα λιγότεροι, ολοένα πλουσιότεροι, ολοένα ισχυρότεροι. Το μόνο αξιόλογο εμπόδιό τους είναι οι άλλοι κεφαλαιούχοι. Αυτοί, η οικονομία που λέμε, είναι πια που ελέγχουν την πολιτική. Οι κύριοι παραγωγοί όπλων (Αμερική, Ρωσία, Κίνα, Ενωμένο Βασίλειο, Γαλλία) έχουν καταφέρει να ορισθούν θεματοφύλακες της ειρήνης, είναι δηλαδή τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Γιατί να επιδιώξουν την ειρήνη; Και αυτό οδηγεί μοιραία στην αυτοκαταστροφή. Μια σύγκρουση μεταξύ τέτοιων κρατών, δεν θα καταλήξει στη νίκη ενός με ήττα του άλλου, αλλά σε αφανισμό της ζωής πάνω στον πλανήτη μας. Υπάρχει άραγε ελπίδα;

Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Η μόνη ορατή ελπίδα είναι το σύνολο των καταναλωτών. Αυτοί είναι οι μόνοι που, με το μέγεθός τους, σύνολο των κατοίκων της γης, μπορούν να αναγκάσουν τους ισχυρούς να εκχωρήσουν την ισχύ τους σε όσους πρέπει να λαβαίνουν τις αποφάσεις. Η οργάνωσή τους είναι δύσκολη. Όμως, ο συγκρουσιακός ανταγωνισμός μεταξύ των εξουσιαζόντων είναι αναπόφευκτος. Το πιο σημαντικό στα πλαίσια ενός κράτους θα ήταν η συμμετοχή του συνόλου των πολιτών στην εξουσία, όπως π.χ. η επιλογή βουλευτών και ποινικών δικαστών με κλήρωση, όχι με εκλογή ή διορισμό. Δεν αρκεί. Ένα κράτος σαν το δικό μας δεν μπορεί να αντισταθεί στους ισχυρούς. Ήδη όμως υπάρχουν ελπιδοφόρα μηνύματα, αφού έχει αρχίσει να αναφαίνεται η παρακμή του ισχύοντος συστήματος. Ισχυρά κράτη διανύουν μια φανερή ή λανθάνουσα πολιτική κρίση. Κυβερνήσεις δεν έχουν την πλειοψηφία στη βουλή ή αμφισβητήσεις οδηγούν σε ολοένα αυξανόμενη τυφλή βία. Γαλλία, ΗΠΑ, Ιταλία, Ενωμένο Βασίλειο, είναι σημερινά παραδείγματα. Για τέτοιες κρίσεις, τα κράτη ρέπουν σε ολοένα πιο φασιστικές μεθόδους, για τις οποίες κατηγορούν, όχι άδικα, τους αντιπάλους τους. Για παράδειγμα, κυβέρνηση, βουλή, ανώτατοι δικαστές, ανώτατος άρχοντας αποφασίζονται ενιαία, από ένα κόμμα. Οι λαοί δεν έχουν ηγέτη ούτε είναι οργανωμένοι για να εκλέξουν κάποιον. Επομένως, εκείνο που μένει είναι να τους φωτίζουν οι πνευματικοί ταγοί, διανοούμενοι, καλλιτέχνες κλπ,  οι μόνοι που μπορούν να διατηρούν στοιχειώδη ανεξαρτησία στην τερατώδη αλλοτριώνουσα παραγωγική μηχανή.

ΣΥΓΧΥΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΑΝΤΙΘΕΤΩΝ

Δημήτρης. Αντ. Σιδερής, ομ. Καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 13 Αυγούστου 2022

Το νοητό Εγώ είναι άβατο από όλους εκτός από τον εαυτό του. Δύο διαφορετικά νοητά Εγώ μόνον έμμεσα μπορούν να επικοινωνούν. Αυτή η συνεννόηση όμως είναι απαραίτητη ιδίως στον άνθρωπο με την πολύπλοκη κοινωνική οργάνωσή του. Η επικοινωνία μεταξύ μας πάσχει. Η γλώσσα και τα εργαλεία της, όπως είναι η γραφή, ανεπαρκεί, αν και είναι το κύριο μέσο επαφής μεταξύ διαφορετικών νοητών Εγώ. Άλλα μέσα επαφής αφορούν σε όλες τις αισθήσεις μας (π.χ. παντομίμα). Είναι συνήθως υποδεέστερα, αν και μερικές φορές μπορεί να είναι ακριβέστερα, ιδίως για επικοινωνία συναισθημάτων. Συνηθισμένες συγχύσεις αφορούν σε έννοιες αντίθετες. Περίεργο, αλλά έτσι είναι. Ο «δυνατός» είναι αντίθετο με το «αδύνατος», αν και όλα τα γράμματα του πρώτου υπάρχουν στο δεύτερο. Για να είναι αντίθετες δύο έννοιες πρέπει να βρίσκονται στα αντίθετα άκρα μιας, της ίδιας, γραμμής. Επειδή η γραμμή είναι κοινή, συγχέονται οι αντίθετες έννοιες. Θα συζητήσω κάποιες συχνές συγχύσεις που συχνά καλλιεργούνται από συμφέροντα.

Δήμος-όχλος. Ο δήμος είναι ένα πολιτικό σώμα λαού συγκροτημένο με κανόνες που καθορίζουν αυστηρά ποιος έχει το δικαίωμα να συγκαλέσει το λαό, ποια θέματα είναι να συζητήσει ο λαός και πώς θα πάρει τις αποφάσεις του. Ο όχλος είναι ανοργάνωτος λαός. Απλά μιμείται ο ένας τον άλλον, όπως σε μια αγέλη, ακολουθώντας τον πρώτο τυχόντα δημαγωγό. Τίποτε δεν αποκλείει ο ίδιος λαός να συμπεριφέρεται άλλοτε σαν όχλος άλλοτε σα δήμος. Όπως τίποτε δεν αποκλείει οι ίδιες πέτρες να οικοδομήσουν ένα καθεδρικό ναό ή ένα οίκο ανοχής.

Συνδικάτα-συντεχνίες. Ο συνδικαλισμός είναι ένωση επαγγελματιών που έχουν πρώτιστο σκοπό την καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού και ακολούθως τα συμφέροντα των συναδέλφων και την πειθαρχία στους προϊσταμένους. Αν ο εργοδότης προσπαθεί να εξαπατήσει τον πελάτη, ο εργαζόμενος οφείλει να μην  υπακούει κι αν ο εργοδότης αδικεί τον εργαζόμενο, όλοι οι εργαζόμενοι αντιδρούν οργανωμένοι. Η συντεχνία θέτει πάνω από όλα τα συμφέροντα των ομοτέχνων που την αποτελούν, σε βάρος άλλων συντεχνιών. Όταν οι απεργίες κάνουν ομήρους τους πολίτες κλείνοντας δρόμους ή λιμάνια, αυτό είναι συντεχνιακή, όχι συνδικαλιστική συμπεριφορά.

Λαϊκός-λαϊκιστής. Ο λαϊκός αναφέρεται σε όλο το λαό, πιο συχνά όμως αναφέρεται στα συμφέροντα της μεγάλης πλειοψηφίας των μη προνομιούχων τάξεων, των αρχομένων. Τα κίνητρα του ανθρώπου είναι οι ανάγκες, οι επιθυμίες και οι σκοποί του. Λαϊκιστής είναι όποιος προβάλλει τις επιθυμίες σε βάρος των αναγκών και των σκοπών. Χρησιμοποιεί το λαϊκισμό σα δόλωμα για να επιτύχει ιδιοτελείς σκοπούς. Συνηθισμένη περίπτωση λαϊκισμού είναι πρώτιστα η αργομισθία. Ο άνθρωπος δεν είναι μέλισσα ή μυρμήγκι κι έχει ανάγκη από ανάπαυλες από το έργο του. «Βίος  ἀνεόρταστος μακρὰ ὁδὸς ἀπανδόκευτος» (Δημόκριτος). Και «Ἓξ ἡμέρας ἐργᾷ καὶ ποιήσεις  πάντα  τὰ ἒργα  σου  τῇ δὲ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ, Σάββατα  Κυρίῳ τῷ Θεῷ  σου.» (Έξοδος). Από την ανάγκη όμως της περιοδικής προγραμματισμένης ανάπαυσης από τη δουλειά, που δίνει χρόνο για ομαδική ικανοποίηση του λαού, όπως στη συναγωγή, στην εκκλησία, στην τραγωδία ή στους Ολυμπιακούς Αγώνες ως την ασύντακτη αργομισθία, όπου καθένας αμείβεται χωρίς να αποδίδει στην κοινωνία, υπάρχει τεράστια απόσταση. Λαϊκισμός είναι να παίρνουν πτυχία φοιτητές που δεν φοιτούν, δάσκαλοι που μισθοδοτούνται χωρίς να διδάσκουν, επενδυτές που επιδοτούνται χωρίς να επενδύουν,  δικαστές που καταδικάζουν (ή αθωώνουν) χωρίς αποδείξεις κοκ. Λαϊκισμός είναι ακόμη ο εθνικισμός που τονίζει την απειλή από τους άλλους, αντί την υποστήριξη της πατρίδας, τον πατριωτισμό. Εδώ υπάγεται και η θρησκοληψία με την υιοθέτηση λατρευτικών συμβόλων αρκεί να μην είναι σύμβολα μιας άλλης θρησκείας και αντιπαρατίθεται στη θρησκευτικότητα που συμβάλλει στην πνευματική ένωση του ανθρώπου με το θείο και με τους άλλους ανθρώπους. 

Αριστερός-αριστεριστής και δεξιός-φασίστας. Αριστεροί ονομάσθηκαν οι αντίπαλοι της βασιλείας που, μετά τη Γαλλική επανάσταση, κάθονταν αριστερά από τον πρόεδρο της βουλής και δεξιοί οι υποστηρικτές της που κάθονταν δεξιά. Στη συνέχεια οι όροι επεκτάθηκαν. Ο αριστερός (κομμουνιστής, σοσιαλιστής) υποστηρίζει τους εργαζομένους (τους προλεταρίους), ενώ οι δεξιοί την ελεύθερη οικονομία, τους κεφαλαιούχους (καπιταλιστές). Η δεξιά αποτελεί συνήθως μια ισχυρή μειοψηφία, ενώ η αριστερά μια ασθενέστερη πλειοψηφία που προσπαθεί να επιβληθεί συχνά βίαια ανατρέποντας την υπάρχουσα κατάσταση. Όταν η προσπάθεια κατατείνει στη βίαιη κατάργηση των προνομιούχων ή του καθεστώτος, αυτό είναι τρομοκρατία ή αριστερισμός. Όταν κατατείνει στη βίαιη αντικατάσταση του καθεστώτος από ένα άλλο για το οποίο προϋπάρχει εναλλακτικό όραμα και σχέδιο, είναι επανάσταση. Αντίστοιχα, ο δεξιός (φιλελεύθερος) υποστηρίζει τους επενδυτές θεωρώντας ότι για να υπάρξει κοινωνία είναι απαραίτητο το κεφάλαιο και αυτό απαιτεί ιδιοκτήτη. Όταν η προσπάθεια κατατείνει στη βίαιη διατήρηση του καθεστώτος, αυτό είναι φασισμός. Συνήθως ο φασισμός στηρίζεται στο λαϊκισμό. Το ίδιο και ο αριστερισμός.

Γλώσσα-ανάγνωση-γραφή. Η γλώσσα είναι το πιο αποδοτικό εργαλείο για να εκφρασθεί η σκέψη. Η γραφή και η ανάγνωση είναι αποδοτικά εργαλεία για τη γλώσσα. Όχι πάντα. Η ιδεογραφική γραφή μπορεί να εκφράζει τις έννοιες ερήμην της γλώσσας. Αφότου οι Έλληνες ανακάλυψαν την αλφαβητική γραφή, αυτή έγινε το πιο αποδοτικό εργαλείο της γλώσσας και διαμέσου της τής σκέψης. Ωστόσο, γλώσσα, γραφή και ανάγνωση δεν είναι συνώνυμα. Η γλώσσα εκπέμπεται με το στόμα ή με το χέρι (γραφή) και προσλαμβάνεται με την ακοή ή την όραση αντίστοιχα. Η ανάγνωση χρησιμοποιεί μόνο την όραση και η γραφή μόνο το χέρι. Η γλώσσα είναι ο κυριότερος τρόπος επικοινωνίας μεταξύ ατόμων που βρίσκονται σχετικά κοντά σε χρόνο και χώρο. Η ανάγνωση είναι η κύρια επικοινωνία με τους προγόνους και η γραφή είναι το κύριο εργαλείο για την επικοινωνία με τους απογόνους. Αλλαγή στη γλώσσα συνεπάγεται αλλαγή στη γραφή και στην ανάγνωση. Αλλαγή στη γραφή όμως δεν συνεπάγεται αλλαγή στη γλώσσα. Στον τόπο μας, η ανάγκη να επικοινωνούμε καλύτερα με τη γλώσσα που μας έμαθε η μάνα μας (είναι η γνησιότερη γλώσσα) καθιέρωσε επίσημα τη δημοτική. Σωστό. Ωστόσο, αυτή η πολιτική απόφαση συνοδεύθηκε από υποβάθμιση στην εκμάθηση της αρχαίας γλώσσας σε όλη την εξέλιξή της. Έπαψαν οι νέοι να διαβάζουν τα προγονικά κείμενα, να εμπλουτίζουν τη σκέψη και τη γλώσσα τους από το γλωσσικό θησαυρό του παρελθόντος. Καθώς όμως φαινόταν αναγκαία η ιστορική συνέχειά μας διαμέσου της γλώσσας μας, δεν αποτολμήθηκε η επαναφορά της αρχαίας φωνητικής γραφής. Η γλώσσα άλλαζε, αλλά η γραφή, από τους ελληνιστικούς χρόνους έπαψε να ακολουθεί. Αντί της επανακαθιέρωσης της φωνητικής γραφής, όπως ήταν στους προγόνους μας, καταργήθηκε η διδασκαλία της αρχαία γλώσσας. Σύγχυση!

ΑΝΕΥΘΥΝΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 11 Αυγούστου 2022

Έγκριτα διεθνή περιοδικά (π.χ. NEJM, 18.05.22) επισημαίνουν τον κίνδυνο που εντάθηκε με την τρέχουσα πανδημία. Κάποιοι γιατροί παρουσιάζονται στα ΜΜΕ και εκθέτουν τις απόψεις τους, που συχνά έχουν ανεπαρκή τεκμηρίωση, π.χ. δεν μπορούν να παρουσιάσουν κάποιο δημοσιευμένο άρθρο που να τις υποστηρίζει με ιατρική σε τεκμηριωμένη βάση. Τα άρθρα επισημαίνουν την ευθύνη όχι μόνο των συγκεκριμένων γιατρών, αλλά και εκείνη των ιατρικών οργανώσεων που δεν παρεμβαίνουν με πειθαρχικά μέσα για να προφυλάξουν το κοινό. Τέτοιες οργανώσεις οφείλουν να είναι αμιγώς επαγγελματικές, μη κυβερνητικές, μη ιδιωτικές, μη κερδοφόρες. Για το συγκεκριμένο θέμα θεωρείται, στις ΗΠΑ τουλάχιστον, ότι τέτοιες οργανώσεις μπορούν να δίνουν την άδεια για την άσκηση του επαγγέλματος, και τη συνέχισή της με βάση κάποια περιοδική αξιολόγηση. Η απλούστερη από αυτές είναι οι ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, οι οποίες πρέπει να συντάσσονται από πανεπιστημιακούς και μη και δίνουν έμφαση όχι τόσο στη σωστή απάντηση, όσο και στις λανθασμένες επιλογές που εκτρέπουν από την ορθή απάντηση. Αποφεύγονται τέτοιες απαντήσεις που είτε είναι καταφανώς, με πρώτη ματιά, λανθασμένες είτε υπάρχουν κάποια διεθνή βιβλιογραφικά δεδομένα που υποδηλώνουν ότι μπορεί και να είναι σωστές. Το τι είναι σωστό και τι είναι λάθος δεν είναι πρόβλημα του τι πιστεύουν οι περισσότεροι. Η δημοκρατική διαδικασία αφορά τη βούληση του λαού, όχι τις υπάρχουσες γνώσεις οι οποίες στηρίζονται στην επιστημονική τεκμηρίωση και ασφαλώς πρέπει να λαμβάνονται τελικά υπόψη για τη λήψη απόφασης.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ιατρικό. Αφορά όλα τα επαγγέλματα. Όσο επικίνδυνο είναι να εφαρμόζει ένας γιατρός μια μη τεκμηριωμένη αγωγή σε έναν άρρωστο – και, αν πάει κάτι στραβά, έχουν ευθύνη τόσο αυτός όσο και το αρμόδιο επαγγελματικό όργανο – άλλο τόσο επικίνδυνο είναι να χτίζει ένας μηχανικός μια πολυκατοικία χωρίς να εφαρμόζει τους δέοντες κανονισμούς – και τότε, αν το κτήριο καταρρεύσει, ευθύνη έχουν τόσο ο μηχανικός όσο και το αρμόδιο επαγγελματικό όργανο.

Η κοινωνία αποτελείται από ρόλους που είναι ιεραρχημένοι. Καθένας έχει καθήκοντα πολλαπλά και αυτά μπορούν κάποτε να συγκρούονται. Κάποιο είναι ισχυρότερο. Κάθε επαγγελματίας έχει καθήκοντα απέναντι στον εργοδότη του (κράτος, ιδιώτης, κοινό) απέναντι στους συναδέλφους του και απέναντι στον πελάτη του, τον καταναλωτή. Από τα τρία καθήκοντα, πρωτεύον είναι εκείνο προς τον αποδέκτη της εργασίας του. Χωρίς αυτόν, επάγγελμα δεν υπάρχει. Και τώρα προκύπτουν δυσκολίες. Οι επαγγελματικές οργανώσεις είναι δύο ειδών: συντεχνιακές και συνδικαλιστικές. Και οι δύο αποβλέπουν στην προστασία του επαγγέλματος. Όμως στις συντεχνιακές, όταν κάποιο μέλος τους παραβεί τους κανόνες, το επαγγελματικό όργανο προσπαθεί να συγκαλύψει την πράξη του, ώστε ούτε αυτό να τιμωρηθεί ούτε το επάγγελμα να κατηγορηθεί. Αντίθετα, στις συνδικαλιστικές, όταν ένα μέλος τους παραβεί τους κανόνες, επιλαμβάνεται το πειθαρχικό συμβούλιο και του επιβάλλει τα προβλεπόμενα περιοριστικά μέτρα. Η σχέση μεταξύ συντεχνίας και συνδικαλισμού θυμίζει τη σχέση μεταξύ όχλου και δήμου. Ο δήμος είναι ένα πολιτικό σώμα λαού συγκροτημένο με κανόνες που καθορίζουν αυστηρά ποιος έχει το δικαίωμα να συγκαλέσει το λαό, ποια θέματα είναι να συζητήσει ο λαός και πώς θα πάρει τις αποφάσεις του. Όχλο ονομάζομε συνήθως τον ανοργάνωτος λαό. Απλά μιμείται ο ένας τον άλλον, όπως σε μια αγέλη, ακολουθώντας τον πρώτο τυχόντα δημαγωγό. Τίποτε δεν αποκλείει ο ίδιος λαός να συμπεριφέρεται άλλοτε σαν όχλος άλλοτε σα δήμος. Όπως τίποτε δεν αποκλείει οι ίδιες πέτρες να οικοδομήσουν ένα καθεδρικό ναό ή ένα οίκο ανοχής. Ο δήμος, είναι ένα υπεύθυνο σώμα, όπως ο συνδικαλισμός. Ο όχλος είναι ανεύθυνος απέναντι στο σύνολο του λαού, όπως είναι η συντεχνία.

Ισχυρή συνδικαλιστική οργάνωση είναι απαραίτητη και για εθνικούς λόγους, ιδιαίτερα στην πατρίδα μας. Η μοναδικά ανομοιόμορφη εικόνα της πατρίδας μας καθόρισε από αρχαιότατους χρόνους τα χαρακτηριστικά του Ελληνισμού. Ευνόησε πάντοτε τις μικρές πολιτείες, που, ενώ είχαν ισχυρά ενωτικά στοιχεία (π.χ. κοινή γλώσσα, θρησκεία, έθιμα κλπ) οι σχέσεις μεταξύ τους ήταν άλλοτε μιμητικές, άλλοτε συμπληρωματικές (π.χ. εμπόριο) και, όχι σπάνια, συγκρουσιακές. Σήμερα, οι ποικίλες περιοχές της Ελλάδας έχουν ενωθεί σε ενιαίο κράτος. Οι τοπικές ανάγκες όμως δεν λείπουν και δεν είναι ίδιες. Άλλα τα χαρακτηριστικά της Κρήτης, άλλα της Θράκης κλπ. Και οι αποσχιστικές τάσεις, που δυνητικά κάποιοι κατά καιρούς μπορεί να υποδαυλίζουν είναι υπαρκτές. Όταν π.χ. οι Μακεδόνες απαιτούν δικό τους υπουργείο, όταν άλλες περιφέρειες στον τόπο μας δεν έχουν, αυτό δείχνει μια εξαίρεση του τόπου. Εξάλλου, υπάρχουν εύφορες περιοχές, που οι κάτοικοι δεν μπορούν να ανέχονται να είναι τροφοδότες των φτωχότερων περιοχών. Η ιδιαιτερότητα των τοπικών συνθηκών είναι αναγκαία, αφού διαφορετικές είναι οι ανάγκες σε κάθε τόπο. Μεγαλύτερη έμφαση όμως για τοπική αυτοδιοίκηση, με περισσότερες δικαιοδοσίες της, θα εντείνει τυχόν λανθάνουσες αποσχιστικές τάσεις. Τη λύση μάς την υποδεικνύουν, όπως πάντα, οι πρόγονοί μας. Αρκεί να ανοίξουμε τα μάτια μας και το πνεύμα μας να τη δεχτούμε. Ο μεγάλος βασιλιάς των Αθηναίων, ο Ίωνας, χωρίς να άρει τη διαίρεση σε δήμους του Κέκροπα, έκανε δεύτερη διαίρεση, σε φυλές, στηριγμένη στην επαγγελματική ενασχόληση, δίνοντάς τους ονόματα ευγενών προγόνων. Οι Γελέωνες (Γελέων γιος του Ίωνα) ήταν κτηματίες, γεωργοί. Οι Όπλητες (από τον Όπλητα) ήταν οι εκτροφείς μεγάλων ζώων με οπλές, άλογα και βόδια. Οι Αιγικορείς (από τον Αιγικορέα) έβοσκαν βέβαια γιδοπρόβατα. Και οι Αργαδείς (από τον Αργάδη) ήταν οι εργάτες, τεχνίτες κλπ). Σήμερα, ο Ηπειρώτης εργαζόμενος θα αισθάνεται βέβαια αλληλεγγύη με τους άλλους Ηπειρώτες, λόγω εντοπιότητας, αλλά και με τους εργαζόμενους της υπόλοιπης Ελλάδας, καθώς θα έχουν κοινά συμφέροντα έναντι των εργοδοτών τους, που πάλι θα έχουν κοινά συμφέροντα με όλους τους εργοδότες παντού πάνω στην πατρίδα μας.  

Η ενίσχυση του συνδικαλισμού, χωρίς χειραγώγησή του από το κράτος, ιδιώτες ή κερδοσκόπους, με δικαιοδοσίες σημαντικές πάνω στα μέλη τους, έχει πολλαπλά πλεονεκτήματα. Αυτά είναι αφενός επαγγελματικά, ώστε να λειτουργεί καλύτερα το κράτος μας και αφετέρου εθνικά, ώστε να ενισχύει την ενότητα των ποικίλων περιοχών. Η διεθνής εμπειρία μπορεί να μας προσφέρει στοιχεία για το πώς θα είναι οι κανονισμοί τέτοιων επαγγελματικών οργανώσεων. Ωστόσο, θα πρέπει να τονίζεται πάντοτε η ιδιαιτερότητα του τόπου μας, που από τα μυθικά χρόνια, ως την επανάσταση του 1821 τόνιζε την ισχύ της τοπικής αυτοδιοίκησης. Σ΄ αυτήν, με έμφαση στις μικρές κοινωνίες, η καθημερινή φυσική επαφή των πολιτών μεταξύ τους τονίζει τον αυτόματο έλεγχό τους, χωρίς την παρέμβαση της κρατικής δικαιοσύνης, που όχι σπάνια, δεν συνάδει με την ηθική.