ΑΦΑΝΙΣΜΟΙ ΛΑΩΝ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 31 Δεκεμβρίου 2020

Η ιστορία αναφέρει πολλούς αφανισμούς λαών. Υπάρχουν δύο μορφές: εθνοκάθαρση και γενοκτονία. Στην πρώτη περίπτωση οι διαφορετικοί και πιο αδύναμοι εκδιώκονται, στη δεύτερη εξοντώνονται. Ο τελευταίος αιώνας είδε πολλούς τέτοιους αφανισμούς. Θα αναφερθώ σε μερικούς, αλλά είναι πολύ περισσότεροι.

Θυμάμαι στα 25 έτη μου, υπήρχαν πάνω από 100000 Έλληνες στην Κωνσταντινούπολη. Σήμερα επιβιώνουν γύρω στους 2000. Τι έγιναν οι άλλοι; Η Τουρκία έχει γίνει διάσημη για εξοντώσεις λαών. Γενοκτονία, διεθνώς αναγνωρισμένη, των Αρμενίων. Γενοκτονία (κάποιοι λένε εθνοκάθαρση), των Ποντίων. Βέβαια στη Μικρά Ασία ζούσαν περί το 1,5 εκατομμύριο Έλληνες, αλλά και στην Ελλάδα πολλές εκατοντάδες χιλιάδες Τούρκοι, που σήμερα δεν υπάρχουν. Αυτό όμως ήταν ανταλλαγή πληθυσμών, με αμοιβαία συμφωνία. Τραγωδία για τους “ανταλλασσόμενους” πληθυσμούς. Οι Τούρκοι από 6 αιώνες εγκαταστημένοι στην Ελλάδα, οι Έλληνες από 35 αιώνες στη Μικρά Ασία. Δεν ξέρω πώς δέχθηκαν οι Τούρκοι τους δικούς τους πρόσφυγες από την Ελλάδα, αλλά εδώ τους δικούς μας, διωγμένους με δική μας κυρίως ευθύνη από τα πατρογονικά τους εδάφη, τους βρίζαμε Τουρκόσπορους.

Τον τελευταίο αιώνα στον Ελληνικό χώρο ζούσαν Αλβανοί, οι Τσάμηδες, εγκαταστημένοι από τα πανάρχαια χρόνια. Τώρα, όσοι έχουν επιβιώσει στην Αλβανία, δημιουργούν προβλήματα. Εκμεταλλευόμενοι την παρουσία των στρατευμάτων κατοχής, εξαπέλυσαν τρομοκρατία στους Έλληνες. Την ανταποδώσαμε με το παραπάνω. Ναι, ήταν εγκληματίες πολέμου. Το είπαν και τα δικαστήριά μας. Αλλά και τα παιδιά; οι γέροι; οι γυναίκες; Κάτι παρόμοιο έγινε με τους Σλαβόφωνους εγκαταστημένους στη Μακεδονία από καμιά 15ριά αιώνες. Τονίσαμε τη Μακεδονική ταυτότητά τους, για να ξεχωρίσουν από τους Βουλγάρους. Πολλοί αγωνίσθηκαν μαζί μας εναντίον των Βουλγάρων. Με τον εμφύλιο φύγανε. Ο Α.Παπανδρέου επέτρεψε σε όλους τους Έλληνες αριστερούς να επιστρέψουν. Μόνο στους Έλληνες! Δώσαμε επώδυνη λύση πρόσφατα. Κι αν δεν τη δεχθούμε ολόψυχα, θα είναι σε βάρος μας. Τη βλάχικη απόπειρα ανεξαρτησίας στην κατοχή την αντιμετώπισε ο Βελουχιώτης με αφανισμό πολλών. Έλυσε το πρόβλημα ο Αβέρωφ μοιράζοντας αξιώματα σε Βλάχους. Βέβαια, να θυμόμαστε το αίμα που έχυσαν πολλοί Βλάχοι στην Επανάσταση και τους Βλάχους ευεργέτες.

Έρχομαι όμως στους μεγάλους αφανισμούς. Οι Ρώσοι εξαφάνισαν πολλά εκατομμύρια Ρώσους, συμπεριλαμβάνοντας Ελληνορώσους, κανένας δεν ξέρει πόσους ακριβώς. Δικαιολογία; Ήταν διαρκώς σε άμυνα από τη Δύση, αφού και οικονομικά και στρατιωτικά πραγματικά τους απειλούσε. Όσοι εξοντώθηκαν εργάζονταν, υποτίθεται, κατά του καθεστώτος. Είναι όμως αρκετή δικαιολογία για εξόντωση εκατομμυρίων ανθρώπων; Οπωσδήποτε, ο αφανισμός δεν έγινε με βάση το γένος. Ήταν γενοκτονία επομένως;. Κι έρχομαι στην πιο ανατριχιαστική, πρότυπη, γενοκτονία, του ναζισμού. Πολλά εκατομμύρια εξοντώθηκαν, όχι διότι ΕΚΑΝΑΝ κάτι, αλλά διότι ΗΤΑΝ κάποιοι, Εβραίοι, κομμουνιστές ή τσιγγάνοι. Τέτοια “επιστημονικά” δομημένη εξόντωση δεν έχει ξαναγίνει. Πάμε όμως πιο πίσω. Οι Άραβες εξαπλώθηκαν από την Αραβία σε μεγάλο μέρος της Ασίας, Αφρικής, και Ευρώπης. Κανένας δεν ξέρει πόσο έκαναν αφανισμούς λαών, γενοκτονίες ή απλώς προσηλυτισμούς. Η Δύση όμως απάντησε με Σταυροφορίες που σήμανε σίγουρα αφανισμούς λαών. Υμνήθηκαν οι “ήρωες” των Σταυροφοριών για τις καταστροφές που επέφεραν. Προχωρώ και στη μεγαλύτερη γενοκτονία που έχει γίνει ποτέ στον πλανήτη μας. Κάποτε, πριν από 6 αιώνες περίπου, μια ολόκληρη ήπειρος κατοικούνταν αποκλειστικά από μια ανθρώπινη φυλή, που αριθμούσε περί τα 50 εκατομμύρια. Σήμερα έχουν απομείνει μόνο περί τα 5 εκατομμύρια ερυθρόδερμοι στην Αμερικανική ήπειρο. Δεν δέχονταν να υποδουλωθούν και εξοντώνονταν, ενώ οι κατακτητές, που χρειάζονταν δούλους, άρχισαν να τους αγοράζουν, εισάγοντάς τους, όσους επιβίωναν, από την Αφρική. Σήμερα βλέπομε στα καουμπόικα έργα τους “ηρωισμούς” των πάνοπλων λευκών για να εξοντώσουν τους τοξοφόρους ντόπιους κτήτορες της πατρώας γης.

Δυστυχώς, η εθνοκάθαρση δεν είναι σύγχρονη επινόηση. Το ενδοξότερο ηρωικό έπος που γράφτηκε ποτέ στηρίζεται στον αφανισμό μιας πολιτισμένης πολιτείας. Και μάλιστα με μπαμπεσιά. Γιατί; Για να πάρει πίσω το αιδοίο μιας όμορφης γυναίκας ένας Κερατάς (συγγνώμη για τις εκφράσεις, αλλά και για την ασέβεια προς το γεγονός που ενέπνευσε το ωραιότερο ποίημα που γράφτηκε ποτέ στον κόσμο).

Γιατί όμως τόσο μίσος, καταστροφή, εγκληματικότητα, απανθρωπιά; Γιατί να σκοτώνουν π.χ. άνθρωποι εχθρούς ακόμη και στο όνομα της θρησκείας που διδάσκει την αγάπη του εχθρού;

Πριν από χρόνια, στα Κύθηρα έπεσε μεγάλoς καύσωνας για πολλές μέρες. Έλιωσαν οι κερήθρες στις κυψέλες και χύθηκε το μέλι στο έδαφος. Οι μέλισσες έπεσαν με μανία να το μαζέψουν όσο πιο γρήγορα μπορούσαν. Φυσικά, δεν έκαναν διάκριση ανάμεσα στο μέλι που είχε χυθεί από τη δική τους κυψέλη και σε κείνο που είχε χυθεί από ξένες. Ακολούθησε επικός πόλεμος. Εξοντώθηκαν μεταξύ τους έτσι όλα τα μελίσσια μιας πολύ μεγάλης περιοχής. Τέτοιοι μεγάλοι εξοντωτικοί πόλεμοι δεν υπάρχουν μεταξύ ομοειδών ζώων που ζουν σε αγέλες. Είναι εγγενής ιδιότητα των ζώων που ζουν σε κοινωνίες. Μαζί και του ανθρώπου. Θεμελιώδης διαφορά μεταξύ αγελαίων και κοινωνικών ζώων είναι ότι τα τελευταία σχηματίζουν αποθήκες με αγαθά, συχνά αυτοπολλαπλασιαζόμενα, ενώ τα αγελαία ασχολούνται μόνο με την εξεύρεση του άρτου του επιουσίου. Και οι αποθήκες των αγαθών είναι πολύ ισχυρό κίνητρο για βία και μάλιστα οργανωμένη, μεταξύ μεγάλων ομάδων ατόμων. Δεν αγωνίζεται καθένας μόνο για να νικήσει τον αντίπαλο και να τον φάει για να χορτάσει την πείνα του. Όταν ο αντίπαλος ανήκει στο ίδιο είδος, η πάλη έχει πολύ αβέβαιο αποτέλεσμα, έτσι που δεν αξίζει τον κόπο. Όταν όμως το γέρας είναι μια αποθήκη που εξασφαλίζει το χόρτασμα για μια ζωή, αξίζει και να την κουρσέψει κάποιος και να την υπερασπισθεί.

Υπάρχει άραγε ελπίδα να απαλλαγεί η ανθρωπότητα από τέτοιες ανατριχιαστικές πρακτικές όπως είναι η βία, οι πόλεμοι, οι επαναστάσεις, οι δικτατορίες, οι εθνοκαθάρσεις, οι γενοκτονίες, οι αφανισμοί λαών; Όταν δόθηκε στον Αδάμ το δικαίωμα να επιλέξει ανάμεσα στη γνώση και στην άγνοια, προτίμησε τη γνώση, που σημαίνει πως ο ίδιος επιλέγει πόσο αγελαία και πόσο κοινωνικά θέλει να ζήσει. Η αγελαία ζωή δημιουργεί συνθήκες σαν της ζούγκλας, όπου επιβιώνει ο ισχυρότερος. Η κοινωνική επιβάλλει συνθήκες σαν της πολιτείας, όπου ενδεχομένως επιβιώνουν όλοι ή καταστρέφονται όλοι από τη μαζική βία που περιγράψαμε παραπάνω. Φυσικά, του δόθηκε του ανθρώπου, μαζί με όλα, και η δυνατότητα να διαπραγματευθεί και να βρει τη μεσότητα, τον ίσιο δρόμο που επιτρέπει ελεγχόμενη κοινωνική ισότητα στην πρόσβαση που έχουν όλοι στις αποθήκες και ελεγχόμενη οικονομική ελευθερία που επιτρέπει στον καθένα να αναπτύσσεται και να ζει όπως βούλεται. Ελεγχόμενη σημαίνει στο βαθμό που δεν περιορίζει την ελευθερία ούτε αναστέλλει τις πρωτοβουλίες των άλλων.

ΕΙΜΑΙ ΚΑΘΑΥΤΟΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 31 Δεκεμβρίου 2020

Η έννοια του “καθαυτό” είναι δυσνόητη. Έχομε συνηθίσει να αντιλαμβανόμαστε τα πάντα σχετικά με κάτι άλλο. Είμαι στο πλοίο. Από το παράθυρο βλέπω ένα άλλο καράβι που κινείται προς τα πίσω. Είναι αδύνατο να ξέρω αν κινείται αυτό πραγματικά προς τα πίσω ή αν εμείς κινούμαστε προς τα μπρος. Βλέπω τον ήλιο να ανατέλλει στην Ανατολή, κι ύστερα να δύει στη Δύση. Είναι αδύνατο να ξέρω αν ο ήλιος γυρίζει γύρω από τη γη ή αν η γη γύρω από τον άξονά της. Είμαι στο ασανσέρ. Κάποια στιγμή ξεκινά. Δεν βλέπω τίποτε έξω, το ασανσέρ δεν έχει παράθυρα. Κι όμως αμέσως ξέρω αν ξεκίνησα ανεβαίνοντας ή κατεβαίνοντας. Αν ξεκίνησα ανεβαίνοντας νοιώθω μια πίεση προς τα κάτω και αν πατώ πάνω σε μια ζυγαριά, αυτή θα δείξει να αυξάνεται το βάρος μου όσο εγώ επιταχύνομαι. Το αντίθετο θα γίνεται αν επιβραδύνεται η κίνησή μου. Τώρα αυτή είναι μια κίνηση ανεξάρτητη από το περιβάλλον μου. Η επιτάχυνση (και επιβράδυνση ή αρνητική επιτάχυνση) είναι μια κίνηση καθαυτή, ενώ η σταθερή ταχύτητα είναι μια κίνηση σχετική με το περιβάλλον της. Τη θετική και αρνητική επιτάχυνση την καταλαβαίνω χωρίς να τη σχετίζω με κάτι άλλο, ενώ την κίνηση με σταθερή ταχύτητα τη σχετίζω πάντοτε με κάτι άλλο. Στην απλή κίνηση, αλλάζω θέση συγκριτικά με το περιβάλλον μου. Με την επιτάχυνση αλλάζω σχετικά με τον εαυτό μου, όπως ήμουν την προηγούμενη στιγμή. Από τέτοιες σκέψεις ξεκίνησε ο Einstein για να σχηματίσει τη θεωρία της σχετικότητας.

Ας δούμε και άλλη μια όψη του “καθαυτό”. Φανταστείτε μια ευθεία κίνηση όπως όταν περπατώ. Υπάρχει όμως και μια κυκλική κίνηση σαν αυτήν που βλέπομε να κάνουν τ΄ αστέρια στον ουρανό. Με την ευθεία κίνηση γίνεται μεταφορά. Με την κυκλική κίνηση καμιά μεταφορά δεν γίνεται, απλά περιστρέφεται το κινητό γύρω από το ίδιο πάντοτε σημείο. Άλλη μια κίνηση καθαυτή.

Μια ζυγαριά. Βάζω στην είσοδό της ένα βάρος (ή μάζα) και στην έξοδό της βλέπω έναν αριθμό· βάζω άλλο βάρος και βλέπω άλλον αριθμό. Κοιτάξτε όμως και το ρολόι. Δείχνει αριθμούς που αλλάζουν διαρκώς χωρίς να δέχεται αυτό κανένα σήμα απέξω. Είναι μια λειτουργία καθαυτή, μια ταλάντωση.

Κι έρχομαι στην ύπαρξή μας. Οι υπαρξιστές φιλόσοφοι μιλούν για το καθαυτό, en soi, pour soi, an sich, für sich, dasein, για την ύπαρξη καθαυτή. Μόλις γίνει η σύλληψή μας αρχίζει να υπάρχει ένα γονιμοποιημένο ωάριο που ξεκινά να αναπτύσσεται με το δικό του τρόπο και διαφέρει από το περιβάλλον του έτσι που αυτό αντιλαμβάνεται την ύπαρξή του. Η μητέρα νοιώθει ποικίλα συμπτώματα, που όταν προχωρήσει η κύηση γίνονται πιο απτά, σκιρτήματα. Η μαμή ψηλαφά το έμβρυο, ο γιατρός το “βλέπει” με ένα υπερηχογράφημα. Το ίδιο το έμβρυο όμως αδυνατεί να αντιληφθεί την ύπαρξή του. Πολυάριθμοι αισθητήρες, διάσπαρτοι στην επιφάνειά του δέχονται ερεθίσματα και από μέσα από το έμβρυο και απέξω από τη μητέρα τα οποία είναι ακριβώς ίδια και σταθερά, χάρη στην ομοιόσταση που υπάρχει τόσο στο έμβρυο όσο και στη μητέρα. Ίδια θερμοκρασία, ίδια υγρασία, ίδια πίεση, τα πάντα ίδια. Αφού δεν μπορεί να ξεχωρίζει τον εαυτό του από το περιβάλλον του δεν μπορεί να συλλάβει την ύπαρξή του. Και όμως υπάρχει για όλους τους άλλους. Τη στιγμή της γέννησης, το νεογνό αιφνίδια κατακλύζεται από σωρεία απρόβλεπτων ερεθισμάτων από το περιβάλλον του, ενώ από μέσα εξακολουθούν να διεγείρονται τα αισθητήριά του από σταθερά ερεθίσματα όπως στην ενδομήτρια ζωή. Εκείνη τη στιγμή αρχίζει να συλλαμβάνει την ύπαρξή του το νεογνό, ως ανεξάρτητο ον από το περιβάλλον του. Ειδικά το ανθρώπινο τέκνο, κάποια στιγμή θα εισαχθεί στην κοινωνία του με μια κοινωνική τελετή. Αμφιδρόμια λεγόταν στην αρχαιότητα, σήμερα, ανάλογα με την κοινωνία, συντελείται με τη βάπτιση, την περιτομή, την εγγραφή στο ληξιαρχείο κλπ. Και τώρα το ολοκληρωμένο ανθρωπάκι έχει τρεις υποστάσεις: μια σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον του, το αισθητό Εγώ· μια σε σχέση με το έλλογο περιβάλλον του, την κοινωνία, το κοινωνικό Εγώ· και μια σε σχέση με τον εαυτό του, καθαυτό, το νοητό Εγώ. Το νοητό Εγώ δεν είναι άμεσα αντιληπτό από τους άλλους, αλλά μόνον από τον εαυτό του. Όπως την επιτάχυνσή μου την καταλαβαίνω Εγώ σα μια δύναμη, που οι άλλοι δεν μπορούν να τη νοιώσουν· μόνο την παρατηρούν.

Το νοητό Εγώ ερείδεται αναγκαστικά στο αισθητό Εγώ. Το αισθητό Εγώ μπορεί να υπάρχει χωρίς το νοητό, ενδομήτρια, αλλά το νοητό Εγώ δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς το αισθητό. Το νοητό Εγώ των ανθρώπων αναπτύσσεται επικοινωνώντας έλλογα με την κοινωνία του. Χάρη σ΄ αυτή την επικοινωνία, αποκτά Λόγο, την ικανότητα να ανταλλάσσει έννοιες με τους άλλους του περιβάλλοντός του, να τις εσωτερικεύει, ακόμη να κουβεντιάζει από μέσα του. Κι όμως, παρά την απόλυτη εξάρτησή του από το αισθητό και το κοινωνικό Εγώ, ασκεί πάνω τους μια δεσποτική εξουσία. Όπως ο αφέντης, μολονότι η ζωή του βασίζεται πάνω στη δουλειά των δούλων, ασκεί πάνω τους απόλυτη εξουσία. Το αισθητό Εγώ είναι ό,τι εγώ ο νοητός “έχω”, ό,τι μπορεί να του ταιριάζει η κτητική αντωνυμία “μου”: Τα πόδια, τα χέρια, το στομάχι, η καρδιά, το μυαλό μου. Και είναι ακόμη, η τεχνητή οδοντοστοιχία μου, τα στεντ στα στεφανιαία αγγεία μου, το ξύλινο ποδάρι μου και, ακόμη είναι το σπίτι, η περιουσία, η πατρίδα μου. Σε κάποια μπορούν να μετέχουν και άλλοι. Οτιδήποτε από όλα αυτά κι αν στερηθώ, εγώ ο νοητός υποφέρω. Η αφαίρεση από εμένα οποιουδήποτε από αυτά επηρεάζει τον τρόπο της ζωής μου. Το κοινωνικό Εγώ είναι ό,τι εγώ ο νοητός θέλω. Το “θέλω” μου συναπαντιέται και συγκρούεται ή αλληλοσυμπληρώνεται με τα “θέλω” της κοινωνίας που με περιβάλλει και που εγώ τα νοώ σαν “πρέπει”. Εγώ ο νοητός, “είμαι” καθαυτός εδώ και τώρα. Τα κίνητρα των ενεργειών μου μπορεί να αφορούν το αισθητό, το κοινωνικό ή το νοητό Εγώ. Τα τελευταία είναι καθαυτά. Είναι οι σκοποί μου, που προκύπτουν από την ελεύθερη βούλησή μου και μόνο εγώ μπορώ να τα νοώ. Η εκπλήρωσή τους οδηγεί στην ευδαιμονία. Κι αυτή προϋποθέτει, αλλά δεν εξασφαλίζεται από, την ικανοποίηση των κινήτρων του αισθητού Εγώ (ευτυχία) ούτε από την υποβάθμιση της βούλησής του κοινωνικού εγώ (μακαριότητα). Γι΄ αυτή την ευδαιμονία, παλεύει κάθε άνθρωπος πάνω στη γη.

ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 29 Δεκεμβρίου 2020

Ιδού λοιπόν εγεννήθη ημίν παιδοίον νέον, ο ιός του ανθρώπου. Μόλις σήμερα (21.12.20) πριν από λίγο πληροφορήθηκα για πρώτη φορά τη μετάλλαξη του κορωνοϊού. Δεν την ξέρομε ακόμη καλά, αλλά φαίνεται πως δεν είναι πιο θανατηφόρα από τον ήδη οικείο μας ιό, είναι όμως ακόμη πιο μεταδοτική, ενώ εικάζεται ότι θα είναι γι΄ αυτήν εξίσου αποτελεσματικά τα εμβόλια που κατασκευάζονται. Μόλις πριν από λίγο το έμαθα, αλλά ήταν αναμενόμενο. Εδώ και πολλούς μήνες το επισημαίνω με πολλά άρθρα μου στις τρεις τοπικές ημερήσιες εφημερίδες (Κοινή Γνώμη, Ηπειρωτικός Αγών, Πρωινός Λόγος Τρικάλων) και όχι μόνο, όπου αρθρογραφώ ανελλιπώς. Αναφέρω κάποια, αλλά δεν είναι τα μόνα: “Λοιμός. Μάσκα στο σχολείο και κάπνισμα στο σπίτι. Κορώνα. Πανδημία και κλιματική αλλαγή. Μάσκα. Γιγαντομαχία. Πανδημία. Δεύτερο κύμα. Εμβόλιο” κλπ. Και δεν χρειαζόταν καμιά σοφία ή μαντική τέχνη για να το προβλέψει κάποιος. Όπως δεν χρειαζόταν καμιά ιδιαίτερη ευλογία η Κασσάνδρα για να προβλέπει το ζοφερό μέλλον. Κι όμως είχε την ιδιαίτερη κατάρα για να μην την πιστεύουν. Αρκεί ο κοινός νους. Το ξέρομε άριστα εδώ και ενάμιση αιώνα ότι αίτια των λοιμωδών νόσων είναι μικρόβια και ιοί. Ξέρομε όμως παράλληλα εδώ και χιλιάδες χρόνια, από την εποχή του Θουκυδίδη ή ακόμη πιο παλιά από την εποχή του Τρωικού πολέμου, όταν ο θυμωμένος Απόλλων τόξευε τα θανατερά βέλη του, ότι κύρια αιτία των επιδημιών είναι ο συνωστισμός των ανθρώπων. Και φυσικά, κανένας δεν το δέχεται, κανένας δεν πιστεύει τον κοινό νου, διότι κανένας δεν θέλει να χάσει τη βολή του.

Κάποτε, εδώ και μυριάδες χρόνια, οι άνθρωποι ζούσαν αναζητώντας καρπούς και κυνηγώντας θηράματα. Λοιμώδη νοσήματα προφανώς υπήρχαν, αλλά επιδημίες δεν υπήρχαν. Η επιδημία απαιτεί συνάφεια των ξενιστών, ώστε η αιτία της νόσου που την προκαλεί να μεταδίδεται από τον ένα στον άλλο. Ύστερα οι άνθρωποι άρχισαν να παράγουν καρπούς και εδώδιμα ζώα στα κατάλληλα εδάφη κι έτσι νίκησαν την απειλή της ασιτίας, ενώ ξεκίνησε η απειλή της ομαδικής βίας ανθρώπων εναντίον ανθρώπων. Κι ύστερα, όταν παρ΄ όλα αυτά, η προσπάθεια ευδοκίμησε, άρχισαν τα προϊόντα να περισσεύουν και προέκυψαν οι ανταλλαγές εκεί όπου υπήρχε διασταύρωση φυσικών οδών, όπως στις συνδρομές ποταμών με άλλους ποταμούς με λίμνες ή με τη θάλασσα. Και η πρόοδος εξακολούθησε με επεξεργασία των προϊόντων και εμπορία των επεξεργασμένων, μαζί με όλες τις αναγκαίες βοηθητικές εργασίες, οικοδόμους, άλλους τεχνίτες, φύλακες, ναυτικούς κ.λπ. Και αυτή η ασχολία έγινε οριακά πιο επικερδής και άνετη τόσο από την τροφοσυλλογή και τη θήρα όσο και από την τροφοπαραγωγή. Πριν από μερικούς αιώνες, άρχισε η αυτόματη επεξεργασία με τη βιομηχανική επανάσταση. Από τότε χρονολογείται ολοένα μαζικότερη η μετανάστευση από την παραγωγική ύπαιθρο στις καταναλωτικές πόλεις. Προηγουμένως η πρόοδος είχε απαιτήσει διαχωρισμό τάξεων. Οι άρχοντες για να επιβληθούν στους αρχομένους τους, διεξήγαν πολέμους, όπως οι σταυροφορίες και οι αποικιοκρατικές εκστρατείες, ώστε οι αρχόμενοι στον τόπο τους να γίνονται άρχοντες στους ξένους τόπους κι έτσι να εκτονώνεται η πίεση στην περιοχή τους. Σ΄ αυτές τις ληστρικές μαζικές επιδρομές επιδόθηκαν όλες οι ανθρώπινες φυλές, αλλά τη σημαία την κράτησε τους τελευταίους αιώνες η λευκή φυλή. Στους τόπους που καταλάμβαναν, αυτοί, οι πολιτισμένοι, εύρισκαν ανατριχιαστικά έθιμα, όπως π.χ. στη χώρα των Αζτέκων (Μεξικό), με τον εντυπωσιακό πολιτισμό της, με αξιοθαύμαστα κτίσματα και υπέροχη τεχνουργία στο χρυσό και στον άργυρο, βρήκαν το έθιμο των συστηματικών ανθρωποθυσιών. Καταπολέμησε η λευκή φυλή τέτοια απαράδεκτα, ασύλληπτα, έθιμα πολύ αποτελεσματικά: Εξόντωσε μέσα σε 5 αιώνες 90% του ντόπιου άγριου πληθυσμού που πολεμούσε με τόξα εναντίον των ηρωικών κονκισταδόρων που είχαν άλογα, απαστράπτουσες μεταλλικές πανοπλίες, κανόνια και πλοία. Οι ντόπιοι είχαν μείνει συγκριτικά πίσω, διότι σε ολόκληρη την Ήπειρό τους, δεν υπήρχαν εξημερώσιμα ζώα, εκτός από τη λάμα ούτε καλλιεργήσιμα φυτά εκτός από τον αραβόσιτο.

Όπως και νάναι, ο συνωστισμός πέτυχε, η ευημερία επικράτησε, αναπτύχθηκαν οι επιστήμες, επιτεύχθηκε τον τελευταίο αιώνα πρωτοφανής μακροβιότητα, με μείωση της ασιτίας σε όλο τον πλανήτη, μείωση του αναλφαβητισμού κλπ. Η διαφορά στο προσδόκιμο επιβίωσης μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών παρέμεινε σταθερή, γύρω στις 3 δεκαετίες, αλλά όλων το προσδόκιμο επιβίωσης παρατάθηκε. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν η πρωτοφανής αύξηση του πληθυσμού της γης και του συνωστισμού, μαζί με συστηματική εξόντωση δεκάδων χιλιάδων ειδών φυτών και ζώων. Και έρχεται η θεία Νέμεση.

Όλες οι μυθοϊστορίες, με πρωταγωνιστή τη Βίβλο και την Οδύσσεια, θεωρούν ότι οι συμφορές έρχονται για να τιμωρηθούν οι άνθρωποι για τις ατασθαλίες τους. Οι σύντροφοι του Οδυσσέα απωλέσθηκαν διότι έφαγαν από τα απαγορευμένα βόδια του Ήλιου. Οι άρχοντες της Βαβυλωνίας, με τον αμέτρητο αριθμό των δούλων που απέκτησαν θέλησαν να οικοδομήσουν έναν ουρανοξύστη που να φθάνει ως το Θεό. Όμως οι δούλοι μιλούσαν ο καθένας τη δική του γλώσσα, δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν και η προσπάθεια απέτυχε παταγωδώς στον Πύργο της Βαβέλ.

Ειδικά στην πατρίδα μας, όπου στην Αττική φιλοξενούνταν στην ακμή της αρχαιότητας περί τα 300 000 άτομα, σήμερα κατοικούμε >4 000 000 παράσιτοι, χωρίς καμιά σχεδόν πρωτογενή παραγωγή. Καταναλώνομε ευχάριστα, απολαμβάνομε τις υπηρεσίες των κατώτερων τάξεων (αλλοδαπών οικιακών βοηθών κλπ) και έχομε συνηθίσει τη βολή της περίπου ανώνυμης και, επομένως, κοινωνικά ανεξέλεγκτης, συμβίωσης, ενώ έχομε εγκαταλείψει την ενέργεια που αφθονεί δωρεάν στη μοναδικά εκτεταμένη και ποικίλλουσα ύπαιθρό μας. Τα ερημονήσια μας, σχεδόν 6000, κατοικημένα σε μονοψήφιο αριθμό είναι γεμάτα ήλιο, ανέμους, κύματα που μπορούν να μετατραπούν σε ηλεκτρική ενέργεια ανεξάντλητα και σχεδόν χωρίς τοξικά κατάλοιπα, και θάλασσες που μπορούν να εκτρέφουν τεράστια ποσότητα ιχθύων, χταποδιών, καλαμαριών, αστακών, καβουριών, γαρίδων, μυδιών, στρειδιών και ό,τι άλλο θελήσετε. Παραλείπω τη συνεπόμενη παρουσία του τουρισμού που αναπόφευκτα θα έλθει επωφελώς και απρόσκλητα.

Οι μεταλλάξεις των ιών μπορούν να αντιμετωπισθούν μόνο με μετάλλαξη πολιτικών και πολιτών, που να γίνουν πρόθυμοι να ανεχθούν θυσίες οικονομικές, αλλά και βολής από τη μια και ψήφων από την άλλη. Η επαναφορά της δημοκρατίας στον τόπο της, με κληρωμένη βουλή, κληρωτούς ποινικούς δικαστές, κληρωτούς δημοτικούς και περιφερειακούς συμβούλους, επομένως με άτομα χωρίς δέσμευση (με ποινές) έναντι οργανωμένων κομμάτων/συμφερόντων, είναι ο ασφαλέστερος τρόπος για να επιτευχθεί ένα τέτοιο θαύμα. Η επιστήμη και η τεχνολογία θα κάνουν τη δουλειά τους με ανακάλυψη αντιιικών φαρμάκων και εμβολίων. Στο μεταξύ όμως η πολιτική πρέπει να ενεργήσει με τα μονιμότερα μέτρα που μπορεί, μόνον, αυτή να πάρει.

ΠΡΩΤΟΠΛΑΣΤΟΙ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 24 Δεκεμβρίου 2020

Ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία που έχουν ποτέ γραφτεί είναι η Γένεση. Ίσως προκατειλημμένη επιλογή, καθώς δεν έχω διαβάσει π.χ. τις Βέδες και άλλα πανάρχαια σοφά βιβλία. Μας περιγράφει την προέλευσή μας από το σκότος της αβύσσου και στη συνέχεια την εξέλιξη των Πρωτοπλάστων και των απογόνων τους. Φυσικά, η δημιουργία του κόσμου σε 6 ημέρες, δεν κυριολεκτεί. Η ημέρα προϋποθέτει ημερονύκτιο, που δεν υπήρχε όταν άρχισε η δημιουργία. Μας παραθέτει όμως μια ανθρωποκεντρική λογική σειρά που σε γενικές γραμμές ισχύει. Η ύπαρξη ανθρώπου προαπαιτεί να έχουν δημιουργηθεί ζώα και φυτά, προηγουμένως στεριά και θάλασσα, γη και ουρανός, μέρα και νύχτα κοκ. Αυτή είναι η σειρά της Γένεσης.

Ο άνθρωπος είναι πολιτικό ζώο, με στοιχεία αγελαία και κοινωνικά. Οι πρωτόπλαστοι, όπως περιγράφονται, είναι οι πρώτοι που βίωσαν κοινωνικοποίηση. Η αρχή έγινε σε σαφώς περιγραφόμενη περιοχή, στην εύφορη κοιλάδα ανάμεσα στον Τίγρη και τον Ευφράτη. Ως τότε οι άνθρωποι, σαν όλα τα ζώα, γεννιόνταν, ζούσαν, τρέφονταν, άφηναν απογόνους και πέθαιναν. Χάνονταν. Και ένα ζευγάρι, ο Αδάμ και η Εύα, ξέφυγαν από αυτή την ιστορία. Πρώτα βίωσαν περιορισμούς στη διατροφή τους, τον απαγορευμένο καρπό. Δηλαδή άρχισαν να απέχουν από την κατανάλωση ορισμένων τροφίμων, ώσπου να πολλαπλασιασθούν και τότε μόνο τα κατανάλωναν. Είτε ήταν ζωικές είτε φυτικές τροφές. Αυτή η πρακτική τούς εξασφάλισε, όπως στις μέλισσες και στα μυρμήγκια, τροφή, που μάλιστα αυτοπολλαπλασιαζόταν, για τις περιόδους ένδειας, όταν το κυνήγι ή η συλλογή καρπών ήταν αδύνατη. Έτσι έλυσαν το διατροφικό τους πρόβλημα. Η πιο σημαντική στιγμή στην ανθρώπινη ιστορία. Όμως, από τη στιγμή που άρχισαν να αποθηκεύουν τροφή και μάλιστα αναπαραγόμενη, άρχισαν να την εποφθαλμιούν άλλοι, που δεν ήταν οργανωμένοι σε κοινωνίες, δηλαδή με απαγορεύσεις. Άρχισε η βία. Τι θα γινόταν όμως όταν θα γερνούσαν και θα πέθαιναν; Αυτό απαιτούσε τα παιδιά τους να είναι γνωστό ποιους είχαν γονείς. Ως τότε, πριν σχηματισθεί κοινωνία, οι άνθρωποι δεν νοιάζονταν να θυμούνται τους γονείς καθενός. Τώρα ήταν απαραίτητο να τους θυμούνται. Οι ίδιοι οι πρωτόπλαστοι, κανένας δεν είχε λόγο να θυμάται, ούτε οι ίδιοι, ποιους είχαν γονείς. Οι φυσικοί γεννήτορές τους δεν είχαν περιουσία. Επομένως, δεν είχαν κοινωνικά αναγνωρισμένους γονείς. Τότε, πώς γεννήθηκαν; Η απάντηση είναι απλή και αφοπλιστική: Δεν γεννήθηκαν! Τους έπλασε ο Θεός.

Ο τρόπος για να είναι γνωστός ο γονιός απαιτούσε νέους περιορισμούς. Για τη μητέρα δεν υπήρχε σοβαρό πρόβλημα. Βιολογικά, με το θηλασμό, κάθε μητέρα συνδεόταν με το τέκνο της, ώσπου αυτό μεγάλωνε και μπορούσε να υπάρχει μνήμη και σ΄ αυτό το ίδιο και στη μητέρα και στο κοινωνικό, έλλογο, περιβάλλον τους. Ξεκίνησε η μητριαρχία. Από τη στιγμή που εισέβαλε η βία όμως στην ανθρωπότητα, οι άντρες, ως μυϊκά ισχυρότεροι, έγιναν πιο σημαντικοί από τις γυναίκες. Ακραία, θανάσιμη, βία μεταξύ αγελαίων ομοειδών ζώων δεν υπάρχει. Υπάρχει όμως μεταξύ κοινωνικών ζώων, όπως είναι κάποια έντομα. Αν σε ένα καύσωνα λιώσουν οι κηρύθρες και χυθεί το μέλι έξω από την κυψέλη, οι μέλισσες τρέχουν να το μαζέψουν, αδιαφορώντας αν είναι από τη δική τους ή από ξένη κυψέλη. Ακολουθεί εξοντωτικός πόλεμος μεταξύ τους. Και ο άνθρωπος, όπως είπαμε, είναι, κατά ένα σημαντικό μέρος, κοινωνικό ζώο. Για την προστασία  της περιουσίας από τη βία επικράτησε η ανδροκρατία, συνεπώς η πατριαρχία, δηλαδή μεταβίβαση από τον πατέρα στο γιο, με ποικίλους εξαναγκασμούς στο γεννητικό τομέα, πρώτιστα με απαγόρευση της αιμομιξίας και επιβολή μονογαμίας. Και οι πρωτόπλαστοι στη Γένεση βίωσαν τις γενετήσιες δεσμεύσεις καλύπτοντας τη γύμνια τους με φύλλα συκιάς.

Όμως παρέβηκαν την εντολή του Θεού και έφαγαν από τον απαγορευμένο καρπό. Το τίμημα θα ήταν θάνατος: ” ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε“. Οι πρωτόπλαστοι παρέβηκαν την εντολή του Θεού, έφαγαν από τον απαγορευμένο καρπό, αλλά δεν πέθαναν την ίδια μέρα. Λέει ψέματα η Γραφή ή μήπως υπονοεί κάτι άλλο;

Ο θάνατος, όπως το σύνολο της ύπαρξής μας, έχει τρεις όψεις. Μία είναι αισθητή, σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον μας, μία είναι νοητή, σε σχέση με τον εαυτό μας και μία κοινωνική σε σχέση με το έλλογο περιβάλλον μας, την κοινωνία. Ο σωματικός θάνατος καλύπτει όλα τα ζωντανά όντα. Μ΄ αυτόν αρχίζομε να αφομοιωνόμαστε με το φυσικό περιβάλλον μας. “Χοῦς εἶ καί εἰς χοῦν ἀπελεύσει“. Στο μεταξύ αφήνομε κάτι αθάνατο από εμάς, κάποια γεννητικά μας κύτταρα που έχουν εξελιχθεί σε παιδιά μας. Ο νοητός θάνατος επέρχεται λίγο πριν από τον αισθητό θάνατο, όταν οριστικά χάνουμε την επαφή μας με το περιβάλλον και, υποθέτομε, τον εαυτό μας. Αθάνατα αφήνομε τα πνευματικά τέκνα μας, ό,τι δημιουργήσαμε σε όλη μας τη ζωή. Κοινωνικός θάνατος υπάρχει μόνον μετά την εμφάνιση της κοινωνίας. Κανένας δεν έχει πεθάνει αν δεν έχει διαγραφεί από τα κοινωνικά κατάστιχα (κηδεία, ληξιαρχείο κλπ). Ο διάβας μας από τη ζωή έχει χαραχτεί στη μνήμη του έλλογου περιβάλλοντός μας. Στη μνήμη όσων θα έχουν έλθει στην κηδεία μου θα έχει εντυπωθεί κάποια διαχρονική όψη της προσωπικότητάς μου και παραμένει, σα σε κοινωνικό εκμαγείο, όσο υπάρχει κοινωνία που θα με θυμάται. Το “αιωνία η μνήμη” γίνεται έτσι περίπου ταυτόσημο με την “αθανασία της ψυχής“. Αν κάποιος, έστω και φυσικά νεκρός, δεν έχει πεθάνει κοινωνικά, μπορεί να ζει, να μετέχει στην κοινωνία, να παίρνει σύνταξη, να ψηφίζει, να δικαιοπραττεί ποικιλοτρόπως. Πριν σχηματισθεί κοινωνία, τον καιρό των Πρωτοπλάστων, δεν υπήρχε κοινωνικός θάνατος. Οι άνθρωποι πέθαιναν φυσικά, όπως όλα τα ζώα, και κανένας δεν ενδιαφερόταν για το αν ζει ή πέθανε καθένας. Από τη στιγμή που σχηματίσθηκε κοινωνία, από την εποχή των Πρωτοπλάστων δηλαδή, έπρεπε ολόκληρη η κοινωνία να γνωρίζει το θάνατο του κάθε μέλους της, διότι αυτό είχε συνέπειες στη δομή της με διαθήκη κλπ. Να λοιπόν πώς, η θέσπιση του απαγορευμένου καρπού συνδέεται αναγκαστικά με την εμφάνιση θανάτου, κοινωνικού βέβαια, που προηγουμένως δεν υπήρχε. Τίποτε δεν υπάρχει στην κοινωνία αν δεν αφήνει το αποτύπωμά του στη μνήμη της.

Αφότου εμφανίσθηκε περιουσία, υπάρχει βία στα πλαίσια του ίδιου είδους. Η βία, άρχισε με τα πρώτα παιδιά των πρωτοπλάστων. Ο γεωργός Κάιν σκότωσε το βοσκό Άβελ, διότι η θυσία του δεν έγινε δεκτή από το Θεό, δηλαδή τα ζαρζαβατικά του δεν πουλήθηκαν στην αγορά, όπου ο λαός προτίμησε τα προϊόντα του βοσκού αδελφού του. Αδελφοκτόνος βία συνεχίζεται όσο υπάρχει περιουσία.

ΤΟ ΚΛΕΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 24 Δεκεμβρίου 2020

Είμαι Έλληνας. Aν δεν παινέσω το σπίτι μου θα πέσει να με πλακώσει. Όμως διαβάζοντας ξένα κείμενα, βρίσκω σ΄ αυτά πλήθος Ελληνικών λέξεων. Σε ξένα πανεπιστήμια βλέπω προμετωπίδες με Ελληνικά. Όλοι θαυμάζουν την Ελληνική δημοκρατία, τουλάχιστον στα λόγια, διότι γενικά πολύ τη στραπατσάρουν. Και τα ονόματα Ελλήνων διανοητών για μακρά σειρά αιώνων κοσμούν τα φιλοσοφικά και επιστημονικά κείμενα και όχι μόνο. Διαβάζοντας ιστορία απορώ πώς ήταν δυνατό η γλώσσα του κατακτημένου στην Ανατολική Ρωμαϊκή επικράτεια να γίνει η γλώσσα των κατακτητών. Πώς να μην περηφανεύομαι! Πού στηρίχθηκε αυτή η δόξα; Πάντως όχι στις ένδοξες νίκες μας, διότι ακολουθήθηκαν από άλλες ντροπιαστικές ήττες. Πήραμε μια κληρονομιά. Πώς τη διαχειριστήκαμε; Θα κάνω κάποιες σκέψεις.

Πρώτη και διαχρονική κληρονομιά είναι η γεωγραφία μας. Έχει δύο σημαντικά στοιχεία. Πρώτο, είναι το “γεωφυσικό ανάγλυφο”, όπως το αποκαλεί η Μαρία Ευθυμίου. Τόση ποικιλία εδάφους, τραχιά βουνά, πεδιάδες και κοιλάδες, νησιά και γενικότερα εγγύτητα στη θάλασσα, τόσο κοντά μεταξύ τους, δεν βρίσκεις εύκολα, μάλιστα με εύκρατο κλίμα. Το έδαφος καθορίζει τις επαγγελματικές ασχολίες και αυτές διαμορφώνουν τη σκέψη. Οι ορεινοί είναι βοσκοί ή ληστές, οι πεδινοί αγρότες, τσιφλικάδες και κολλήγοι, οι νησιώτες και παράλιοι ναυτικοί ή πειρατές. Και όλοι αυτοί βρίσκονται, λόγω εγγύτητας, σε διαρκή επαφή, άλλοτε μιμητική, άλλοτε συμπληρωματική (π.χ. εμπόριο) και άλλοτε συγκρουσιακή, πάντως επαφή. Κύρια συνέπεια της είναι η διεύρυνση του πνευματικού ορίζοντα. Απλοποιώντας το, όταν ένας νησιώτης λέει δέντρο εννοεί το αρμυρίκι και άλλα συναφή· ο πεδινός εννοεί την ελιά κλπ· ο βουνήσιος σκέφτεται το έλατο, την οξιά. Οι Έλληνες, το ολοκλήρωμα όλων που έρχονται σε επαφή ο ένας με τον άλλο, με τη λέξη δέντρο, εννοούμε όλα αυτά. Και το εύρος των εννοιών στον Έλληνα ήταν μεγαλύτερο από εκείνο άλλων λαών. Πώς αντιμετωπίσαμε αυτή την κληρονομιά εμείς; Εγκαταλείψαμε αυτούς του τόπους και κατοικήσαμε στα χωνευτήρια των αντιπαραγωγικών μεγαλουπόλεων, ιδίως Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Δεύτερο, η θέση του τόπου μας είναι στο τρίστρατο των γηραιών ηπείρων. Όποιοι λαοί μετακινούνταν από τον ένα τόπο στον άλλο, περνούσαν αναγκαστικά από την πατρίδα μας. Και άφηναν το στίγμα τους. Οι Έλληνες δεν φύτρωσαν στην Ελλάδα σαν αγριόχορτα, προήλθαν από τη μίξη τέτοιων λαών. Από τη μυθολογία (κανένας δεν ξέρει πόση αλήθεια κρύβει, αλλά σημαίνει ποια πίστευαν πως είναι η αλήθεια) μαθαίνομε ότι οι γενάρχες μας ήταν αλλοδαποί. Ο Προμηθέας, γενάρχης του Έλληνα και των απογόνων του, είχε πατέρα τον Ιαπετό, τον Ιάφεθ της Γραφής, από το Αραράτ. Ο Πέλοψ, πρόγονος των Ατρειδών, είχε πατέρα τον Τάνταλο από τον Καύκασο. Ο Κάδμος, πρόγονος του τραγικού Οιδίποδα, είχε έλθει από τη Φοινίκη, τη σημερινή Συρία. Ο Λυγκέας, βασιλιάς του Άργους, είχε καταγωγή από την Αίγυπτο. Όλοι αυτοί, με τους ακολούθους τους, έρχονταν στην πατρίδα μας και αφομοιώνονταν συγχρωτιζόμενοι μεταξύ τους και με τους ντόπιους που έβρισκαν εδώ. Παράλληλα, οι Έλληνες εξαπλώνονταν στους γύρω τόπους και μετέφεραν εκεί τον πολιτισμό μας, ενώ σε συνάφεια με τους γύρω τους εμπλούτιζαν τον Ελληνικό πολιτισμό με ό,τι έβλεπαν γύρω τους να αξίζει, στην ποικιλία των τόπων που πήγαιναν. Κι εμείς; Εμείς εμποδίζομε το συγχρωτισμό των επήλυδων, δεν τους θέλομε στα σχολεία μας ούτε και πουθενά αλλού, ακόμη και αν αυτοί φροντίζουν τους γέρους και τα παιδιά μας, μαζεύουν τις ελιές κλπ. Φεύγομε από τον τόπο μας προκόβομε σε ξένα μέρη και αφομοιωνόμαστε από τους εκεί ντόπιους. Σε 2 γενιές χάνομε την Ελληνικότητά μας, καθώς δεν υπάρχει σχεδόν τίποτε να αντλήσουμε από τη μητέρα πατρίδα.

Επόμενο στοιχείο είναι η γλώσσα μας. Η γλώσσα εκφράζει αισθητά, ακουστά, το νοητό λόγο. Και σε μας, όπως αναφέρθηκε, ο λόγος μας είχε μεγαλύτερο εύρος από άλλων λαών που ζούσαν σε πιο ομοιογενείς περιοχές. Κάποια στιγμή ανακαλύψαμε την Ελληνική αλφαβητική γραφή. Προήλθε από τελειοποίηση της Φοινικικής που μας έφερε ο Κάδμος, προσαρμοζόμενη στις ανάγκες της γλώσσας μας. Τώρα η επαφή των Ελλήνων μεταξύ τους δεν ήταν μόνο διαχωρική, χάρη στην εγγύτητα της κατοικίας τους, αλλά και διαχρονική, από τη μια γενιά στην άλλη. Η εκπληκτική καινοτομία ήταν ότι η γραφή αυτή, αντίθετα από τις άλλες, π.χ. ιδεογραφικές, γραφές, ήταν φωνητική: Όποιος ήξερε να μιλάει ήξερε και να γράφει, δηλαδή πρακτικά όλοι οι Έλληνες (με κάποιες εξαιρέσεις). Κι εμείς σήμερα; Ενώ η γλώσσα μας, που παραμένει ζωντανή και, επομένως εξελίσσεται, διαρκώς βαθμιαία αλλάζει διατηρήσαμε την ίδια, μη φωνητική πια, γραφή, έτσι που δεν ξέρουν να γράφουν όλοι όσοι γνωρίζουν τη γλώσσα. (Σε μια μικρή έρευνα, κανένας από 10 με μέση ή ανώτατη εκπαίδευση δεν μπόρεσε να γράψει χωρίς λάθος ένα κείμενο 236 λέξεων). Απεμπολήσαμε κι αυτή την κληρονομιά του γραπτού πλεονεκτήματός μας.

Η τρίτη κληρονομιά μας είναι η διαρκώς εξελισσόμενη δημοκρατία. Καταλύθηκε βίαια πριν προλάβει να εξελιχθεί στο να περιλάβει γυναίκες, δούλους, μετοίκους. Θυμίζω τον ορισμό της: “Λέγω  δ΄  οἷον  δοκεῖ  δημοκρατικὸν  μὲν  εἶναι  τὸ  κληρωτὰς  εἶναι  τὰς  ἀρχὰς, τὸ  δ΄  αἱρετὰς  ὀλιγαρχικὸν” (Αριστοτέλης). Η ουσία της είναι η κλήρωση, όχι η εκλογή, των αρχόντων. Πολιτισμός στην αρχαιότητα αναπτύχθηκε αρχικά όπου υπήρχε δημοκρατία, ιδιαίτερα στην αρχαία Αθήνα, που όχι μόνο γεννούσε πνευματικούς ηγήτορες, αλλά και φιλοξενούσε τους καλύτερους από όλο τον Ελληνόφωνο χώρο. Στοιχεία του Ελληνικού πολιτισμού διασώθηκαν και σε άλλα πολιτεύματα και αυτός αναπτύχθηκε, ιδίως στη “δύση”, αλλά έπαψε να αναπαράγεται στον τόπο που τον γέννησε. Η δημοκρατία στηριζόταν στην αναπόδεικτη πίστη πως όλοι οι άνθρωποι έχομε κάποια ουσιώδη χαρακτηριστικά που μας κάνουν, ως προς αυτά, ίσους. Βασικά, ότι η βούληση του καθενός έχει ισχύ ίση με όλων των άλλων. Συνέβαλε σ΄ αυτό η φωνητική γραφή. Ακόμη και οι πιο άξεστοι, βοσκοί, επαίτες, έχουν αφήσει γραπτά ίχνη, π.χ. βρίζοντας γραπτά άλλους! Μόνοι αγράμματοι παρέμειναν οι Μακεδόνες που είχαν βασιλεία. Αντ΄ αυτού περάσαμε, και όλος ο κόσμος πέρασε, από φάσεις απόλυτης μοναρχίας, με αυτοκρατορίες, δικτατορίες, κοινοβουλευτικής βασιλείας, αριστοκρατίας, ολιγαρχίας γενικότερα, και κάπου εκεί έχει μείνει ο κόσμος ολόκληρος. Το σημερινό καθεστώς μας είναι ένα είδος ολιγαρχικής μοναρχίας, όπου ένα κόμμα, εκείνο που εκλέγομε, έχει σχεδόν απόλυτη εξουσία πάνω μας. Αυτό επιτυγχάνεται με ποικίλες απάτες, μία από τις οποίες είναι να ονομάζουμε το πολίτευμά μας εδώ μεν δημοκρατία (“προεδρευόμενη κοινοβουλευτική”), διεθνώς δε Ελληνική ρεπούμπλικα (Hellenic republic) που είναι μια μορφή ολιγαρχίας. Η αρχαία δημοκρατία καταλύθηκε βίαια, όταν είχε πάψει να εξελίσσεται.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 22 Δεκεμβρίου 2020

Η γέννηση του Χριστού, του ήλιου της Δικαιοσύνης, ανέτειλε στον κόσμο το φώς της Γνώσης. Γνώση, επιστήμη δηλαδή, και Δικαιοσύνη, ηθική δηλαδή, είναι οι πυλώνες της θρησκείας μας.

Κάποια πράγματα είναι αδύνατο να γίνουν, κάποια απίθανο. Το να βάλω το χέρι μου μέσα σε ένα σακούλι που έχει μέσα τους αριθμούς 1 ως 10 και να βγάλω τον αριθμό 11, είναι αδύνατο. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, οφείλεται σε μαγεία, είναι απάτη. Μαθηματικά μπορεί να εκφρασθεί με την εξίσωση: 0/χ=0. Το να βάλω το χέρι μου μέσα σε ένα σακούλι που έχει μέσα όλους τους αριθμούς ως το άπειρο και να ανασύρω το 11, είναι απίθανο, αλλά όχι αδύνατο. Κάποιον αριθμό θα βγάλω, γιατί όχι το 11; Αν συμβεί κάτι τέτοιο, αυτό είναι ένα θαύμα και σχετίζεται με τη θρησκεία. Μαθηματικά μπορεί να εκφρασθεί με την εξίσωση χ/∞→0. Γίνεται πιθανό να κληρώσω το 11, αν κάνω άπειρες προσπάθειες, ώσπου να πετύχω το 11. Μαθηματικά μπορεί να εκφρασθεί με την εξίσωση ∞/∞=χ. Για να γίνει το θαύμα λοιπόν χρειάζονται άπειρες προσπάθειες όταν οι πιθανότητες να συμβεί είναι μηδενικές. Διαρκείς προσπάθειες σε σχεδόν ανεπίτευκτες καταστάσεις μπορούν να γίνουν μόνο αν ελπίζω και πιστεύω ότι θα πετύχω. Έτσι, όπως οι πυλώνες της θρησκείας μας σε κοινωνικό επίπεδο είναι η επιστήμη και η ηθική, σε προσωπικό είναι πίστη και ελπίδα.

Το Σύμπαν έχει ηλικία, υπολογίζεται, 13,8 δισεκατομμύρια έτη. Ιλιγγιώδης, αλλά πεπερασμένος, αριθμός. Ο άνθρωπος έχει ηλικία πάνω στη γη, πολύ αδρά, 100 χιλιετίες. Τόσο μεγάλοι αριθμοί, έστω και αν δεν είναι άπειροι, έχουν στην πράξη ιδιότητες που πλησιάζουν εκείνες του απείρου ∞. Πριν από αδρά 10 χιλιετίες οι ανθρώπινες αγέλες άρχισαν να οργανώνονται σε κοινωνίες. Οι κοινωνίες βασίστηκαν σε κάποιους περιορισμούς που επέβαλαν μόνοι τους οι άνθρωποι πάνω τους. Τέτοιοι υπάρχουν υποχρεωτικά στα κοινωνικά ζώα, όπως τα μυρμήγκια και οι μέλισσες. Επιβάλλουν σε κάθε μέλος τους να κάνει κάτι διαφορετικό, αλλά συμπληρωματικό με τα άλλα, ώστε να εξυπηρετούν κοινό σκοπό, τη δημιουργία ενός κοινωνικού θησαυρού που τις εξασφαλίζει έναντι αντίξοων περιόδων, π.χ. μακράς ανομβρίας, ξηρασίας κλπ. Μόνες συμπληρωματικές σχέσεις που υπάρχουν και σε αγέλες και κοινωνίες, είναι οι σχέσεις αγάπης, μεταξύ ερωτευμένων και μεταξύ μάνας και βρέφους. Στις ανθρώπινες κοινωνίες αναπτύχθηκαν δύο ηγετικές προσωπικότητες. Ο ένας ηγέτης ήταν κάποιος υπεύθυνος για τη βία, το κυνήγι, τη λεηλασία άλλων κοινωνιών και την υπεράσπιση του θησαυρού της δικιάς του κοινωνίας. Όλοι οι υπόλοιποι, εκόντες άκοντες, έχουν δεχθεί ότι αυτός μπορεί να εφαρμόζει βία για να αναγκάζει όλους να τον ακολουθούν. Εξελίχθηκε σε βασιλιά. Ο άλλος ηγέτης ήταν υπεύθυνος για την τήρηση των κοινωνικών υποχρεώσεων που ήταν απαραίτητες για τη συνοχή της κοινωνίας. Τέτοιες ήταν κυρίως διατροφικές, π.χ. καθορισμός περιόδων νηστείας που εναλλάσσονταν με περιόδους θυσίας, και γενετήσιες, π.χ. απαγόρευση της αιμομιξίας. Εξασφάλιζαν ότι ο θησαυρός της κοινωνίας θα προλάβαινε να πολλαπλασιάζεται στην κατοχή τους, γινόμενος κεφάλαιο, όπως ένα κοπάδι πρόβατα πολλαπλασιάζονται υπό την επίβλεψη του βοσκού και ότι το κεφάλαιο δεν θα διασπασθεί μετά το θάνατο του ιδιοκτήτη του, καθώς θα ήταν γνωστό σε όλη την κοινωνία καθένας ποιόν έχει πατέρα. Αυτός ήταν ο μάγος, που εξελίχθηκε σε ιερέα. Αυτές οι απαγορεύσεις συνοψίζονται στα “μυστήρια” της θρησκείας μας, βάπτιση, γάμος, μετάληψη κλπ. Αν και στερημένος από ανοιχτή βία, ο ιερέας είχε τεράστια έμμεση ισχύ, καθώς μπορούσε να αποβάλει από την κοινωνία το παραβατικό μέλος της. Όχι σπάνια στην ιστορία υπήρξε ανταγωνισμός μεταξύ των δύο εξουσιών, του βασιλιά και του ιερέα, της πολιτικής και της θρησκευτικής εξουσίας. Ο μάγος-ιερέας γνώριζε τι πρέπει να κάνει από παράδοση, που το ξεκίνημά της χανόταν στο χαώδες παρελθόν, τόσο που κανένας δεν γνώριζε ποιος διατύπωσε τους κανόνες που εφάρμοζε. Άρα, αφού δεν ήταν άνθρωπος που να τον θυμάται κάποιος, το υπαγόρευσε μια ανώτερη δύναμη, ο Θεός. Ο Θεός ήταν κύριος των τρομακτικών δυνάμεων, φυσικών και κοινωνικών, που πάνω τους δεν έχει ισχύ ο κοινός άνθρωπος.

Κάθε ζωντανό έμβιο ον, τουλάχιστον εκείνα που μοιάζουν με εμάς, διαθέτει τρία στοιχεία “ψυχικά”, δηλαδή άβατα για όλους τους άλλους εκτός από τον εαυτό του: Γνώση, συναίσθημα και βούληση. Αντίστροφα, αν υπάρχει ένα από αυτά τα στοιχεία, ανήκει σε κάποιο ζωντανό ον. Η διαθήκη εκφράζει τη βούληση κάποιου που έχει πεθάνει. Αφού λοιπόν υπάρχει μια βούληση, υπάρχει και κάποιο ζωντανό ον πίσω της, δηλαδή ο πεθαμένος, κατά κάποιον τρόπο ζει! Αυτή η, κατά κάποιον τρόπο ζωή, είναι η κοινωνική υπόσταση του καθενός μας. Η διατήρησή της στηρίζεται στην ύπαρξη ενός μνήματος, μιας ληξιαρχικής πράξης, ενός μνημείου, ονοματοδοσίας ενός δρόμου ή μιας πλατείας, ενός αγάλματος, γενικά στη μνήμη της κοινωνίας. Το “αιωνία η μνήμη” είναι μια άλλη έκφραση της μυστηριώδους “αθανασίας της ψυχής”. Υπεύθυνοι γι΄ αυτή την κοινωνική λειτουργία είναι βέβαια οι ιερείς, που, με την εξέλιξη του πολιτισμού παρέδιδαν βαθμιαία τις εξουσίες τους σε ειδικευμένους υπαλλήλους της κοινωνίας. Οι μάγοι-ιερείς ήταν έτσι φορείς τεράστιας γνώσης, ήταν σοφοί, σαν τους τρεις “μάγους” που ακολουθώντας ένα υπέρλαμπρο άστρο βρήκαν και προσκύνησαν το  Χριστό. Τόση ισχύς στους ιερείς μαζί με τον πειρασμό της όχι σπάνια οδηγεί σε απάτες για την επιβολή της εξουσίας τους. Για παράδειγμα. η πεποίθηση ότι ένας ιός μεταδίδεται από τον ένα στον άλλο σε όλες τις συγκεντρώσεις πλην εκείνων που γίνονται στην εκκλησία είναι μαγεία, απάτη, διαβολική ενέργεια, όχι θρησκεία.

Από τα πιο συνταρακτικά που συμβαίνουν στο Σύμπαν είναι ότι η ύλη μπορεί να πυκνώνεται κάπου ολοένα, αυξάνεται έτσι η βαρύτητα εκεί, τόσο που έλκεται ό,τι υπάρχει γύρω και δεν αφήνεται να δραπετεύσει τίποτε, ούτε καν το φως. Επομένως είναι αόρατα, οι “μαύρες οπές”, που η ύπαρξή τους εικάζεται από ό,τι συμβαίνει γύρω τους. Όταν φθάσουν σε οριακά μεγάλη βαρύτητα, καταρρέουν από το δικό τους βάρους και εκρήγνυνται με αποτέλεσμα να εμφανισθεί στον ουρανό ένα υπέρλαμπρο άστρο που θα το βλέπουμε για μερικούς μήνες ώσπου να πεθάνει οριστικά. Τέτοιος εικάζεται ήταν ο αστέρας που οδήγησε τους μάγους στο Χριστό.

Με τα παραπάνω, επιστήμη, ηθική, ελπίδα, πίστη, τους πυλώνες της πίστης που μας έφερε του Χριστού η γέννηση, ποιο είναι το μείζον που ιεραρχείται πάνω από όλα; Την απάντηση μας την έδωσε με σαφήνεια ο Παύλος. “νυνὶ  δἐ  μένει  πίστις,  ἐλπίς,  ἀγάπη,  τὰ  τρία  ταῦτα·  μείζων  δἐ  τούτων  ἡ  ἀγάπη“.

ΕΜΒΟΛΙΟ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 19 Δεκεμβρίου 2020

            Yποφέρομε από μια απειλή, που εδώ και 2-3 γενιές τουλάχιστον είχαμε ξεχάσει πως υπάρχει, την πανδημία. Ενέχεται ένας ιός χωρίς υπερβολική θνητότητα (πόσοι από όσους προσβάλλονται πεθαίνουν), αλλά αξιόλογη θνησιμότητα (πόσοι από τον πληθυσμό πεθαίνουν σε βραχύ διάστημα) λόγω μιας ασυνήθιστης μεταδοτικότητας. Κυβερνήσεις πήραν αυστηρά μέτρα, που όμως θίγουν βαθιά την οικονομία και ευζωία μας, ενώ άλλες προτίμησαν τα προστατεύσουν την οικονομία με τίμημα εκατόμβες νεκρών. Στηρίξαμε τις ελπίδες μας στην ανακάλυψη εμβολίων. Συνήθως, χρειάζονται πολλά χρόνια για να εξασφαλισθεί η αποτελεσματικότητα και η βραχυ-και μακρο-χρόνια ασφάλεια κάθε φαρμάκου. Και να που η θαυμαστή πρόοδος της τεχνολογίας επέτρεψε την εμφάνιση των εμβολίων σε πρωτοφανώς σύντομο διάστημα. Τα εμβόλια δεν έχουν χρόνιες ανεπιθύμητες παρενέργειες. Σε εβδομάδες ή μήνες θα έχουμε στη διάθεσή μας το εμβόλιο. Και, ξαφνικά προκύπτει το πρόβλημα. Η σωτηρία που με αγωνία περιμέναμε έρχεται. Να τη δεχθούμε ή όχι; Το δίλημμα έχει βάση, προσωπική και πολιτική.

            Κάθε ιατρική πράξη έχει μια πιθανότητα ανεπιθύμητων ενεργειών. Όταν μου προτείνεται να υποβληθώ σε μια τέτοια αγωγή, αν είμαι άρρωστος και υποφέρω ή αν κινδυνεύει η ζωή μου, φαίνεται λογικό να δεχθώ, εφόσον είναι δεκτό πως η προσδοκώμενη ωφέλεια είναι πολύ μεγαλύτερη από την ανεπιθύμητη ενδεχόμενη παρενέργεια. Όταν όμως δεν είμαι άρρωστος, να δεχθώ τέτοια αγωγή επειδή, χωρίς αυτήν, κινδυνεύω να ασθενήσω; Μπορεί και να μη χάσω την υγεία μου. Απόλυτη απάντηση δεν υπάρχει. Αν όμως είναι ιλιγγιώδης η διαφορά μεταξύ της προσδοκώμενης ωφέλειας και της επίφοβης βλάβης, ο κοινός νους κλίνει υπέρ της πρόληψης. Σ΄ αυτή την κατηγορία υπάγονται πολλές ανθρώπινες πράξεις. Π.χ. κοπιάζω να αποθηκεύσω τρόφιμα ενώ δεν πεινάω. Ναι, αλλά κάποια στιγμή, στο αβέβαιο μέλλον, είναι βέβαιο πως θα πεινάσω. Και τότε καλύτερα να έχω έτοιμη τροφή, παρά να βγαίνω για κυνήγι – κι αν πετύχω θήραμα ή βρω καρπό. Και αν οι πιθανότητες να κολλήσω μια νόσο είναι 20% περίπου, ενώ ο εμβολιασμός έχει πιθανότητες σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών λιγότερες από 1 στις 10000, ο κοινός νους μάλλον στρέφεται υπέρ της πρόληψης. Μικροενόχληση, είναι βέβαιο πως θα υπάρξει. Τώρα, κάποιος δραστήριος δημοσιογράφος γυρίζει τον κόσμο αναζητώντας όσους έπαθαν κάτι, και παρουσιάζει το σημαντικό αριθμό των επιλεκτικών ατόμων που κάτι έπαθαν. Παραλείπει όμως εκείνους που θα αρρώσταιναν αλλά έμειναν υγιείς. Αυτούς κανένας δεν τους ξέρει. Ο κόσμος, μιμούμενος, ξεχνάει τότε τον κοινό νου.

              Και βρεθήκαμε έτσι στο χώρο της πολιτικής. Με βάση τους παραπάνω, υπερβολικούς, αλλά όχι εντελώς παράλογους, φόβους, αν κάποιος αρνείται να εμβολιασθεί, έχει το δικαίωμα να εξαιρεθεί; Τα ανθρώπινα δικαιώματα ορθώνουν πελώριο το ανάστημά τους για να τον στηρίξουν. Ως πού φθάνουν η βούληση των πολλών από τη μια και τα ανθρώπινα δικαιώματα των ολίγων ή και του ενός από την άλλη; Αν οι 50%+1, η πλειοψηφία δηλαδή, αποφασίσει να αφανισθούν οι 50%-1, η μειοψηφία δηλαδή, το δέχεστε; Όσο παράλογο κι αν ακούεται, έχει εφαρμοσθεί στην ιστορία π.χ. στις εθνοκαθάρσεις. Πού σταματά η δικαιοδοσία της πλειοψηφίας; Συνήθως σταματά στα όρια της άμυνας. Αν οι λίγοι, ή έστω ο ένας, αποτελούν κίνδυνο για τους πολλούς, δεχόμαστε ότι πρέπει να του επιβληθεί καταναγκασμός. Σ΄ αυτή την αρχή στηρίζεται η καταδίκη ενός εγκληματία. Η κοινωνία αμύνεται. Ένας που πάσχει από μεταδοτική νόσο αποτελεί κίνδυνο για τους άλλους σαν τον κακοποιό που κρατά πιστόλι. Η κοινωνία, επομένως, δικαιούται να εφαρμόσει πάνω του βία, π.χ. να τον απομονώσει (καραντίνα!) ή να του επιβάλει εμβολιασμό κλπ. Εξαιρούνται βέβαια περιπτώσεις με ιατρική αντένδειξη. Ο εμβολιασμός έχει διπλό στόχο. Αφενός προστατεύει τον εμβολιαζόμενο, αφετέρου προστατεύει τους άλλους, καθώς μειώνει τους φορείς που μπορούν να του μεταδώσουν τη νόσο. Η εμπειρία έχει δείξει θετικά και αρνητικά την επιτυχία αυτής της στάσης. Ο υποχρεωτικός παγκόσμιος εμβολιασμός για την ευλογιά (δαμαλισμός) εξαφάνισε τη νόσο από τον πλανήτη, που στην παιδική μου ηλικία ήταν μια διαρκής μάστιγα. Πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες, ο Άγγλος ερευνητής Wakefield έδειξε και δημοσίευσε στα πιο έγκυρα ιατρικά περιοδικά, ότι το εμβόλιο της ιλαράς προκαλεί αυτισμό και κολίτιδα. Απέκρυψε ότι χρηματοδότες της έρευνάς του ήταν δικηγόροι που ασκούσαν αγωγές εναντίον κατασκευαστών εμβολίων. Ο αντίκτυπος ήταν μεγάλος. Εγκαταστάθηκε μια διεθνής εμβολιοφοβία, γενική και ιδιαίτερα για το εμβόλιο της ιλαράς. Σε λίγα χρόνια, μετά από πλήρη απουσία της νόσου, επανεμφανίσθηκαν αυξανόμενος αριθμός κρουσμάτων ιλαράς στην Αγγλία. Στο μεταξύ, ύστερα από έρευνες 12 ετών, αποκαλύφθηκε ότι τα δεδομένα που πάνω τους είχε στηρίξει τον ισχυρισμό του ο Wakefield ήταν ψευδή. Ωστόσο, η νόσος επανεμφανίσθηκε και η εμβολιοφοβία επεκτάθηκε. Και παραμένει. Παρ΄ όλα αυτά το επιχείρημα των ανθρώπινων δικαιωμάτων ισχύει. Ενδέχεται μια προληπτική ενέργεια να μην προστατεύει κανένα, αλλά επιτρέπει την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας. Ένας οδηγός μπορεί να έχει ατύχημα με πρόκληση ζημιάς, ως και θάνατο, στον εαυτό του και σε άλλους. Η ασφάλιση σε τίποτε δεν προστατεύει κανέναν. Όμως, επιτρέπει την αποκατάσταση της ζημιάς ή την αποζημίωση, αν υπάρξει ατύχημα. Εγώ τουλάχιστον απαιτώ να επιβάλλεται με κατασταλτικά μέτρα (ποινή) η ασφάλιση, που μάλιστα την πληρώνει ο οδηγός. Αλλιώς να μην οδηγεί. Άλλο παράδειγμα. Βρίσκομαι μπροστά σε κάποιον που επιχειρεί να αυτοκτονήσει. Κανέναν δεν βλάπτει, ενώ αυτός θεωρεί την αυτοχειρία του την καλύτερη λύση στα προβλήματά του. Να προσπαθήσω να τον σώσω από τον εαυτό του, ακόμη και με βίαια μέσα (αστυνομία, πυροσβεστική κλπ); Ως πού τα ανθρώπινα δικαιώματά του απαγορεύουν στην κοινωνία να τον προστατεύσει; Οι πόλεμοι στην πατρίδα μας έχουν σταματήσει εδώ και πολλές δεκαετίες. Όμως οι νέοι στρατεύονται και η πατρίδα μου που έχει τόσες ανάγκες ξοδεύει υπέρογκα ποσά σε αμυντικές ανάγκες. Να πω όχι, όταν καλούμαι να υπηρετήσω την πατρίδα μου; ή να εφαρμόσω κατασταλτική βία εναντίον του αρνητή; Ως γιατρός δεν ασκώ καμιά ιατρική πράξη χωρίς τη συναίνεσή του ασθενή. Ως επιδημιολόγος όμως απαιτώ τον καταναγκασμό ακόμη και του υγιή.

            Σε όλα τα παραπάνω υπεισέρχεται έντονα ο παράγοντας της εμπιστοσύνης. Πόσο αξιόπιστοι είναι οι αρμόδιοι; Όταν έλθει με το καλό το εμβόλιο, θα ρωτήσω τον θεράποντα που εμπιστεύομαι, του αποκαλύπτω το σώμα, το πνεύμα, τη ζωή μου, και είναι γνώστης, αν έχω ιατρική ανάγκη ή αντένδειξη να εμβολιασθώ. Και θα εμπιστευθώ την εξουσία μου που έχει αποφασίσει τους σχετικούς νόμους, εφόσον μετέχω ο ίδιος, ως ίσος με όλους τους άλλους, στη λήψη τέτοιων αποφάσεων.

ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΤΙ;

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 17 Δεκεμβρίου 2020

Αισθανόμαστε τη μια μετά την άλλη τις απογοητεύσεις μας από τη στάση των συμμάχων μας. Πρέπει άραγε να νοιώθουμε πικραμένοι; Εντάξει δεν μπορείς να το αποφύγεις. αλλά, ειλικρινώς, τι μπορούμε να περιμένουμε; Οι σύμμαχοί μας δεν απειλούνται. Επομένως, λογικά, δεν είναι διατεθειμένοι να κάνουν πόλεμο, που σημαίνει απώλεια ζωών και ό,τι άλλο σχετίζεται με τον πόλεμο. Για να αναρωτηθούμε όμως. Εμείς είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε πόλεμο; Φυσικά, αν αναγκασθούμε θα τον υποστούμε, αλλά με τι καρδιά; Δεύτερο, η γειτονική χώρα με πάνω από 80 εκατομμύρια κατοίκους έναντι 10 δικής μας και περίπου 10πλάσια έκταση από τη δική μας είναι ένας τεράστιος πελάτης με τον οποίον οι σύμμαχοί μας έχουν πολύ μεγάλα οικονομικά συμφέροντα. Κάθε κύρωση εναντίον τους σημαίνει κύρωση και στον εαυτό τους. Πριν από 3 δεκαετίες επιβάλαμε εμπάργκο στη βόρειο γείτονά μας. Καθώς κόπηκαν οι εμπορικές συναλλαγές μας, η ζημιά ήταν μεγαλύτερη για μας παρά για εκείνους. Εκείνοι δεν υπέφεραν, αφού ό,τι χρειάζονταν το έπαιρναν από τις άλλες χώρες που δεν είχαν επιβάλει εμπάργκο, ενώ εμείς χάσαμε ένα πελάτη. Όποια κύρωση και αν επιβάλουν οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί μας στη γείτονά μας, θα είναι και εναντίον τους. Γιατί να το κάνουν; Εμείς είμαστε διατεθειμένοι να υποστούμε το κόστος κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας; Με όλες τις απειλές της, είναι κύριος πελάτης που αγοράζει προϊόντα μας. Κι ακόμα οποιαδήποτε μέτρα κι αν πάρουμε, συμπεριλαμβάνοντας τον καλύτερο εξοπλισμό μας, είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε τις οικονομικές θυσίες που απαιτούνται. Δεν έχομε ακόμη συνέλθει από την οικονομική κρίση της περασμένης δεκαετίας και τώρα, μαζί με την Ευρώπη, αλλά και όλο τον κόσμο, υφιστάμεθα τις οικονομικές συνέπειες από τα μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Αντέχομε; Έμεινε να στηριζόμαστε στην υπεραντλατική ευδοκία. Και μεις και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί μας. Μα αυτοί πιστεύουν ότι η μεγάλη απειλή για τη χώρα τους είναι η βορεινή Αρκούδα. Δεν ξέρω πώς και πότε η Ρωσία απείλησε το ακριβώς αντίθετο Ημισφαίριο, αλλά δεν μπορούμε να αλλάξουμε γνώμη στις ΗΠΑ. Όπως κι αν είναι, αυτή η στάση μας, ακόμη και των Ευρωπαίων συμμάχων μας είναι άλλο ένα βήμα στην υποδούλωσή μας. Στους Ρώσους, γιατί να ελπίζουμε; Με συνεχιζόμενη την Ελληνοτουρκική διένεξη βλέπουν να κλονίζεται το ΝΑΤΟ που τους απειλεί στα σύνορά τους. Γιατί λοιπόν να βοηθήσουμε να εκτονωθεί η διένεξη και γιατί να μας βοηθήσουν; Αν δηλαδή σ΄ αυτή την αντιπαλότητα με τους γείτονές μας βγαίναμε εμείς νικητές, σε τι θα βοηθούσε αυτό τη Ρωσία; Και στο παρελθόν μας πρόδωσαν, έστω και αν αυτό καλύφθηκε από τη συμμετοχή τους στο απελευθερωτικό Ναυαρίνο. Αλλά μήπως δεν είμαστε εμείς εκείνοι που εισβάλαμε στη Ρωσία, στην Κριμαία, εναντίον των Μπολσεβίκων; Οι Ρώσοι δεν έχουν εισβάλει ποτέ στην Ελλάδα. Και βέβαια την τότε απερισκεψία μας την πλήρωσε ο Ελληνισμός των Ρωσοποντίων. Μένουν οι δικές μας καλά σχεδιασμένες προσπάθειες με τις αντίστοιχες θυσίες μας.

Φυσικά πρέπει να επιδιώκουμε τη διεθνή συμπαράσταση. Αλλά, αυτή θα είναι μόνον επικουρική. Δε γίνεται αλλιώς. Σ΄ αυτό τον τομέα δεν έχομε πάει άσχημα. Απαιτεί και αυτή θυσίες. Οι συμφωνίες που έχομε κάνει με χώρες όπως η Κύπρος, η Αίγυπτος, το Ισραήλ, τα Ενωμένα Εμιράτα, η Ιταλία, η Βόρεια Μακεδονία, σημαίνουν, – δε γίνεται αλλιώς – ότι δώσαμε και πήραμε. Κάποιοι διατείνονται πως δώσαμε περισσότερα από όσα πήραμε. Ωστόσο, η έκταση τέτοιων συμφωνιών εξασφάλισε σε μεγάλο βαθμό τουλάχιστον ότι δεν θα τους έχουμε εναντίον μας. Και μένει τι κάνομε εμείς εδώ, μόνοι μας τώρα.

Το πρώτο είναι μια όσο γίνεται πιο ομόφωνη στάση. Όταν η εκάστοτε κυβέρνηση πανηγυρίζει για όποιες συμφωνίες έκανε και η εκάστοτε αντιπολίτευση τονίζει τα όσα δώσαμε που τα βρίσκει απαράδεκτα, λυπάμαι δεν κάνομε χωριό. Όμως, αυτό είναι το σύστημά μας. Κυβερνιόμαστε υποχρεωτικά από μια ολιγαρχία (ρεπούμπλικα λέγεται, Hellenic Republic, έστω και αν εμείς απατηλά τη μεταφράζομε σε “Προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία”). Αυτό το σύστημα υποχρεωτικά βάζει τις ολιγαρχίες να μάχονται η μια την άλλη, ενώ εμείς παριστάνομε τους ελλανοδίκες που αποφασίζουν ποια από τις ολιγαρχίες θα μας εξουσιάζει. Θα πρέπει να αγωνισθούμε εναντίον κάθε κατεστημένου, για να εγκαταστήσουμε δημοκρατία, χωρίς προσωπικές έριδες, αλλά μόνον ιδεολογικοπολιτικές διαφορές. Η αλλαγή πολιτεύματος σημαίνει τρομακτικές θυσίες. Είμαστε διατεθειμένοι να τις κάνουμε;

Το δεύτερο είναι αυτονόητα η ποιοτική και ποσοτική βελτίωση του εξοπλισμού μας. Σημαίνει να πληρώνουμε και χρεωνόμαστε για πολλές γενιές για να εκσυγχρονίζουμε διαρκώς τον οπλισμό μας και να εκπαιδεύουμε το στρατό. Σημαίνει ακόμη μακρότερη θητεία, ενδεχομένως και κατάργηση των αναβολών για οποιοδήποτε λόγο ή δεν ξέρω τι άλλο. Οι αρμόδιοι θα μας πουν τι χρειάζεται. Και το κόστος θα είναι ανυπολόγιστο. Δεν μας παίρνει να ποντάρουμε ότι είναι απίθανο να γίνει πόλεμος, γιατί δεν θα τον επιτρέψουν οι σύμμαχοί μας.

Το τρίτο είναι να εκμεταλλευθούμε κάθε σπιθαμή του εδάφους μας. Να ξεζουμίσουμε κάθε ίχνος φυσικής και βιολογικής ενέργειας που μπορεί να μας προσφέρει η γη μας, ορεινή, πεδινή και θαλασσινή. Αλλιώς, για τι να κάνουμε όλες τις άλλες θυσίες για να προστατεύουμε αυτή τη γη που εμείς έχομε εγκαταλείψει και για 200 χρόνια εξακολουθούμε σταθερά να την ερημώνουμε; Η υποχρεωτική υπηρεσία όλων σε μια θητεία που αναφέραμε στην προηγούμενη παράγραφο θα βοηθήσει να αρχίσει αυτή η αναγκαστική οικοδόμηση οικονομικών μονάδων σε τέτοιους τόπους. Μετά την αναγκαστική θεμελίωσή της θα ακολουθήσει σχεδόν αυτόματα το ιδιωτικό ενδιαφέρον.

Το τέταρτο, παράλληλα, είναι η ανακατανομή του πληθυσμού μας. Η αναστροφή της πολλαπλά παράλογης αναγκαστικής συγκέντρωσης του κόσμου σε πόλεις όπου υπάρχει μόνο κατανάλωση, όχι παραγωγή, με ζωή παρασιτική, θα είναι ευεργετική όχι μόνο για την οικονομία, την άμυνα και ακεραιότητά μας, αλλά και σε άλλους τομείς, που είναι παρόντες και ορατοί να έρχονται χειρότερα, όπως είναι οι πανδημίες. Από όλα όσα λένε οι επιδημιολόγοι, ο συνωστισμός είναι η κύρια προϋπόθεση για να συμβεί μια επιδημία. Το ξέρομε άριστα από τον καιρό του Θουκυδίδη. Κανένας δεν έχει αντίρρηση σ΄ αυτό. Αντίρρηση έχουν όμως οι εκάστοτε αντιπολιτευόμενοι εναντίον των μέτρων που θέλει να λάβει προς αυτή την κατεύθυνση η κυβέρνηση και που, ομολογουμένως, θα συνεπάγονται τεράστιες θυσίες της σημερινής γενιάς.

Φυσικά, οι τέσσερις θυσίες της πολύ καλομαθημένης γενιάς μας, θα ανταποδώσουν στα παιδιά και στα εγγόνια μας. Το μέλλον όμως είναι αόρατο. Είμαστε έτοιμοι να το δεχθούμε πριν είναι αργά;

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΘΕΛΩ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινη Γνώμη 15 Δεκεμβρίου 2020

“Είμαι” εδώ και τώρα. “Έχω” ό,τι απέκτησα στο παρελθόν. “Θέλω να” κάνω κάτι στο μέλλον. Γραμματικά, το “θέλω να” συμπτύχθηκε σε “θε-να” κι ύστερα “θα”, έτσι που στη σύγχρονη εκδοχή της γλώσσας μας ο μέλλων εκφέρεται με το “θα” (= “θέλω να”). Το θέλω, που εκφράζει τη βούλησή μας, προκύπτει διττά. Αφενός από μια γνώση, από ερεθίσματα που εισάγονται απέξω κατάλληλα επεξεργασμένα και αφετέρου αυτοαναπαράγεται όπως από μια ταλάντωση που επαναλαμβάνεται χωρίς εξωγενή αιτία. Τα τρία αυτά ρήματα, είμαι, έχω, θέλω, είναι υπαρξιακά. Το τι θέλω το ξέρω μόνον εγώ, οι άλλοι το γνωρίζουν μόνον αν εκδηλωθεί με μια σωματική μου αντίδραση, μια κίνηση ή έκκριση. Αυτό ισχύει σε όλα τα ζώα, στον άνθρωπο όμως το “θέλω” εκδηλώνεται και με το λόγο, που εκφράζει με λέξεις την εκούσια βούλησή μας. Έτσι, τα όρια του νοητού θέλω μας είναι απεριόριστα, είναι η “ελευθερία της βούλησής” μας. Μόλις όμως αρχίσει να εξωτερικεύεται και να γίνεται αντιληπτό από το περιβάλλον του, αρχίζουν οι περιορισμοί. Σε επίπεδο αισθητού (φυσικού, σωματικού) Εγώ, το θέλω περιορίζεται από τους φυσικούς νόμους. Δεν μπορώ να πετάξω, έστω και αν το θέλω. Παρ΄ όλα αυτά, η πρόοδος των φυσικών επιστημών έχει επιτύχει να αντισταθμίζει τους φυσικούς περιορισμούς. Υπερνικήσαμε το κρύο με τη φωτιά, την τριβή με τον τροχό, τη βαρύτητα με αερόστατα, αεροπλάνα, πυραύλους, τις αρρώστιες με την ιατρική, την πείνα με την καλλιέργεια της γης και την εκτροφή ζώων κλπ. Σε επίπεδο κοινωνικού Εγώ, το θέλω περιορίζεται από τους κοινωνικούς νόμους. Αυτοί εκφράζουν το ολοκλήρωμα των ποικίλων “θέλω” του έλλογου περιβάλλοντός μας. Αυτό εσωτερικεύεται και καθένας μας το αντιλαμβάνεται σαν “πρέπει” που αντιτίθεται στο “θέλω” μας. Είναι η Ηθική.

Θεμελιώδης διαφορά μας από τα άλλα ζώα είναι η ανάπτυξη του λόγου, η υπερτροφία του γνωστικού μέρους της ψυχής μας, του νοητού Εγώ μας. Η διαφορά οφείλεται στο ότι μόνος ο άνθρωπος μπορεί να σχηματίζει εξαρτημένα αντανακλαστικά όχι μόνο στη βάση των φυσικών αντανακλαστικών του, όπως τα υπόλοιπα θερμόαιμα ζώα, αλλά και στη βάση προσχηματισμένων εξαρτημένων αντανακλαστικών. Χάρη σ΄ αυτή τη διαφορά, τα κίνητρα κάθε ανθρώπου είναι, πρώτα, εκείνα που αφορούν το αισθητό Εγώ του, φυσιολογικές ανάγκες και απειλή να τις στερηθεί. Έπειτα, εκείνα που αφορούν κοινωνικές ανάγκες, αγάπη, κοινωνική αναγνώριση. Τρίτο, ειδικά στον άνθρωπο, το ανώτερο κίνητρό του είναι εκείνο της αυτοπραγμάτωσης, να γίνει κάποιος ό,τι επιλέγει να είναι. Κατεξοχήν κίνητρο του νοητού Εγώ. Εφόσον ικανοποιούνται στοιχειωδώς τα κατώτερα κίνητρα, ο άνθρωπος επιδιώκει ένα σκοπό. Τα λοιπά ζώα έχουν μόνο επιθυμίες. Η ικανοποίηση των κατώτερων κινήτρων είναι ευτυχία· η καταστολή των κοινωνικών κυρίως επιθυμιών οδηγεί στη μακαριότητα· η ικανοποίηση των σκοπών του νοητού Εγώ, η αυτοπραγμάτωση, αυτή είναι η ευδαιμονία. Δεν υπάρχει ευδαιμονία χωρίς στοιχειώδη ικανοποίηση των κατώτερων κινήτρων, όταν πονάει ή πεινάει κάποιος ή ζει χωρίς αγάπη ή στοιχειώδη κοινωνική παραδοχή, αλλά οσοδήποτε κι αν ικανοποιούνται τέτοιες ανάγκες, δεν είναι ευδαίμων, αν δεν προχωρεί στην ικανοποίηση των σκοπών που ο ίδιος έχει θέσει. Μόνη η επευφημία του κοινού δεν αρκεί σε έναν αθλητή, αν δεν πέτυχε το στόχο του, να τρέξει τόσο γρήγορα ή να πηδήξει τόσο μακριά ή ψηλά, όσο επιδιώκει.

Μια ευνομούμενη πολιτεία έχει αυτοτέλεια, επιδιώκει το δικό της σκοπό. Η ικανοποίηση του σκοπού της συμβάλλει στην ευδαιμονία των πολιτών της. Όχι πλουσίων ή φτωχών, όχι πατρικίων ή πληβείων, όχι μορφωμένων ή αμόρφωτων, όχι δικαίων ή αμαρτωλών, αλλά όλων των πολιτών της. Κι αυτό σημαίνει πως το τέλος, ο σκοπός της πολιτείας, διαμορφώνεται από όλους τους πολίτες της. Καθώς το νοητό Εγώ κάθε πολίτη είναι άβατο, και επειδή καθένας μπορεί να έχει παράλληλα ποικίλους σκοπούς, ο σκοπός μιας πολιτείας αναδεικνύεται μόνο αναζητώντας τον κοινό σκοπό της πλειοψηφίας των πολιτών. Επειδή συνήθως δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τις απώτερες συνέπειες από την πραγμάτωση ενός σκοπού μας τόσο, όσο ένας ειδικευμένος γνώστης, η αναζήτηση του κοινού σκοπού μπορεί να γίνεται με επιλογή μεταξύ σκοπών μελετημένα εφικτών από επαΐοντες. Αυτός είναι ο κύριος ρόλος της κυβέρνησης, ενώ ο ρόλος της βουλής είναι να εγκρίνει (ή απορρίπτει) τον προτεινόμενο από την κυβέρνηση κοινό σκοπό όλων των πολιτών. Φυσικά μπορώ να αγοράσω ένα ετοιμοπαράδοτο κοστούμι ή ένα έτοιμο διαμέρισμα. Αλλά, αν η κατασκευή τους γίνεται με δική μου πρωτοβουλία, λαβαίνοντας υπόψη τις μοναδικά για μένα ιδιαίτερες επιθυμίες μου, διαμορφωμένες από τον ειδικό, το ράφτη ή το μηχανικό σ΄ αυτή την περίπτωση, το αποτέλεσμα έχει σημαντικές πιθανότητες να ικανοποιεί καλύτερα τους δικούς μου σκοπούς. Αλλιώς, το ετοιμοπαράδοτο υπηρετεί τους σκοπούς του ράφτη ή του μηχανικού (κέρδος). Η αναζήτηση του κοινού σκοπού μιας ομάδας δεν είναι εύκολη. Πρότυπη μέθοδος είναι να ερωτηθεί το σύνολο, αλλά αυτή η διαδικασία (δημοψήφισμα, εκκλησία του δήμου) έχει πρακτικές δυσκολίες. Άλλη είναι να μαζευτεί κόσμος, όποιος θέλει (στο κάτω κάτω ελεύθεροι είμαστε, όποιος θέλει κάνει ό,τι θέλει, μετέχει στη λαοσύναξη ή όχι) και να διαδηλώσει τις επιθυμίες του (συλλαλητήριο), αλλά αυτή είναι συχνά μια οχλοκρατική εκδήλωση από προκατειλημμένα άτομα που, αντί επιχειρημάτων, φωνάζουν συνθήματα που άλλοτε μπορεί να είναι “ωσαννά” και άλλοτε “σταύρωσον αυτόν”. Άλλη μέθοδος είναι να ερωτηθούν για να απαντήσουν ανώνυμα, επομένως ανεύθυνα, (δημοσκόπηση) όσοι θέλουν. Προφανώς τα αποτελέσματα είναι προκατειλημμένα, απηχώντας τη βούληση όσων από τους ερωτώμενους επιθυμούν να απαντήσουν, κάποιοι ενδεχομένως επηρεασμένοι από δημαγωγούς. Άλλη μέθοδος είναι να εκλέγει ο λαός πληρεξουσίους, που να εκτελούν τις εντολές του (εκλογές). Η διαδικασία ενέχει παγίδες, διότι στην πραγματικότητα ο λαός δεν εκλέγει, κάποια κόμματα εκλέγουν και από αυτούς, τους προεκλεγμένους, ο λαός απλώς επιλέγει. Αυτοί όμως θα ενεργούν όχι κατά τη βούληση του λαού, αλλά κατά τη βούληση των κομμάτων που τους εξέλεξαν υποψηφίους. Κύριο κριτήριο για την εκλογή τους ως υποψηφίων αναγκαστικά είναι όχι οι ειδικές ικανότητές τους, αλλά η δυνατότητά τους για συνεισφορά ψήφων στο κόμμα. Έτσι, σε μια τέτοια βουλή είναι συχνή η παρουσία ατόμων λόγω εντοπιότητας ή αναγνωρισιμότητας, π.χ. τηλεπαρουσιαστές, ηθοποιοί, ή άλλης επιρροής τους σε ευρεία μάζα ατόμων, όπως π.χ. προπονητών σε αθλήματα ή ολυμπιονικών ή ηρωίδων στον αγώνα π.χ. καθαριστριών κλπ. Η μόνη αξιόπιστη μέθοδος για αναζήτηση του κοινού σκοπού μιας κοινωνίας βρίσκεται στην απόφαση ενός τυχαίου, κληρωμένου, δείγματος από ένα σύνολο, που μετέχει υποχρεωτικά ολόκληρο στη δειγματοληψία (δημοκρατική βουλή).