Μαντίλα και Σημαία

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ Α. ΣΙΔΕΡΗ* dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών 31 Μαρτίου 2017.

Θα τα πω, μολονότι θα στενοχωρήσω φίλους, με τους οποίους συμφωνώ σε πολλά. Πολλή συζήτηση έγινε αυτές τις μέρες, διότι αλλοδαποί κράτησαν την ελληνική σημαία στην παρέλαση. Η σημαία δίνεται κατά παράδοση στους αρίστους. Όμως, τη σημαία μας, με τον σταυρό, να τη δώσουμε σε άπιστους με τη μαντίλα, έστω κι αν είναι άριστοι; Αυτή είναι η στάση πολλών.

Κατ’ αρχήν δεν υπάρχουν δύο άνθρωποι να συμφωνούν σε όλα. Ούτε υπάρχει άνθρωπος που συμφωνεί διαρκώς σε όλα με τον εαυτό του. Είναι ανθρώπινο να αλλάζει γνώμη. Και αυτό δεν σημαίνει ασυνέπεια. Η ασυνέπεια αφορά συγκεκριμένο θέμα πάνω στο οποίο το άτομο έχει αναλάβει κοινωνική δέσμευση.

Συνεχίζω. Τι σημαίνει η μαντίλα; Θεωρείται σύμβολο του Ισλάμ, που αφενός υποβαθμίζει τις γυναίκες, θεωρώντας τες κατώτερες από τον άνδρα και τους παρέχει μειωμένα δικαιώματα και αφετέρου διακηρύσσει «θάνατο στους απίστους». Θα εξετάσω ένα ένα. Σημειώνω πως δεν έχω διαβάσει το κοράνι και όσα ξέρω γι’ αυτό στηρίζονται σε διαφόρους και περισσότερο στον Αναστάσιο της Αλβανίας.

Είναι η γυναικεία μαντίλα σύμβολο του Ισλάμ; Όταν το ακούω, μου φαίνεται λιγάκι σαν προσωπική προσβολή. Βλέπεις, η γιαγιά μου, από χωριό, φορούσε μαντίλα. Εξάλλου στο εικονοστάσι μου έχω μια εικόνα της Παναγιάς που φοράει μαντίλα. Ούτε η γιαγιά μου ούτε η Παναγία ήταν μουσουλμάνες. Βέβαια, η Παναγία δεν ήταν Χριστιανή. Ποτέ δεν βαπτίσθηκε, Εβραιοπούλα ήταν. Οι μουσουλμάνοι, ωστόσο, τη σέβονται. Το κοράνι την αναφέρει περισσότερες φορές από όσες το Ευαγγέλιο.

Ο σεβασμός στα δικαιώματα των γυναικών είναι συζητήσιμος. Τον καιρό της μάνας μου, η γυναίκα έμενε στο σπίτι φροντίζοντας την οικογένειά της, την ανατροφή των παιδιών και το νοικοκυριό. Ο πατέρας εργαζόταν στον χώρο της δουλειάς του. Σήμερα είναι υποχρεωμένη και η γυναίκα να εργάζεται. Αλλιώς δεν επιβιώνουν. Σε έναν αρμονικό γάμο, οι σύζυγοι λειτουργούσαν παλιά συμπληρωματικά, κάνοντας διαφορετικό καθένας έργο για κοινό σκοπό, που ήταν διττός: η επιβίωση της οικογένειας και η ανατροφή των παιδιών. Αν, για προσωπικούς λόγους, ο γάμος δεν ήταν αρμονικός, υπήρχε η δυνατότητα να αποτελεί η γυναίκα κτήμα του άντρα της, που μπορούσε να της συμπεριφέρεται σα να ήταν εκείνη «πράγμα». Ήδη όμως ο αριστοκρατικός Πλάτων είχε πάρει σαφή θέση. Είχε φασιστικές ιδέες, χωρίζοντας την κοινωνία σε στεγανές τάξεις. Παράλληλα, σα γνήσιος κομμουνιστής, διακήρυσσε την κοινοκτημοσύνη. Κι όταν τέθηκε η ερώτηση: «Εντάξει, όλα κοινά. Και οι γυναίκες;», απάντησε το αυτονόητο: «Οι γυναίκες δεν είναι κτήματα· είναι κτήτορες!» Σήμερα, οι γυναίκες είναι αναγκασμένες, θέλοντας-μη-θέλοντας, να εργάζονται. Αν οι σχέσεις τους με την εργασία είναι αρμονικές, συμβάλλουν συμπληρωματικά στην ανάπτυξη της κοινωνίας. Αν όμως δεν είναι αρμονικές (πολύ συχνό), αμφότερα τα φύλα αποτελούν «κτήμα» του εργοδότη τους, ο οποίος –κακά τα ψέματα– μπορεί να τους φέρεται σα να ήταν «πράγμα». Ιδίως σε περιόδους κρίσης, όπως οι δικές μας. Δεν ξέρω ποια είναι η θέση της γυναίκας στις ισλαμικές χώρες. Μαθαίνομε (μήπως όμως επιλεκτικά;) βάναυση συμπεριφορά εναντίον τους, που όμως δεν είναι προνόμιο του Ισλάμ. Στη μη ισλαμική Ινδία, την εποχή του Ι. Βερν οι γυναίκες θάβονταν ζωντανές με τον πεθαμένο σύζυγό τους. Πίσω από τέτοιες βαρβαρότητες κρύβεται, υποθέτω, η πρόθεση της κοινωνίας, η περιουσία του πατέρα να μεταβιβάζεται στα παιδιά του και όχι στα παιδιά της γυναίκας του από άλλον άντρα, αλλά δεν αποκλείονται και άλλοι λόγοι.

Δεν ξέρω πώς ακριβώς προτρέπει το κοράνι τους πιστούς του για «Θάνατο στους απίστους». Ασυζητητί καταδικάζω τέτοια προτροπή από όπου κι αν προέρχεται και σε όποιον και αν απευθύνεται. Ποτέ δε θα δεχόμουν μια προτροπή για φόνο, εκτός αν πρόκειται για άμυνα. Στην άμυνα υπάρχει απειλή που είναι παρούσα και άδικη. Η μη άμυνα δεν εμποδίζει τον φόνο, άρα δεν προσφέρει ηθικό πλεονέκτημα. Απλώς αλλάζει το θύμα. Πολύ περισσότερο καταδικάζω την προτροπή σε φόνο για λόγους πίστης. Είδαμε πολλές επιθέσεις ακραίων ισλαμιστών για λόγους πίστης. Φυσικά τους καταδικάζομε. Ούτε συζήτηση, επίσης, καταδικάζω τη δράση των σταυροφόρων που σκότωναν τους «απίστους» στον τόπο τους. Κι ακόμη καταδικάζω τους άνδρες του Κολοκοτρώνη που έσφαξαν τους άμαχους Τούρκους της Τριπολιτσάς που είχαν παραδοθεί με συμφωνία, κι αυτό το έκαναν «για του Χριστού την πίστη την αγία». Ο Χριστός δίδασκε: «Αγαπάτε τους εχθρούς υμών».

Στις έντονα ιδιαίτερες συνθήκες που βιώνουμε σήμερα, υπάρχει σημαντικός αριθμός αλλοδαπών παιδιών στα σχολεία. Τους επιβάλλομε την ελληνική παιδεία, αυτή τουλάχιστον που επιβάλλομε και στα Ελληνόπουλα. Τι γίνεται με την εμφάνισή τους; Καθένας έχει το δικαίωμα να ξεχωρίζει από τους άλλους με τη συμπεριφορά και εμφάνισή του, ανάλογα με την προσωπικότητά του, αλλά και ανάλογα με την ομάδα ατόμων στην οποία οικειοθελώς ανήκει. Μπορεί να φοράει το σήμα του συλλόγου του ή ένα σταυρουδάκι ή αστέρι του Δαβίδ ή ημισέληνο. Αν ανήκει σε μια κοινωνική ομάδα, μπορεί να του επιβληθεί κάποια διακριτική εμφάνιση, για όσο ασκεί τον ρόλο που του έχει αναθέσει η ομάδα: Κατάλληλη στολή οι στρατιωτικοί, άσπρη μπλούζα οι γιατροί, το σήμα της εταιρίας σε ένα σουπερμάρκετ. Αυτή η κοινωνική ομάδα έχει το ηθικό δικαίωμα να επιβάλει το διακριτικό στα μέλη της, όχι όμως να απαγορεύσει το διακριτικό της προσωπικότητάς τους. Ο υπάλληλος, γιατρός, μαθητής μπορούν να έχουν μακριά ή κοντά μαλλιά, να φορούν μίνι τα κορίτσια ή έντεχνα σκισμένα παντελόνια κ.λπ., εφόσον αυτή η εμφάνιση δεν αντίκειται στον κοινωνικό ρόλο τον οποίον υπηρετούν. Δε θα μπορούσα να ανεχθώ μια εμφάνιση που προτρέπει σε αντικοινωνικές πράξεις, π.χ. την τσίτσιδη εμφάνιση σε δημόσιο χώρο, εκτός αν πρόκειται για παραλία για γυμνιστές: η θέα του γυμνού σώματος διεγείρει αντανακλαστικά για σεξουαλική πράξη, που θα μπορούσε, αν αφηνόταν αχαλίνωτη, να καταλήξει σε βία (Ποιος θα έφταιγε τότε, ο θύτης ή το θύμα;).

Για μένα, το ότι κάποια αλλοδαπά παιδιά, άριστα μεταξύ ελληνόπουλων, κρατούν περήφανα τη γαλανόλευκη, ύψιστο σύμβολο του νεότερου Ελληνισμού, αποτελεί μεγάλη νίκη της ελληνικής παιδείας πάνω στην νοοτροπία των ξένων παιδιών. Όσο για τη μαντίλα των κοριτσιών, ούτε να επιβάλλεται δέχομαι, όπως σε μουσουλμανικές χώρες, ούτε να απαγορεύεται, όπως σε μερικές ευρωπαϊκές «δημοκρατίες». Αν θέλουμε να πάψουν να τις φοράνε, δεν έχουν τα παιδιά παρά να καλούν στα πάρτι τους τις αλλοδαπές συμμαθήτριές τους. Βαθμιαία θα την αποβάλουν. Εναλλακτικά μπορούν να φοράνε και αυτές μαντίλα που θα γίνει κάποτε της μόδας, όπως ήταν στη δική μου παιδική ηλικία.

* Ο κ. Δημ. Α. Σιδερής είναι ομ. καθηγητής καρδιολογίας

 

Πως Παιδευόμαστε

Κοινή Γνώμη 28 Μαρτίου 2017

Το βρέφος γεννιέται με φυσικά αντανακλαστικά και με την ικανότητα να σχηματίζει εξαρτημένα αντανακλαστικά. Αγγίζει τυχαία ένα αγκάθι, τρυπιέται, τραβιέται (φυσικό αντανακλαστικό). Αν αυτό επαναληφθεί μερικές φορές, σχηματίζει εξαρτημένο αντανακλαστικό: Η απλή θέα ενός αγκαθιού το συγκρατεί μακριά του. Τα παθήματα μαθήματα. Αυτός είναι ο αβίαστος τρόπος για να «μαθαίνουν» τα ζώα: συνηθίζουν. Ο άνθρωπος έχει προνόμια. Σχηματίζει και δευτεροβάθμια εξαρτημένα αντανακλαστικά συνδυάζοντας ερεθίσματα με προκατασκευασμένα εξαρτημένα αντανακλαστικά. Αρκεί να ακούσει τη λέξη «αγκάθι» (ή «τζιζ») για να κρατηθεί το βρέφος μακριά από το επικίνδυνο αντικείμενο. Αποκτούμε έτσι Λόγο. Και η κοινωνία επιβάλλει «μάθηση» στα μέλη της, ιδίως στα παιδιά. Τελικά μαθαίνομε αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις του περιβάλλοντος.

Τα πρωτοβάθμια αντανακλαστικά είναι προφανώς πιο καλά εδραιωμένα μέσα μας από τα δευτεροβάθμια. Τα δευτεροβάθμια όμως μπορούν να ισχύσουν εκεί που δεν φθάνουν τα πρωτοβάθμια. Μπορεί ο παιδαγωγός μας (γονιός, δάσκαλος ή άλλος) να μας τιμωρεί όταν κάνουμε μια αταξία. Η παράσταση του πόνου της τιμωρίας έπειτα εμφανίζεται αντανακλαστικά, με ερέθισμα την παράσταση μέσα μας της αταξίας, και δρα αποτρεπτικά. Όμως, αν δεν μας παρατηρεί ο παιδαγωγός κάθε φορά που κάνομε αταξία, τιμωρία δεν ακολουθεί. Έτσι, το αποτρεπτικό αντανακλαστικό που σχηματίζεται είναι αρκετά ασταθές. Από την άλλη, η αυτόματη «τιμωρία»/μάθηση με το σχηματισμό πρωτοβάθμιου αντανακλαστικού απαιτεί να είναι άμεση η σύνδεση των ερεθισμάτων που συνδέονται μεταξύ τους. Ένα ρυάκι έχει μέσα του μικροοργανισμούς, όπως του τυφοειδή πυρετού. Ξεδιψάζομε πίνοντας, αλλά η φυσική τιμωρία, ο τυφοειδής πυρετός, θα εμφανισθεί μετά 15 ημέρες. Έτσι κανένα ζώο δεν «μαθαίνει» αυτόματα να μην πίνει από επιφανειακά ύδατα.

Το προνόμιο να σχηματίζουμε δευτεροβάθμια εξαρτημένα αντανακλαστικά, να αποκτούμε Λόγο, μιλώντας ο ένας με τον άλλο στην ίδια ομόγλωσση κοινωνία, είναι τεράστιο. Επιτρέπει όμως στην κοινωνία να μας χειραγωγεί. Ενώ εμείς δημιουργούμε την κοινωνία, αυτή εξελίσσεται πάνω από εμάς. Η συμπεριφορά της δεν εξαρτάται μόνο από τη συμπεριφορά των μελών της, αλλά και από τη δομή της. Επηρεάζεται από πλήθος παραγόντων, όπως η αντιπαράθεσή της με άλλες κοινωνίες. Επίσης ο καθένας μας έχει πλήθος άλλων δραστηριοτήτων που μπορεί να έρχονται σε αντίθεση με τα συμφέροντα της κοινωνίας όλων μας. Τα ηθικά διλήμματα υπάρχουν. Συχνά ακούμε την κυνική ρήση ότι οι λαοί έχουν τους ηγέτες που τους αξίζουν. Ως ένα βαθμό αυτό ισχύει, αλλά όχι πλήρως. Αυτή τη στιγμή π.χ. στην Ελλάδα έχομε μια κυβέρνηση που την ψήφισε μια μειοψηφία, μόλις 19% των πολιτών, αφού σχεδόν 45% των πολιτών απέσχαν από τις εκλογές και το κόμμα που πλειοψήφησε πήρε σχεδόν 35% των ψήφων. Βέβαια ευθυνόμαστε για το σύστημα δημοκρατίας που έχομε και επιτρέπει τέτοια αντιδημοκρατική κατάσταση. Αυτό όμως μας έχει επιβληθεί έμμεσα από ξένους παράγοντες, από ένα παρελθόν εμφύλιου πολέμου, δικτατορίας κλπ. Και γι΄ αυτά, με τη σειρά τους έχομε βαριά ευθύνη, αλλά η επίδραση ξένων παραγόντων στην επιβολή τους ήταν ισχυρή και, προπάντων, μακροχρόνια σταθερή. Αυτό το σύστημα μας έχει εκπαιδεύσει έτσι που ούτε περνάει από το νου μας ένα διαφορετικό, σαν της αρχαιοελληνικής δημοκρατίας για παράδειγμα. Κι αν κάποιος μας το υποδείξει, βρίσκομε ποικίλες δικαιολογίες για να το βγάλουμε από τη συζήτηση: Τότε ήταν κράτος-πόλη, ενώ τώρα κράτος-έθνος. Τότε υπήρχαν δούλοι, τώρα όχι. Τότε οι πολίτες ήταν ώριμοι, εμείς δεν είμαστε. Όλες αυτές οι δικαιολογίες δεν αίρουν τις βασικές αρχές της δημοκρατίας που ίσχυε τότε. Οι αρχές έχουν την ιδιότητα να ισχύουν και έξω από τις συνθήκες που τις δημιούργησαν.

Όπως το άτομο ωριμάζει στη βάση πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων εξαρτημένων αντανακλαστικών, έτσι ωριμάζει και ο λαός. Αν έπαθε, αποκτά τη συνήθεια («έμαθε») να αποφεύγει την παραβίαση των κανόνων που του επιβάλλουν άλλοι, ισχυρότεροι, λαοί. Δευτεροβάθμια μάθηση. Η επιβολή αυτή είναι τόσο έμμεση και καθημερινή που δεν τη συνειδητοποιούμε. Μόλις όμως πάψει η επιτήρηση, είμαστε έτοιμοι να την αποτινάξουμε.

Βρέθηκα σε μια δεξίωση Ελληνοαμερικανού φίλου που εόρταζε την Αμερικανική Ανεξαρτησία. Δυο άγνωστοι κύριοι συζητούσαν. «Δεν καταλαβαίνω γιατί όλος ο κόσμος γιορτάζει το τέλος του πολέμου, ενώ εμείς την αρχή του» λέει ο ένας για την 28η Οκτωβρίου. Μούρθε και παρενέβηκα: «Ίσως σε μας να μην έχει τελειώσει ακόμη ο Παγκόσμιος Πόλεμος.» «Τι εννοείτε;» «Την Άνοιξη του 1941 δεν υπήρχε ούτε ένας ξένος ένοπλος στην Ελλάδα. Από τότε κι ύστερα είχαμε Ιταλούς, Γερμανούς, Βουλγάρους, Άγγλους, Αμερικανούς. Οι τελευταίοι ακόμη υπάρχουν. Και μη μου πείτε πως οι βάσεις τους υπάρχουν με την άδεια της κυβέρνησής μας, διότι με την ίδια δικαιολογία, άδεια της κυβέρνησής τους, διατηρούσε η Σοβιετική Ένωση βάσεις στις τότε δορυφόρες χώρες». Ο οικοδεσπότης μας πλησίασε και μας σύστησε. Ο συνομιλητής μου ήταν υψηλόβαθμο στέλεχος της Αμερικανικής πρεσβείας! Ευγενέστατος, δεν με ξαπόστειλε. Το θεωρούμε αυτονόητο να υπάρχουν ξένες δυνάμεις στη χώρα μας. Δεν μιλώ για το ΝΑΤΟ, στο οποίο συμμετέχομε για τη λήψη αποφάσεων. Κι οι ξένες δυνάμεις είναι έτοιμες να παρέμβουν (ή έτσι νομίζομε), αν κάνουμε «αταξίες» πέρα από κάποια όρια, όπως να εφαρμόσουμε δημοκρατία στον τόπο μας.

Και οδηγούμαστε στη μοιρολατρία. Η συνετή στάση του Κοραή και του Καποδίστρια που θεωρούσαν ότι πρέπει πρώτα να ωριμάσει ο λαός και μετά να επαναστατήσει, εμπεριείχε θεμελιώδες λάθος. Κανένας καταπιεστής δεν επιτρέπει στον καταπιεζόμενο να ωριμάσει. Εξουσιάζει με δύο τρόπους: με την αυτονόητη άμεση βία· και προσφέροντάς του άοκνη ικανοποίηση επιθυμιών (λαϊκισμός, «άρτος και θεάματα») ώστε να μην ωριμάσει. Ο ιατρός, ο δικηγόρος, ο μηχανικός κλπ, με υψηλή εκπαίδευση ο καθένας στον τομέα του, δεν μπορούν να διακρίνουν το ψέμα από την αλήθεια καλύτερα από τον ψαρά, το γεωργό, τον οικοδόμο. Οι μαθητές του Χριστού ήταν ψαράδες, όχι Γραμματείς. Ο Παπαφλέσας κι οι αγράμματοι Κολοκοτρώνης, Καραϊσκάκης κλπ αποδείχθηκαν πιο σωστοί από τους σοφούς της εποχής τους. Ο κίνδυνος είναι βέβαια να παρασυρθούν οι παράτολμοι σε πράξεις ανατρεπτικές, χωρίς να έχουν σκεφθεί ποια θα είναι η διάδοχη κατάσταση. «Να φύγουν οι καταπιεστές και βλέπομε!» Λάθος, βέβαια. Ο ρόλος των συνετών σοφών είναι να διαμορφώσουν το όραμα της μελλοντικής κοινωνίας, όχι να αποθαρρύνουν τη ρήξη, αν είναι αναγκαία. Στην Ελλάδα της Επανάστασης υπήρξαν κάποιοι. Ήταν ο Ρήγας Φεραίος, οι Φιλικοί, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης. Ο πρώτος έπεσε θύμα προδοσίας. Ο Υψηλάντης υπολόγισε λανθασμένα στη βοήθεια των Ρώσων. Οι Φιλικοί, έστω και ηττημένοι, ήταν που έφεραν το αποτέλεσμα. Οι διανοητές εξοντώνονται. Η διανόησή τους όμως μένει.

 

Συγχρονισμός

Του ΔΗΜΗΤΡΗ Α. ΣΙΔΕΡΗ*,

e-mail:dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών, 24 Μαρτίου 2017.

 

ΤΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ φαινόμενα στο φυσικό, βιολογικό, ψυχολογικό, κοινωνικό κόσμο έχουν περιοδικότητα. «Ουκ έστι παν πρόσφατον υπό τον ήλιον» (Εκκλησιαστής). Πώς γίνεται και επαναλαμβάνονται, και μάλιστα περιοδικά, τα φαινόμενα;

Επιστημονική απάντηση επιχείρησε ο Έγελος για τον κόσμο των ιδεών και τη μετέφερε στον υλικό κόσμο ο Μαρξ: Η ιστορία εξελίσσεται σαν έλιξη, από μια «θέση» σε μια «αντίθεση», κι από κει στη «σύνθεση» που αποτελεί τη νέα θέση για την επόμενη έλιξη. Μια περισσότερο επιστημονική αντίληψη πρόσφερε πριν από ένα σχεδόν αιώνα ο Vanderpol με την ταλάντωση χάλασης. Διαφέρει από την κλασική αρμονική, ημιτονοειδή ταλάντωση της αιώρας, κυρίως κατά το ότι είναι ασύμμετρη. Οι νόμοι που τη διέπουν ισχύουν για μέγα πλήθος φαινομένων, είναι η συνηθέστερη μορφή ταλάντωσης στη φύση.

Οι ταλαντωτές χάλασης έχουν μια βραδεία πορεία φόρτισης με αρνητική ανάδραση. Αυτή, όταν φθάσει σε μια κρίσιμη τιμή (ουδό-κατώφλι), μεταπίπτει σε μια ταχεία πορεία εκφόρτισης με θετική ανάδραση, ώσπου να φθάσει σε έναν άλλο ουδό και ν’ αρχίσει πάλι η φόρτιση (μεταβολή της ποσότητας σε ποιότητα, θα έλεγε ο Μαρξ). Οι ταλαντωτές χάλασης έχουν περιοδικότητα με αυτοματισμό και ιδιοπερίοδο, εφόσον λειτουργούν ανεξάρτητα. Η διάρκεια της ιδιοπεριόδου τους εξαρτάται κυρίως από το φυσικό μέγεθος του ταλαντωτή. Έχουν όμως και διεγερσιμότητα. Ένα ερέθισμα τους παρασύρει εύκολα σε πρώιμη εκφόρτιση. Αμέσως μετά την έναρξη της εκφόρτισης, υπάρχει η «ανερέθιστη φάση», απόλυτη και σχετική, στη διάρκεια της οποίας ένα ερέθισμα δεν (ή πολύ δύσκολα) μπορεί να διεγείρει τον ταλαντωτή σε πρόωρη ταλάντωση. Ακολουθεί η διεγέρσιμη φάση. Όταν ο ουδός έχει προσεγγισθεί, ακόμη και ένα ασήμαντο τυχαίο ερέθισμα μπορεί να διεγείρει πρώιμη ταλάντωση. Δίνεται έτσι διττή εντύπωση, αφενός της τελολογικής, προδιαγεγραμμένης πορείας, όσο λειτουργεί ρυθμικά ο ταλαντωτής, και αφετέρου της τυχαίας πορείας, επηρεαζόμενος εύκολα από τυχαία ερεθίσματα. Όταν λέμε ερέθισμα, εννοούμε την προσθήκη (ή αφαίρεση) μιας ελάχιστης ποσότητας ενέργειας στο σύστημα πάνω από τον ουδό του, που διαρκεί πολύ λίγο. Αν το σύστημα διεγερθεί, το μέγεθος της ταλάντωσής του είναι ανεξάρτητο από την ένταση του ερεθίσματος (νόμος όλου-ή-ουδενός). Το ερέθισμα είναι ένας πυροδότης. Η ταχύτητα ενός βλήματος και η απόσταση που θα διανύσει δεν εξαρτώνται από τη δύναμη με την οποία θα πατηθεί η σκανδάλη.

Ερέθισμα για τη διέγερση ενός ταλαντωτή μπορεί να είναι η εκφόρτιση ενός γειτονικού του. Συγχρονίζονται οι δύο ταλαντωτές. Τόσο πιο εύκολα, όσο πλησιέστερα είναι οι δύο ιδιοπερίοδοί τους. Αν διαφέρουν σημαντικά, γίνεται συγχρονισμός 2:1, δηλαδή ο βραδύτερος εκφορτίζεται με κάθε δεύτερη εκφόρτιση του ταχύτερου. Άλλος τρόπος συγχρονισμού είναι ο εξής. Οι ουδοί εκφόρτισης και φόρτισης μπορούν κι αυτοί να ταλαντώνονται υποκείμενοι στη λειτουργία άλλου ταλαντωτή. Όπως κι αν συντελείται ο συγχρονισμός, επιτρέπει σε μια ομάδα ταλαντωτών να λειτουργούν όλοι μαζί σαν ενιαίος ταλαντωτής. Για παράδειγμα, η καρδιά αποτελείται από πλήθος κυττάρων που ταλαντώνεται καθένα και η ακέραιη καρδιά ταλαντώνεται από τη συστολή στη διαστολή και πάλι συστολή.

Κάποτε οι ταλαντώσεις είναι άρρυθμες. Τέτοια «αρρυθμία» μπορεί να είναι το αποτέλεσμα μιας εξωτερικής επίδρασης. Για παράδειγμα, ένα κράτος δέχεται απρόβλεπτα την εισροή σημαντικού αριθμού προσφύγων που δεν «ταλαντώνεται»

η συμπεριφορά τους με τον τρόπο που ταλαντώνονται οι πολίτες του. Άλλοτε όμως η αιτία της «αρρυθμίας» βρίσκεται στο ίδιο το σύστημα. Αυτό συμβαίνει όταν, για κάποιο λόγο, μια από τις μονάδες του λειτουργεί διαφορετικά από το σύνολο. Για παράδειγμα, στην καρδιά κάποιο καρδιακό κύτταρο μπορεί να είναι «ισχαιμικό», δηλαδή δεν τροφοδοτείται ικανοποιητικά με οξυγόνο. Αρχίζει να πάσχει η μεμβράνη του, το σύνορό του δηλαδή, παύοντας να είναι στεγανό. Μ’ αυτό τον τρόπο, το κύτταρο αυτό βρίσκεται σε διαρκή εκφόρτιση με διαρροή ουσιωδών στοιχείων διαμέσου της πάσχουσας μεμβράνης του, αποτελώντας διαρκές ερέθισμα για τα γειτονικά του κύτταρα. Σε ένα σύστημα ταλαντωτών υπάρχει μια «τρωτή φάση» που βρίσκεται στα όρια ανερέθιστης και διεγέρσιμης φάσης. Ένα αρκετά ισχυρό ερέθισμα σ’ αυτή τη φάση θα διεγείρει μόνον όσες μονάδες βρίσκονται σε διεγέρσιμη φάση. Το ερέθισμα λήγει, αλλά στο μεταξύ οι μονάδες, που δεν είχαν ανταποκριθεί σ’ αυτό, γίνονται διεγέρσιμες και διεγείρονται από την ταλάντωση των γειτονικών τους. Επαναδιεγείρονται από τις όψιμα διεγερμένες μονάδες οι αρχικές και η διέγερση ανακυκλώνεται και διαιωνίζεται. Η κατάσταση αυτή στην καρδιά λέγεται μαρμαρυγή. Μολονότι καθένα κύτταρό της συνεχίζει να ταλαντώνεται, παύουν οι παλμοί της ακέραιης καρδιάς και επέρχεται ο θάνατος.

Κάθε κράτος έχει μια οικονομοπολιτική ταλάντωση. Στις δημοκρατίες και τις ρεπούμπλικες (σύγχρονες «δημοκρατίες») η ταλάντωσή τους είναι ελεγχόμενη με περιοδικές εκλογές, που ανανεώνουν βουλή και κυβέρνηση. Μεγάλα κράτη ανέχονται αραιές εκλογές, π.χ. κάθε 5-6 χρόνια, μικρά όμως έχουν ανάγκη από συχνότερες εκλογές. Στην Ελλάδα εδώ και 40 χρόνια «δημοκρατίας», η μέση διάρκεια κάθε βουλής είναι περίπου 2 ½ χρόνια. Αν γίνονταν εκλογές προγραμματισμένα κάθε 2 ½ χρόνια, δε θα είχαμε ανεξέλεγκτες πολιτικές κρίσεις. Στην αρχή της θητείας κάθε κυβέρνησης υπάρχει η ανερέθιστη περίοδος (περίοδος χάριτος). Στη διάρκειά της μπορεί μια κυβέρνηση να πάρει οποιοδήποτε αναγκαίο, αλλά αντιλαϊκό, μέτρο χωρίς κίνδυνο. Η όχληση του λαού αποδίδεται εύκολα τότε στην προηγούμενη κυβέρνηση.

Όταν υπάρχει ποικίλου βαθμού πολιτική και οικονομική σύνδεση μεταξύ κρατών, η κρίση σε ένα κράτος μπορεί εύκολα να μεταδοθεί στα υπόλοιπα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) είναι τέτοιο σύστημα. Η οικονομική ταλάντωση των κρατών κυμαίνεται από τη φάση της λιτότητας με ανάπτυξη στη φάση της κατανάλωσης με ύφεση και πάλι λιτότητα κ.ο.κ. Η Ελλάδα υπήρξε νοσηρή περίπτωση, όπου για διάστημα δεκαετιών ζήσαμε σε αταλάντωτη κατανάλωση με ολέθρια αποτελέσματα. «Θεραπευτικά», εφαρμόσθηκε τα τελευταία χρόνια από την ΕΕ μια εξίσου μακρά αταλάντωτη φάση επιβάλλοντας λιτότητα με ύφεση, δηλαδή ό, τι χειρότερο ήταν δυνατό να γίνει. Η Ελλάδα μέσα στην ΕΕ είναι δυνητική αιτία «αρρυθμίας» με άγνωστα αποτελέσματα. Σε μια καρδιακή αρρυθμία, μπορεί να θεραπευτεί το πάσχον κύτταρο από την ισχαιμία του και να ξαναρχίζει να λειτουργεί συγχρονισμένα· ή μπορεί να πεθάνει ή να αποκλειστεί κατά κάποιον τρόπο από την υπόλοιπη καρδιά και παύει να επηρεάζει το σύνολο. Μ’ αυτή την έννοια, μόνον ο γερμανός υπουργός Οικονομικών συνέλαβε ότι η περίπτωση της Ελλάδας αποτελεί κίνδυνο για διάλυση της ΕΕ. Προσπάθησε να επιβάλει τον ελληνικό αποκλεισμό (GREXIT). Εναλλακτικά, απαιτείται αυτοδιόρθωσή μας: Δραστική «επανίδρυση του κράτους», όπως υποσχέθηκε, αλλά δεν την επιχείρησε, ένας πολιτικός μας και μάλιστα, πιστεύω, στις αρχές της αρχαίας δημοκρατίας που, επειδή είναι ελληνική, είναι η μόνη που μας ταιριάζει.  

Ο κ. Δημήτριος Α. Σιδερής είναι ομ. καθηγητής Καρδιολογίας

 

Ποινή και Κάθαρση

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής Καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.com

Κοινή Γνώμη 21 Μαρτίου 2017

Έχω ξαναγράψει στην Κοινή Γνώμη για τη Δικαιοσύνη (Δικαιοσύνη, dimitissideris.wordpress.com). Έχει πολλαπλούς σκοπούς. Να τιμωρηθεί ο φταίχτης για να μην το ξανακάνει· να τιμωρηθεί, για να φοβηθεί και να μην κάνει παρόμοιο έγκλημα οποιοσδήποτε άλλος· να αποκατασταθεί ή αποζημιωθεί η βλάβη που έγινε με το έγκλημα· να ικανοποιηθεί το αίσθημα της δικαιοσύνης του κοινού. Τουλάχιστον αυτούς τους σκοπούς βλέπω. Τα λάθη είναι ανθρώπινα. Οποιαδήποτε κρίση έχει δύο κύριες ιδιότητες: μία είναι ο βαθμός αυστηρότητας ή επιείκειάς της· η άλλη είναι η ορθότητά της, πόσοι από τους ενόχους καταδικάστηκαν (ή αθωώθηκαν) και πόσοι από τους αθώους αθωώθηκαν (ή καταδικάστηκαν). Θα ξανασυζητήσω κάποια από αυτά τα θέματα.

Η αυστηρότητα της ποινής παίζει σημαντικό ρόλο. Σχηματίζει ένα εξαρτημένο αντανακλαστικό. Τη στιγμή που στη νόηση κάποιου σχηματίζεται η παρόρμηση ενός εγκλήματος (ληστεία, φόνος κλπ), ανακαλείται συνειρμικά και η παράσταση της ποινής δρώντας αποτρεπτικά. Είναι λογικό ότι όσο αυστηρότερη η αναμενόμενη ποινή τόσο ισχυρότερη είναι η αποτρεπτική της ισχύς. Στην πράξη όμως ισχύει αυτό; Ποτέ δεν έχει αποδειχθεί απεριόριστη η ισχύς του. Αρκετές πολιτείες στις ΗΠΑ διατηρούν τη θανατική ποινή, που έχει καταργηθεί στην Ευρώπη. Τα ποινικά αδικήματα όμως, κυρίως φόνοι, είναι πενταπλάσια συχνά στις ΗΠΑ από όσο στην Ευρώπη. Εφαρμόζεται άραγε η θανατική ποινή κάπου επειδή είναι υψηλή η εγκληματικότητα ή, αντιθέτως, είναι υψηλή η εγκληματικότητα επειδή υπάρχει η θανατική ποινή; Ή είναι ανεξάρτητα το ένα από το άλλο, έχοντας όμως κοινή αιτία; Αξιόπιστη επιστημονική απάντηση δεν έχει δοθεί ποτέ στο ερώτημα. Αν το κράτος μου, που είναι πάνω από μένα, δεν σέβεται σαν ύψιστο αγαθό τη ζωή κάθε ανθρώπου, ούτε κι εγώ τη σέβομαι. Πιο πιθανό μου φαίνεται ότι η σχέση αυστηρότητας ποινής και αποτρεπτικότητάς της έχει μια άριστη, «μέση» τιμή, κυρίως λόγω του αναπόφευκτου ανθρώπινου σφάλματος. Ποτέ κανένας στον κόσμο δεν τιμωρήθηκε από την ανθρώπινη δικαιοσύνη επειδή διέπραξε μια παρανομία· τιμωρείται όποιος συνελήφθηκε να διαπράττει την παρανομία και αποδείχθηκε. Μπορώ να παρανομήσω και να ξεφύγω· αν κύριος αποτρεπτικός παράγοντας είναι η ποινή, γιατί να μην το κάνω αποφεύγοντάς την; Εξάλλου, η υπερβολική αυστηρότητα της ποινής για πολύ συνηθισμένες πράξεις, την καθιστά ανεφάρμοστη ή και αυξάνει τη διαφθορά και την εγκληματικότητα, όπως έγινε με την ποτοαπαγόρευση στην Αμερική. Αν επιβληθεί άμεση αφαίρεση της άδειας οδήγησης για πάτημα της διπλής γραμμής, θα βοηθήσω το χαμηλόμισθο τροχαίο με κάποιο εύλογο φιλοδώρημα, για να μη με γράψει.

Η σωφρονιστική αξία της ποινής για τους άλλους μου φαίνεται εξωφρενική. Πώς μπορώ να τιμωρώ αυστηρά κάποιον για κάποιο έγκλημα που δεν έχει γίνει, αλλά φαντάζομαι πως μπορεί να διαπραχθεί στο μέλλον από άλλον;

Η αποκατάσταση της βλάβης, αν είναι δυνατή, με ενδιαφέρει πολύ. Τι να το κάνω που μπήκε ο ληστής στη φυλακή; Αυτό που με αφορά πρώτιστα είναι να επιστρέψει ό,τι έκλεψε. Έχομε πολιτικούς που βρίσκονται στη φυλακή ή, μολονότι ισοβίτες, κυκλοφορούν ελεύθερα για λόγους υγείας, ώστε να πηγαίνουν στα βουνά για κυνήγι. Λίγο με νοιάζει, να σας πω την αλήθεια. Τα χρήματα που καταχράσθηκαν όμως τα επέστρεψαν; Ειλικρινώς, δεν το ξέρω. Αυτό όμως είναι που με ενδιαφέρει.

Κι έρχεται η ικανοποίηση του κοινού. Έγινε ένα έγκλημα, πρέπει να εφαρμοσθεί αντίστοιχη ποινή για να ικανοποιηθεί το κοινό. «Σύντριμμα (κατάγμα) αντί συντρίμματος, οφθαλμόν αντί οφθαλμού, οδόντα αντί οδόντος», γράφει το Λευιτικό στη Βίβλο. Τη μαθηματική ισότητα αδικήματος και ποινής είναι δύσκολο να την αποσείσει κάποιος, κυρίως λόγω της απλότητάς της. Στην πράξη όμως, είναι αδύνατο να εφαρμοσθεί. Πώς θα τιμωρηθεί με εκτέλεση ένας που είναι ο περισσότερο πιθανός, αλλά ποτέ βέβαιος, φονιάς κάποιου άλλου; Λίγη εκτέλεση δεν υπάρχει. Το λυντσάρισμα (νόμος του Lynch, Virginia) έχει άμεσα αποτελέσματα. Η δημιουργία εξαρτημένων αντανακλαστικών γίνεται τόσο πιο εύκολα όσο βραχύτερο είναι το διάστημα μεταξύ των δύο ερεθισμάτων που πρόκειται να συνδεθούν (έγκλημα και τιμωρία). Προσφέρει άμεση ικανοποίηση του αισθήματος δικαίου του κοινού, μπροστά σε ένα ειδεχθές έγκλημα. Ωστόσο, η αμεσότητα δεν επιτρέπει νόμιμη δίκη με τεκμηρίωση της ενοχής του συγκεκριμένου. Κι αυτή η κρίσιμη παράλειψη δεν αφήνει περιθώρια για κάθαρση, για τελική ισορροπία των αισθημάτων του κοινού. Οι «έξι» καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν στο Γουδί. Κατά την ιστορική τεκμηρίωση, ανήκαν στους κύριους αιτίους της μεγαλύτερης καταστροφής που έχει γίνει ποτέ στον Ελληνισμό. Καταδικάστηκαν όμως για «εσχάτη προδοσία» που ποτέ δεν είχαν διαπράξει. Ο Ψαρρός εκτελέσθηκε χωρίς καν ένα υποτυπώδες λαϊκό δικαστήριο (δολοφονήθηκε επομένως), ενώ ήταν ύποπτος για συνεργασία με τον κατακτητή εναντίον Ελλήνων αντιστασιακών. Κεντρικοί δρόμοι και πλατείες πήραν το όνομά τους, ανδριάντες στήθηκαν προς τιμήν τους. Κάθαρση επήλθε; Είναι ικανοποιημένη η κοινή γνώμη;

Κάθε έγκλημα δεν είναι μόνο παράβαση ανθρώπινων νόμων, αλλά και ύβρις έναντι υπερανθρώπινων δυνάμεων (δεν ξέρω πώς αλλιώς να τις περιγράψω). Αντίθετα από το έγκλημα καθαυτό που διαπράττεται μια στιγμή και μπορεί να τιμωρείται για χρόνια, η ύβρις μεταβιβάζεται σε διαδοχικές γενιές, σαν βεντέτα. Η μόνη ανθρώπινη λύση (κάθαρση) για εγκλήματα που αγγίζουν την ύβρη δεν επιτυγχάνεται με την ποινή που επιβάλλεται. Μπορεί όμως να επιτύχει με δίκαιη δίκη. Είτε σε τιμωρία είτε σε αθώωση καταλήγει. Η δίκαιη δίκη έχει ευρύτητα και διαχρονικότητα στην κοινωνία. Η ευρύτητά της εξασφαλίζεται καλύτερα, όταν το δικαστήριο αποτελείται από κληρωμένους δικαστές. Η στατιστική εξασφαλίζει ότι, με κάθε πιθανότητα, η κρίση τους αντιστοιχεί στην κρίση του συνόλου. Αυτοί θα αποφασίσουν αν, στη βάση μαρτυριών και τεκμηρίων, υπάρχει ενοχή. Αδιάφορο αν ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου που μεριμνά για την εύνομη διαδικασία, ο Εισαγγελέας και ο Συνήγορος είναι σπουδασμένοι νομικοί. Είναι αναγκαίο να είναι νομικοί. Αλλά δεν μετέχουν στην απόφαση ενοχής ή αθωότητας. Η διαχρονικότητα είναι δυσκολότερο να εξασφαλισθεί. Ένα είναι ότι οι νόμοι πάνω στους οποίους στηρίζεται το κατηγορητήριο προϋπήρχαν. Το εγγυώνται οι νομικοί, εισαγγελέας, συνήγορος, πρόεδρος. Το άλλο είναι ότι καμιά ανθρώπινη κρίση δεν μπορεί να θεωρηθεί αλάνθαστη. Αυτό αντιμετωπίζεται με δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια κρίση. Βέβαια, η απόφαση ενός δείγματος δικαστών τυχαία κληρωμένων από το σύνολο της κοινωνίας δεν μπορεί να αμφισβητηθεί σε μια δημοκρατία. Ωστόσο, μπορεί να αμφισβητηθούν πρώτον η νομιμότητα της διαδικασίας και δεύτερον η αποκάλυψη στοιχείων που δεν υπήρχαν όταν γινόταν η δίκη. Κι επειδή ακόμη και μια τριτοβάθμια κρίση δεν είναι τελείως απαλλαγμένη από ανθρώπινα λάθη, η κατάργηση της θανατικής ποινής είναι η μόνη εγγύηση αποφυγής ανεπανόρθωτου λάθους.

 

Λάθη-σωστά

Του ΔΗΜΗΤΡΗ Α. ΣΙΔΕΡΗ*,

e-mail:dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών, 17 Μαρτίου 2017

 

ΑΠΟ ΚΑΤΕΥΘΥΝΟΜΕΝΗ προκατάληψη ή απλώς συνήθεια, κάνομε λάθη όταν βρισκόμαστε σε διλήμματα. Μπορεί να είναι ψευδοδιλήμματα. Παρακάτω παραθέτω απόψεις που, κατά τη γνώμη μου, είναι λανθασμένες και άλλες, ίσως ορθότερες.

Χρειαζόμαστε περισσότερο κράτος: Λάθος. Χρειαζόμαστε λιγότερο κράτος: Λάθος. Χρειαζόμαστε διαφορετικό, περισσότερο λειτουργικό, κράτος, περισσότερο επιτελικό, λιγότερο εκτελεστικό: Σωστό.

Χρειαζόμαστε αυστηρότερους νόμους, ώστε να μη μένει κανένας ένοχος ατιμώρητος: Λάθος. Χρειαζόμαστε επιεικέστερους νόμους, ώστε να μην καταδικαστεί κάποιος αθώος: Λάθος. Χρειαζόμαστε σωστότερους νόμους που εξασφαλίζουν τιμωρία των ενόχων (και μόνον αυτών) και απαλλαγή των αθώων (και μόνον αυτών): Σωστό.

Όσο αυστηρότερη είναι η ποινή, τόσο ισχυρότερη είναι η αποτρεπτική ισχύς της: Λάθος. Η επιεικής δικαιοσύνη περιβάλλει με αγάπη τους ανθρώπους και τους κάνει καλύτερους: Λάθος. Η υπερβολική αυστηρότητα οδηγεί σε αδυναμία εφαρμογής της και αύξηση της παραβατικότητας. Κραυγαλέο παράδειγμα η ποτοαπαγόρευση στην Αμερική. Πιο σημαντικός από την ποινή είναι ο έλεγχος, να ξέρει ο επίδοξος παραβάτης ότι σίγουρα θα αποκαλυφθεί, ανεξάρτητα από το ύψος της ποινής που θα ακολουθήσει: Σωστό.

Να μείνουμε στο ευρώ: Λάθος. Να πάμε στη δραχμή: Λάθος. Να έχουμε αποφασίσει ένα σκοπό, τι θέλομε να κάνουμε, και να έχουμε σχεδιάσει πώς θα τον πετύχουμε είτε στο ευρώ είμαστε είτε στη δραχμή: Σωστό.

Να βαδίσουμε προς το φιλελευθερισμό: Λάθος. Να βαδίσουμε προς το σοσιαλισμό: Λάθος. Να λειτουργήσουμε με μια ταλάντωση, αρχίζοντας με φιλελεύθερη πολιτική που συνδυάζει αναπτυξιακά μέτρα με λιτότητα και καταλήγοντας σε σοσιαλιστική πολιτική που συνδυάζει ύφεση με ικανοποίηση αναγκών. Και πάλι από την αρχή. Η περίοδος μιας τέτοιας ταλάντωσης είναι ίση με τη διάρκεια μιας πολιτικής περιόδου (από τη μια αλλαγή βουλής ως την επόμενη): Σωστό.

Παρατηρούμε τι κάνουν οι επιτυχημένοι λαοί και κάνουμε ό,τι κάνουν αυτοί (ή και τους αναθέτομε να μας οργανώσουν): Λάθος. Στηριζόμαστε στις παραδόσεις μας για να διατηρούμε την ταυτότητά μας: Λάθος. Οργανωνόμαστε σύμφωνα με τις αρχές που έχουν προκύψει διεθνώς (κοινωνικοί νόμοι) προσαρμόζοντάς τες στα δικά μας γεωγραφικά και ιστορικά δεδομένα, καθώς και στις τρέχουσες ανάγκες. Για όσους θυμούνται μαθηματικά, η εξίσωση y=a+bx είναι διεθνής. Για να ξέρουμε τι να κάνουμε, την τιμή του y δηλαδή, πρέπει να θέσουμε τις σταθερές a και b. a Είναι οι αρχές που ανέπτυξαν οι πρόγονοί μας. Ισχύουν για μας διαχρονικά, καθώς αναπτύχθηκαν στον ίδιο γεωγραφικό χώρο που ζούσαν και ζούμε, και στην ίδια ιστορική συνέχεια με μας τους απογόνους τους. b Είναι οι διεθνείς αρχές, οι επιστημονικοί νόμοι δηλαδή, που έχουν ανακαλυφθεί και ισχύουν διεθνώς και διαχρονικά. x Είναι οι τρέχουσες ανάγκες που εκάστοτε προκύπτουν. Η αντιγραφή των προγόνων μας είναι εξασφάλιση της αποτυχίας. Η αντιγραφή των άλλων είναι επίσης εξασφάλιση της αποτυχίας. Σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον, ο ισχυρός εκμηδενίζει τον ασθενή. Η εκούσια υπαγωγή μας σε ανταγωνιστικό περιβάλλον, κάνοντας ό,τι κάνουν οι άλλοι, εξασφαλίζει την νίκη των ισχυρών και την ήττα, την εκμηδένιση των αδυνάτων, την εκμηδένισή μας δηλαδή από τους ισχυρούς. Η συμπληρωματική δραστηριότητα μάς αναδεικνύει. Σχεδιάζουμε εκεί όπου συναντώνται ανάγκες διεθνείς, πόροι δικοί μας και τεχνογνωσία. Διευκολύνομε με ποικιλία μέτρων όποιον θέλει να επενδύσει όπου συνυπάρχουν ανάγκες, πόροι και τεχνογνωσία. Αν δεν υπάρξει ιδιώτης, επενδύουν οι ίδιοι οι φορολογούμενοι: Σωστό.

Βελτιώνουμε τη δημοκρατία μας: Λάθος. Καταφεύγομε σε άλλες μορφές πολιτεύματος, όπως βασιλεία, δικτατορία κ.λπ.: Λάθος. Εφαρμόζομε δημοκρατία σαν των προγόνων μας, προσαρμόζοντάς την στις σύγχρονες συνθήκες, όπως απουσία δούλων, ισότητα ανδρώνγυναικών, μεγάλο κράτος (πληθυσμός 10 εκατομμυρίων πολιτών έναντι 30000 Αθηναίων), ανάπτυξη τηλεπικοινωνιών κλπ. Το ότι κανένα σύγχρονο κράτος δεν την εφαρμόζει (με μερική εξαίρεση την Ελβετία) δεν είναι ισχυρό επιχείρημα. Η «δημοκρατία» μας, και των περισσότερων σύγχρονων κρατών, δεν είναι δημοκρατία, όπως την εννοούσαν οι πρόγονοί μας, αλλά ολιγαρχία. Είναι παραλλαγή της ρωμαϊκής res publica (π.χ. Republique francaise, σοβιετική Республик, Bundesrepublik Deutschland). Δημοκρατία σημαίνει (Αριστοτέλης) ίση συμμετοχή όλων σε ρόλους αρχομένων και αρχόντων κι αυτό μόνο με κλήρωση επιτυγχάνεται. Με εκλογή επιλέγονται οι άρχοντες στην ολιγαρχία. Αναγκαστικό παρεπόμενό της είναι η πελατειακή σχέση εκλέκτορα-εκλεγομένου: Σωστό.

Βελτιώνουμε την παιδεία μας, ώστε να γράφουν όλοι οι Έλληνες ορθογραφημένα, όπως οι περισσότεροι πολιτισμένοι λαοί: Λάθος. Καταργούμε από τα σχολεία τη διδασκαλία των αρχαίων Ελληνικών, αφού κανένας πια δεν τα μιλάει: Λάθος. Εφαρμόζομε την αρχή των προγόνων μας στη γραφή: Ένα γράμμα για κάθε φθόγγο, ένας φθόγγος για κάθε γράμμα, δηλαδή φωνητική γραφή. Δεν τους αντιγράφομε. Εφαρμόζοντας αυτή την προγονική αρχή για τη γραφή, όλοι οι απόφοιτοι της πρώτης δημοτικού μπορούν να εκφράζουν γραπτά άνετα τις σκέψεις τους. Διακόσα χρόνια διδασκαλίας της ορθογραφίας πέτυχαν να μην υπάρχει σχεδόν κανένας Έλληνας που να μπορεί να γράψει μια σελίδα χωρίς λάθος. Παράλληλα αρχίζομε να διδάσκουμε τα αρχαία ελληνικά ήδη από το δημοτικό σχολείο. Έτσι εμπλουτίζομε το λεξιλόγιό μας αυξάνοντας το εύρος και το βάθος των εννοιών που συμβολίζει κάθε λέξη, προάγοντας επομένως την ισηγορία. Δε χρειάζεται να μάθουμε να γράφουμε όπως οι αρχαίοι, αφού κανένας δε θα διαβάσει τα γραπτά μας (όλοι τους ανεξαιρέτως έχουν πεθάνει). Συγχρόνως συνειδητοποιούμε την ελληνική μας ταυτότητά: Σωστό.

Δεν μπορεί να υπάρξει ελευθερία χωρίς ισότητα: Λάθος. Η ελευθερία και η ισότητα είναι αντίθετες αξίες. Όποτε αυξάνεται η μία μειώνεται η άλλη: Λάθος. Η ελευθερία αφορά κυρίως το νοητό Εγώ μας (ελευθερία της βούλησης). Ως αισθητά, φυσικά όντα πειθαρχούμε αναγκαστικά στους φυσικούς νόμους, ως κοινωνικά άτομα πειθαρχούμε στους κοινωνικούς. Κοινωνική ισότητα υπάρχει μόνο τη στιγμή της γέννησης του κοινωνικού ατόμου (τη στιγμή που γίνεται μέλος της κοινωνίας του, όπως κατά την εγγραφή του στο ληξιαρχείο). Επομένως δεν μπορούν να είναι αντίθετες αξίες. Ωστόσο, αλληλεπηρεάζονται. Οι πολιτικοί νόμοι, αν αποφασίζονται σύμφωνα με τη βούληση του λαού και τα δεδομένα των κοινωνικών επιστημών, μπορούν να αντισταθμίζουν τους άτεγκτους κοινωνικούς νόμους προς έναν άριστο συνδυασμό ελευθερίας και ισότητας: Σωστό.

Ευτυχώς στον εμφύλιο νίκησε ο «εθνικός» στρατός. Αν είχε ηττηθεί, τώρα θα είμαστε Βουλγαρία ή Ρουμανία: Λάθος. Δυστυχώς ηττήθηκε ο «δημοκρατικός» στρατός. Με το να νικήσει ο «εθνικός» στρατός βρισκόμαστε στη σημερινή δεινή κατάστασή: Λάθος. Δυστυχώς κάναμε τον εμφύλιο. Μόνο αν δεν τον είχαμε κάνει, θα είμαστε πιθανώς τώρα στο μέσο όρο των Ευρωπαίων: Σωστό.

Κάνουμε ό,τι μας συνιστά κάποιος που εμπιστευόμαστε, π.χ. ό,τι εισηγείται ο συγγραφέας αυτού του άρθρου: Λάθος. Αποφεύγουμε να κάνουμε ό,τι εισηγείται ένας φαύλος: Λάθος. Σκεπτόμαστε κι αποφασίζομε ανεξάρτητα από το ποιος είναι ο εισηγητής: Σωστό.

*Ο κ. Δημήτριος Α. Σιδερής είναι ομ. καθηγητής Καρδιολογίας

Ο Χότζας, το πιθάρι και ο γάιδαρος

Δημ. Α. Σιδερης, ομ. καθηγητής καρδιολογίας

Κοινή Γνώμη, 14 Μαρτίου 2017

H κυρία Βασιλική Καραφέρη ανάρτησε στο φατσεμπούκι μια δήλωση του κ. Τάσου Γιαννίτση: «Τα μόνα μεγέθη που αυξήθηκαν στα χρόνια της κρίσης ήταν οι συντάξεις και το αγροτικό εισόδημα». Όταν σχολίασα ότι η σύνταξή μου έχει πέσει στο 43% του 2009, αν βέβαια τα είπε πραγματικά έτσι ο κ. Γιαννίτσης, η κυρία Β.Κ. εξήγησε ότι «η δαπάνη για το ασφαλιστικό, μετά το 2010 διευρύνθηκε, ασχέτως αν μειώθηκε η δαπάνη κατ’ άτομο, διότι δεν έγιναν ουσιαστικές αλλαγές, εισήλθαν 800.000 νέοι συνταξιούχοι και μειώθηκαν τα εισοδήματα από εργασία με τις περικοπές των μισθών και την ανεργία». Στην παρατήρησή μου ότι έτσι νοιώθω ικανοποιημένος, συμπλήρωσε ότι: «Δυστυχώς κ.Dimitris Sideris, τα λεφτά έχουν τελειώσει. Πρέπει να το καταλάβουμε!» Δίκιο έχει!

Πριν από πάνω από ένα χρόνο ο κ. Στέφανος Μάνος είχε κάνει συγκεκριμένη πρόταση 5 σημείων για να λυθεί η κρίση. Είναι ο μόνος πολιτικός που έχει κάνει πρόταση για λύση της κρίσης· όλοι οι υπόλοιποι υποστηρίζουν ότι φταίνε οι αντίπαλοί τους και αρκεί να τους αλλάξουμε για να βρούμε διέξοδο. Κυριότερο από τα 5 σημεία του κ. Σ.Μ. ήταν ότι όλες οι συντάξεις οφείλουν να πέσουν στα 700€. Δίκιο έχει. Έτσι υπάρχουν πιθανότητες να σωθεί η οικονομία μας.

Πιθανότητες! Εγώ όμως έχω μιαν άλλη πρόταση που παρέχει ουσιαστικά βεβαιότητα: Να οδηγηθούν όλοι οι συνταξιούχοι στον Καιάδα. Έτσι, σώζεται, βέβαιο, η οικονομία μας. Εμείς όμως;

Ήταν νομίζω ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης που έλεγε την ιστορία. Ο Ναστραντίν Χότζας είχε ένα γάιδαρο (με το συμπάθιο) και ένα πιθάρι γεμάτο σανό. Ο γάιδαρος έχωσε την κεφάλα του στο πιθάρι να φάει το σανό. Έφαγε, χόρτασε, αλλά μετά δεν μπορούσε να βγάλει την κεφαλή με τα μεγάλα αυτιά του από το στενό στόμιο του πιθαριού. Ο Χότζας όμως δεν κώλωνε μπροστά σε τέτοια προβλήματα: Έκοψε το κεφάλι του γαϊδάρου. Μετά, προσπάθησε να το βγάλει από το πιθάρι, αλλά δεν μπορούσε. Πάλι δεν κώλωσε: Έσπασε το πιθάρι και το κεφάλι βγήκε. Ο γάιδαρος είναι ο λαός, έλεγε ο Θεόδωρος· ποιος τούπε να πάει να φάει το κριθάρι στο πιθάρι; «Όλοι μαζί τα φάγαμε», έλεγε ο άλλος Θεόδωρος. Ο Χότζας είναι οι πολιτικοί μας. Όσο για το πιθάρι με το στενό στόμιο και το σανό, αυτό είναι το σύστημά μας, μια παγίδα με διπλά τοιχώματα.

Είναι πρώτα απ΄ όλα το πολιτικό μας σύστημα. Ο γάιδ… συγγνώμη, ο λαός κάνει ό,τι του λένε οι πολιτικοί του. Τον φροντίζουν. Βέβαια, αντίθετα από το γάιδαρο, εμείς, ο λαός, έχομε εκλέξει τους πολιτικούς μας. Όμως, όσο ζω, πάντοτε ψήφιζα κάποιον προεπιλεγμένο από τα κόμματα. Και όλοι οι προεπιλεγμένοι από τα κόμματα είχαν το ίδιο απαράλλακτο πρόγραμμα: «Φταίνε οι άλλοι, δώστε μου εμένα την εξουσία και τα προβλήματά σας θα λυθούν». «Πρέπει να το καταλάβουμε», που λέει και η κ. Β.Κ., η «προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία» μας δεν είναι δημοκρατία. Τον ορισμό τον έχει δώσει ο Αριστοτέλης που λέει ότι στη δημοκρατία οι άρχοντες κληρώνονται, ενώ εκλέγονται στην ολιγαρχία. Η εκλογή έχει αναγκαστικό συνοδό της την πελατειακή σχέση υποψηφίου-ψηφοφόρου: αγοράζει ψήφους πουλώντας εκδούλευση. Εκλογή χρειάζεται μόνον όπου απαιτείται εξειδίκευση. Όταν ένας ρόλος απαιτεί γνώσεις, χρειάζεται εκλογή ή διορισμός ex officio. Όπου όμως χρειάζεται κοινός νους, αυτός είναι το κοινό της σκέψης του συνόλου που εκπροσωπείται ικανοποιητικά μόνο με κλήρωση. Κάθε επαΐων σε ένα τομέα είναι γνώστης του τομέα του, αλλά σε κάθε άλλον τομέα διαθέτει νου εξίσου πλησίον του κοινού νου (ή μακριά του) όσο και κάθε άλλος μη ειδήμονας. Η δημοκρατία μας, όπως και όλες των σύγχρονων χωρών, είναι ρεπούμπλικες, ολιγαρχίες δηλαδή, όπως η Ρωμαϊκή res publica (π.χ. République française, Σοβιετική Республик, Bundesrepublik Deutschland), όχι δημοκρατίες, με δυνητική εξαίρεση την Ελβετική.

Το δεύτερο τοίχωμα της παγίδας μας είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντίθετα από το Χότζα, που δε συμβούλευσε το γάιδαρό του να χώσει τη κεφάλα του στο πιθάρι, οι πολιτικοί μας, όλοι συλλήβδην, μας προέτρεψαν να μπούμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση (για να είμαι δίκαιος, εκτός του ΚΚΕ). Κι αυτό χωρίς να έχουν κάποιο σχέδιο για το πώς θα αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις μιας τόσο σημαντικής πολιτικής ενέργειας που εκχωρούσε μέρος της εθνικής κυριαρχίας μας σε ξένο οργανισμό. Κι όλοι οι πολιτικοί μας (για να είμαι δίκαιος, εκτός του τέως πρωθυπουργού που είχε υπογράψει την υπαγωγή μας στην ΕΕ, αλλά είχε αποσυρθεί από την πολιτική) μάς προέτρεψαν έπειτα να τρώμε σανό, διότι έτσι αγόραζαν την ψήφο μας.

Πρέπει να αλλάξουμε πολιτικό σύστημα; Η απάντησή μου είναι, ΝΑΙ, να εγκαταστήσουμε δημοκρατία, με τον ορισμό του Αριστοτέλη. Φυσικά, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τις διαφορές από τις συνθήκες που επικρατούσαν στην Αθηναίων πολιτεία, όπως ότι δεν υπάρχουν δούλοι, γυναίκες και άνδρες έχουν ίσα πολιτικά δικαιώματα, μιλάμε για ένα κράτος με πάνω από 10 εκατομμύρια κατοίκους, ενώ οι Αθηναίοι ήταν 30000, σήμερα έχομε περισσότερους κοινωνικούς ρόλους που απαιτούν εξειδικευμένους υπηρέτες κοκ, αλλά η βασική αρχή μένει: Το πλήθος των αρχόντων (π.χ. βουλευτές, δημοτικοί άρχοντες, διοικητικοί άρχοντες συνδικαλιστικών οργανώσεων, ένορκοι κλπ) είναι κληρωτοί, ενώ η κυβέρνηση, οι δικαστικοί (δικαστές, εισαγγελείς, συνήγοροι), ιερείς, δάσκαλοι όλων των βαθμίδων, ιατροί, μηχανικοί, νομικοί κλπ είναι αιρετοί.

Πρέπει να φύγουμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση; Η απάντησή μου είναι ΜΑΛΛΟΝ ΟΧΙ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μας προσφέρει προπάντων πολιτικά, όχι οικονομικά, πλεονεκτήματα. Πρέπει, ωστόσο, να ετοιμάσουμε το οικονομικό πρόγραμμά μας για να λυθεί η κρίση. Θα περιλάβει, βέβαια, και το πώς θα μειωθούν οι συνταξιούχοι. Όχι εξολοθρεύοντάς τους, αλλά κάνοντας την εργασία πιο συμφέρουσα από τη σύνταξη, ώστε να μη θέλει κανένας να συνταξιοδοτηθεί πριν καταστεί πραγματικά ανίκανος για εργασία. Αυτό σημαίνει δημιουργία θέσεων εργασίας. Κι αυτό με τη σειρά του σημαίνει επενδύσεις. Κι αυτές σημαίνουν εκμετάλλευση των πόρων της πατρίδας μας όπου υπάρχουν ανάγκες και τεχνογνωσία. Σημαίνουν επίσης ανάγκη για κεφάλαια και χαμηλά μεροκάματα. Τα τελευταία τα έχομε με το πλήθος ανέργων και μετοίκων, οικονομικών μεταναστών και προσφύγων. Όσο για το κεφάλαιο, αυτό το ζητάμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν μας το αρνηθεί, εκδίδομε «κουπόνια» ανταλλάξιμα με το προϊόν της εργασίας μας, όχι με χρήμα, δηλαδή δανειζόμαστε από το δικό μας μέλλον. Κι αν κι αυτό μας το απαγορεύσουν οι εταίροι (διάβαζε πιθάρι) έ, τότε δεν μένει παρά να το σπάσουμε. Λυπάμαι.

 

Πώς;

Στο http://www.neosyntagma.net αναρτήθηκε η ακόλουθη επιστολή μου:

Επιστολή του Δημ.Α.Σιδερή προς την ΠΡΣΑ.

Κάθε πλήρες σύστημα επεξεργασίας σημάτων έχει είσοδο, έξοδο και μηχανισμό που αφενός μεταφράζει τα σήματα εισόδου σε σήματα εξόδου και αφετέρου ταλαντώνεται, έτσι που παράγει σήματακαι απλώς με το πέρασμα του χρόνου. Τέτοιο σύστημα είναι και η ανθρώπινη «ψυχή», είτε θνητή είτε αθάνατη θεωρείται. Ο Πλάτων είχε διαπιστώσει τα τρία στοιχεία, ως γνωστικό, βουλητικό και συναισθηματικό. Παραδόξως, η περιοδικότητά του συστήματος δεν είχε παρατηρηθεί, ώσπου την πρόσεξαν ο Έγελος και ο Μαρξ, που μίλησαν για μια έλιξη με «θέση», «αντίθεση», «σύνθεση», ενώ ο VanderPol περιέγραψε τους νόμους της ταλάντωσης χάλασης, που διαθέτει και αυτοματισμό (περιοδικότητα) σαν την έλιξη και διεγερσιμότητα. Το συναίσθημα και η βούλησή μας λοιπόν διεγείρονται και από εξωγενή ερεθίσματα και αυτόματα σαν ταλάντωση. Όσα περιέγραψα ισχύουν σε όλα τα ζώα. Ο άνθρωπος όμως διαθέτει και δευτεροβάθμια νόηση. Το γνωστικό της στοιχείο αντιστοιχεί στη συνείδηση της ψυχολογίας και το συναισθηματικό και βουλητικό (θυμικό) στο υποσυνείδητο της ψυχανάλυσης. Χάρη στη δευτεροβάθμια νόησή του ο άνθρωπος ενεργεί όχι μόνο από κάποιες αιτίες από το παρελθόν, όπως όλα τα ζώα, αλλά και για κάποιους σκοπούς στο μέλλον. Οι περισσότεροι από εμάς ενεργούμε με βάση τις αιτίες. Οι όποιοι σκοποί μας είναι βραχυπρόθεσμοι. Θαυμάζομε άτομα που μπορούν να ονειρεύονται για το μέλλον, και τους θεωρούμε ηγέτες. Πώς ενεργούν αυτοί; Αρχίζουν από ένα όνειρο. Όνειρα πλάθομε όλοι μας. Τα όνειρα, ως άλογες επιθυμίες, έρχονται μόνα τους είτε από εξωτερικά ερεθίσματα είτε αυτόματα. «Όποιος πεινά, ψωμιά θωρεί». Τα θαυμαστά άτομα που λέγαμε, επιλέγουν κάποια από τα όνειρά τους απορρίπτοντας τα υπόλοιπα. Η προσοχή τους εστιάζεται στο όνειρο, οξύνει τις αισθήσεις τους που το παρατηρούν και αρχίζουν να το διαμορφώνουν σε ρεαλιστικό σχέδιο. Κάνουν ενεργητική έρευνα για να συμπληρωθούν τα κομμάτια που λείπουν από το παζλ του ονείρου, για να γίνει ολοκληρωμένο σχέδιο. Και αρχίζει τότε η επιδίωξη της υλοποίησής του. Τα παραπάνω έχουν ισχύ όχι μόνο στα άτομα, αλλά και στην κοινωνία. Καθένας έχει διαφορετικές ανάγκες,επιθυμίες, σκοπούς, κίνητρα. Στο πλήθος όλων όμως υπάρχουν κάποια κοινά, αντιστοιχώντας στον «κοινό νου και κοινή βούληση», που μπορεί να μην διαθέτει κανένας μόνος του. Όσοι τυχαίνει να έχουν ηγετικές ικανότητες έχουν σχέδια που πλησιάζουν τον κοινό σκοπό όλων και αυτούς ακολουθεί ο λαός. Η σειρά ακολουθεί τυπικά μια μεθοδολογία. Πρώτο στάδιο είναι ο σχηματισμός του αντικειμενικού στόχου, του σχεδίου που λέγαμε. Αυτό πρέπει να είναι τόσο λεπτομερές, που να περιλαμβάνει και κριτήρια της επιτυχίας του. Θα ακολουθήσει ο προγραμματισμός, με ποιες διαδικασίες θα επιτευχθεί ο στόχος και στη συνέχεια με ποιες διαδικασίες θα αξιολογηθεί αν πέτυχε. Στο σημείο αυτό τελειώνει το επιτελικό μέρος ερήμην του αντικειμένου του και αρχίζει το εκτελεστικό. Εφαρμόζεται το πρόγραμμα για την επίτευξη του στόχου και στη συνέχεια για την αξιολόγησή του. Φυσικά, επιτελικό και εκτελεστικό μέρος δεν διαχωρίζονται πλήρως. Για να είναι υλοποιήσιμο το σχέδιο, οφείλει να εστιάζεται όπου διασταυρώνονται ανάγκες, διαθέσιμοι πόροι, υπάρχουσα τεχνογνωσία. Τέτοιοι στόχοι για την Ελλάδα θα μπορούσαν να είναι π.χ. η εκμετάλλευση του φυσικού ενεργειακού πλούτου της, ανέμων, ήλιου, κυμάτων, στις στεριές και στα 3000 νησιά μας (τα περισσότερα σήμερα ακατοίκητα), αλλά και της γεωγραφικής ανομοιομορφίας της χώρας μας που μας επιτρέπει να καλλιεργούμε ποικιλία φυτών, ζώων, στεριανών και θαλασσινών. Τεχνογνωσία υπάρχει επαρκής, που αυτή τη στιγμή διαρρέει στο εξωτερικό. Για τον προγραμματισμό θα απαιτηθούν κεφάλαιο και εργασία. Αν για το κεφάλαιο δεν μπορεί να υπάρξει συμφέρων δανεισμός, θα χρειασθεί να εκδοθεί πλαστικό ή χάρτινο «κουπόνι» ανταλλάξιμο, όχι με Ευρώ, δολάριο ή άλλο νόμισμα, αλλά με το προϊόν της ανάπτυξης. Όσο για την εργασία, θα πρέπει να γίνει αποδεκτό ότι θα γίνουν μεγάλες θυσίες τόσο των εργαζομένων, όσο και των επενδυτών που θα πρέπει όλοι να δεχθούν το «κουπόνι» ως τεκμήριο δανεισμού. Η αξιολόγηση θα ακολουθήσει, με εξαργύρωσή των «κουπονιών» αν οι στόχοι πέτυχαν ή επιστροφή τους από επενδυτές και εργαζόμενους που δεν ικανοποίησαν τα προδιαγεγραμμένα κριτήρια. Η επιβολή των δυσβάστακτων παραπάνω μέτρων μπορεί να γίνει είτε από μια δικτατορία ή από μια δημοκρατία. Η δικτατορία έχει το μειονέκτημα ότι είναι χωρίς έξοδο. «ΚΑΛΟΝ ΧΩΡΙΟΝ Η ΤΥΡΑΝΝΙΣ, ΑΛΛ΄ ΟΥΚ ΕΧΕΙ ΑΠΟΒΑΣΙΝ», είπε ο Σόλων όταν του πρότειναν να γίνει τύραννος. Η δημοκρατία μπορεί να είναι εξίσου αμείλικτη όσο μια δικτατορία, αλλά, επειδή στηρίζεται στην έγκριση του λαού, έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να επιτύχει με αυστηρή επίβλεψη (αξιολόγηση) μάλλον παρά με βία. Στην Ελλάδα οι δικτατορίες είχαν κακή έκβαση με εθνικές συμφορές, έστω και αν για βραχύ διάστημα είχαν επιμέρους επιτυχίες. Δημοκρατία δεν εφαρμόσθηκε ποτέ, μετά την αρχαιοελληνική περίοδο. Η μετάβαση από την τρέχουσα ολιγαρχία (respublica),που καταχρηστικά ονομάζομε «προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία, σε δημοκρατία είναι δύσκολη, κυρίως από αντίθεση των πολιτικών, ντόπιων και ξένων. Τα μεταβατικά πολιτικά στάδια περιλαμβάνουν τα ίδια βήματα που αναφέραμε: Ένα πολιτικό όνειρο του καθενός που συζητώντας ολοένα περισσότερο καταλήγει σε κοινό πολιτικό σχέδιο, που σημαίνει πρώτιστα ευρέως αποδεκτό Σύνταγμα. Προγραμματισμός για την υλοποίηση του σχεδίου. Πυροδότης μπορεί να είναι η αποχή. Λευκή ψήφος σημαίνει ότι δεν μας κάνει κανένας από τους πολιτικούς. Αποχή σημαίνει ότι απορρίπτομε το σύστημα. Απόρριψη του συστήματος χωρίς προΰπαρξη σχεδίου σημαίνει αναρχία, δικτατορία, εμφύλιο και ό,τι απρόβλεπτο μπορεί κανένας να σκεφτεί. Μια αποχή σαφώς πάνω από 50% κάνει συνειδητό σε όλους, συμπαρασύροντάς τους, ότι η «επανίδρυση του κράτους», που υποσχέθηκε ένας πολιτικός μας χωρίς να την επιχειρήσει, είναι αναπόδραστη ανάγκη. Θα ακολουθήσει κλιμακούμενη πίεση, αντιπαράθεση επιχειρημάτων, διαδηλώσεις, συλλαλητήρια, απεργίες, άλλες κλιμακούμενες πράξεις. Η αντιμετώπιση τέτοιων εκδηλώσεων με κρατική βία πολλαπλασιάζει τη βία, με υλικές καταστροφές, βλάβες προσώπων, θερμή βία. Ο ρόλος του ηγέτη είναι μεγάλος. Όχι μόνο ταυτίζει τη βούλησή του με τον κοινό σκοπό, αλλά και διαθέτει τη φιλοδοξία να ηγείται. Οι περισσότεροι πολιτικοί διαθέτουν μόνο το τελευταίο και, όταν αποκτήσουν εξουσία, δεν ξέρουν παρά μόνον όσα χρειάζονται για να επανεκλεγούν. Ανάμεσα στο πλήθος, κατά κανόνα αναδεικνύονται οι πραγματικοί ηγέτες. Κινδυνεύουν να γίνουν μάρτυρες: P.Lumumba, M.L.King, O.Palme, Ρ. Φερραίος, Ν.Μανδηλαράς κλπ. Υπάρχουν όμως και τα επιτυχημένα παραδείγματα: G.Washington, В.Ленин, M.Gandhi, N.Mandela κλπ. Οι κοινοί θνητοί μπορούμε αυτή τη στιγμή τουλάχιστον να προβάλουμε συζητώντας τα όνειρα/σχέδιά μας («τι να κάνουμε;») μάλλον παρά να γκρινιάζουμε αντίκρυ στην τηλεόραση και να αναρωτιόμαστε ποιος φταίει και πώς να τιμωρηθεί.

Χρήμα

Ηπειρωτικός Αγών, 10 Φεβρουαρίου 2017

Του ΔΗΜΗΤΡΗ Α. ΣΙΔΕΡΗ*,

e-mail:dimitris.sideris@gmail.com

 

ΓΙΑ τον κοινό νου το χρήμα είναι παράγοντας ελευθερίας. Όποιος έχει περισσότερα λεφτά είναι πιο ελεύθερος από τον φτωχό να κάνει ό,τι θέλει. Η συζήτηση όμως προϋποθέτει ορισμό της ελευθερίας. Από το τρισυπόστατο Εγώ μας, το αισθητό Εγώ γεννιέται με τη σύλληψη, όταν αρχίζει να υπάρχει διαφέροντας από το περιβάλλον του αυτορρυθμιζόμενο· πεθαίνει όταν πάψει να αυτορρυθμίζεται. Το νοητό Εγώ αρχίζει με τη γέννηση, όταν το νεογνό αρχίζει να ξεχωρίζει τον εαυτό του από το περιβάλλον του, ενώ ενδομήτρια, δεν υπήρχαν αισθητές από αυτό διαφορές από το μητρικό περιβάλλον· πεθαίνει όταν πάψει να διακρίνει τον εαυτό του από το περιβάλλον του. Το κοινωνικό Εγώ αρχίζει να υπάρχει με μια κοινωνική τελετή· πεθαίνει με μια κοινωνική διαδικασία.

Η έννοια της ελευθερίας είναι διαφορετική στις τρεις υποστάσεις του Εγώ. Το αισθητό Εγώ περιορίζεται από τους φυσικούς νόμους. Οι φυσικές επιστήμες, χωρίς να τους καταργούν, παρέχουν τη δυνατότητα να τους αντισταθμίσουν ως ένα βαθμό: Τον παγετό με τη φωτιά· την τριβή με τον τροχό· τη βαρύτητα με αερόστατα, αεροπλάνα, πυραύλους-δορυφόρους. Το κοινωνικό Εγώ περιορίζεται από τους κοινωνικούς νόμους. Οι κοινωνικές επιστήμες μελετούν, χωρίς να καταργούν, τους κοινωνικούς νόμους και παρέχουν τη δυνατότητα να τους αντισταθμίσουν. Το νοητό Εγώ δεν περιορίζεται από τίποτε. Η φαντασία δεν έχει όρια. Οι ανθρωπιστικές επιστήμες αυξάνουν τις δυνατότητες επιλογών μέσα στην αχανή φαντασία, ενώ η πλύση εγκεφάλου τις περιορίζει. Φυσικά, δεν υπάρχει παιδεία αμιγής, χωρίς κάποιου βαθμού πλύση εγκεφάλου. Από την αγωγή που πήρα από γονείς, γειτονόπουλα, δασκάλους, πείσθηκα ότι είμαστε η ανώτερη φυλή του κόσμου. Αν και λογικά μπορεί να το θεωρώ συζητήσιμο, βαθιά μέσα μου είμαι βέβαιος πως έτσι είναι και όποιος έχει αντίρρηση είναι περίπου προδότης.

Διακρίνουμε τις επιστήμες ως κοινωνικές γνώσεις που επεκτείνουν την ελευθερία: του αισθητού Εγώ οι φυσικές, του κοινωνικού οι κοινωνικές, του νοητού οι ανθρωπιστικές. Βέβαια οι φυσικές επιστήμες μειώνουν την εξάρτηση από τη φύση, αλλά, επιβάλλοντας εξειδίκευση, αυξάνουν την εξάρτηση καθενός από τους άλλους. Τα κίνητρα της συμπεριφοράς μας μπορούν να ιεραρχηθούν. Στη βάση είναι εκείνα του αισθητού Εγώ, οι φυσιολογικές ανάγκες. Στη μέση είναι οι ανάγκες του κοινωνικού Εγώ, ανάγκη για αγάπη και κοινωνική αναγνώριση. Στην κορυφή είναι τα κίνητρα του νοητού Εγώ, ανάγκη για αυτοπραγμάτωση. Εδώ ανήκει ο σκοπός. Η ικανότητα για δημιουργία σκοπού είναι αποκλειστικά ανθρώπινη ιδιότητα και αντιστοιχεί στην ελευθερία της βούλησης. Ενώ τα κατώτερα κίνητρα (φυσιολογικά) είναι αιτίες που προηγούνται από τις δραστηριότητές μας, το ανώτερο είναι σκοπός που μας καθοδηγεί από το μέλλον. Η ικανοποίηση οποιουδήποτε ανώτερου κινήτρου προϋποθέτει τη μερική έστω ικανοποίηση των κατώτερων.

Η ελευθερία είναι ιδιότητα κύρια του νοητού Εγώ, που δεν έχει όρια, ενώ περιορίζεται από τους φυσικούς και τους κοινωνικούς νόμους για το αισθητό και το κοινωνικό Εγώ αντίστοιχα.

Κάθε τι έχει μιαν αξία για το περιβάλλον του. Για μας αξία έχουν η ύλη και η ενέργεια που υπάρχουν γύρω μας. Αν ικανοποιούν κίνητρά μας, έχουν αξία· αν όχι, είναι άχρηστα. Οι ανάγκες του αισθητού Εγώ και του κοινωνικού ικανοποιούνται από αγαθά και υπηρεσίες που μπορούν να μετρηθούν, συνήθως σε μονάδες φυσικής, μάζας ή ενέργειας (π.χ. χιλιόγραμμα, μέτρα, θερμίδες, βατώρες κ.λπ.). Οι ανάγκες όμως του νοητού Εγώ δεν μπορούν να μετρηθούν, μολονότι μπορούν να έχουν και ποσοτική πλάι στην ποιοτική τους αξία. Χαίρομαι να ακούω την 9η του Beethoven και αυτή η χαρά μου, που ικανοποιεί μια ανάγκη του νοητού Εγώ μου, δε μετριέται, αν και έχει ποσοτικό στοιχείο (χαίρομαι περισσότερο ακούγοντάς την, παρά ακούγοντας θόρυβο).

Στις αξίες προσδίδω τιμή. Η τιμή μπορεί να πάρει ποικίλες μορφές. Τιμώ ένα πρόσωπο προσκυνώντας το ή τιμώ μια τροφή αγοράζοντάς την με χρήμα. Το χρήμα είναι το πιο βολικό σύμβολο της τιμής. Άχρηστο καθαυτό. Δεν μπορώ να χορτάσω τρώγοντας ευρώ, ούτε να ζεσταθώ. Ο χρυσός είναι το πιο άχρηστο μέταλλο: Μαλακός και βαρύς, ακατάλληλος για εργαλείο, αλλά διατηρείται αναλλοίωτος, ενώ ο σίδηρος μας κάνει για εργαλείο, αλλά είναι ακατάλληλος για νόμισμα, διότι οξειδώνεται. Οι περιορισμοί στην ελευθερία από τους φυσικούς και κοινωνικούς νόμους είναι ο κύριος παράγοντας που μας καθορίζει την αξία των πάντων γύρω μας. Επομένως, το χρήμα μπορεί να είναι μέτρο της ελευθερίας· της ελευθερίας του αισθητού και του κοινωνικού Εγώ όμως, όχι του νοητού. Οι πνευματικές αξίες, ιδίως η Τέχνη, που βρίσκονται στην επικράτεια του νοητού Εγώ, δεν μπορούν να αγορασθούν με χρήμα, επειδή η αξία τους είναι περισσότερο ποιοτική παρά ποσοτική. Η Τέχνη συντονίζει το κοινωνικό συναίσθημα, ενώ αποτελεί τον ρυθμιστικό παράγοντα μεταξύ επιστημονικών γνώσεων και ηθικής, δηλαδή της κοινωνικής βούλησης. Το αν είναι ηθικό να προχωρήσουμε στην κλωνοποίηση σημαίνει το πώς αντιμετωπίζει συναισθηματικά η κοινωνία το ζήτημα. Η εντελώς εξωλογική αυτή επιλογή μπορεί να απεικονισθεί από την Τέχνη. Ή Τέχνη έχει αξία, όχι τιμή. Ακόμη και όταν ο υλικός φορέας της είναι ιδιόκτητος.

Ο καλλιτέχνης πρέπει να αμειφθεί. Οι πρόγονοί μας είχαν τη χορηγία. Οι πλούσιοι ήταν υποχρεωμένοι να χρηματοδοτούν το θέατρο. Αν κάποιος θεωρούσε ότι δεν έχει την οικονομική δυνατότητα, όφειλε να προτείνει άλλον πλουσιότερο. Κι αν εκείνος δε δεχόταν, έπρεπε να ανταλλάξουν τις περιουσίες τους («αντίδοση»).

Σήμερα βρισκόμαστε στο δίλημμα δραχμή ή ευρώ. Με το ευρώ αγοράζουμε σχεδόν οτιδήποτε, αλλά δεν έχουμε. Δραχμές μπορούμε να έχουμε όσες θέλουμε, αλλά δεναγοράζουμε σχεδόν τίποτε μ’ αυτές. Η λύση βρίσκεται βέβαια στο τι έχουμε σκοπό να κάνουμε είτε με δραχμές είτε με ευρώ, σκοπό λεπτομερή και ρεαλιστικό, ανάλογα με τις ανάγκες, πόρους και τεχνογνωσία μας. Μόνον έτσι το χρήμα μπορεί να γίνει χρήσιμο. Ακόμη και δανεισμένο από το μέλλον.

Καταλήγοντας, το χρήμα μπορεί να είναι μέτρο της ελευθερίας του αισθητού και κοινωνικού Εγώ, όχι όμως του νοητού. Επειδή οι δημιουργοί έργων με αξία, αλλά όχι μετρήσιμη τιμή, πρέπει να επιβιώνουν, μια εύλογη λύση είναι η χορηγία των προγόνων μας. Αντάλλαγμα, όπως τότε, η διαφήμισή τους. Για να ξαναγίνει χρήσιμο το χρήμα σε μας, χρειαζόμαστε, σχέδιο με αξία για το μέλλον. Αν υπάρχει, πάντα βρίσκονται χορηγοί. Πάντα το χρήμα όμως είναι σύμβολο. Πλούσιος δεν είναι όποιος έχει γεμάτες τις αποθήκες του, αλλά όποιος έχει χρήματα. Και, τα τελευταία χρόνια, δεν είναι όποιος προσφέρει στην αγορά προϊόντα με ζήτηση, αλλά αυτός που εμπιστεύονται οι τράπεζες για να τον δανείσουν.

Ο κ. Δημήτριος Α. Σιδερής είναι

ομ. καθηγητής Καρδιολογίας__

 

Οργάνωση

Κοινή Γνώμη 7 Μαρτίου 2017

Αντίθετα από την εντροπία (ή χάρη σ΄ αυτήν;) τα πάντα οργανώνονται. Τυχαία, μπορούν να βρεθούν κοντά το ένα με το άλλο κάποια από τα διάσπαρτα στοιχεία της φύσης, σχηματίζοντας ένα είδος σωρείτη. Όπως τυχαία συνάχθηκαν, έτσι και τυχαία θα διαλυθούν: Νόμος της εντροπίας. Κι όμως δεν γίνεται ακριβώς έτσι. Μέσα στη μάζα της οντότητας, που δημιουργήθηκε τυχαία, καθένα από τα στοιχεία της δέχεται από παντού δυνάμεις συνοχής ίδιες, που αλληλεξουδετερώνονται. Όλα, εκτός από τα επιφανειακά στοιχεία που συνορεύουν με το περιβάλλον. Αυτά δέχονται από μέσα δυνάμεις διαφορετικές από εκείνες που δέχονται απέξω από τα υπόλοιπα, διαφορετικά, στοιχεία του περιβάλλοντος (δυνάμεις συνάφειας). Μ΄ αυτό τον τρόπο σχηματίζεται γύρω από την οντότητα ένα είδος προστατευτικού στρώματος, που αντιστέκεται στην, και καθυστερεί τη, μοιραία διάλυσή της. Ώσπου να διαλυθεί όμως, πολλά μπορούν να συμβούν.

Έχομε ξαναμιλήσει για τους καταλύτες. Συμβάλλουν στο σχηματισμό οντοτήτων, χωρίς να μετέχουν στο τελικό προϊόν, χωρίς να αναλώνονται. Το οξυγόνο με το υδρογόνο έχουν ισχυρή τάση να ενωθούν σχηματίζοντας νερό. Δεν ενώνονται όμως αυτόματα, ακόμη και αν αναμιχθούν. Με την παρουσία λευκόχρυσου η ένωσή τους γίνεται με εκρηκτική ταχύτητα. Ο λευκόχρυσος είναι καταλύτης. Μπορεί λοιπόν, πάλι τυχαία, μια νεοδημιουργημένη οντότητα να έχει καταλυτικές ιδιότητες ευνοώντας τη δημιουργία άλλης οντότητας. Μπορεί ακόμη να ευνοεί τη δημιουργία μιας οντότητας με δομή ίδια με τον εαυτό της: Ποιοτική αλλαγή στην εξέλιξη. Η μορφή της οντότητας πέρασε στην αιωνιότητα, αυτοσυντηρείται. Τέτοια είναι τα μόρια του DNA, το θεμέλιο της ζωής. Κάποιοι ιοί αποτελούνται από ένα μόριο DNA και οι κληρονομικές μας ιδιότητες είναι αποθηκευμένες συμβολικά στη δομή του DNA, μοναδική για τον καθένα μας. Η εξέλιξη συνεχίζεται σε ολοένα πιο σύνθετες δομές που παίρνουν τελικά τη μορφή του κυττάρου.

Το κύτταρο αποτελεί σταθμό στην εξέλιξη. Έχει σημαντική αυτοδυναμία. Μόλις δημιουργηθεί εισάγει διαμέσου της μεμβράνης του ουσίες που με ποικίλες χημικές διεργασίες τις μετατρέπει σε στοιχεία που το αποτελούν κι έτσι μεγαλώνει. Σ΄ αυτή τη διαδικασία ανταποκρίνεται σε ερεθίσματα με κινήσεις που διευκολύνουν την είσοδο των χρήσιμων ουσιών, αλλά και «μαθαίνει» να ξεχωρίζει τις χρήσιμες από τις άχρηστες ουσίες. Μεγαλώνοντας, για γεωμετρικούς λόγους, ο όγκος του αυξάνεται συγκριτικά περισσότερο από την επιφάνειά του, που τώρα πια δεν αρκεί για να ικανοποιεί τις ανάγκες του. Και τότε διαιρείται σε δύο ίσα μέρη. «Γεννά» δύο θυγατρικά κύτταρα και «πεθαίνει», χωρίς να αφήσει πτώμα. Είναι δυναμικά αθάνατο. Όλα αυτά γίνονται με βάση το σχέδιο που είναι εγγεγραμμένο στο DNA του. Μετά από μερικές γενιές, τυχαίες μικροαλλοιώσεις που συντελούνται στο DNA, εμποδίζουν να γίνει ο πολλαπλασιασμός που περιγράψαμε και το κύτταρο θα πεθάνει αφήνοντας πτώμα. Όμως κι αυτό αποφεύγεται. Τυχαία συναντά ένα άλλο κύτταρο που επίσης έχει χάσει την ικανότητα να πολλαπλασιάζεται λόγω τυχαίων αλλοιώσεων στο DNA του. Ενώνονται λοιπόν τα «γερασμένα» αυτά κύτταρα κι επειδή οι αλλοιώσεις στα DNA τους είναι απίθανο να είναι ίδιες, με αυτό το «γάμο» τους, διορθώνουν το ένα με το άλλο τις ατέλειες καθενός τους και ξαναγίνονται ολοζώντανα, έτοιμα να αφήσουν απογόνους.

Η σημασία της κυτταρικής μεμβράνης που φέρνει σε επαφή το ένα κύτταρο με το άλλο και με το περιβάλλον τους δείχθηκε παραπάνω. Έχει όμως και άλλη, «δραματική» σημασία. Όταν ένα μεγαλύτερο κύτταρο έλθει σε επαφή με άλλο άλλου είδους, το μεγάλο μπορεί να ενσωματώσει το μικρό, να διαλύσει τη μεμβράνη του και να το πέψει. Το καϋμένο το μικρό φαγώθηκε από το μεγάλο: Το τίμημα να υπάρχουν σύνορα. Όμως υπήρξε άμυνα. Πολλά μαζί κύτταρα άρχισαν να συνδέονται μεταξύ τους διατηρώντας και την ανεξαρτησία τους. Ολόκληρες αποικίες τέτοιων κυττάρων κατένειμαν μεταξύ τους τις δουλειές τους. Κάποια κύτταρα («σωματικά») ανέλαβαν την άμυνα και την τροφοδοσία της ομάδας, ενώ άλλα («γεννητικά») τον πολλαπλασιασμό τους. Τα σωματικά εξειδικεύθηκαν, εύρισκαν πιο εύκολα τροφή και προστάτευαν πιο αποτελεσματικά την ομάδα και έτρεφαν τα γεννητικά. Αυτά πάλι εξειδικεύθηκαν στην αναπαραγωγή και τρέφονταν με έτοιμες ουσίες που τους προμήθευαν τα σωματικά. Ιδανική συνεργασία. Το τίμημα όμως ήταν βαρύ. Τα σωματικά έχασαν την ικανότητα να αναπαράγονται κι όταν φθείρονταν αρκετά, πέθαιναν αφήνοντας για πρώτη φορά πτώμα. Οι αποικίες εξελίχθηκαν στους πολυκύτταρους οργανισμούς και η εξέλιξη γινόταν ολοένα πιο «εύκολη» στα εκατομμύρια χρόνια που ακολούθησαν τουλάχιστον πάνω στη γη. Για να φθάσει η εξέλιξη στον άνθρωπο.

Στην αρχή οι άνθρωποι λειτουργούσαν αγελαία σαν τα μεμονωμένα κύτταρα. Έκαναν ο καθένας τους όλες τις δουλειές που χρειάζονταν, αναζητούσαν τροφή και τρέφονταν και αμύνονταν κατά των ποικίλων κινδύνων που προέκυπταν από άλλα ζώα. Κι όταν έφθανε η ώρα τους, ζευγάρωναν άνδρες με γυναίκες και έκαναν παιδιά. Μαζεύονταν όλοι εκεί που υπήρχε τροφή, συνήθως σε κοιλάδες γύρω από ποταμούς, λίμνες, θάλασσες, όπου όμως μαζεύονταν και άγρια θηρία που τους απειλούσαν. Η συναγέλαση πολλών ανθρώπων διευκόλυνε την επαφή του ενός με τον άλλο και, όπως όλα τα ανώτερα ζώα, ανέπτυξαν συνεκτικές δυνάμεις μεταξύ τους. Στηρίζονταν αυτές στην συμπληρωματική κατασκευή κάποιων οργάνων τους και στα αντίστοιχα αμοιβαία ηδονικά αντανακλαστικά, το χειλεο-θηλικό που συνέδεε τη μητέρα με το βρέφος και το πεο-κολπικό που συνέδεε τον άντρα με τη γυναίκα. Με την ιδιαίτερη ικανότητα των ανθρώπων να σχηματίζουν δευτεροβάθμια εξαρτημένα αντανακλαστικά ανέπτυξαν το λόγο, λογική επικοινωνία μεταξύ τους που τους επέτρεψε να διαφοροποιούνται ολοένα περισσότερο και να ζουν συμπληρωματικά ο ένας με τον άλλο. Η διαφοροποίηση ήταν αφάνταστα μεγαλύτερη από εκείνη των αρχέγονων κυτταρικών αποικιών. Η αρχή της αλληλεξάρτησης όμως ήταν ίδια. Ο καθένας, χωρίς τη στήριξη των λοιπών μελών της κοινωνίας ήταν καταδικασμένος να μη μπορεί να ζήσει.

Οργανώθηκαν ομάδες ανθρώπων, οντότητες, που τους τελευταίους αιώνες πήραν τη μορφή των κρατών-εθνών. Πόλεμοι καταστροφικοί μεταξύ τους εκδηλώνονται. Άρχισαν όμως να σχηματίζονται ομάδες κρατών, ομοσπονδίες και συνομοσπονδίες, με μεγάλη δυναμικότητα. Εξασφαλίζουν σε σημαντικό βαθμό την επιβίωση κάθε κράτους. Αυτό όμως έχει τεράστιο τίμημα. Τα κράτη, για να μετάσχουν σε τέτοιες κοινότητες είναι υποχρεωμένα να εκχωρήσουν την κυριαρχία τους σ΄ αυτές. Κι έτσι, αν πάψουν να λειτουργούν, λόγω της φθοράς του χρόνου, τα περιμένει ο θάνατος. Αφήνοντας πίσω τους πτώματα, όπως τέλειωσαν κάποτε όλα τα κράτη και οι αυτοκρατορίες. Σ΄ εμάς μένει ωστόσο η ευθύνη να αγωνισθούμε για να λειτουργήσουμε «όπως πρέπει», χωρίς να αφήσουμε πτώμα την Ελλάδα. Αυτό σημαίνει συμπληρωματική, όχι ίδια, λειτουργία μας στο χώρο της συνομοσπονδίας που ζούμε.