Τροϊκός Πόλεμος

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. Καθηγητής καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.com

Κοινή Γνώμη, 28 Αυγούστου 2018

Μας ταπείνωσαν. Κατάπιαμε την ντροπή και κάναμε ό,τι ήθελαν. Αποτύχαμε. Είπαμε να πολεμήσουμε την Τρόικα κάνοντας τον τροϊκό πόλεμο. Μα ο Τρωικός πόλεμος κερδήθηκε με δύο σημαδιακές πράξεις, στην αρχή και στο τέλος του. Χωρίς τη θυσία και χωρίς την πανουργία, δεν ήταν δυνατό να φθάσει στο αίσιο τέλος της καταστροφής μια πανέμορφης πολιτισμένης πολιτείας. Εμείς νομίσαμε πως θα νικούσαμε στον τροϊκό πόλεμο χωρίς θυσία ισάξια της Ιφιγένειας και χωρίς πανουργία ισάξια του δούρειου ίππου. Μπορεί να μην πρωταγωνιστούσε μια γυναίκα, η Ωραία Ελένη, αλλά είχαμε μιαν άλλη, την Ωραία Άγκελα. Ξαναγυρίσαμε στην οσφυόκαμψη. Και τώρα, σαν καλά παιδιά ή σαν μετανοούσες Μαγδαληνές, βγαίνομε από το Μνημόνιο. Ας πανηγυρίσουμε. Τουλάχιστον δεν καταστρέψαμε την πανέμορφη πολιτισμένη Ευρώπη. Το επιχείρησε η Βρετανία, με το BREXIT, δεν πέτυχε και μάλλον το έχει μετανιώσει.

Και τώρα; Τι θα κάνουμε χωρίς μνημόνιο; Αυτό το δαιμόνιο ήταν μια κάποια λύση. Να επανέλθουμε στην ωραία ζωή που κάναμε πριν από την τρόικα. Αν το καταφέρουμε, θα ξαναζήσουμε πολύ ωραία. Οι πιο πανούργοι, θα βάζουμε σε εξωχώρια ασφαλή σεντούκια τα λεφτά που θα παίρνουμε για επενδύσεις. Και οι πιο αφελείς θα μετατρέπουμε τους μισθούς και τις συντάξεις μας σε ωραία ζωή, διασκεδάσεις, ωραίες εμφανίσεις, ταξίδια, κάθε είδους πολυτέλεια που βιώνουν οι πανούργοι. Ύστερα θα λέμε πως όλοι μαζί τα φάγαμε. Και θα έλθει καινούργιο μνημόνιο. Και πάλι από την αρχή. Καινούργιο Δ.Ν.Τ. (που δεν ξέρω τι ακριβώς σημαίνει. Σημαίνει ΔυΝαΤό; ΔοΝηΤής; κάτι πάντως ισχυρό και ηδονικό πρέπει να είναι). Υπάρχει εναλλακτική λύση;

Η λύση απαιτεί θυσία και πανουργία. Προπάντων όμως στρατηγικό σχέδιο. Σήμερα ο σκοπός δεν είναι να καταστρέψουμε τον εχθρό, αλλά να αναστήσουμε τον εαυτό μας. Ο στόχος πρέπει να σχεδιασθεί με βάση τις ανάγκες και τους πόρους που εμείς διαθέτομε. Όχι με βάση τις επιθυμίες και τη βοήθεια που θα μας δίνουν. Ανάγκες μας είναι πρώτιστα οι βιολογικές, να επιβιώνουμε, και παράλληλα πνευματικές, να ξαναρχίσουμε να παράγουμε πολιτισμό. Πόροι μας είναι η γη μας, τα βουνά, οι κάμποι και τα πολυάριθμα νησιά και βραχονησίδες μας. Και η ιστορία μας. Η επιβίωσή μας χρειάζεται ενέργεια, βιολογική (διατροφική) και φυσική. Οι πόροι μας μπορούν να μας την προμηθεύσουν με επανεγκατάστασή μας στην εγκαταλειμμένη μας ύπαιθρο και αξιοποίησή της με σύγχρονα μέσα. Όχι με εκποίησή της. Ποικιλία εκλεκτών γεωργοκτηνοτροφικών και θαλασσινοποταμίσιων προϊόντων, μια κι έχομε ποικιλία εδάφους είναι το ένα σκέλος∙ και παραγωγή καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας από τον ήλιο, τους ανέμους, τα κύματα, τις υδατοπτώσεις το άλλο. Σημαντικό το κόστος εγκατάστασης και συντήρησης, αλλά μπορούν να μας προσφέρουν το επιθυμητό εσαεί, με μηδενικό κόστος πρώτης ύλης, και μηδενικό κόστος καθαρισμού αποβλήτων. Όχι, δεν είναι το κόστος που μας εμποδίζει να προχωρήσουμε μ΄ αυτό τον τρόπο. Είναι η πνευματική μας αδράνεια. Είναι πολύ πιο εύκολο να μιμούμαστε τους άλλους ή να κάνουμε ό,τι μας υπαγορεύουν, παρά να επινοούμε τους δικούς μας στόχους και τις δικές μας μεθόδους για να το επιτύχουμε. Πολύ πιο εύκολο να γκρινιάζουμε και διαμαρτυρόμαστε, παρά να σκεφτόμαστε και να προσπαθούμε.

Φυσικά θα χρειαστούν θυσίες. Κάναμε ήδη πολλές με τα μνημόνια. Τις κάναμε όμως για να ικανοποιήσουμε τους αδυσώπητους δανειστές και τους εταίρους μας. (Αναρωτιέμαι, οι 28 πολιτείες της ΕΕ είναι εταίροι ή εταίρες;). Αυτοί, με μεγάλη πανουργία μετέφεραν το χρέος μας από τους δανειστές τραπεζίτες μας στους λαούς τους, έτσι που να είμαστε αντιμέτωποι όχι με το κεφάλαιο, αλλά με τους λαούς. Καιρός να κάνουμε τις θυσίες μας για να ικανοποιήσουμε και τις δικές μας ανάγκες. Όχι, να μην ξαναγυρίσουμε στην όμορφη ζωή που ζήσαμε μετά την ένταξή μας στην ΕΕ, ώσπου να σταθούμε στα πόδια μας, στα δικά μας πόδια εννοώ, όχι στα ξένα δεκανίκια. Και, ναι, θα χρειασθεί πανουργία, δούρειος ίππος. Έχω προβάλλει κάποιες σκέψεις σε άλλες επιφυλλίδες μου. Μια είναι η επιτέλεση έργου στηριζόμενου σε εθελοντική εργασία, με γραπτή τεκμηρίωσή της που θα έχει ως αντίκρισμα όχι εξαργύρωση με χρήμα, αυτό απαγορεύεται, αλλά την αποδοχή της από το κράτος μας για ένα μέρος των συναλλαγών μαζί του (φόροι, ΔΕΗ κλπ). Η αυστηρή τήρηση των ανειλημμένων υποχρεώσεών μας προς τους ξένους είναι πάνω από απαραίτητη.

Κάποιοι έκαναν ασύλληπτες θυσίες για να επιτύχουν ένα σπουδαίο έργο. Ο Πρωτομάστορας θυσίασε την όμορφη γυναίκα του για να στήσει της Άρτας το Γεφύρι. Ο Αγαμέμνονας θυσίασε την τρυφερή κορούλα του, την Ιφιγένεια, για να προχωρήσει στο μεγάλο, παγκόσμιο για την εποχή, Τρωικό πόλεμο. Ο Αβραάμ θυσίασε το γιο του, τον Ισαάκ, αφού είχε ξαποστείλει τον πρωτότοκο Ισμαήλ, γιο της παλλακίδας Άγαρ να πεθάνει στην έρημο, για να εξασφαλίσει στους απογόνους του την ευλογημένη γη από το Νείλο ως τον Ευφράτη, όπως του είχε τάξει ο Θεός. Κι ο Στάλιν θυσίασε το γιo του, αφήνοντάς τον να σκοτωθεί αιχμάλωτος από τους Γερμανούς, ενώ του είχαν προτείνει ανταλλαγή του, για να τα βγάλει πέρα με τη μεγαλειώδη αντίστασή στο Στάλινγκραντ, που ξαφνικά ανέστρεψε την πορεία του μεγαλύτερου πολέμου που έχει γίνει ως τώρα.

Από όλον αυτό τον αγώνα, με θυσίες στο επίπεδο του αισθητού και του κοινωνικού Εγώ μας τι απομένει; Αξίζει τον κόπο; Αξίζει πιστεύω, καθώς από έναν τέτοιο αγώνα το γέρας θα ανήκει στην επικράτεια του νοητού Εγώ μας, της αυτοπραγμάτωσής μας. Εδώ ανήκει η γέννηση πολιτισμού στη σύγχρονη εποχή. Και ο σχηματισμένος πολιτισμός είναι ο μόνος που μπορεί να επιβιώνει όταν κάθε τι άλλο γύρω του έχει καταστραφεί. Είναι η γλώσσα μας που θα επιβιώσει και θα επενδύει Ελληνικά το πρωτότυπο έργο μας. Είναι οι μέθοδοι που θα αναγκασθούμε να αναπτύξουμε για να επιτύχουμε την τεράστια αποστολή που μας περιμένει. Κι αυτές οι μέθοδοι θα μείνουν στο γνωσιακό οπλοστάσιο όλου του κόσμου ως Ελληνικές. Θα στηριχθούμε πρώτο, στη μοναδική γεωγραφία μας, δεύτερο στην ιστορία και παράδοσή μας και τρίτο στις παγκόσμιες γνώσεις που έχουν αναπτυχθεί σε όλο τον κόσμο. Προσοχή, δεν λέω να μιμηθούμε τους προγόνους μας ούτε τους σύγχρονους επιτυχημένους άλλους, αλλά να στηριχθούμε στις αρχές που έχουν αναδείξει. Θα είναι εξασφαλισμένη αποτυχία αν μιμηθούμε τους άλλους, όπως και αν συγκρουσθούμε μαζί τους (είναι πολύ ισχυρότεροι από εμάς και η ήττα μας είναι βέβαιη). Η ανάπτυξή μας οφείλει να είναι συμπληρωματική μαζί τους.

 

ΔΙΑΖΥΓΙΑ

Δημ. Α. Σιδερής*, dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών, 24 Αυγούστου 2018

Πριν από 2-3 γενιές τα διαζύγια ήταν σπάνια. Τώρα γίνονται ολοένα συχνότερα. Απαιτούνται σοβαρές κοινωνιολογικές και ανθρωπιστικές μελέτες για να ερμηνευθεί το φαινόμενο και, ακόμη και αν υπάρχουν, εγώ τις αγνοώ. Μπορώ όμως να φαντασθώ παράγοντες της σύγχρονης κοινωνίας που αποτελούν κίνητρο για τη διάλυση της οικογένειας.

Σε μια οικογένεια, έργο του πατέρα ήταν παλιά να φροντίζει πώς να συντηρεί τη γυναίκα και τα τέκνα της, της μητέρας να φροντίζει τα του οίκου της (περιποίηση τέκνων, ζύμωμα, πλύσιμο, μαγείρεμα κλπ) και των τέκνων να υπακούν τους γονείς τους. Η γυναίκα και τα τέκνα ήταν έτσι εξαρτημένα από τον πατέρα και η διάλυση της οικογένειας θα ήταν καταστροφή γι΄ αυτούς. Η γυναίκα ήταν αναγκασμένη να υφίσταται τις συνέπειες της υποτέλειας από τις οποίες δεν έλειπε συχνά και ο ξυλοδαρμός. Αλλά και ο άντρας δεν προχωρούσε σε διάλυση της οικογένειας, διότι δεν θα εύρισκε εύκολα άλλη σύντροφο. Η κοινωνία πίεζε το ζευγάρι να μένει ενωμένο.

Η κατασκευή των μισών ανθρώπων είναι συμπληρωματική για τους άλλους μισούς και η ανατομική διαφορά τους συνδέεται με το πανίσχυρο αίσθημα της ηδονής. Καθώς ο κόλπος είναι σαν εκμαγείο του πέους σε στύση και η αμοιβαία διέγερσή τους συνεπάγεται θετική ανάδραση με ύψιστη ηδονή, η πράξη του έρωτα είναι ευρύτατα διαδεδομένη σε όλο το ζωικό βασίλειο. Κι ακόμη στα θηλαστικά το στόμα του βρέφους είναι σαν εκμαγείο της θηλής του μητρικού μαστού και η αμοιβαία διέγερσή τους συνεπάγεται θετική ανάδραση και ηδονή. Φυσικά, η ευαισθησία και η ειδικότητα αυτών των οργάνων δεν είναι απόλυτη. Το ρόλο του κόλπου μπορεί να παίξει π.χ. το στόμα ή ο πρωκτός. Και το ρόλο της θηλής, μπορεί να παίξει το πέος ή το τσιγάρο. Οι παραλλαγές της πράξης του έρωτα και του θηλασμού δεν λείπουν από το ζωικό βασίλειο, αλλά είναι εξαιρέσεις. Οι ηδονικές πράξεις, συνουσία και θηλασμός, συνδέονται ταυτόχρονα με πλήθος αισθημάτων και δημιουργία εξαρτημένων αντανακλαστικών. Η διέγερση αυτών των άλλων αισθήσεων, χωρίς την αντίστοιχη σωματική πράξη δημιουργεί ευχάριστα συναισθήματα και έτσι ο δεσμός που δημιουργούν η συνουσία και ο θηλασμός, έρωτας και στοργή αντίστοιχα, διατηρούνται για πολύ, αν και όχι ισόβια. Τα συναισθήματα που συνοδεύουν αυτές τις πράξεις είναι οι μόνοι τρόποι για να έλθουν σε επαφή δύο νοητά Εγώ, που αλλιώς είναι άβατα για όλους πλην του εαυτού τους.

Όταν οι άνθρωποι προχώρησαν από τροφοσυλλέκτες σε τροφοπαραγωγούς, εξασφαλίστηκε ότι δεν θα πεθάνουν από πείνα, αλλά ανέκυψαν άλλα προβλήματα. Πρώτο, η περιουσία δεν έπρεπε να σκορπίσει μετά το θάνατο του ιδιοκτήτη της. Φυσικός διάδοχος ήταν το τέκνο του. Καθώς ο πατέρας ήταν άγνωστος, επικράτησε η μητριαρχία. Από τη μάνα στην κόρη, απωθώντας τους άρρενες απογόνους και απαγορεύοντας την αιμομιξία. Δεύτερο, ήλθε η βία. Ένα ζώο δεν σκοτώνει άλλο του ίδιου είδους για να το φάει, διότι έτσι διακινδυνεύει τη δική του ζωή. Με την περιουσία όμως αξίζει τον κόπο, επειδή το γέρας δεν είναι ο άλλος άνθρωπος, αλλά η περιουσία του που εξασφαλίζει τροφή ισόβια. Καθώς οι άνδρες είναι μυϊκά ισχυρότεροι από τις γυναίκες, οι επιδρομείς και οι φύλακες της περιουσίας ήταν άνδρες. Όποιος κι αν νικούσε, η περιουσία περιερχόταν στη δικαιοδοσία του άντρα. Για να έχει απογόνους, έπρεπε η γυναίκα να έχει ένα μόνο επιβήτορα γνωστό σε όλη την κοινωνία και από μητέρα των παιδιών της έγινε μητέρα των παιδιών του αντρός της. Αυτή η κατάσταση της πατριαρχίας επικράτησε απόλυτα από την εποχή του Τρωικού πολέμου ως πριν από ένα αιώνα περίπου. Και ξαφνικά, οι πόλεμοι και η οικονομική ανάπτυξη ανάγκασαν τη γυναίκα να βγει στην παραγωγή, να εργάζεται συνεισφέροντας οικονομικά, με την ανοχή του αντρός. Η εξάρτηση της γυναίκας από τον άντρα έπαψε. Η κοινωνική πίεση που κρατούσε δεμένη την οικογένεια εκτονώθηκε. Παράλληλα, η ανάγκη για ηδονή οδηγούσε σε γάμο σε μικρή ηλικία, διότι αλλιώς θα προέκυπταν τέκνα από άγνωστο πατέρα, που δεν ήταν κοινωνικά ανεκτό. Τα σύγχρονα μέσα αποσύνδεσαν, με τα αντισυλληπτικά, την ηδονή από την τεκνοποιία. Ο γάμος δεν είναι πια αναγκαίος για την απόλαυση του έρωτα.

Μένουν τα παιδιά. Ήταν απαραίτητα, διότι όταν γερνούσαν οι γονείς, κάποιος έπρεπε να αναλάβει τη συντήρησή τους. Κι αφού οι γονείς διατηρούσαν την ιδιοκτησία, τα παιδιά ήταν υποχρεωμένα. Ακόμη, η παιδική θνησιμότητα ήταν τέτοια που σχεδόν τα μισά παιδιά έφθαναν στην ενηλικίωση. Τα παιδιά ζητούν και τους δύο γονείς, ενωμένους. Σήμερα είναι λιγότερο απαραίτητα. Η ιατρική έχει μειώσει την παιδική θνησιμότητα και, επομένως την ανάγκη για πολλά τέκνα. Παράλληλα, το κοινωνικό κράτος μεριμνά για τους γέρους, έτσι που τα παιδιά δεν είναι πια απαραίτητα όπως άλλοτε. Τι μένει;

Στη ζωή μας περνάμε από ποικίλες φάσεις. Οι πενηντάρηδες συνειδητοποιούν ότι έχουν φθάσει στο απόγειο της σταδιοδρομίας τους, άλλο δεν μπορούν να προχωρήσουν, θα αρχίσει η παρακμή. Ήδη έχουν την οικονομική δυνατότητα που δεν είχαν νέοι και επομένως μπορούν να ικανοποιήσουν απωθημένες επιθυμίες της νεότητάς τους. Η φλόγα της πρώτης αγάπης με τη σύζυγο έχει σβήσει. Ώρα να ικανοποιήσουν τα απωθημένα τους, όσο είναι ακόμη καιρός. Κρίσιμη φάση για να προκύψει η μοιχεία, που, αν και έχει πάψει να είναι νομικά απαγορευμένη, είναι ισχυρός παράγοντας για τη διάλυση ενός γάμου. Τα τελευταία χρόνια, με τη χειραφέτηση της γυναίκας, ισχύουν και γιαυτήν παρόμοιες συνθήκες, καθώς μάλιστα είναι πιο σαφής η μετάβαση από τη νεότητα στην ωριμότητα με την κλιμακτήριο.

Τις τελευταίες δεκαετίες, ιδίως στον τόπο μας, έχει προκύψει και άλλος ένας πολύ σημαντικός κοινωνικός παράγοντας. Η γυναίκα δεν ζει πια στο σπίτι. Και ο τόπος της εργασίας της μπορεί να είναι σε άλλη πόλη ή χώρα από εκείνη του ανδρός της. Όλο και συχνότερα συμβαίνει αυτό. Ένας γάμος με χώρια το αντρόγυνο δεν μπορεί να κρατήσει για πολύ. Αν χωρίσει το ζευγάρι, τις περισσότερες φορές, ανακαλύπτουν πότε ο ένας και πότε ο άλλος, ότι τα όνειρα που οδήγησαν στο χωρισμό ήταν μια φενάκη. Καμιά ικανοποίηση δεν πήρε ο άντρας στην αγκαλιά άλλης γυναίκες. Το ίδιο και η γυναίκα. Όχι σπάνια, έχουν μετανιώσει. Επειδή όμως η μετάνοια μπορεί να αφορά μόνον τον ένα, ενώ τα συναισθήματα του άλλου διατηρούνται αρνητικά, ίσως μάλιστα με μνησικακία, η επανένωση δεν είναι εύκολη. Μένει στην αυτοσυγκράτηση του καθενός να ξεπεράσει αυτή την κρίσιμη περίοδο της ζωής του.

*Ο κ. Δημήτριος Α. Σιδερής είναι ομ. καθηγητής Καρδιολογίας

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. Καθηγητής καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.comΚοινή Γνώμη, 21 Αυγούστου 2018

Η «βαριά βιομηχανία» της χώρας μας. Πλήθος κόσμου μπορούν να ταξιδεύουν και να βρίσκουν άλλα μέρη, για διάστημα 1-2 εβδομάδων, συνήθως το καλοκαίρι, με πολλαπλές ωφέλειες. Κυριότερη είναι ότι σ΄ αυτό το διάστημα απαλλάσσονται από την κοινωνική πίεση που ασκείται πάνω τους έξω από, και μέσα στο, κοινωνικό τους ωράριο. Είναι μακριά από τον προϊστάμενο, τους οικείους (εκτός από τη στενή οικογένεια), τους γείτονες και όλους τους λοιπούς που τους ελέγχουν. Συγχρόνως γνωρίζουν άλλους τόπους, άλλα ήθη και έθιμα, άλλη ιστορία. Αναπτύσσεται έτσι το όνειρο της πνευματικής παγκοσμιοποίησης. Ο αριθμός των τουριστών σταθερά αυξάνεται τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς αυξάνεται ο αριθμός εκείνων που έχουν την οικονομική δυνατότητα.

Οι χώρες υποδοχείς των τουριστών ευημερούν στην τουριστική περίοδο, τόσο μάλιστα, που έχουν αρχίσει να επιβάλλονται σε ποικίλα μέρη περιορισμοί στους τουρίστες. Καταστρέφουν το περιβάλλον που αυτό έλκει τον τουρισμό. Συνωστίζονται πιέζοντας τους ντόπιους. Μεταφέρουν ξένα, συχνά ανεπιθύμητα, έθιμα στους τουριστικούς τόπους. Και άλλα. Από τα πιο αρνητικά είναι ότι οι ντόπιοι ασχολούνται με τα τουριστικά επαγγέλματα επιδιώκοντας να κερδίσουν με 2 μήνες εργασίας το χρόνο τις δαπάνες 12 μηνών, ενώ εγκαταλείπουν παραδοσιακές παραγωγικές ενασχολήσεις.

Η βασική οικονομία κάθε τόπου όμως οφείλει να είναι παραγωγική. Κάθε διεθνής ανωμαλία επηρεάζει τον τουρισμό. Όπου κι αν πήγα στην Ευρώπη, έξω από τις μεγαλουπόλεις, έβλεπα ότι υπήρχε αναπτυγμένη μία τουλάχιστον βιοτεχνία. Στην Ελλάδα λαμπρό παράδειγμα είναι το Μέτσοβο, όπου λειτουργούν βιοτεχνίες οινοποιίας, ξυλουργίας, τυροκομίας κλπ, ενώ τουρισμός υπάρχει όλο το χρόνο, στηριζόμενος σε δομές για επιστημονικά συνέδρια. Η Σύρος δεν είχε ποτέ, δεν ήταν δυνατό να έχει, τοπική παραγωγή. Ωστόσο, υπήρχαν αναπτυγμένα ναυπηγεία, εμπόριο, ναυτιλία, βιομηχανία (θυμάμαι προπολεμικά 20-30 εργοστάσια). Σήμερα υπάρχει βέβαια το Νεώριο, ενώ οι λοιπές βιοτεχνίες, τυροκομεία, λουκουμοποιεία, οπωροκηπευτικά είναι ελάχιστες για να απασχολήσουν τους κατοίκους. Πού είναι οι ιχθυοκαλλιέργειες και καλλιέργειες άλλων θαλασσινών; Το Νεώριο πρέπει να ενισχυθεί και αγαπηθεί από τους ντόπιους, να το δουν σαν δικό τους κι η ευθύνη γι΄ αυτό ανήκει και στους εργοδότες και στο Δημόσιο, αλλά προπάντων, στους ίδιους τους εργαζομένους. Οι θεμελιώδεις πόροι της Σύρου είναι γεωγραφικά το λιμάνι της στο μέσο του Αιγαίου πελάγους και ιστορικά ο διοικητικός ρόλος της και η σπάνια πολιτισμική κληρονομιά της. Γύρω από αυτά πρέπει να γίνει η ανάπτυξη του τόπου. Οφείλουν να αναπτυχθούν άμεσες, καθημερινές, συγκοινωνίες με όλες τις Κυκλάδες, με μικρά, λεωφορειακής χωρητικότητας, ταχύπλοα μέσα. Οι πεζοδρομήσεις, με καλό σχεδιασμό, είναι σημαντικές όπου μπορούν να γίνουν.

Ο τουρισμός είναι τόσο ανεξέλεγκτα εξαρτημένος που πρέπει να είναι συμπλήρωμα στην οικονομία, προσφέροντας την άνεση της πολυτέλειας, αλλά και τους περιορισμούς της: Σεβασμό από τους επισκέπτες στο περιβάλλον και στη ντόπια ζωή, χωρίς εκμετάλλευση του τουρίστα.

Ο περιορισμός του τουρισμού τους καλοκαιρινούς μήνες είναι άλλο πρόβλημα. Κατά κανόνα είναι θερινός. Η Ελλάδα με τις εύκρατες κλιματικές συνθήκες της, τις μοναδικά όμορφες ακτές της είναι ιδανικός τόπος. Η ανάπτυξη τουριστικών εγκαταστάσεων, δεν πρέπει να γίνεται σε βάρος όλης αυτής της ομορφιάς. Ταίριασμα των κτισμάτων με το περιβάλλον είναι απαραίτητο. Η επέκταση της τουριστικής περιόδου θα ήταν ιδιαίτερα επιθυμητή. Μετά τις θερινές διακοπές, για τουρισμό διατίθενται οι διεθνείς μη εργαζόμενοι. Αυτοί είναι κατά κύριο λόγο οι συνταξιούχοι. Συχνά έχουν ήπια προβλήματα υγείας. Σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν πλήθος περιοχών με «ιαματικά» λουτρά. Γύρω από αυτά πρέπει να οικοδομηθούν ιατρικές μονάδες για να προσφέρουν στο χρόνο της ανάπαυσης των ηλικιωμένων τουριστών ιατρικό έλεγχο. Σε κάθε τουριστικό πυρήνα, απαιτούνται χώροι αναψυχής υψηλού επιπέδου, με συναυλίες, θέατρο, εκθέσεις κλπ. Τα ορεινά χωριά μας, αν το επιτρέπει η γειτονική γεωγραφία τους, μπορούν να προσφέρουν χειμερινά αθλήματα. Εορτασμοί περιοδικοί εκ περιτροπής σε ποικίλες εστίες σε κάθε περιφέρεια, ανάλογα με τη γεωγραφία της, είναι απαραίτητοι όλο το χρόνο. Οι πανάρχαιες παραδόσεις των φυσικών φαινομένων, είναι μοναδικές ευκαιρίες. Εορτές του κρασιού, της τράτας, του τυριού (τυροφάγου), του κρέατος (απόκρεω), «ανταμώματα» ξενητεμένων κλπ σε σημαδιακές ημέρες εορτάζοντας ισημερίες (Πάσχα) και ηλιοστάσια (Χριστούγεννα), καθώς και τις φάσεις της σελήνης.

Η ύπαρξη πνευματικής αναψυχής είναι απαραίτητη. Η Τέχνη έχει στοιχείο πολυτέλειας, όπως και ο τουρισμός. «Βίος ἀνεόρταστος μακρὰ ὁδὸς ἀπανδόκευτος» (Δημόκριτος) σα μακρά πορεία χωρίς πανδοχείο. Ωστόσο, «φιλοκαλοῦμεν μετ΄ εὐτελείας» (Περικλής), δίχως πολυτέλεια δηλαδή. Ο εορτασμός πρέπει να στηρίζει κάποιο κοινωνικό γεγονός. Αλλιώς δεν είναι αναψυχή, αλλά διασκέδαση. Αναφέραμε σύνδεση των εορτασμών με φυσικά φαινόμενα, με επιστημονικά δρώμενα, αλλά και με εθνικές επιδιώξεις ή άλλα κοινωνικά γεγονότα.

Ακούοντας προγραμματισμό, σκεφτόμαστε κρατική διαχείριση και αντιδρούμε, γνωρίζοντας τη δυσκινησία της διοίκησής μας. Το Κράτος είναι απαραίτητο ως επιτελικό όργανο, αλλά εκτελεστικό όργανο είναι η τοπική αυτοδιοίκηση και ο ιδιώτης. Το Κράτος θέτει πολύ γενικούς στόχους, σχηματοποιώντας τα όσα ανέφερα παραπάνω, προγραμματίζει βήματα που θα ακολουθηθούν για την επίτευξη των στόχων και αξιολογεί τα αποτελέσματα για να αναθεωρήσει στόχους, προγράμματα και αξιολόγηση, αν χρειάζεται. Οι περιφερικοί παράγοντες, τοπική αυτοδιοίκηση και ιδιώτες, είναι που θα υλοποιήσουν όλα αυτά. Οι ιδιώτες μπορούν να προσφέρουν την απαραίτητη φαντασία και τα κεφάλαια. Όχι σπάνια, στην προσπάθεια αυτή προβαίνουν σε οικολογικές καταστροφές που θέτουν σε κίνδυνο τον τόπο και τον ίδιο τον τουρισμό. Γι αυτό χρειάζεται ο έλεγχος από την τοπική αυτοδιοίκηση και το Κράτος που μπορούν να συνεισφέρουν και οικονομικά το απαραίτητο συμπλήρωμα.

Σε ένα δημοκρατικό περιβάλλον, η «γειτονιά» είναι εκείνη που θα ανεχθεί και προωθήσει την τουριστική ανάπτυξη. Αν δεν την ανέχεται, τότε είναι που πρέπει να παρέμβει ο Δήμος ως διαιτητής και το Κράτος ως εγγυητής της ασφάλειας. Αν σκάβοντας για τα θεμέλια ενός ξενοδοχείου ανακαλυφθούν αρχαία, πρέπει όχι να απαγορευθεί το ξενοδοχείο (ή να καταστραφούν τα ευρήματα), αλλά να τροποποιηθούν τα σχέδια, ώστε να προβληθούν τα αρχαιολογικά μνημεία, με το εύλογο κέρδος από την επίσκεψη σ΄ αυτά. Κι αν πρέπει να χρησιμοποιηθεί μια δασική περιοχή, οφείλει ο ιδιοκτήτης να αναλάβει την επιδάσωση μεγαλύτερης έκτασης σε γειτονικό μέρος. Και ακόμη να μην εμποδίζει την πρόσβαση στις πανέμορφες ακτές οποιουδήποτε. Φυσικά, η διατήρηση καθαρών τέτοιων ακτών από τη μοιραία τουριστική ρύπανση έχει κόστος και, επομένως, η πληρωμή κάποιου εισιτηρίου των μη πελατών χρηστών της είναι δικαιολογημένη.

Τουρισμός λοιπόν ως συμπλήρωμα τοπικής οικονομίας. Στοχευμένη επέκτασή του πέρα από τους θερινούς μήνες. Περιοδικοί εορτασμοί με πολιτισμική δραστηριότητα. Άριστη συγκοινωνία. Οικολογική μέριμνα. Να μερικά που θα έβλεπα για τον τουρισμό μας.

ΦΑΝΤΑΣΙΑ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. Καθηγητής καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.com

Κοινή Γνώμη, 14 Αυγούστου 2018

Δημοσίευσα στην Κοινή Γνώμη της Σύρου το πρώτο άρθρο μου πριν από 4 χρόνια. Έκτοτε στέλνω τακτικά κάθε εβδομάδα τέτοιες επιφυλλίδες, έχοντας επιβάλει στον εαυτό μου ένα όριο 1000 λέξεων. Στην αρχή είχα την αγωνία. Θα μπορώ να μείνω συνεπής, να γράφω κάθε εβδομάδα; Όμως ο αριθμός των κειμένων μου άρχισε να σωρεύεται πιο γρήγορα από το ρυθμό των δημοσιεύσεων. Έτσι, άρχισα να γράφω παρόμοια (όχι τα ίδια) κείμενα εδώ και δύο χρόνια και για τον άλλο τόπο όπου έζησα για 12 έτη, στον Ηπειρωτικό Αγώνα των Ιωαννίνων. Και πάλι γράφω με ρυθμό ταχύτερο από εκείνον που δημοσιεύονται τα γραφτά μου. Καλά, πού βρίσκω τα θέματα; Πώς συλλαμβάνω και γεννώ τις ιδέες για τις δημοσιεύσεις μου;

Από πολλά χρόνια αναρωτιέμαι. Πώς γεννιόνται οι ιδέες, οι υποθέσεις; Μετέχοντας σε διεθνή εκπαιδευτικά σεμινάρια, βίωσα πως εκπαίδευση σημαίνει τη διαδικασία να γίνεται κάποιος ικανός να κάνει κάτι που δεν μπορούσε να το κάνει προηγουμένως. Έμαθα πολλά πράγματα, όπως για το μηχανισμό με τον οποίον τίθεται διάγνωση στην ιατρική. Ένας τρόπος είναι αυτός: Από τα πολλά κλινικά σημεία και συμπτώματα του ασθενή, επιλέγεις ένα, γεννάς κάποιες υποθέσεις, ποιες νόσοι μπορούν να το προκαλούν, εξαντλείς τις διαθέσιμες διαγνωστικές μεθόδους και αποκλείεις μια-μια τις διαγνώσεις, ώσπου να μείνει μία. Ο έμπειρος γιατρός επιλέγει αρχικά το κλινικό σημείο ή σύμπτωμα με τα λιγότερα διαγνωστικά ενδεχόμενα. Έρχεται ο άρρωστος με πυρετό και βήχα. Αν ξεκινήσω να σκέφτομαι από τον πυρετό, θα πρέπει να εξαντλήσω τη μισή παθολογία, ενώ αν ξεκινήσω από το βήχα, εξετάζω μόνο τα νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος. Ναι, αλλά πώς γεννιόνται οι αρχικές υποθέσεις; Μια απάντηση βρίσκεται στα βιβλία της Διαγνωστικής. Όμως αυτό δεν μου αρκεί. Τι γίνεται με την έρευνα, με τις καταστάσεις που δεν περιγράφουν τα βιβλία και όμως υπάρχουν; Μήπως τώρα χρειάζεται φαντασία; Τι είναι όμως η φαντασία;

Κάποια απλά φυσικά συστήματα εξάγουν σήματα διττά. Ένας είναι ο τρόπος της ζυγαριάς. Εισάγεις ένα άγνωστο σήμα, και παίρνεις ένα άλλο. Το εξαγόμενο σήμα είναι ανάλογο με το εισαγόμενο. Αν διπλασιάσω το βάρος, παίρνω ως αποτέλεσμα διπλάσιο αριθμό, αλλά δεν μοιάζει σε τίποτε με το εισαγόμενο: βάρος ή μάζα στην είσοδο, αριθμός στην έξοδο. Μόνο γνωρίζοντας το όργανό μου συνάγω τη φύση του εισαγόμενου ερεθίσματος. Αν είναι ζυγαριά, το αποτέλεσμα αφορά βάρος ή μάζα∙ αν είναι βολτόμετρο, το αποτέλεσμα αφορά ηλεκτρικό δυναμικό κλπ. Ο άλλος τρόπος είναι του ρολογιού. Εξάγει σήματα, αριθμούς, που παριστάνουν το χρόνο, χωρίς να εισάγεται από πουθενά άλλο σήμα. Είναι οι ταλαντωτές. Και υπάρχουν ειδικοί ταλαντωτές (χάλασης) που και παράγουν σήματα αυτόματα από μόνοι τους και ανταποκρίνονται σε εισαγόμενα ερεθίσματα. Μ΄ αυτούς τους τελευταίους μου φαίνεται να μοιάζει ο σημαντικός καλλιτέχνης ή ο ερευνητής που παράγουν πρωτότυπο κάλλος ή πρωτότυπη αλήθεια. Κι ακόμη ο πολιτικός που παράγει πρωτότυπη βούληση.

Πώς σκέφτομαι εγώ λοιπόν γράφοντας τα κείμενά μου; Έχω σχηματίσει κάποιες αρχές μέσα μου. Είναι σχεδόν αυθαίρετες, σχεδόν αναπόδεικτες αρχές, σαν αξιώματα, που, ωστόσο, είναι καταληκτικά προϊόντα των εμπειριών και γνώσεων που έχω αποκτήσει σε όλη μου τη ζωή. Τέτοιες αρχές είναι π.χ. ότι η συνηθισμένη εξέλιξη στη φύση γίνεται στο πρότυπο των ταλαντώσεων χάλασης. Άλλη είναι ότι οι πνευματικές λειτουργίες μας, ιδίως η μάθηση, αναπτύσσονται μέσα μας με το μηχανισμό των εξαρτημένων αντανακλαστικών. Και μια τρίτη αρχή είναι ότι το Εγώ μας είναι τρισυπόστατο, αποτελούμενο από το αισθητό, το νοητό και το κοινωνικό Εγώ. Αυτές τις αρχές τις ανακατεύω μεταξύ τους και παράγονται ιδέες, όπως τι είναι ελευθερία, τι ισότητα, τι αλήθεια, τι φαντασία κλπ. Παράγονται μόνες τους, σαν από ταλάντωση. Ωστόσο, όλα αυτά δεν γίνονται στιγμιαία. Τέτοιες αλήθειες δεν βρίσκονται προδιαγεγραμμένες σε ένα θεϊκό, αμετάβλητο κόσμο, σαν τον Πλατωνικό των ιδεών, όπου αρκεί να ψάξεις για να τις βρεις, όπως στους πίνακες πολλαπλασιασμού παρέχονται έτοιμα τα γινόμενα για τους αριθμούς 1-9 μεταξύ τους. Απαιτείται χρόνος. Και σ΄ αυτό το διάστημα συμβαίνουν σημαντικά πράγματα γύρω μας. Παρακολουθώ την επικαιρότητα (όχι πολύ φανατικά, ομολογουμένως, καθώς δεν έχω πολιτικές φιλοδοξίες), κυρίως διαμέσου της σύγχρονης τεχνολογίας του υπολογιστή μου. Και πολλά από αυτήν με διεγείρουν, μου φαίνονται προβλήματα για επίλυση και προσπαθώ να βρω τη λύση τους, συχνότερα εναλλακτικές λύσεις, με βάση τις δικές μου αρχές. Σα να ήμουν ένας ταλαντωτής χάλασης. Παράγω κείμενα είτε αυτόματα από μόνος μου είτε ανταποκρινόμενος σε ερεθίσματα από το κοινωνικό περιβάλλον μου.

Τι μένει; Η αξιολόγηση. Αυτή την κάνει ο αναγνώστης μου. Τις περισσότερες φορές δεν τη μαθαίνω. Υπάρχουν όμως και εκείνοι που συζητούν μαζί μου τις επιφυλλίδες μου προφορικά ή γραπτά, άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά. Και οι δυο ανταποκρίσεις είναι πολύτιμες. Οι αρνητικές θέσεις με κάνουν είτε να αλλάξω άποψη ή να ενισχύσω την άποψή μου, διορθώνοντάς την, ώστε να ισχύει έχοντας ακυρώσει τις αντιρρήσεις που προβλήθηκαν. Ευχαριστώ από εδώ τους αναγνώστες μου, και τις δύο εφημερίδες που φιλοξενούν τα άρθρα μου. Ευχαριστώ και το Διαδίκτυο που μου δίνει τη δυνατότητα να κοινολογώ τα άρθρα μου, που έχουν περάσει από την κρησάρα της συντακτικής επιτροπής των εφημερίδων.

Ε, και λοιπόν; Με τον τρόπο που λειτουργώ, οι απόψεις που διατυπώνω έχουν τελικά κάποια πρωτοτυπία. Μερικές φορές κινούνται πάνω σε τεντωμένο σκοινί, πλησιάζοντας τα όρια των αιρέσεων. Καμιά πρόοδος όμως δεν γίνεται αν το νέο δεν έχει κάποια αιρετική απόχρωση. Κι αυτή γεννά αντιδράσεις. Πνευματική αδράνεια (συντηρητισμός) είναι η αντίδραση σε κάθε αλλαγή∙ όσο πιο απότομη, τόσο εντονότερη η αντίδραση. Εναλλακτικά, ακόμη και όταν γίνεται δεκτή ως σωστή, υπάρχει η τριβή, ο κόπος, η γραφειοκρατία, η κατανάλωση ενέργειας, για να εφαρμοσθεί. Άσε καλύτερα! Τέτοιες αιρετικές ιδέες είναι π.χ. η ανάγκη για εγκατάσταση δημοκρατίας με κληρωτούς άρχοντες, όπως ορίζει ο Αριστοτέλης. Επίσης η ανάγκη να βελτιώσουμε τη γλωσσική μας ικανότητα, όπως την αποκτήσαμε αβίαστα από τη μάνα μας, αφενός μαθαίνοντας (συχνά με τη βέργα) από το δάσκαλο να διαβάζουμε και κατανοούμε όχι μόνο τα σύγχρονα, αλλά και τα αρχαία κείμενα, εμπλουτίζοντας τη γλώσσα μας και αφετέρου παρουσιάζοντας γραπτά το λόγο μας με τον απλούστερο δυνατό τρόπο, με φωνητική γραφή, όπως έκαναν οι πρόγονοί μας. Είμαι περήφανος για τη σημερινή γλώσσα μας. Ονειρεύομαι από τέτοιες συζητήσεις να προκύψουν ιδέες με φαντασία που ανοίγουν το δρόμο για βελτίωση στη δεινή κατάσταση που βρισκόμαστε.

 

Τρίτη άποψη. Ψήφο. Σε ποιους;

Δημ. Α. Σιδερής*. dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών, 11 Αυγούστου 2018

Σημαντικό στοιχείο της δημοκρατίας η ψήφος. Όχι το μόνο. Η κλήρωση για την επιλογή των αρχόντων είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της. Με την ψήφο όμως λαμβάνονται οι αποφάσεις, είτε από το σύνολο του λαού (εκκλησία του δήμου παλιά, δημοψήφισμα σήμερα) είτε από τους εκπροσώπους του (επιλεγμένους με εκλογή στην ολιγαρχία, με κλήρωση στη δημοκρατία). Ποιοι ψηφίζουν όμως; Στην αρχαιότητα, (κάθε πόλη και κράτος), ψήφιζαν οι κάτοικοί της, εξαιρώντας παιδιά, γυναίκες, μετοίκους και δούλους. Οι εξαιρέσεις δεν θεωρούνταν μέλη της πολιτείας, αλλά ανήκαν σε ένα άνδρα.

Παραδόξως, ο Πλάτων, που γενικά θεωρούνταν αντιδημοκρατικός, κήρυξε πως οι γυναίκες δεν ήταν κτήματα, αλλά κτήτορες. Ως προς τους δούλους, ο Αλκιδάμας λέει: «Ελευθέρους αφήκε πάντας θεός, ουδένα δούλον η φύσις πεποίηκε». Και ο Αριστοτέλης ομολογεί: «νόμω γαρ τον μεν δούλον είναι τον δ’ ελεύθερον ουθέν διαφέρειν. Διόπερ ουδέ δίκαιον. Βίαιον γαρ… Και πάσα δουλεία παρά φύσιν εστί». Δεν διαφέρουν από τη φύση τους ο ελεύθερος από το δούλο, αλλά με το νόμο, πράγμα βίαιο και όχι δίκαιο. Κάθε δουλεία είναι παρά φύση. Ωστόσο, όσο δεν μπορούν να γίνονται οι πράξεις αυτόματα με τη διαταγή του ανθρώπου, η δουλεία είναι αναγκαίο κακό. Κι αυτή η θέση επικράτησε γενικά και έμεινε για αιώνες, ακόμη και όταν ο Παύλος κήρυξε ότι «ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην, ουκ ένι δούλος ουδέ ελεύθερος, ουκ ένι άρσεν και θήλυ, πάντες γαρ υμείς εις εστέ εν Χριστώ Ιησού». Ως προς τους μετοίκους, κατά διαστήματα, ανάλογα με τη συμπεριφορά τους, κάποιοι γίνονταν ελεύθεροι πολίτες κι αυτό άρχισε ήδη από την εποχή του Σόλωνα. Αλλά και για τους γηγενείς υπήρχαν περιορισμοί. Όταν υπήρξε υπερπληθυσμός στην Αθήνα, ο Περικλής όρισε ότι πολίτες είναι μόνον όσοι και οι δυο γονείς τους είναι Αθηναίοι. Έτσι τα παιδιά του από την μέτοικο Ασπασία δεν ήταν πολίτες. Μεγαλείο του ανδρός που προτίμησε το γενικό και όχι το προσωπικό, οικογενειακό του, συμφέρον!

Σήμερα ακόμη δεν ξέρομε ποιος πρέπει να ψηφίζει. Έχομε και σήμερα μετοίκους. Μετανάστες νόμιμοι ή και παράνομοι, πρόσφυγες. Μένουν εδώ για χρόνια, εργάζονται παραγωγικά, πληρώνουν φόρους, αλλά δεν είναι σαν και μας. Να ψηφίζουν λοιπόν; Ευτυχώς το πρόβλημα της γυναικείας ψήφου έχει λυθεί. Παρ΄ όλα ταύτα, οι γυναίκες εκπρόσωποι στην εξουσία υπολείπονται σημαντικά έναντι των ανδρών. Για τα παιδιά δεν τίθεται ζήτημα. Είναι ανώριμα (ανίκανα) να αποφασίζουν για τον εαυτό τους. Συζητείται μόνον από ποια ηλικία και έπειτα πρέπει να θεωρούνται ώριμα, ικανά για δικαιοπραξία και για ψήφο. Λύση;

Προσωπική μου άποψη είναι ότι ψήφο πρέπει να έχει όποιος ψηφίζοντας συμβάλλει στη λήψη αποφάσεων που τον θίγουν. Είναι βέβαια πολύ γενικό, αλλά ας προσπαθήσουμε να το εξειδικεύσουμε, μια και, καθώς είμαστε συντεταγμένη πολιτεία, πρέπει να έχουμε νόμους σαφώς διατυπωμένους.

Αρχίζω από τους ξένους που κατοικούν μόνιμα στην Ελλάδα. Ο αστικός κώδικας ορίζει τη μόνιμη κατοικία. «Το πρόσωπο έχει κατοικία τον τόπο της κύριας και μόνιμης εγκατάστασής του. Κανένας δεν μπορεί να έχει συγχρόνως περισσότερες από μία κατοικίες. Για τις υποθέσεις που αναφέρονται στην άσκηση του επαγγέλματος λογίζεται ως ειδική κατοικία του προσώπου ο τόπος όπου ασκεί το επάγγελμά του». Σωστό, επιτρέπομε όμως διπλή ιθαγένεια. Μήπως για να διατηρούμε αλυτρωτικές βλέψεις σε άλλα κράτη; Απαιτώ ο ψηφοφόρος να έχει λογικά κάποια εχέγγυα ότι νοιάζεται για ολόκληρο το έθνος στο οποίο ανήκω. Στοιχειώδης τυπική εγγύηση είναι, για μένα, πέρα από τη μόνιμη κατοικία του, συμπεριλαμβάνοντας τον τόπο του επαγγέλματός του, να ζει στην Ελλάδα για συγκεκριμένο διάστημα, (>12 χρόνια;), να γνωρίζει ικανοποιητικά Ελληνική γλώσσα, ιστορία και γεωγραφία και, προπάντων, να έχει υπηρετήσει μια υποχρεωτική θητεία, (κάπως σαν δόκιμος πολίτης) στη διάρκεια της οποίας έχει θέσει την ύπαρξή του απόλυτα στην υπηρεσία της Ελληνικής πατρίδας, όπως την εκφράζουν οι εκάστοτε αρμόδιοι. Εφόσον ισχύουν όλα αυτά, και εφόσον δεν έχει υποπέσει σε ποινικό αδίκημα, θεωρώ σωστό να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων για το σύνολο των Ελλήνων. Και για εμένα.

Το άλλο μείζον πρόβλημα είναι η ψήφος Ελλήνων του εξωτερικού. Πρόβλημα απόστασης δεν υφίσταται. Μπορούν να ψηφίζουν στο προξενείο ή, ακόμη καλύτερα, με ένα από τα επαρκή πια σήμερα συστήματα ηλεκτρονικής τηλε-ψήφου. Το ζήτημα σέρνεται εδώ και χρόνια και η στάση του καθενός καθορίζεται συχνά με τρόπο αγελαίο. Υπακούοντας στον αρχηγό ή ό,τι φωνάζει ο όχλος στα συλλαλητήρια. Έχω παιδιά στο εξωτερικό, είναι τα δικά μου παιδιά, ανήκουν στην εκλεκτή νεότητα της Ελλάδας, έχουν και την εμπειρία του εξωτερικού, άρα πρέπει να ψηφίζουν. Αλλά οι ομογενείς, εδώ και γενιές ολόκληρες, πόση Ελληνική συνείδηση διατηρούν; Να συναποφασίζουν επομένως για το πώς θα ζούμε εμείς που κατοικούμε σε άλλον τόπο από αυτούς; Το πραγματικό ερώτημα είναι: η ψήφος τους θα επηρεάσει τον τρόπο της δικής τους ζωής, αν δεν ζουν στον τόπο για τον οποίον ψηφίζουν; Και ακόμη, έχουν Ελληνική παιδεία και έχουν υπηρετήσει τη θητεία τους; Πέρα από αυτά, πού ασκούν το επάγγελμά τους και προσφέρουν τις γνώσεις και τις ικανότητές τους; Προς όφελος ποιας κοινωνίας; Πληρώνουν φόρους στο Ελληνικό Έθνος; Έχουν ακίνητη περιουσία στο Ελληνικό Κράτος για την οποία νοιάζονται και πληρώνουν φόρο; Και άλλα που πρέπει να διαμορφωθούν σε σαφή νόμο. Αν δεν ισχύουν όλα αυτά, εγώ δεν τους αναγνωρίζω το δικαίωμα να συναποφασίζουν αυτοί για εμένα, και μάλιστα αφού εγώ δεν μπορώ να αποφασίζω για τον τρόπο της ζωής τους εκεί όπου διαμένουν. Το Ελληνικό κράτος/έθνος όμως (συνέπεια της Γαλλικής Επανάστασης) περιλαμβάνει την ομογένεια. Ειδική διευθέτηση χρειάζεται. Εφόσον τα ξένα κράτη αναγνωρίζουν Ελληνική μειονότητα, απαιτείται συμφωνία με αυτά. Οφείλει να υπάρχει εκπροσώπησή των ομογενών ιδίως για θέματα που αφορούν την ομογένεια με μειωμένη δικαιοδοσία για τη λήψη αποφάσεων στους γηγενείς Έλληνες.

Είναι, τέλος, η τοπική αυτοδιοίκηση. Μένω μόνιμα στην Αθήνα, διαμαρτύρομαι που ο Δήμαρχος δεν κάνει ό,τι (νομίζω πως) πρέπει στην πόλη μου, αλλά δεν μπορώ να κάνω τίποτε γι’ αυτό. Ψηφίζω, βλέπεις, στον τόπο που γεννήθηκα ή που γεννήθηκε ο πατέρας μου και όπου ζω, τουρίστας, 5 μέρες μόνο κάθε χρόνο. Μου φαίνεται παράλογο.

Δε λέω, υπάρχουν κάποιοι χωρίς μόνιμη κατοικία. Είναι αλήτες, νομάδες, τσιγγάνοι, διπλωμάτες, διεθνείς επιχειρηματίες. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Αυτοί πρέπει, πιστεύω, να αποφασίσουν ποιος είναι ο τόπος της μόνιμης κατοικίας τους και να αναλάβουν τις αντίστοιχες υποχρεώσεις και τα αντίστοιχα δικαιώματα, μεταξύ τους και την ψήφο.
*Ο κ. Δημήτριος Α. Σιδερής είναι ομ. καθηγητής Καρδιολογίας

ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΚΟΛΟΜΒΟΣ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. Καθηγητής καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.com

Κοινή Γνώμη, 07 Αυγούστου, 2018

«Όλοι το λένε». Άρα είναι αλήθεια! «Έτσι κάνουν όλοι». Επομένως είναι σωστό. «Κανένας δεν το κάνει». Αυτά τα πράγματα δεν γίνονται! Αυτή είναι η λαϊκίστικη σκέψη, που αποτελεί την «παιδική ασθένεια της δημοκρατίας». Πού στηρίζεται όμως αυτή η τόσο διαδεδομένη αντίληψη;

Η πρότυπη αξιολόγηση οποιασδήποτε πράξης ή έργου είναι συνάρτηση της διαχρονικής αξίας της. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στα έργα τέχνης, όπου η αποδοχή τους είναι πρώτιστα υποκειμενική, αν αγγίζει τις συναισθηματικές χορδές του νοητού Εγώ. Η Αντιγόνη, η Μόνα Λίζα, η Ενάτη είναι υπέροχα έργα τέχνης, διότι αιώνες μετά την εμφάνισή τους και σε όλη την επιφάνεια της γης εξακολουθούν να συγκινούν τον κόσμο. Βέβαια πολύ συχνά υπάρχει πρακτική, κοινωνική ανάγκη να εκτιμηθεί ένα έργο τώρα, όπως αν πρόκειται να βραβευθεί ή να χρηματοδοτηθεί. Και σ΄ αυτό το σημείο κρίσιμη είναι η επιστημονική θέση. Εμπειρογνώμονες αναλύουν ψυχρά, λογικά, τα έργα τα καταξιωμένα με το χρόνο και ανακαλύπτουν τα κοινά τους στοιχεία. Αν τώρα ένα σύγχρονο έργο ή πράξη έχει τα χαρακτηριστικά των καλών πράξεων και έργων, αυτό, κατά πάσα πιθανότητα, είναι καλό. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι αυτή είναι μια υποκατάστατη αξιολόγηση.

Πολλά ακόμη δεν πρέπει να ξεχνάμε. Αυτή η στάση έχει ένα εγγενές αξεπέραστο μειονέκτημα. Αν κάτι δεν έχει τα καθιερωμένα κριτήρια, δεν είναι καλό. Όμως, η ανθρωπότητα προχωρεί με την καινοτομία, στην οποίαν δεν υπάρχει τίποτε προηγούμενο. Εντάξει, πάντοτε υπάρχει κάτι προηγούμενο, αλλά το νέο βρίσκεται ποιοτικά πέρα από τα καθιερωμένα.

Τα καθιερωμένα οφείλουν να προκύπτουν από την επιστημονική σκέψη, και η επιστημονική αλήθεια βρίσκεται εκεί όπου διασταυρώνονται το αισθητό με το νοητό, η υπόθεση με την παρατήρηση, η θεωρία με την εμπειρία. Ήταν γενικά παραδεκτό πως η γη είναι σφαιρική. Όμως εμπειρικά δεν είχε αποδειχθεί, διότι ο γύρος της γης, να ξεκινήσεις από ένα σημείο και να καταλήξεις στο ίδιο σημείο ταξιδεύοντας συνεχώς προς την ίδια κατεύθυνση, δεν είχε συντελεσθεί. Ο Μαγγελάνος ήταν ακόμη 12 χρονών. Κι όμως ένας – μισότρελλος;– ο Χριστόφορος Κολόμβος, έπεισε τη βασίλισσα Ισαβέλλα να χρηματοδοτήσει ένα ταξίδι για να πάνε πλέοντας δυτικά στις Ινδίες που ήταν στην Ανατολή. 3 Αυγούστου 1492. Δεν έφθασε ποτέ στις Ινδίες, αλλά το ταξίδι του ανακάλυψε κάτι ακόμη πιο σημαντικό, μιαν άγνωστη ως τότε στους Ευρωπαίους ήπειρο. Κι αυτή η ανακάλυψη είχε τις γνωστές μας ως σήμερα συνέπειες. Αυτό ήταν καινοτομία. Η καινοτομία απαιτεί ακραίο θάρρος. Ενέχει πολλούς κινδύνους, συχνά ανυπολόγιστους. Ο Κολόμβος είχε υπολογίσει, με σφάλμα βέβαια, τους κινδύνους του ταξιδιού, αλλά δεν είχε προβλέψει τους μεγαλύτερους, κινδύνους, από το φθόνο των πολιτικών αντιπάλων του. Η καινοτομία έχει πάντοτε μεγάλο ρίσκο.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ακόμη ότι και οι «καταξιωμένες από το χρόνο» αντιλήψεις μπορεί να αποδειχθούν λανθασμένες, αν δεν έχουν αποδειχθεί επιστημονικά. Καταπίνει ο χρόνος-Κρόνος το παιδί του την Αλήθεια, αλλά τελικά την ξερνάει. Η γη θεωρούνταν επίπεδη από πολύ παλιά. Υπήρχαν βέβαια αντίθετες απόψεις (Εμπεδοκλής, Πυθαγόρας, Αριστοτέλης, Ερατοσθένης Κυρηναίος). Ωστόσο, έπρεπε να φθάσει η κρίσιμη στιγμή που ο Γαλιλαίος διακινδύνευσε τη ζωή του για να κλονισθεί η πίστη στην επίπεδη γη.

Στην ιατρική, με τις ραγδαίες σύγχρονες εξελίξεις, ο χρόνος είναι συρρικνωμένος. Μια καινοτομία θα περάσουν πολλές δεκαετίες για να φανεί η πραγματική αξία της. Συχνά όμως χρειάζεται να γίνουν κρίσεις. Και έρχεται το επιστημονικό έργο των κριτών που λέγαμε παραπάνω, ως υποκατάστατο της πραγματικής, πρότυπης καινοτομίας. Η καινοτομία εγκρίνεται να δημοσιευθεί σε κάποιο περιοδικό. Πόσοι ερευνητές στηρίχτηκαν στη δημοσίευση αυτή και τη μνημονεύουν για να κάνουν τη δική τους έρευνα (citation index), θεωρείται ικανοποιητικό υποκατάστατο της πρότυπης αξιολόγησης, αλλά κι αυτό απαιτεί κάποιο χρόνο. Κι η εποχή μας επείγεται. Υπάρχει και άλλος υποκατάστατος δείκτης. Ποια είναι η αντικειμενική αξία του περιοδικού που δέχθηκε να δημοσιεύσει την εργασία (impact factor); Πάλι όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτά είναι υποκατάστατα της πραγματικής αξίας. Ένας νεαρός Έλληνας γιατρός (Σ.Μουλόπουλος) επινόησε πριν από 55 χρόνια μια συσκευή για να βοηθά τη λειτουργία της καρδιάς. Ο δάσκαλός του τη δέχθηκε με επιφύλαξη. Τόσο νεωτερική και τρελή ιδέα του φάνηκε, αλλά δεν τον εμπόδισε να προχωρήσει. Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί άλλη μέθοδος, τόσο απλή στη χρήση της και τόσο αποτελεσματική, για να την αντικαταστήσει. Υπολογίζεται ότι 200 000 ζωές σώζονται κάθε χρόνο μόνο στις ΗΠΑ χάρη σ΄ αυτήν. Αυτή ήταν παράδειγμα πραγματικής καινοτομίας στην καρδιολογία.

Και τι γίνεται με τα κοινωνικά προβλήματα που το παρελθόν τους ονομάζεται ιστορία; Η ανθρωπότητα βαδίζει σε μια ολοένα πιο επικίνδυνη πορεία. Εδώ και μερικές δεκάδες χρόνια η ανισότητα, κύρια κινητήρια δύναμη για καλό και για κακό, γιγαντώνεται. Το ξέρομε ότι όταν φθάσει σε μια κρίσιμη τιμή, θα σημάνει ποιοτική αλλαγή. Δεν ξέρομε όμως ποια είναι η κρίσιμη τιμή. Τα δείγματα της αυξανόμενης αναστάτωσης στον κόσμο υπάρχουν ήδη. Ξέρομε ότι μια γενικευμένη βία (τρίτος παγκόσμιος ή πυρηνικός πόλεμος) θα σημάνει εξαφάνιση της ανθρωπότητας (ή και της ζωής) πάνω στον πλανήτη μας. Δεν ξέρομε όμως αν και πότε θα γίνει τέτοια αναστάτωση. Εναπόκειται στη βούληση συγκεκριμένων ατόμων, που μετριόνται στα δάχτυλα. Κι εδώ, στη δεινή αυτή θέση, προκύπτει η ανάγκη της πολιτικής καινοτομίας. Η δημοκρατία (αποφάσεις από το σύνολο του λαού και, για τις τρέχουσες υποθέσεις, από κληρωμένους εκπροσώπους του, όπως την εννοεί ο Αριστοτέλης) είναι η προφανής λύση. Το σύνολο των κατοίκων της γης δεν θα επιτρέψουν στους ολίγους να φθάσουν στη χρήση των παγκατατροφικών ενεργειών με τις οποίες είναι επιφορτισμένοι. Στην Ελλάδα έχομε τα ιδιαίτερα προβλήματά μας. Όμως μια τέτοια καινοτομία έχει τεράστιο ρίσκο. Γιατί; Όλοι το λένε! Έτσι κάνουν όλοι! Αυτά τα πράγματα δεν γίνονται! Επιστρέψαμε στην αρχή του άρθρου αυτού. Κι όμως. Αυτή η δημοκρατία εφαρμόσθηκε πριν από 2,5 χιλιάδες χρόνια, εδώ, στον τόπο μας, κι οδήγησε τότε στον υψηλότερου επιπέδου πολιτισμό που εμφανίσθηκε ποτέ στη γη. Το αποδεικνύει ο σημερινός πολιτισμός μας που είναι συνέχεια εκείνου. Ναι, μα εκείνη η δημοκρατία εκφυλίσθηκε και τελικά ηττήθηκε. Εξάλλου, μπορεί να ίσχυε τότε. Τώρα όμως;

Ναι, έχει μεγάλο, υπολογίσιμο και ανυπολόγιστο ρίσκο. Σαν τα ταξίδια του Κολόμβου. Στο ναδίρ δεν έχομε φθάσει ακόμη. Στο μεταξύ όμως οφείλομε να μην την απορρίπτουμε εκ προοιμίου, αλλά, αντίθετα να την προετοιμάζουμε, ώστε, αν βρεθούμε κάποια στιγμή στην έσχατη ανάγκη, να είμαστε έτοιμοι να την καλοδεχτούμε.

 

Πρόληψη, θεραπεία ή εντατική;

Δημ. Α. Σιδερής*, dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών, 3 Αυγούστου 2018

Πριν από 3 χρόνια, με αφορμή πολλούς νεκρούς σε ένα καράβι που μεσοπέλαγα πήρε φωτιά, έγραφα για «Πρόληψη ή θεραπεία». Πρότυπο είχα βέβαια την ιατρική που γνωρίζω κάπως καλύτερα από τις άλλες επιστήμες. Σήμερα, με πρόσφατα γεγονότα τις πλημμύρες στη Μάνδρα και τις πυρκαγιές στο Μάτι, νοιώθω ακόμη πιο περιπλεγμένος. Δεν είναι παρηγοριά πως και οι αρμόδιοι βρίσκονται νόμιμα σε σύγχυση. Σε μια ανάρτησή του (facebook) ο Χρήστος Λυντέρης προσπαθεί να καταλάβει ποιος είναι υπεύθυνος για τα κατεπείγοντα συμβάμματα: Το Κεντρικό Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, ο Γενικός Γραμματέας Πολιτικής Προστασίας, οι Γενικοί Γραμματείς των Περιφερειών, οι Δήμαρχοι, οι Διευθύνσεις Πολιτικής Προστασίας,  τα συντονιστικά τοπικά όργανα των Δήμων; Με τόσους πολλούς υπευθύνους ποιος είναι υπεύθυνος;

Ας τα δούμε από άλλη σκοπιά. Η πρόληψη έχει λογική, αλλά και μειονεκτήματα. Είναι δαπανηρή, για γεγονότα που μπορεί ποτέ να μη συμβούν. Οι τελικά ωφελημένοι δεν γνωρίζουν πως ωφελήθηκαν και άρα δεν ευγνωμονούν τους ευεργέτες τους ούτε δικαιολογούν τα έξοδα που έκαναν για την ασφάλειά τους. Αντίθετα μάλιστα, μπορεί να δυσανασχετούν διότι η πρόληψη απαιτεί περιορισμούς. Να μην καπνίζουμε ούτε να πολυτρώμε ούτε να την αράζουμε στο χαζοκούτι, για να μειώσουμε τις πιθανότητες να πάθουμε έμφραγμα. Να μη χτίζουμε στις ιδιοκτησίες μας (ναι, δικές μας είναι) μέσα στα ρέματα ούτε μέσα στα δάση. Να εφαρμόζουμε τα πολυέξοδα μέτρα αντισεισμικής δόμησης κλπ. Συχνά μάλιστα προσφέρομε κάποιο φακελάκι σε κάποιους για να εξασφαλίσουμε την εξαίρεση από τις απαγορεύσεις. Και μετά την καταστροφή, αν επιζήσουμε, διαμαρτυρόμαστε για την ανεπάρκεια του κράτους μας και των διασωστών μας. Η πρόληψη είναι το ασφαλέστερο μέσο. Απαιτεί να τεθεί ως στόχος η διατήρηση της υγείας ατόμων και κοινωνίας, όχι η αντιμετώπιση των συμφορών που εμφανίζονται. Είτε την ασκεί το Κράτος ή την μεταβιβάζει σε ιδιώτες, διατηρώντας την εξουσία να την κάνει υποχρεωτική, όπως είναι υποχρεωτική η ασφάλιση στους οδηγούς αυτοκινήτων, χωρίς να την κάνει το ίδιο το Κράτος.

Το μεγάλο πρόβλημα είναι η «Εντατική Θεραπεία». Θυμάμαι, όταν ο Δάσκαλός μου (Σπύρος Μουλόπουλος) πίεζε τους ανωτέρους του να ιδρύσουν Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, έπαιρνε την αφοπλιστική απάντηση: «Τι θα γίνεται στη Μονάδα, που δεν μπορεί να γίνει εκτός Μονάδος;» Δεν σκέφτονταν τότε τον παράγοντα του Χρόνου. Όταν επιτέλους ιδρύθηκε η Μονάδα, η θνητότητα έπεσε στο μισό. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι το πρόβλημα υφίσταται όποτε μέσα σε αδιανόητα βραχύ χρόνο μια κατάσταση υπερπηδά έναν ουδό (=κατώφλι) και μεταπίπτει από την κανονική αρνητική ανάδραση της ισορροπίας, στη θετική ανάδραση του καταστροφικού φαύλου κύκλου. Αν σταματήσει αιφνίδια να λειτουργεί η καρδιά, μέσα σε 4 λεπτά περίπου ο εγκέφαλος πεθαίνει και ο ασθενής είναι νεκρός. Αν σ΄ αυτό το ασφυκτικά βραχύ διάστημα επέμβει κατάλληλα εκπαιδευμένο πρόσωπο, ο «νεκρός» επανέρχεται στη ζωή. Θυμάμαι, Ιούνιο μήνα, πριν πολλά χρόνια, άναψα φωτιά δίπλα στο ποταμάκι για να ψήσω λουκάνικα. Μια σπίθα πετάχτηκε με τον καπνό και άρχισαν να καίγονται τα ξερά από τα φύλλα των δέντρων. Καθώς ήμουν παρών με άφθονο νερό στα πόδια μου, τα έσβησα αμέσως φεύγοντας με λίγα ελαφρά εγκαύματα στα χέρια. Λίγων δευτερολέπτων καθυστέρηση θα σήμαινε καταστροφή. Από τον Δημήτριο Κατσούδα (Facebook) μαθαίνω ότι, με το δυνατό αέρα, τη φωτιά την βλέπεις να είναι στα 1000 μέτρα και σε λίγα λεπτά είναι στα πόδια σου. Σ΄ ένα σεισμό δεν προφταίνεις να κάνεις πολλά πράγματα, εκτός από την προληπτική αντισεισμική δόμηση. Εξελίσσεται σε δευτερόλεπτα. Οι πολλοί όμως πεθαίνουν όταν έχουν καταπλακωθεί χωρίς να χάσουν τη ζωή τους και καθυστερεί η διάσωσή τους. Και τα παραδείγματα αφθονούν, ενώ εγώ δεν είμαι ειδικός για να προτείνω λύσεις για το καθένα. Τα συνηθισμένα προβλήματα παρέχουν το χρόνο για να μελετηθούν, να περάσουν από την κρίση αρμόδιων οργάνων να αποφασισθούν και να εφαρμοσθούν λύσεις χωρίς να θίγονται κατά το δυνατόν, ιδιωτικά συμφέροντα. Τα προβλήματα της πρόληψης όμως απαιτούν να αγνοηθούν τα ιδιωτικά συμφέροντα (π.χ. παράνομες δομήσεις, μείωση ελέγχων κλπ). Αυτό απαιτεί αυξημένες εξουσίες των υπεύθυνων οργάνων. Και, φυσικά, της οποιασδήποτε διαπλοκής των υπευθύνων. Ο Δήμαρχος π.χ., μολονότι γνωρίζει τα τοπικά προβλήματα, εφόσον εκλέγεται, θεωρώ ότι είναι ακατάλληλος να επιβάλει τέτοια μέτρα, καθώς απαιτούν να επιβάλει περιορισμούς στους ψηφοφόρους του ή σε παράγοντες (οικονομικούς, επικοινωνιακούς κλπ) που κατευθύνουν τις ψήφους. Η διατήρηση (και επέκταση) δασών απαιτεί καθαρισμό των δασών το χειμώνα, ανακύκλωση των απορριμμάτων, μείωση της τάσης στα καλώδια της ΔΕΗ, φύλαξη μετά το σβήσιμο της πυρκαγιάς για να μη μετατραπούν τα δάση σε τσιμέντο ή βοσκότοπο, προγραμματισμένη αναδάσωση, φροντίδα για την πανίδα, επαρκείς αντιπυρικούς διάδρομους, απουσία περιφράξεων που εμποδίζουν τη φυγή ανθρώπων και την προσπέλαση πυροσβεστικών μέσων κλπ. Όλα αυτά σημαίνουν άριστη γνώση του δάσους. Η δασική υπηρεσία φαίνεται αρμόδια. Η Άμεση Επέμβαση (Εντατική Θεραπεία τη βάφτισα, αλλά όπως θέλετε πέστε την) απαιτεί τη διαρκή παρουσία παρατηρητών σε κομβικά σημεία, στους κρίσιμους χρόνους, ώστε να επιστρατεύσουν, χωρίς την παραμικρή χρονοτριβή, τα μέσα που απαιτούνται για να περιορισθεί η επέκταση της καταστροφής και να καθοδηγήσουν με κάθε μέσο το κοινό να εγκαταλείψει οργανωμένα τον επικίνδυνο χώρο. Και πάλι η εξουσία της θα πρέπει να είναι μεγάλη. Για παράδειγμα να μπορούν να διατάξουν να μην υπάρχουν διόδια στις εθνικές οδούς της περιοχής, και να επιβλέψει η αστυνομία την κένωση του χώρου, αν έρχεται σε λίγα λεπτά πυρκαγιά ή πλημμύρα. Θα έβλεπα, αλλά άλλοι περισσότερο γνώστες από εμένα μπορεί να έχουν άλλη γνώμη, ότι στις κατοικημένες περιοχές την πρωτοβουλία πρέπει να την έχει άμεσα η Πυροσβεστική Υπηρεσία, που πρέπει να είναι Διασωστική μάλλον παρά Πυροσβεστική. Το ζήτημα, τελικά είναι πολιτικό, με χάραξη στρατηγικής. Ποιος είναι ο στόχος; Με ποια προγράμματα θα επιτευχθεί (τακτική); Πώς θα γίνει η αξιολόγηση, για να βελτιωθούν τα σημεία που αποδεικνύεται ότι πάσχουν; Το γεγονός ότι τέτοιου είδους καταστροφές γίνονται παντού στον πλανήτη, ακόμη και σε άριστα οργανωμένα κράτη (Αυστραλία, ΗΠΑ, Βόρεια Ευρώπη κλπ), αποδεικνύει ότι κάποια φυσικά φαινόμενα («θεομηνίες», όπως πυρκαγιές, πλημμύρες, επιδημίες) είναι αναπόδραστα. Είναι όμως ενδεχόμενο ότι και εκεί υπάρχουν εμπόδια στην οργάνωση παρόμοια με τα δικά μας, όπως είναι τα ιδιωτικά συμφέροντα σε βάρος του γενικού συμφέροντος. Κι ακόμη: Τα φυσικά φαινόμενα σαν τα παραπάνω δεν αναγνωρίζουν σύνορα. Η συνεργασία όμορων κρατών για την αντιμετώπισή τους είναι απαραίτητη, παραμερίζοντας τοπικές αντιπαλότητες.

*Ο κ. Δημήτριος Α. Σιδερής είναι ομ. καθηγητής Καρδιολογίας