ΠΟΙΟΣ ΩΦΕΛΕΙΤΑΙ;

18. ΠΟΙΟΣ ΩΦΕΛΕΙΤΑΙ;

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 31 Ιανουαρίου 2020

Κάθε πράξη έχει συνέπεια. Tο ίδιο μια ομαδική πράξη, μια επιχείρηση. Η συνέπεια κανονικά, ιδίως αν η επιχείρηση έχει γίνει στη βάση συγκεκριμένου σκοπού, είναι θετική, αφήνει ένα όφελος. Ποιος ωφελείται;

Μια επιχείρηση έχει συντελεστές. Κύριοι είναι το κεφάλαιο και η εργασία. Τόσο ισχυροί είναι αυτοί, ιδίως μετά τη βιομηχανική επανάσταση, που αγνοήθηκαν οι υπόλοιποι. Η διαφορά μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας, μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων, έγινε τόσο σημαντική, που εκτόπισε την προηγούμενη μεταξύ ιδιοκτητών της γης και τεχνητών/εμπόρων και εγκατέστησε τη νέα αντιπαλότητα, που πήρε το γενικό όνομα της δεξιάς – αριστεράς. Στο όνομα αυτής της αντιπαλότητας ποταμοί αίματος χύθηκαν, απειλήθηκε η παγκόσμια ειρήνη, μελετήθηκε όμως επιστημονικά και πήρε το όνομα της πάλης των τάξεων που είναι διαχρονική, καλύπτοντας και τις προηγούμενες, βασιλιάδων-ευγενών, κυρίων-δούλων κλπ.  Σε όλη αυτή την πορεία, αγνοήθηκε ο κυριότερος παράγοντας, ο καταναλωτής. Κι όμως, τόσο το κεφάλαιο, όσο και η εργασία, για να υπηρετήσουν τον καταναλωτή υπάρχουν. Μολονότι είναι η πολυπληθέστερη “τάξη”, αφού περιλαμβάνει τους πάντες, εργοδότες όταν δεν επενδύουν, εργαζομένους όταν δεν εργάζονται και ανέργους, παιδιά, γέρους, αναπήρους, ασθενείς κλπ, διαρκώς αγνοείται, διότι δεν είναι οργανωμένη, επομένως δεν αποτελεί “τάξη”.

Τις σημερινές σκέψεις τις έκανα διαβάζοντας μια κριτική για έργα που έχουν γίνει. Σημαντικά έργα στην Ελλάδα έγιναν σε σχετικά βραχείες περιόδους και πιστώθηκαν σε συγκεκριμένα πολιτικά πρόσωπα. Στην περίοδο Χαρίλαου Τρικούπη, με μηχανικό τον Π. Πρωτοπαπαδάκη, έγιναν η διάνοιξη της Διώρυγας της Κορίνθου και το σιδηροδρομικό δίκτυο της Ελλάδας. Το πλήρωσαν με πτώχευση ο Τρικούπης και ο Ελληνικός λαός, με εκτέλεση ο Πρωτοπαπαδάκης. Στην περίοδο με υπουργό δημοσίων έργων τον Κ. Καραμανλή, κατασκευάστηκε σημαντικό οδικό δίκτυο. Ο Καραμανλής αναγκάσθηκε να φύγει από την Ελλάδα με όσο γινόταν πιο αθόρυβο τρόπο. Η τρίτη περίοδος με σημαντικά έργα ήταν του Κ.Σημίτη, γιγαντιαία έργα, όπως η γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος, μετρό στην Αθήνα, μεγάλες οδικές αρτηρίες, σε όλη τη χώρα κλπ. Ο Σημίτης πρόλαβε να αποχωρήσει από την ενεργό πολιτική, δείχνοντας πως δεν ήταν “κολλημένος στην καρέκλα”, ωστόσο το κόμμα του ηττήθηκε. Ποιοι ήταν λοιπόν οι ωφελημένοι από την κατασκευή μεγάλων έργων; Πάντως, όχι οι πολιτικοί, αν και ιστορικά μάλλον δικαιώθηκαν.

Η γκρίνια που υπήρχε στην κριτική ήταν τούτη. Από την κατασκευή των έργων (κυρίως από το Σημίτη), ωφελημένοι δεν ήταν οι Έλληνες εργαζόμενοι. Μάλλον ζημιωμένοι ήταν. Τα έργα σε σημαντικό βαθμό έγιναν από μετανάστες, κυρίως Αλβανούς εκείνη την εποχή, οι οποίοι πρόσφεραν φθηνή εργασία, ρίχνοντας έτσι τους μισθούς για τους Έλληνες εργαζόμενους. Ούτε ωφέλησαν τους Έλληνες επενδυτές. Τα έργα έγιναν από ξένες εταιρείες, που ακόμη σήμερα απομυζούν τα κέρδη. Μένει άραγε τίποτε για την Ελλάδα; Μήπως θα ήταν καλύτερα να μην είχαν γίνει;

Υπάρχουν βέβαια αντεπιχειρήματα. Ναι, οι Έλληνες εργαζόμενοι δούλεψαν με χαμηλούς μισθούς, αλλά, αν τους δίνονταν υψηλότεροι μισθοί, τα έργα δεν θα μπορούσαν να γίνουν και οι εργαζόμενοι, αντί για χαμηλόμισθοι, θα ήταν άνεργοι. Βέβαια τα κέρδη δεν πάνε σε Έλληνες επενδυτές, αλλά σε ξένους. Έτσι κι αλλιώς, η εμπειρία έχει δείξει πως και οι Έλληνες, όπως και οι ξένοι, εξάγουν τα λεφτά τους σε εξωχώριους παραδείσους. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σημαντικό μέρος από αυτά τα χρήματα δόθηκαν στην Ελλάδα με τη μορφή επιδοτήσεων ή χαμηλότοκων δανείων. Παρά την έκταση των έργων που έγιναν, η αύξηση του χρέους μας σ΄ αυτή την περίοδο ήταν μικρότερη από κάθε άλλη, πριν και μετά από αυτήν, ενώ το χρέος αυτό είχε αντίκρισμα, τα έργα που έγιναν. Η διαφθορά, ήταν μεγάλη, αναμενόμενο κατά τη διακίνηση τόσων κεφαλαίων, πάντως ούτε μεγαλύτερη ούτε μικρότερη από άλλες περιόδους.

Σε όλη αυτή τη συζήτηση, έμεινε έξω το ουσιώδες. Το μεγάλο όφελος ήταν τα έργα καθαυτά. Και ωφελημένοι είναι οι χρήστες τους, τα εκατομμύρια των Ελλήνων καταναλωτών που, χάρη σ΄ αυτά τα έργα, μπορούν να κάνουν τόσα, που δεν θα μπορούσαν να τα κάνουν (ή θα τα έκαναν χωρίς αυτά πολύ δυσκολότερα και δαπανηρότερα σε χρόνο και χρήμα). Και να πώς άλλη μια φορά χάνεται από το μυαλό μας ο κύριος παράγοντας που αφορά τις επιχειρήσεις, ο καταναλωτής, ο χρήστης των αγαθών και των υπηρεσιών. Οι πολεμικές ενέργειες σήμερα γίνονται βέβαια, όπως πάντοτε, για να ληστέψουν οι ισχυροί τον πλούτο των φτωχών, π.χ. πετρέλαιο, αλλά και, ολοένα περισσότερο, για να εξασφαλίσουν καταναλωτές, στους οποίους οι νικητές επιβάλλουν αποκλειστικότητα και εκμαυλισμό. Ο Αριστοτέλης θεωρούσε πιο αρμόδιο να κρίνει ένα έργο το χρήστη μάλλον παρά τον κατασκευαστή του, τον δαιτυμόνα που τρώει το φαγητό, παρά το μάγειρο, τον ένοικο του σπιτιού παρά το μηχανικό που τόχτισε. Κι όμως, αυτόν, τον καταναλωτή, τον αγνοεί παντελώς το σύστημά μας. Τον θυμάται μόνο για να του διεγείρει τις επιθυμίες, σε βάρος των αναγκών του βέβαια, να τον διαφθείρει.

Φυσικά, οι εργοδότες προσπαθούν να κερδίσουν όσο γίνεται περισσότερα. Εκμεταλλεύονται το μόχθο των εργαζομένων και εξαπατούν όσο γίνεται τον καταναλωτή. Αλλά και οι εργαζόμενοι χρησιμοποιούν συχνά ως ομήρους τους καταναλωτές, όταν π.χ. απεργούν οι εργάτες στα λιμάνια, οι γιατροί στα νοσοκομεία, οι δάσκαλοι στα σχολεία, όταν διαμαρτυρόμενοι κλείνουν τους δρόμους κλπ. Επιπλέον, σε ακραίες περιπτώσεις, μπορούν να “επιτύχουν” να κλείσει η επιχείρηση και να μετατραπούν οι ίδιοι σε ανέργους. Κι όταν έλθουν σε συμβιβασμό εργοδότες και εργαζόμενοι π.χ. για αύξηση μισθών μετακυλύουν το κόστος της συμφωνίας στον καταναλωτή αυξάνοντας την τιμή των παραγόμενων αγαθών. Η εναλλακτική λύση είναι να καταργηθεί η ιδιωτική επιχειρηματικότητα και να αντικατασταθεί από κοινοκτημοσύνη. Έχει πολλά πλεονεκτήματα, όπως δικαιότερη κατανομή των ωφελειών για όλους. Προτάθηκε ήδη από τον Πλάτωνα στα πλαίσια της Πολιτείας του και εφαρμόσθηκε από τους πρώτους Χριστιανούς. Ο Αριστοτέλης αναγνώρισε τα πλεονεκτήματά της, κυρίως μείωση της βίας μεταξύ των πολιτών, αλλά κατάλαβε και τα μειονεκτήματα, κυρίως αδιαφορία των εργαζομένων, καθώς καθένας αφήνει τους άλλους να κάνουν τη δουλειά. Στη σύγχρονη εποχή οι προσπάθειες εφαρμογής της σκόνταψαν κυρίως στη μεγάλη γραφειοκρατία που συνεπάγεται. Η κατάργηση των εργοδοτών από την ολιγαρχική εξουσία, δεν έφερε τους καταναλωτές, αλλά, στη θέση τους, τους γραφειοκράτες.

Ακόμη και στο πολιτικό σύστημα που διέπει τους περισσότερους λαούς σήμερα, την ολιγαρχία, η οργάνωση των καταναλωτών, ώστε να έχουν πολιτική φωνή ισχυρή, θα ήταν μεγάλη πρόοδος. Μια γνήσια δημοκρατία, με κληρωτούς άρχοντες, θα πετύχαινε αυτόματα σε μεγάλο βαθμό τέτοιο στόχο.

 

 

ΦΥΣΙΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας. dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 31 Ιανουαρίου 2020

Η κατασκευή σχεδόν όλων των πολυκύτταρων οργανισμών είναι συμπληρωματική. Οι μισοί αποτελούν έτσι είδος εκμαγείου των άλλων μισών. Όλοι έχομε αντανακλαστικά. Πολλά οδηγούν σε ανάδραση. Φυσιολογικά, στην αρνητική, με τάση για εξασθένηση του ερεθίσματος, υποκειμενικά νοιώθομε δυσάρεστα, πόνο. Στη θετική, ενίσχυση του ερεθίσματος, νοιώθομε ευχάριστα, ηδονή. Στα θηλαστικά υπάρχουν δύο κύρια τέτοια αμοιβαία αντανακλαστικά με αμοιβαία θετική ανάδραση, ανάλογα με την κατασκευή τους. Στο ένα, η θηλή του μητρικού μαστού ταιριάζει σαν εκμαγείο με το στόμα του εμβρύου. Προκύπτει ο θηλασμός με την αμοιβαία ηδονή του. Στο άλλο, το πέος του άντρα ταιριάζει με το γυναικείο κόλπο σαν εκμαγείο το ένα του άλλου, με την αμοιβαία ηδονή, κατά τη γενετήσια πράξη.

Τα ομοιόθερμα κυρίως ζώα (πτηνά, θηλαστικά) μπορούν και αναπτύσσουν επίκτητα (εξαρτημένα) αντανακλαστικά. Αν ένα ερέθισμα συστηματικά προηγείται ή είναι σύγχρονο με άλλο ερέθισμα που συνεπάγεται φυσική αντανακλαστική ανταπόκριση, μετά από μερικές επαναλήψεις, αρκεί το πρώτο ερέθισμα για να προκαλέσει τη φυσική ανταπόκριση στο δεύτερο, αλλά χωρίς αυτό.

Η ύπαρξή μας είναι τρισυπόστατη. Είναι το αισθητό Εγώ, αντιληπτό από όλο τον κόσμο με τους αισθητήρες του· το νοητό Εγώ, νοούμενο, συμπεραίνεται από τους άλλους, αλλά είναι άβατο στις αισθήσεις τους· και το κοινωνικό Εγώ, στην αμοιβαία σχέση του με την κοινωνία, το έμψυχο περιβάλλον που αποτελείται από αισθητά και νοητά Εγώ. Το αισθητό Εγώ είναι μοναδικό· κανένας δεν έχει δακτυλικά αποτυπώματα ή DNA ίδια με το δικό μου. Το νοητό Εγώ δεν είναι καν συγκρίσιμο με τα άλλα, αφού είναι άβατο. Μόνο το κοινωνικό Εγώ είναι, στη στιγμή της εισόδου του στην κοινωνία, ίδιο με όλα τα άλλα. Δεν έχει παρά μία ιδιότητα τότε, εκείνη του μέλους της κοινωνίας όπως όλα τα άλλα μέλη της.

Την ώρα της ηδονικής πράξης, ερωτικής και θηλασμού, και οι δύο οντότητες αισθάνονται το αισθητό Εγώ του άλλου. Η ηδονή συνοδεύεται από ποικιλία εκδηλώσεων. Είναι λόγια, που εκφράζουν κυρίως το γνωστικό στοιχείο του νοητού Εγώ. Είναι όμως και πλείστες άλλες, ο τόνος της φωνής, άναρθροι ήχοι, προπάντων απτικές εκδηλώσεις, που εκφράζουν κυρίως το συναισθηματικό και βουλητικό στοιχείο του. “Το χάδι είναι για την επιθυμία ό,τι η γλώσσα για τη σκέψη” (Sartre). Όλες αυτές οι εκδηλώσεις είναι μοναδικές για τον καθένα, για το αισθητό του Εγώ, μοναδικές σαν τα δακτυλικά του αποτυπώματα. Καθένα μέλος του ζεύγους βλέπει, ακούει, αγγίζει, οσφραίνεται, ακόμη και γεύεται το σώμα του άλλου, όπως το βρέφος στο θηλασμό και οι ερωτευμένοι στο φιλί. Σχηματίζονται επομένως ισχυρά ευχάριστα εξαρτημένα αντανακλαστικά που συνδέουν τα μοναδικά αισθητά χαρακτηριστικά καθενός από το ζευγάρι με το άλλο στην ηδονική πράξη. Τώρα αρκεί η αισθητή παρουσία του συμπληρωματικού προσώπου, χωρίς την ηδονική πράξη, για να προξενεί ευχαρίστηση. Αυτό είναι αγάπη. Και είναι αποκλειστική, αφού τα αισθητά χαρακτηριστικά του καθενός είναι μοναδικά. Στον έρωτα αγαπά καθένας το αγαπώμενο πρόσωπο και μόνον αυτό. Το ίδιο ισχύει μεταξύ μητέρας και βρέφους. Στην τελευταία περίπτωση η αποκλειστικότητα αφορά κάθε παιδί προς τη μοναδική μητέρα του, και κάθε μητέρας προς καθένα από τα δικά της παιδιά.

Με την ανταλλαγή των ποικίλων εκδηλώσεων, τα νοητά Εγώ καθενός από το ζεύγος των αλληλαγαπώμενων προσώπων έρχονται σε στενή επαφή. Εκφράζει το ένα άτομο με αισθητό τρόπο το συναίσθημά του με τις ποικίλες εκδηλώσεις του. Το άλλο άτομο τις προσλαμβάνει με τις αισθήσεις του και σχηματίζει αντίστοιχες γνωστικές, συναισθηματικές και βουλητικές παραστάσεις που δεν έχουν (ούτε μπορούν να έχουν), άμεση σχέση με τις αντίστοιχες του πρώτου, αφού τα νοητά Εγώ τους είναι άβατα. Όμως ανταποκρίνεται με τις δικές του εκδηλώσεις, που γεννιόνται αφενός από τη δική του ηδονή και αφετέρου από την πρόσληψη των εκδηλώσεων του πρώτου. Αυτός πάλι αισθανόμενος τις εκδηλώσεις του δευτέρου σχηματίζει από αυτές τις δικές του παραστάσεις. Τώρα, μέσα στο ίδιο νοητό Εγώ υπάρχουν οι παραστάσεις των δύο ατόμων: αυτή που γεννήθηκε σ΄ αυτό και εκείνη που προσλήφθηκε από την εκπομπή του άλλου. Τώρα μπορούν να συγκριθούν, αφού συνυπάρχουν μέσα στο ίδιο νοητό Εγώ. Μ΄ αυτό τον τρόπο, η αγάπη γίνεται ο μόνος τρόπος αφενός για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους γνωστικά, συναισθηματικά και βουλητικά δύο ανεξάρτητα νοητά Εγώ, χωρίς μάλιστα να χάσουν την ανεξαρτησία τους, και αφετέρου να επιτευχθεί η αρτίωση του νοητού με το αισθητό Εγώ καθενός στην αντίληψη του άλλου.

Αναφέρθηκε η “ανεξαρτησία” των δύο ατόμων στην αγάπη. Χρησιμοποιούμε όμως τη λέξη “αγαπώ” για να εκφράσουμε δύο αντίθετες θέσεις, με κοινό στοιχείο. Αγαπώ τη γυναίκα μου, το παιδί μου, το φίλο μου και είμαι έτοιμος ακόμα και να θυσιασθώ γι΄ αυτούς. Αγαπώ όμως και το κατσικάκι και το σφάζω για να το φάω. Και στις δύο περιπτώσεις γίνεται συνένωση δύο οντοτήτων. Στη μια περίπτωση οι δύο οντότητες διατηρούν την ταυτότητα και ανεξαρτησία τους, στην άλλη όμως η μία αφομοιώνεται χάνοντας την ταυτότητά της, πέπτεται. Αυτή η περίεργη στάση υπάρχει και μεταξύ ανθρώπων, χωρίς ανθρωποφαγία βέβαια. Όταν χρησιμοποιώ το άλλο μέλος σαν εργαλείο ηδονής, όπως όταν πληρώνω μια ιερόδουλη για να κάνω έρωτα, δεν υπάρχει ανταλλαγή συναισθηματικών εκδηλώσεων για να γίνει η συνένωση των δύο νοητών Εγώ.

Ποτέ η αγάπη δεν είναι τελείως αμιγής. Ένας γονιός θέλει να έχει παιδί και το αγαπά, με την ανταλλαγή συναισθημάτων σαν αυτά που περιγράφηκαν. Μια μητέρα όμως μπορεί να θέλει το παιδί για να υποχρεώσει τον πατέρα του να την παντρευτεί και ένας πατέρας βασιλιάς θέλει το παιδί για να αποκτήσει διάδοχο και να στηρίξει το θρόνο του. Σε τέτοιες και ποικιλία άλλων περιπτώσεων το αγαπώμενο πρόσωπο από υποκείμενο γίνεται αντικείμενο, πράγμα, εργαλείο για την επίτευξη αλλότριου σκοπού.

Τι γίνεται όμως όταν υπάρχει η ποικιλία των παραπάνω εκδηλώσεων που συνενώνουν δύο νοητά Εγώ, χωρίς τη σωματική ηδονή; Αυτή είναι η περίπτωση της φιλίας. Κι εδώ δεν αποκλείεται η αποκλειστικότητα, όπως σε δύο επιστήθιους φίλους. Η ένωση των δύο νοητών Εγώ τους χωρίς ηδονική σαρκική επαφή, θηλασμό ή ερωτική πράξη, συντελέσθηκε όταν ένα πλήθος κοινών χαρών έτυχε να συνδεθεί με τις αντανακλαστικές εκδηλώσεις αγάπης. Τέτοια είναι η περίπτωση των κοινών γευμάτων μεταξύ αδελφών ή η συμμετοχή σε κοινές ευχάριστες δραστηριότητες, αθλητικές, αγωνιστικές κλπ, που φέρνουν σε επαφή τους δυο φίλους.

Η σύγχρονη οπτικοακουστική τηλεπικοινωνία, χωρίς τα απτικά, οσφρητικά, γευστικά ερεθίσματα δεν συμβάλλει επαρκώς στην ανάπτυξη υπαρξιακής αγάπης.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Αναμονή

• Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com
• Κοινή Γνώμη, 28 Ιανουαρίου, 2020

“Η γρηά η βαβά μ’… έκατσι ’κειά κουντά στ’ φουτιά τ’ ς…Κι’ οι τέσσερ’ π’ θα μας παν…ουλ’ νούς κι τ’ ς παραλήδις κι τ’ ς αλλ’ νούς /φέρανι, τ’ ν κάσσα τ’ μακρυά κι ήρθαν κι τ’ς είπαν «Άϊτι, γρηά»./ Πιδιά μ’, ναρθού … να πάου καλιά μ’…Σταθήτι να τιλειώσου τ’ δ’ λιά μ’! /— Ως που να γνέεις κυρά βαβά…θα μας νυχτόεις κι είμαστι λίγου βιαστικοί,/Σι καρτερούμι αν θα μας δόεις /πέντι παγούρια μι ρακί…” (Ζ.Ρισπέν/Ζ.Παπαντωνίου).

Ακόμη και ο θάνατος μπορεί να περιμένει για λίγο, αρκεί να…

Όλα τα Εθνικά Συστήματα Υγείας, έχουν κοινό τίμημα τις μακρές λίστες αναμονής. Το πιο διάσημο σύστημα ήταν της Μ. Βρετανίας. Το ήθελαν η συντριπτική πλειονότητα γιατρών και πολιτών. Οι πολίτες διότι τα φάρμακα είχαν αρχίσει να ακριβαίνουν, από δρόγες (βότανα) σε χημικά σκευάσματα, ενώ από τον πόλεμο είχαν συνηθίσει να κάθονται στην ουρά για το ψωμί. Και οι γιατροί, διότι το Υπουργείο “τους βούλωσε το στόμα με χρυσάφι”. Καθένας έπαιρνε ένα μικρό ποσό, ίδιο όλοι, επειδή ήταν στο σύστημα, και καθένας αρκετά παραπάνω, ανάλογα με τον αριθμό των πολιτών που τον ήθελαν γιατρό τους. Υποχρέωσή του η δωρεάν παροχή υπηρεσιών υγείας όλο το 24ωρο, όλο το χρόνο. Την εποχή της Θάτσερ κατέρρευσε. Τα φάρμακα ήταν πανάκριβα και οι εξετάσεις από στηθοσκόπιο και πιεσόμετρο είχαν γίνει πολύπλοκες βιομηχανίες με τομογραφίες κλπ. Οι ασθενείς απαιτούσαν πρόσβαση σε όλη τη σύγχρονη τεχνολογία, ενώ οι λίστες αναμονής μάκραιναν. Μονάδες επειγόντων αντιμετώπιζαν μη αναστρέψιμες βλάβες.

Σήμερα; Επίταση των παραπάνω. Η πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας περιορίζεται. Μεγαλύτερη οικονομική συμμετοχή του αρρώστου, με διαρκώς αυξανόμενη γραφειοκρατία. Όμως ο άρρωστος ταλαιπωρείται από την αρρώστια του και, για να προσφύγει στο σύστημα της υγείας, ταλαιπωρείται περισσότερο από το ίδιο το σύστημα.

Τι κάνομε λοιπόν; Προφανώς χρειάζονται περισσότεροι πόροι και καλύτερη οργάνωση. Στοιχεία από τα καλά συστήματα υγείας του κόσμου, αλλά προσαρμογή στα εξαιρετικά δύσκολα Ελληνικά δεδομένα, με τη μεγάλη γεωγραφική ποικιλία. Από την άλλη, οι ασθενείς πρέπει να μάθουν να μην αδημονούν με τις μακρές λίστες αναμονής. Η αναμονή γίνεται περισσότερο ανεκτή, με συγκεκριμένους όρους. Πρώτος είναι βέβαια το επείγον, με κίνδυνο μη αναστρέψιμης βλάβης. Εδώ δεν σηκώνει αναμονή, αλλά ο άρρωστος δεν αγανακτεί, αν γνωρίζει σίγουρα πως, αν δεν τον βλέπει αμέσως το σύστημα υγείας, σημαίνει ότι δεν έχει βλάβη χωρίς επιστροφή. Το άλλο είναι ότι υπομένει, αν ξέρει πως έστω και καθυστερημένα, το σύστημα θα τον δεχθεί οπωσδήποτε σε συγκεκριμένο προκαθορισμένο χρόνο. Εντάξει, όχι σήμερα, αλλά οπωσδήποτε τη Δευτέρα στις 08.30 π.μ.

Η ίδια λογική ισχύει για κάθε κοινωνικό τομέα, όπου, αναγκαστικά υπάρχει αναμονή. Υπομένω, αν ξέρω πως σίγουρα σε συγκεκριμένο μέλλον κάτι θα γίνει. Η συνέπεια του κράτους είναι εδώ που παίζει ρόλο. Δέχομαι να πληρώνω περισσότερο τη ΔΕΗ, αν ξέρω αξιόπιστα, πως σε ένα χρόνο, θα έχουν γίνει έργα που μειώνουν το κόστος του ρεύματος. Ο τραπεζίτης με δανείζει με χαμηλό επιτόκιο, αν ξέρει με εύλογη ασφάλεια ότι το χρέος μου θα αποπληρωθεί σε συγκεκριμένο χρόνο. Τα πιο σημαντικά πολιτικο-οικονομικά γεγονότα ταλαντώνονται. Η ταλάντωσή τους αυτή (χάλασης) έχει μελετηθεί. Έχει περιοδικότητα, αλλά και διεγερσιμότητα έτσι που εύκολα μια εξωτερική αιτία την επισπεύδει, ενώ διαθέτει και ανερέθιστη περίοδο, στην οποίαν είναι άτρωτη από εξωγενείς επιδράσεις. Τέτοιο σύστημα υπάρχει στις ρεπούμπλικες, που επικρατούν στην Ευρώπη, και είναι μορφές ολιγαρχίας. Υπήρχε και στις αρχαίες δημοκρατίες, όπου οι άρχοντες (βουλευτές και δικαστές) κληρώνονταν, αντί να εκλέγονται. Η περιοδικότητα στην αλλαγή αρχόντων με τις τακτικές εκλογές αποτρέπει από την αδημονία για αλλαγή αρχόντων. Οι πολιτικοί το γνωρίζουν και κατά διαστήματα κάνουν ανασχηματισμό της κυβέρνησης, έστω και χωρίς εκλογές. Όμως δεν το εφαρμόζουν με πλήρη γνώση των νόμων των ταλαντώσεων.

Η ιδιοπερίοδος τέτοιων ταλαντώσεων είναι αδρά συνάρτηση του φυσικού μεγέθους του ταλαντωτή. Μπορεί κάθε 4-6 χρόνια εκλογές να είναι εντάξει για κράτη γίγαντες, αλλά τα 4 είναι πολλά για ένα κρατίδιο όπως η Ελλάδα. Μετά τη μεταπολίτευση, χωρίς ακραίους πολιτικούς κλυδωνισμούς, η μέση διάρκεια των βουλών ήταν περίπου 2,5 έτη. Αν ήξεραν οι πολίτες ότι θα γίνουν εκλογές στα 3 και όχι στα 4 έτη, θα έκαναν υπομονή για 6 μήνες, χωρίς υπερβολικές αντιδράσεις.

Εξάλλου, μετά την ολοκλήρωση ενός κύκλου, υπάρχει ανερέθιστη περίοδος. Στην πολιτική ονομάζεται περίοδος χάριτος. Μια κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να πάρει επώδυνα μέτρα που θα αποδώσουν μετά από πολλά χρόνια. Αυτή ακριβώς είναι η κατάλληλη φάση για λήψη μέτρων λιτότητας και ανάπτυξης. Η οικονομία ταλαντώνεται από τη λιτότητα/νηστεία με ανάπτυξη ως τη θυσία/πασχαλιά με κατανάλωση και πάλι μετά λιτότητα. Η φάση της κατανάλωσης είναι απαραίτητη.  Οικολογικά, διότι σ΄ αυτήν δίνεται χρόνος στη φύση να ανακυκλώσει τα απόβλητα της ανάπτυξης. Διαρκής παραγωγή στους κτηνοτρόφους θα σήμαινε εξάντληση των λιβαδιών και τέλος της παραγωγής. «Βίος ἀνεόρταστος μακρὰ ὁδὸς ἀπανδόκευτος» (Δημόκριτος). Δεν ήξερε το νόμο αυτό ο επιστήμονας Α. Παπανδρέου, που έδωσε παροχές αμέσως μετά την ανάληψη της εξουσίας, έτσι που στο τέλος της θητείας του δεν είχε μείνει ούτε ανάπτυξη ούτε περίσσευμα για αυξημένη (έστω προεκλογικά αποβλέπουσα) κατανάλωση.

Στην καπιταλιστική κοινωνία που ζούμε, η ανάπτυξη γίνεται αφενός με διάθεση κεφαλαίων, αφετέρου με εργασία. Η ανερέθιστη περίοδος πολιτικής χάριτος είναι κατάλληλη για να δοθούν κίνητρα για επενδύσεις, όπως μείωση φόρων και γραφειοκρατίας, με αύξηση των κερδών. Αν συνεχισθεί για πολύ, θα δημιουργήσει αντιδράσεις, τόσο έντονες που θα εξουδετερώνουν τα οφέλη από τα ληφθέντα μέτρα. Απεργίες, διαδηλώσεις, καταστροφές κλπ. Πρέπει να ακολουθήσει επομένως μια περίοδος, σοσιαλιστική θα την ονόμαζα, όπου η ανάπτυξη θα βασισθεί σε αυξημένη απόδοση της εργασίας, διαθέτοντας τα όποια έσοδα σε μισθούς μάλλον παρά σε κέρδη των επενδυτών. Ακόμη όμως δεν είμαστε ικανοποιημένοι. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ολοένα μεγαλύτερο, δεν είναι ούτε εργαζόμενοι ούτε εργοδότες. Είναι άνεργοι. Παιδιά, γέροι, ανάπηροι κλπ. Αλλά και οι εργαζόμενοι και εργοδότες τις ώρες έξω από το επαγγελματικό τους ωράριο, π.χ. το απόγευμα που ο κοινός άνθρωπος θα θέλει να πάει στη σουπερμάρκετ ή στην τράπεζα. Είναι και οι οικονομικά μη άμεσα αποδοτικές επιχειρήσεις, που είναι απαραίτητες στην κοινωνία, υγεία, παιδεία, ασφάλεια κλπ. Σ΄ αυτή τη φάση που ικανοποιεί ατομικές ανάγκες, κομμουνιστική θα την έλεγα, ο προϋπολογισμός πρέπει να στραφεί σ΄ αυτές. Ακολουθεί το κλείσιμο μιας ταλαντούμενης πολιτικο-οικονομικής περιόδου, με αλλαγή κυβέρνησης και βουλής και πάλι από την αρχή.

ΑΥΞΗΣΕΙΣ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 24 Ιανουαρίου 2020

Μαθαίνω ότι επίκεινται αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις. Πολύ χαίρομαι, καθώς η σύνταξή μου έχει περικοπεί κάτω από το μισό από εκείνην που είχα. Θα πρέπει όμως να είμαι πολύ ανάποδος άνθρωπος. Γιατί, ό,τι γίνεται από τους ηγέτες μας μου φαίνεται ανάποδο. Θα αναφερθώ στους τελευταίους δύο από αυτούς, που η πολιτεία τους μας είναι σχετικά πρόσφατη, όμως όλα όσα θα γράψω δεν αφορούν μόνον αυτούς, αλλά πρακτικά όλους τους αλληλοδιάδοχους ηγήτορες που είχαμε, όσο θυμάμαι.

Η πολιτική είναι μια ιδιότυπη ταλάντωση. Έχει περιοδικότητα με διαδοχικές φάσεις. Με το σύστημα των εκλογών ανανεώνεται η πολιτική ηγεσία και έτσι, σε σημαντικό βαθμό ελέγχεται το ενδεχόμενο να υπάρξουν ανεξέλεγκτες πολιτικές κρίσεις. Η μαθηματική έκφραση τέτοιων ταλαντώσεων υποδηλώνει ότι όσο πιο συχνές είναι οι προγραμματισμένες αλλαγές, που αποτελούν ελεγχόμενες πολιτικές κρίσεις, τόσο λιγότερο πιθανά είναι τα απρόβλεπτα πολιτικά συμβάματα. Από την άλλη, όσο αυξάνεται η συχνότητα τέτοιων ταλαντώσεων, τόσο αυξάνεται η κατανάλωση ενέργειας, που σημαίνει, για την πολιτική, οικονομικό κόστος. Όλοι ξέρουν ότι οι εκλογές κοστίζουν στις πολιτείες. Υπάρχει επομένως ένα άριστο, διαφορετικό για κάθε χώρα. Γενικά η ιδιοπερίοδος των ταλαντώσεων τόσο πιο μακρά είναι όσο μεγαλύτερος είναι ο ταλαντωτής, η χώρα δηλαδή εν προκειμένω.

Η πρόληψη των ανεπιθύμητων εξελίξεων οφείλεται στο ότι τέτοιες ταλαντώσεις δεν έχουν μόνο περιοδικότητα με αυτοματισμό, αλλά και μπορούν να διεγερθούν από ποικίλα ερεθίσματα, ώστε να δημιουργηθούν πρόωρες, πολιτικές σ΄ αυτή την περίπτωση, κρίσεις. Μια παρόξυνση των σχέσεών μας με κάποιο γείτονα, το μεταναστευτικό κλπ είναι όλα έτοιμα να μας αποσυντονίσουν. Όμως σε κάθε ταλάντωση αυτού του τύπου, μετά την ολοκλήρωση μιας περιόδου, ακολουθεί η ανερέθιστη φάση, στη διάρκεια της οποίας είναι ανθεκτικό το σύστημα. Αυτό είναι άριστα γνωστό στους πολιτικούς. Αμέσως μετά τις εκλογές, η νέα κυβέρνηση έχει “μια περίοδο χάριτος”, στη διάρκεια της οποίας συγχωρείται να λάβει οποιοδήποτε αντιλαϊκό μέτρο. Στη συνείδηση του κόσμου θεωρείται ότι το κάνει η νέα κυβέρνηση αναγκασμένη από τα λάθη της προηγούμενης. Ε, για μένα είναι προφανές ότι αυτή η αρχική περίοδος μιας κυβέρνησης είναι η κατάλληλη για να σφίξει τα ζωνάρια των πολιτών, για να μαζέψει κεφάλαιο, να το επενδύσει και να επιτευχθεί κερδοφόρος ανάπτυξη. Τις παροχές θα πρέπει να τις κάνει όταν πλησιάζει το τέλος αυτής της κυβέρνησης. Θα κατηγορηθεί βέβαια για προεκλογική παροχολογία, για να μαζέψει ψήφους, και θα είναι εύλογη τέτοια κατηγορία. Όμως, αν οι παροχές αφορούν περισσότερο σε μη κερδοφόρους, αλλά αναγκαίους για όλους, θεσμούς, όπως είναι η υγεία, η παιδεία, η ασφάλεια κλπ και λιγότερο σε ατομικές αυξήσεις στον καθένα, δεν είναι. Μου φαίνεται λογικό. Τι γίνεται όμως;

Η κυβέρνηση Τσίπρα (και, επαναλαμβάνω ισχύει για όλες οι αλληλοδιάδοχες κυβερνήσεις) σπατάλησε το οποιοδήποτε απόθεμα υπήρχε σε ένα μεγαλόπνοο αγώνα, να αλλάξει η Ευρωπαϊκή Ένωση, αντί να κάνει επενδύσεις. Μάλλον σωστός ήταν ο σκοπός, η ΕΕ χρειάζεται ριζικές αλλαγές, εξάλλου δεν είδαμε το τέλος του αγώνα. Ο πρωταγωνιστής, ο τότε αρμόδιος υπουργός Βαρουφάκης αποπέμφθηκε προτού ολοκληρώσει την προσπάθειά του, με νίκη ή με ήττα. Όμως, η προσπάθεια ήταν άσχημα σχεδιασμένη και εξαρχής ήταν βέβαιη η αποτυχία. Ξεκίνησε έναν τέτοιο τιτάνιο αγώνα, χωρίς να έχει εξασφαλίσει ούτε ένα σύμμαχο. Άλλες χώρες που υπέφεραν το ίδιο όπως εμείς, Ιρλανδία, Ισπανία, Πορτογαλία, Κύπρος, ήταν εναντίον μας. Ναι, ακόμη και τα αδέλφια μας οι Κύπριοι. Μα ξεκινάς τέτοιο αγώνα χωρίς έστω ένα συμπαραστάτη;

Αναγκάστηκε να κάνει τη διεθνώς γνωστή “kolotoumba” ο τότε πρωθυπουργός και με αιματηρές οικονομίες κατάφερε να τελειώσει τη θητεία του αφήνοντας σημαντικό απόθεμα, πλεόνασμα. Και αυτό το πλεόνασμα έρχεται ο επόμενος πρωθυπουργός, ο Μητσοτάκης (και το ίδιο ισχύει επαναλαμβάνω για όλες τις αλληλοδιάδοχες κυβερνήσεις) και το κάνει στον πρώτο χρόνο της κυβέρνησής του μισθούς και συντάξεις. Συντάξεις σημαίνει λεφτά σε μη εργαζομένους. Και αύξηση μισθών σημαίνει αύξηση αμοιβών χωρίς αύξηση παραγόμενου έργου. Μα αυτός είναι ο ορισμός του λαϊκισμού. Και μάλιστα ενός λαϊκισμού που είναι αμφίβολο αν θα βοηθήσει έστω και κομματικά την κυβέρνηση, αφού γίνεται απέχοντας τόσο πολύ από τις επόμενες εκλογές.

Ή στραβός είναι ο γιαλός ή στραβά αρμενίζομε. Αν έχω δίκιο (και εύχομαι να μην έχω), τότε προκύπτει το ερώτημα, γιατί μια τόσο πασιφανής σκέψη δεν περνά από το μυαλό τόσων και τόσων έμπειρων πολιτικών; Νομίζω πως η αιτία είναι ότι τους λείπει το όραμα, ο σκοπός που επιδιώκουν. Κι αυτό ενδεχομένως από αδικαιολόγητες προκαταλήψεις. Ο κ. Τσίπρας ρωτήθηκε στην Αμερική από τον Κλίντον σε ποιους τομείς θα ήθελε να γίνουν επενδύσεις από Αμερικανούς στην Ελλάδα. Κι εκείνη ακριβώς τη στιγμή μάλλον ξέχασε τα Αγγλικά του. Ο κ. Μητσοτάκης είδε το Μεγάλο Πρόεδρο, υποσχέθηκε να αγοράσει αεροπορικό στόλο, έδωσε βάσεις και δεν ξέρω τι άλλο του ζητήθηκε, όχι για να βοηθήσει εμάς στα προβλήματα που έχομε με τους γείτονές μας, αλλά τουλάχιστον να μη βοηθήσει εκείνους. Τέλος πάντων, τον είδε σε μια κακή συγκυρία. Αλλά συζήτησαν και για επενδύσεις. Ποιες; σε ποιους τομείς;

Επενδύσεις οφείλουν να γίνονται σε ένα τόπο εκεί όπου συναντιόνται οι ανάγκες του τόπου, οι πόροι του και η υπάρχουσα τεχνογνωσία. Αυτό απαιτεί σοβαρό επιστημονικό σχεδιασμό. Όταν εντοπισθούν οι ενδιαφέροντες τομείς, τότε, και μόνον τότε, αναζητούνται τα κεφάλαια. Αν προκύψουν κεφάλαια πριν υπάρξει σκοπός, ώσπου να βρεθεί αυτός, αυτά θα έχουν διασκορπισθεί σε ψηφοθηρικούς στόχους. Τέτοιος προγραμματισμός δεν έχω δει να γίνεται από πολιτικούς μας, με μερική εξαίρεση ενδεχομένως το Χαρίλαο Τρικούπη, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Κώστα Σημίτη. Η κοινωνία μας δεν τους αντάμειψε. Μάλλον εγώ στραβά αρμενίζω.

Γιατί όμως αυτή η λογική δεν ευδοκιμεί; Οι δεξιές κυβερνήσεις δεν δέχονται να προγραμματίζουν αυτές την ανάπτυξη. Να το κάνει ο ιδιωτικός τομέας, όχι η κυβέρνηση. Αλλιώς κομμουνισμός. Φτου κακά!. Και οι αριστερές δεν έχουν τα κεφάλαια να κάνουν τέτοιο σχεδιασμό. Κι όσα έχουν, να τα δώσουν σε ιδιώτες να ρουφούν το αίμα του λαού; Φτου κακά! Όμως αυτές είναι αδικαιολότητες προκαταλήψεις. Άλλος ο ρόλος του δημοσίου κι άλλος των ιδιωτών στην ανάπτυξη. Το δημόσιο έχει επιτελικό ρόλο, οι ιδιώτες εκτελεστικό. Ευθύνη του δημοσίου είναι να κάνει την έρευνα, να πάρει τις αποφάσεις του με βάση τα δεδομένα και τη βούληση του λαού, ενώ των ιδιωτών να προχωρήσουν έχοντας κάθε βοήθεια από το δημόσιο, όπως πάταξη της γραφειοκρατίας, φοροαπαλλαγές ή ελαφρύνσεις κλπ στους επιλεγμένους τομείς.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΕΙΑ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 23 Ιανουαρίου 2020

Υπάρχει κάτι όταν ξεχωρίζει από το περιβάλλον του. Είναι αδιανόητος ένας πάλλευκος λεκές πάνω σε ένα πάλλευκο σεντόνι. Κάθε ύπαρξη αποτελείται από έναν αριθμό στοιχείων που συνδέονται μεταξύ τους με συγκεκριμένο τρόπο, σε αντίθεση προς τα στοιχεία του περιβάλλοντος που μεταξύ τους συνδέονται τυχαία. Στην απλούστερη περίπτωση, τα στοιχεία μιας ύπαρξης είναι ομοιόμορφα. Μια σταγόνα νερού αποτελείται από ομοιογενή μόρια. Κάθε στοιχείο αισθάνεται να επιδρούν πάνω του από τα λοιπά συστατικά της ύπαρξης, δυνάμεις που κατά μέσον όρο αλληλεξουδετερώνονται. Καθώς αυτά τα στοιχεία κινούνται διαρκώς, ο μέσος όρος των δυνάμεων που αισθάνεται καθένα τους να ασκούνται διαχρονικά πάνω του από τα άλλα είναι μηδέν. Εξαίρεση αποτελούν τα επιφανειακά μόρια της ύπαρξης. Στη σταγόνα το νερό, τα επιφανειακά μόριά της δέχονται από μέσα ελκτικές δυνάμεις που ο μέσος όρος τους τα κατευθύνει προς το κέντρο της σταγόνας. Απέξω τους όμως δέχονται άλλες, διαρκώς μεταβαλλόμενες και απρόβλεπτες. Έτσι η επιφάνεια των υπάρξεων έχει ιδιαίτερες ιδιότητες, που η κυριότερή τους είναι ότι έλκεται προς το κέντρο της ύπαρξης. Μ΄ αυτό τον τρόπο, επιτελεί ένα ρόλο σα να είναι μια προστασία τους. Το ψωμί έχει κόρα, το γάλα τσίπα, το νερό επιφανειακή τάση, τα κύτταρα κυτταρική μεμβράνη, τα φυτά φλοιό, τα ζώα όστρακο ή δέρμα κλπ. Οι δυνάμεις μεταξύ των στοιχείων που απαρτίζουν την ύπαρξη ονομάζονται δυνάμεις συνοχής. Εκείνες μεταξύ της ύπαρξης και του περιβάλλοντός της δυνάμεις συνάφειας. Πιο πολύπλοκες υπάρξεις αποτελούνται από ποικιλία στοιχείων που, μεταξύ τους ασκούνται δυνάμεις με αρνητική ανάδραση, η οποία τα συνέχει. Και πάλι έχομε συνοχή μεταξύ αυτών των στοιχείων και συνάφεια της ύπαρξης με το περιβάλλον της, καθώς και προστατευτική επιφάνεια.

Ως εδώ μιλήσαμε για φυσικά σώματα, έμβια ή άβια, Υπάρχουν όμως και κοινωνικές υπάρξεις, οι πολιτείες, τα κράτη. Έχουν κι αυτές δυνάμεις συνοχής μεταξύ των στοιχείων τους, καθώς και δυνάμεις συνάφειας με τα όμορα κράτη, καθώς και προστατευτική ζώνη, τα σύνορά τους με το περιβάλλον τους.

Η ανθρώπινη ύπαρξη είναι ενιαία, αλλά τρισυπόστατη. Το αισθητό Εγώ της γεννιέται με τη σύλληψη και είναι αισθητό από το σύμπαν. Η επιφάνεια του εμβρύου καλύπτεται από το δέρμα του, όπου ανευρίσκονται διάσπαρτοι άφθονοι αισθητήρες. Αυτοί δέχονται ερεθίσματα και από μέσα από το έμβρυο και απέξω από τη μητέρα. Τα ερεθίσματα αυτά είναι κατά μέσον όρο σταθερά λόγω της αυτορρύθμισης, πλήθους αρνητικών αναδράσεων δηλαδή, του ίδιου του εμβρύου από τη μια και της μητέρας από την άλλη. Αυτά τα ερεθίσματα είναι ίδια από μέσα και απέξω. Ίδια υγρασία, πίεση, οξύτητα, ωσμωτική πίεση, ίδιο σκότος, ίδια σιωπή. Έτσι, ακόμη και το τελειόμηνο έμβρυο, που έχει πλήρως αναπτυγμένο εγκέφαλο, αδυνατεί να αντιληφθεί οποιαδήποτε διαφορά του από το περιβάλλον του, αδυνατεί δηλαδή να αντιληφθεί πως υπάρχει. Με τη γέννηση συνεχίζει η σταθερότητα των ερεθισμάτων που δέχονται οι επιφανειακοί αισθητήρες του από μέσα, αλλά απέξω βομβαρδίζονται από μια καταιγίδα διαρκώς μεταβαλλόμενων τυχαίων ερεθισμάτων από το περιβάλλον. Γεννήθηκε το νοητό Εγώ, άμεσα αντιληπτό μόνον από τον εαυτό του, ενώ οι άλλοι απλώς το νοούν, συμπεραίνουν τι γίνεται μέσα του από τη συμπεριφορά του. Θα ακολουθήσει η εισαγωγή του νέου όντος στην κοινωνία του με κατάλληλη κοινωνική τελετή, τα αμφιδρόμια στην αρχαιότητα, τη βάπτιση στη Χριστιανική κοινωνία, την περιτομή στην Ιουδαϊκή και τη Μουσουλμανική κοινωνία, την εγγραφή στο ληξιαρχείο στην πολιτική κοινωνία.

Αντίστοιχα οι πολιτείες και τα κράτη είναι τρισυπόστατα. Το αισθητό “Εγώ” τους είναι ο γεωγραφικός τόπος που βρίσκονται και οι πολίτες της. Χωρίς γεωγραφική ενότητα, δεν υπάρχει κράτος. Το νοητό “Εγώ” τους στηρίζεται στις δυνάμεις επικοινωνίας μεταξύ των μελών τους. Καμιά, μόνη της, δεν είναι απόλυτη. Αυτές είναι πρώτιστα η κοινή γλώσσα. Είναι όμως και η κοινή θρησκεία, κοινά ήθη και έθιμα, κοινοί νόμοι, συμπληρωματική (π.χ. εμπορική) σχέση μεταξύ τους, ιδιαίτερα ο βασικός κοινός νόμος, το Σύνταγμα του κράτους. Το κοινωνικό “Εγώ” κάθε κράτους είναι η αναγνώρισή του από τα άλλα κράτη.

Μάλλον αυθαίρετα, ο Αριστοτέλης όρισε πως κύριος σκοπός της πολιτείας είναι η ευδαιμονία της, που έχει δύο κύρια χαρακτηριστικά, αυτάρκεια και ενότητά. Η αυτάρκεια ενός σύγχρονου κράτους εξασφαλίζεται με την οικονομική ανάπτυξή και παραγωγή του, τις συναλλαγές με άλλα κράτη,  (εμπόριο), αλλά και την κατανομή του πλούτου μεταξύ των πολιτών του. Η ενότητα του κράτους αποδεικνύεται ιστορικά και μελλοντικά από τη διατήρησή του. Το κράτος, όπως κάθε οντότητα γεννιέται, ζει για ένα διάστημα και κάποτε, δυστυχώς, πεθαίνει. Η ενότητα του κράτους αποδεικνύεται από τη διάρκεια του. Ενώ αλλάζει διαρκώς, η ταυτότητά του (νοητό Εγώ του) διατηρείται σταθερή, αναλλοίωτη. Όσο ευχερέστερη είναι η επικοινωνία μεταξύ των μελών του, τόσο μεγαλύτερη είναι η ενότητα, η συνοχή του. Για τη δική μας περίπτωση αυτό σημαίνει να επικοινωνούν όλοι με τη γλώσσα που έμαθαν αβίαστα από τη μάνα τους, διαρκώς εμπλουτιζόμενη, από τις ανάγκες επικοινωνίας, αλλά και, για εμάς, από το μεγάλο κληρονομικό γλωσσικό θησαυρό του παρελθόντος που πρέπει να τον διδάσκονται στο σχολείο – όχι πια αβίαστα από τους γονείς. Παράλληλα πρέπει να επικοινωνούν και γραπτά με τον απλούστερο δυνατό τρόπο, εκείνον που επινόησαν οι πρόγονοί μας, τη φωνητική αλφαβητική γραφή, όπου κάθε φθόγγος αντιστοιχούσε σε ένα γράμμα και κάθε γράμμα σε ένα φθόγγο. Η γλωσσική επικοινωνία είναι αισθητή και επιβάλλεται από το κράτος. Η θρησκευτική ενότητα σημαίνει πίστη, ιδανικά στην ίδια όλοι Ανώτατη Δύναμη. Η πίστη όμως δεν είναι αντικειμενικά αισθητή. Επομένως υποχρέωση του κράτους είναι να εξασφαλίζει σε καθένα από τους πολίτες του την απρόσκοπτη εκδήλωση της πίστης του, χωρίς να εμποδίζει την πίστη των άλλων ή και τη δυνατότητα να μην πιστεύει κάποιος σε καμιά μεταφυσική δύναμη.

Το νοητό Εγώ έχει μια είσοδο, τη γνώση, μια έξοδο, τη βούληση και συναίσθημα, διάμεσο στοιχείο, που διαμορφώνει τη βούληση ανάλογα με τη γνώση (προαίρεση). Το συναίσθημα όμως με τη βούληση ταλαντώνονται αυτόματα και διαμορφώνονται έτσι ανεξάρτητα από τη γνώση (όρεξη), όπως περιοδικά πεινάμε, διψάμε κλπ. Αντίστοιχα, τα κράτη έχουν την επιστήμη, την παραδοσιακή τέχνη τους και το δίκαιό τους. Η σύμπτωση του δικαίου (βούληση των αρχόντων) με την ηθική (βούληση της κοινωνίας, άγραφος νόμος) εξασφαλίζει με τον καλύτερο τρόπο την ενότητα του κράτους. Η περιοδική, με ίσες πιθανότητες, όπως με κλήρωση, όλων σε θέσεις αρχόντων και αρχομένων, εξασφαλίζει αυτές τις προδιαγραφές. Όπως στην αρχαία δημοκρατία.

 

 

 

Μεταφυσικές Σκέψεις

• Δημ. Α.Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dinitrissideris.wordpress.com
• Κοινή Γνώμη, 21 Ιανουαρίου 2020
  

  

Διαβάζω τελευταία S.Kierkegaard. Η υπαρξιστική φιλοσοφία του στηρίζεται πολύ στο Χριστιανισμό και τη Μεταφυσική, αλλά εγώ, στη μετάφραση τουλάχιστον, δεν τον πολυκαταλαβαίνω, ενώ δεν ξέρω δανέζικα για να τον διαβάσω στο πρωτότυπο. Το κείμενό του πάντως υπήρξε αφορμή για να αναρωτηθώ, πώς εγώ, με την (θέλω-δε-θελω) Ελληνοχριστιανική παιδεία μου, στέκομαι απέναντι στη Μεταφυσική.

Θεός! Άγιος ο Θεός, Αθάνατος. Οι αρχαίοι πρόγονοί μου ταύτιζαν την αθανασία με τη θεότητα. Οι υπάρξεις ήταν δύο ειδών: θνητοί (ή άνθρωποι) και αθάνατοι (ή θεοί). Λίγο μπερδεύονταν με το Διόνυσο, που ήταν θνητός, αφού κάθε χρόνο πέθαινε και γι΄ αυτό δεν είχε θέση στον Όλυμπο, αλλά και αθάνατος, αφού κάθε χρόνο ανασταινόταν στο μέσο εκκωφαντικών κρότων. Η Γένεση μας παρουσιάζει διαφορετικά τα πράγματα. Υπάρχουν πολλοί αθάνατοι, αλλά ένας είναι ο Θεός. Αθάνατοι είναι αφενός μεν ο Θεός, με ποικίλα ονόματα (Γιαχβέ/Ιεχωβάς, Σαβαώθ, Ελοχίμ) και αφετέρου οι πολυπληθείς Άγγελοι, με ταξιάρχες τούς Γαβριήλ, Ραφαήλ και Μιχαήλ, αλλά και ο Διάβολος ή οι διάβολοι, με επικεφαλής το Σατανά. Ο ίδιος ο Θεός ομολογεί τον πληθυντικό των αθανάτων, όταν λέει στη Γένεση «ποιήσωμεν ἂνθρωπον… Ἰδού Ἀδάμ γέγονεν ὠς εἷς ἐξ ἡμῶν…» Κι όμως διαφέρουν αυτοί οι αθάνατοι από το Θεό κατά τούτο. Ο Θεός έχει βούληση, οι Άγγελοι δεν έχουν. Απλώς είναι οι αγγελιαφόροι της θείας βούλησης στους ανθρώπους. Ως προς το Σατανά, αυτός δεν έχει μια εναλλακτική, κακή, βούληση. Απλώς αντιτάσσεται στη δημιουργική βούληση του Κυρίου. Επομένως ούτε αυτός είναι Θεός, ώστε να υπάρχει δυαρχία στον κόσμο. Και ποια είναι η βούληση του Κυρίου; Είναι καλή. Και τι θα πει «καλή»; Εξορισμού «καλή» είναι η βούληση του Κυρίου. «Άγιος» ο Θεός. «Καλά» ήταν και τα δημιουργήματά του. «Εἶπεν ὁ Θεὸς Γεννηθήτω φῶς. Καὶ εγένετο φῶς. Καὶ εἶδεν ὁ Θεός τὸ φῶς ὃτι καλὸν (Γένεσις). Χρειάστηκα περαιτέρω διευκρινίσεις, καθώς στην αρχαία Ελληνική, η λέξη «καλός» είχε αισθητικό νόημα, σήμαινε ωραίος (εξ ου και κάλλος), ενώ στη νεοελληνική έχει ηθικό νόημα, σημαίνει αγαθός. Κατέφυγα σε καθηγητές Ελληνικής φιλολογίας: αλλά και στο Ραββίνο, χωρίς να καταλήξω κάπου. Θυμήθηκα την παλιά μου θεωρία. Όταν δεν καταλαβαίνω μια κοινή λέξη, να συμβουλεύομαι ένα νήπιο, που, χωρίς να έχει υποστεί την πλύση εγκεφάλου του σχολείου, μιλάει πιο γνήσια, με βάση απλώς το ολοκλήρωμα εκείνων των ανωνύμων που ακούει να μιλούν γύρω του. Και το παιδί μου απάντησε «καλός σημαίνει όπως πρέπει», καλύπτοντας έτσι και την αισθητική και την ηθική σημασία της λέξης.

Επανειλημμένα έχω παρουσιάσει τη σκέψη της τρισυπόστατης ύπαρξής μας. Το Εγώ μας είναι αισθητό από όλους και γεννιέται με τη σύλληψη∙ είναι όμως και νοητό από τους άλλους, που μόνο το συμπεραίνουν, αλλά άμεσα προσβάσιμο μόνον από το ίδιο, ενώ γεννιέται με τον τοκετό∙ είναι και κοινωνικό, η εικόνα του στο κοινωνικό περιβάλλον, ενώ γεννιέται με μια κοινωνική τελετή, όπως είναι η βάπτιση στη Χριστιανική κοινωνία και η εγγραφή στα ληξιαρχικά βιβλία στην πολιτική κοινωνία. Αν και σε πολλούς φαίνεται νέα ιδέα, τα σπέρματά της υπάρχουν από την αρχαιότητα. Χωρίς να το πολυκαταλαβαίνουν οι πρώτοι Χριστιανοί, επηρεασμένοι από την υποσυνείδητη Ελληνική τους παιδεία, θεώρησαν τον μοναδικό Θεό, τρισυπόστατο. Ο Πατήρ, που ουδείς πώποτε εώρακε, πνεύμα, (Ιωάννης) αμέθεκτος στον ανθρώπινο λογισμό, αντιστοιχεί στο νοητό Εγώ της Θεότητας. Ο Υιός που, ως Λόγος, ήταν παρά τω Θεώ, αλλά έγινε σάρκα, αισθητός, αντιστοιχεί στο αισθητό Εγώ της Θεότητας. Και το Άγιον Πνεύμα μεταφέρει μυστηριωδώς τη θεία βούληση στο εκκλησίασμα. Βούληση έχει μόνον ο Πατήρ. Ο Υιός στην έσχατη αγωνία Του, λέει προς τον Πατέρα «πλὴν οὐχ ὡς ἐγὼ θέλω, ἀλλ’ ὡς σὺ» (Ματθ, 26,39). Και φυσικά το Πνεύμα το Άγιον εμφυτεύει τη βούληση του Πατρός στους πιστούς.

Συχνά επίσης έχω επισημάνει ότι η βούληση έχει τρεις φάσεις. Μια είναι το «Θέλω να…». Μια άλλη είναι το «Θέλω να μη…». Και τρίτη είναι το «Δεν θέλω να…». Στο νοητό Εγώ μας οι φάσεις αυτές ταλαντώνονται ασύμμετρα. Για παράδειγμα, μετά τη φάση «θέλω να φάω» ακολουθεί μια σωματική φάση, δηλαδή τρώω και με τον κόρο φθάνομε στη φάση «Θέλω να μη φάω». Αυτή μεταπίπτει βαθμιαία στη φάση «Δεν θέλω να φάω», στη διάρκεια της οποίας δεν ξεκινώ αυτόματα τη διαδικασία της λήψης τροφής, αλλά, αν παρουσιασθεί ένας νόστιμος μεζές, διεγείρομαι και πρόωρα μεταπίπτω στο «Θέλω να…». Διαφέρει το «Δεν θέλω να…» από το «Θέλω να μη…» κατά το ότι το τελευταίο είναι ανερέθιστο, ενώ στο «Δεν θέλω να…» ανταποκρινόμαστε πρόωρα αν παρουσιασθεί κατάλληλο ερέθισμα. Χωρίς ερέθισμα επανέρχεται η ταλάντωση αυτόματα στο «Θέλω να…». Οι τρεις αυτές φάσεις απαντούν μόνες τους η καθεμιά στα τρία είδη αθανάτων που περιγράφονται στη Γραφή. Ο Θεός «Θέλει να» και η βούλησή του οδηγεί στη δημιουργία που γίνεται καθώς πρέπει. Οι Άγγελοι «Δεν θέλουν τίποτε, αλλά υλοποιούν τη θεία βούληση». Και ο Διάβολος δεν έχει δική του, κακή, βούληση, αλλά «Θέλει να μη», αντιτίθεται δηλαδή στη θεία βούληση.

Έχουν περάσει 2 χιλιετίες Χριστιανισμού. Οι ποικίλοι θεολόγοι προσπαθούν να αποδείξουν πως υπάρχει Θεός. Αυτό όμως αποδεικνύει ένα πράγμα: ότι δεν είναι βέβαιοι για την ύπαρξή Του. Αν ήταν βέβαιοι, δεν θα χρειάζονταν απόδειξη. Η βεβαιότητα για την ύπαρξή Του είναι ζήτημα πίστης του καθενός, όχι λογικής απόδειξης των ειδικών.

Εμείς οι άνθρωποι δεν είμαστε αθάνατοι, αλλά έχομε βούληση. Κατά τη Γένεση, την αποκτήσαμε όταν ο Αδάμ και η Εύα έφαγαν τον απαγορευμένο καρπό. Δεν έφαγαν από το δένδρο της Ζωής, διότι τους πρόλαβε ο Θεός. Προφανώς θα γίνονταν έτσι κι αυτοί αθάνατοι και, αθάνατοι με βούληση, δεν θα διέφεραν σε τίποτε από Εκείνον. Και πώς χειριζόμαστε εμείς σήμερα αυτή την «ελεύθερη» βούλησή μας; Υπάρχουν κάποιοι που «θέλουν να…» Αυτοί έχουν ένα σκοπό και η πραγματοποίησή του είναι το κίνητρό τους για ό,τι κάνουν. Αυτός είναι το κύριο στοιχείο των φωτισμένων ηγετών. Υπάρχουν εκείνοι που, σαν το Διάβολο, «Θέλουν να μη…». Βρίσκονται συνεχώς στην τηλεόραση και λοιπά ΜΜΕ. Αυτοί δεν προτείνουν κάποια λύση στα ποικίλα προβλήματα, αλλά αντιτίθενται σε όποια λύση προτείνει η εκάστοτε κυβέρνηση. Και είμαστε τέλος όλοι εμείς, οι πολλοί, που απλώς «δεν θέλομε». Δεν έχομε δική μας βούληση, αλλά είμαστε έτοιμοι να παρασυρθούμε από τον κάθε δημαγωγό που προσπαθεί έντεχνα να μας κάνει να αγωνισθούμε για τους δικούς του σκοπούς.

 

 

 

ΜΠΡΟΣ ΓΚΡΕΜΟΣ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών, 18 Ιανουαρίου 2020

Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα! Έτσι περιγράφει παραστατικά η λαϊκή σοφία την έννοια του διλήμματος. Βέβαια το δίλημμα δεν αφορά μόνον επιλογή μεταξύ δύο κακών καταστάσεων, αλλά και μεταξύ δύο καλών, αλλά το τελευταίο έχει μικρότερη σημασία, καθώς οποιοδήποτε από τα δύο λήμματα είναι καλό, έστω και αν δεν είναι το άριστο.

Η ηθική το περιγράφει σα “σύγκρουση καθηκόντων”. Η ιατρική όμως παρουσιάζει τα πιο κλασικά διλήμματα. Τι είναι προτιμότερο, η ποιότητα ή η ποσότητα (διάρκεια) ζωής; Η κλασική αντίληψη είναι ότι η ποσότητα έχει προτεραιότητα. Και είναι λογικό. Διότι η φυγή της ζωής είναι φυσικά (ή θεϊκά) αμετάκλητη, με την εξαίρεση της μεταφυσικής Ανάστασης νεκρών. Κι αυτή είναι η θέση που επικράτησε στην Ιατρική ως πριν λίγες μόνο δεκαετίες. Ενισχύθηκε από ανατριχιαστικά πειράματα ναζιστών “ιατρών” που έγιναν πάνω σε κρατουμένους σε στρατόπεδα. Για σκεφθείτε όμως κάποια παραδείγματα. Ο Αθανάσιος Διάκος υπέστη τρομακτικά μαρτύρια, ακόμη και σουβλισμό, με τη διαταγή να μην τον θανατώσουν. Ο ήρωας όμως ήταν, φαίνεται, αξιαγάπητος. Κατά τις μαρτυρίες αυτοπτών που μεταδόθηκαν προφορικά, κάποια στιγμή ένας Τούρκος τον πυροβόλησε στο κεφάλι κι ύστερα εξαφανίστηκε. Καλά ή κακά έκανε; Πάμε τώρα σε αμιγώς ιατρικά διλήμματα.

Αντίθετα από την κρατούσα άποψη, ο θάνατος δεν είναι στιγμιαίος, όταν ο θνητός “παραδίδει το πνεύμα”. Η ανθρώπινη ύπαρξη είναι τρισυπόστατη. Το αισθητό, σωματικό, Εγώ πεθαίνει τη στιγμή που αρχίζει το σώμα να αφομοιώνεται με το φυσικό περιβάλλον του, μόλις έχει χάσει την αυτορρύθμισή του. Το νοητό Εγώ όμως, προσιτό εξορισμού μόνο στον εαυτό του, ενώ οι άλλοι μόνο το νοούν, το συμπεραίνουν, πεθαίνει πριν. Στην τυπική περίπτωση της ανακοπής, σταματά η καρδιά. Σε λίγα δευτερόλεπτα ο ασθενής χάνει τις αισθήσεις του και, αν δεν επανέλθει σε λίγα λεπτά η καρδιακή λειτουργία, αυτή η απώλεια συνείδησης είναι αμετάκλητη, δηλαδή θάνατος. Σε βαριά κώματα, η απώλεια συνείδησης μπορεί να έχει συμβεί, μέρες ή και μήνες πριν από το σωματικό θάνατο. Το σώμα συνεχίζει να λειτουργεί εξαρτώμενο απόλυτα από τεχνητά όργανα, μπορεί τεχνητή αναπνοή, τεχνητούς νεφρούς, τεχνητή διατροφή, ενώ ο ασθενής δεν εκδηλώνει καμιά αισθητή από τους άλλους κίνηση ή έκκριση, ακόμη και αν τον ερεθίσει κάποιος και, κατά τεκμήριο, το νοητό Εγώ του είναι νεκρό. Το ηλεκτρεγκεφαλογράφημα είναι ευθεία γραμμή. Γιατί, όπως λέγαμε, μόνο από τις εκδηλώσεις του αισθητού Εγώ συμπεραίνεται η ύπαρξη του νοητού Εγώ. Ποιος όμως μπορεί να βεβαιώσει ότι αυτός που διατηρείται ως “φυτό” στις ΜΕΘ δεν θα αναλάβει κάποτε, στο άγνωστο μέλλον; Ανεκδοτολοτικά, δεν αποκλείονται τέτοιες περιπτώσεις, τόσο σπάνιες όμως, στατιστικά απίθανες, που μπορούν να χαρακτηρισθούν ως θαύματα. Να πάμε όμως και σε πιο ήπιες καταστάσεις. Ο άρρωστος υποφέρει για ποικίλες αιτίες, που είναι ανίατες. Μπορεί π.χ. να πονάει από διάσπαρτο καρκίνο. Παίρνει αναλγητικά, τελικά οποιούχα, φάρμακα, που κάνουν υποφερτούς τους πόνους. Αυτά όμως, με τη χρόνια χρήση βλάπτουν τα εσωτερικά όργανα ή, όχι μόνο χάνουν τη δραστικότητά τους, αλλά και προκαλεί πόνους η μη χρήση τους. Να τα δώσει ο ιατρός ή όχι; Με τι κριτήρια να αποφασίσει;

Κανονικά το δίλημμα μετατίθεται στον άρρωστο. Του το εξηγεί ο ιατρός και αυτός αποφασίζει. Δικιά του είναι η ζωή, ό,τι θέλει την κάνει! Τι γίνεται όμως όταν ο ασθενής δεν μπορεί να πάρει αποφάσεις; Τι γίνεται με τους αρρώστους-φυτά που λέγαμε παραπάνω; Μερικές φορές μπορεί να έχει πάρει και δηλώσει τις αποφάσεις του ο ίδιος ο άρρωστος πριν φθάσει σε τέτοια κατάσταση. Ένας καρδιοπαθής π.χ. μπορεί να έχει δηλώσει προκαταβολικά ότι, αν σταματήσει η καρδιά του, δεν επιθυμεί να του εφαρμοσθεί καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση. Αν όμως δεν το έχει δηλώσει, ποιος αποφασίζει; Με ποια κριτήρια; Το άμεσο περιβάλλον του μπορεί να έχει ιδιοτελή συμφέροντα, να προσδοκά π.χ. αλλαγή της διαθήκης του. Δεν είναι λοιπόν κατάλληλο, έστω και αν, κατά τεκμήριο, είναι εκείνοι που προπάντων τον αγαπούν. Μένει επομένως να έχουν προαποφασισθεί κριτήρια από το σύνολο της κοινωνίας και με βάση αυτά να πάρει ο ιατρός, ο εκτελεστής της εντολής της κοινωνίας, την κατάλληλη απόφαση. Στον τόπο μας δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση, διότι ο νόμος θα στείλει στον εισαγγελέα το ιατρό που δεν θα ενεργήσει υπέρ της ποσότητας μάλλον παρά της ποιότητας της ζωής, όχι μόνο για θανατηφόρο πράξη, αλλά και για παράλειψη ζωοδότρας πράξης. Σε άλλες χώρες όμως αυτή η νομοθεσία έχει αρχίσει να τροποποιείται υπέρ της ποιότητας, φυσικά κάτω από αυστηρούς όρους.

Τα διλήμματα όμως του ιατρού επιτείνονται μερικές φορές από την πολιτεία. “Δικιά του είναι η ζωή, ό,τι θέλει την κάνει”. Το άτομο όμως, κρατούμενος, κάνει απεργία πείνας και ο εισαγγελέας διατάζει το ιατρό να του εφαρμόσει τεχνητή διατροφή. Αν ο ιατρός αρνηθεί, ακολουθεί ποινική δίωξή του. Και το αντίστροφο. Σε πολιτείες όπου εξακολουθεί να υπάρχει θανατική ποινή, εφαρμόζεται η θανάτωση με “ηλεκτρική καρέκλα”. Επειδή το θέαμα είναι αποτρόπαιο (σπασμοί κλπ), ναρκώνεται ο θανατοποινίτης προηγουμένως. Αυτό απαιτεί ενδοφλέβια χορήγηση ναρκωτικών, που αν εκχυθούν έξω από τη φλέβα πονούν τόσο που το θέαμα είναι επίσης αποτρόπαιο. Έμπειρος γιατρός, επομένως, πρέπει να κάνει την ένεση, συμβάλλοντας έτσι, αυτός, ο ιατρός, ο προστάτης της ζωής, στην αφαίρεσή της.

Οι πρόγονοί μας δεν μας έδωσαν δυστυχώς σαφή απάντηση. Ο Ιπποκράτης, αν και με επιφυλάξεις, δίνει την εντολή να μη χορηγεί ο ιατρός στον άρρωστο φάρμακα που βραχύνουν τη ζωή: “Οὐ δώσω δὲ οὐδὲ φάρμακον οὐδενὶ αἰτηθεὶς θανάσιμον, οὐδὲ ὑφηγήσομαι ξυμβουλίην τοιήνδε“. Από την άλλη, διάχυτη ήταν η αίσθηση της ποιότητας πάνω από την ποσότητα της ζωής, όπως στον κλασικό μύθο της Ηώς. Ερωτεύθηκε ένα κοινό θνητό, τον Τιθωνό, παρακάλεσε το Δία να τον κάνει αθάνατο, ο ερωτύλος πατέρας θεών τε ανθρώπων, συγκινήθηκε και έστερξε στην ικανοποίηση του αιτήματος της νύμφης: τον έκανε αθάνατο. Μόνο που η Ηώ ξέχασε να ζητήσει να χαρίσει ο Δίας στον αγαπημένο της αιώνια νεότητα. Έτσι, εκείνος γερνούσε, ζάρωνε, μιλούσε ακατάπαυτα, ασυναρτησίες, τζι-τζι-τζι, τόσο, που οι θεοί λυπήθηκαν την κατάσταση και τον μεταμόρφωσαν σε τζιτζίκι. Η ποιότητα ζυγίζει περισσότερο από την ποσότητα. Η κοινωνική συναίνεση, που εκφράζει γνήσια τη βούληση της κοινωνίας για την εξειδίκευση των κριτηρίων, όπως από μια ομάδα πολιτών τυχαία κληρωμένων, όχι εκλεγμένων με τις προκαταλήψεις κάθε εκλογής, από το σύνολο (π.χ. δημοκρατική βουλή), είναι, πιστεύω, ο ενδεδειγμένος τρόπος για να καθοδηγεί στη λύση ιατρικών (και όχι μόνο) διλημμάτων.

 

 

 

 

 

 

ΤΡΟΠΟΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 16 Ιανουαρίου 2020

Έχω λεφτά και σκέφτηκα να κάνω ένα πλεκτήριο. Αγοράζω χώρο, αναγκαία μηχανήματα και προσλαμβάνω 1000 εργάτριες. Επιλέγω: 1. Δίνω σε κάθε εργάτρια όσο μαλλί θέλει. Αυτή το ξαίνει, το κλώθει να γίνει νήμα, ύστερα πλέκει μ΄ αυτό ό,τι θέλει, στα πλαίσια προδιαγραφών που της δίνω. 2. Χωρίζω τις εργάτριες σε τρεις κατηγορίες. Κάποιες ξαίνουν μαλλί, άλλες το κλώθουν και άλλες πλέκουν. Στη μια περίπτωση κάθε εργαζόμενος κάνει όλη τη δουλειά από τα πιο ακατέργαστα υλικά ως το τελικό αγαθό που παράγεται, ενώ στην άλλη, ομάδες εργατών κάνουν καθεμιά ένα μέρος μόνο της παραγωγής. Ποια μέθοδος είναι η καλύτερη; Με το δεύτερο τρόπο, ο εργαζόμενος μαθαίνει εύκολα το περιορισμένο έργο του, αναπτύσσει τα κατάλληλα εξαρτημένα αντανακλαστικά κι από κει και πέρα το κάνει ταχύτατα, χωρίς καν να σκέπτεται. Σ΄ αυτό το σύστημα στηρίζεται όλος ο σύγχρονος πολιτισμός. Κάθε πολίτης εκτελεί μηχανικά ένα πολύ μικρό μέρος του όλου έργου, σα να είναι ο ίδιος ένα γρανάζι μιας πελώριας μηχανής που λέγεται κοινωνία. Όπως δουλεύουν οι μέλισσες και τα μυρμήγκια. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η δεύτερη μέθοδος, με την κατανομή της εργασίας, είναι η πιο αποδοτική. Είναι όμως η καλύτερη;

Ο άνθρωπος έχει το μεγάλο προνόμιο να επιλέγει ο ίδιος πόσο αγελαία και πόσο κοινωνικά επιθυμεί να συμβιώνει με τους συνανθρώπους του, σχηματίζοντας πολιτείες.  Επιπλέον θέτει σκοπούς με ελεύθερη βούληση. Είναι προφανές ότι όσο περισσότερο κοινωνικά ζει, τόσο στενεύει η δυνατότητά του να θέτει σκοπούς και να τους επιδιώκει. Η γένεση σκοπού, με προγραμματισμό και αξιολόγηση της προσπάθειάς του και στη συνέχεια η υλοποίηση όλων αυτών, αυτή είναι η ουσία της ευδαιμονίας, που ικανοποιεί το σύνολο της προσωπικότητάς του. Αντίθετα, όταν κάνει κάτι που του επιβάλλεται, χωρίς να μπορεί να δει το αποτέλεσμα της προσπάθειάς του μπορεί και να μισεί τη δουλειά που κάνει. Όλοι μας εργαζόμαστε με δύο τρόπους, επαγγελματικά και ερασιτεχνικά. Στο επαγγελματικό έργο δουλεύομε ώσπου να ικανοποιήσουμε έναν αλλότριο σκοπό. Στο ερασιτεχνικό, ώσπου να ικανοποιήσουμε τον εαυτό μας. Η επαγγελματική εργασία, μας γίνεται συχνά απεχθής, πότε να τελειώσουμε, να περάσει το ωράριό μας, για να πάμε να κάνουμε μετά ό,τι θέλομε. Αντίθετα, το ίδιο έργο, ερασιτεχνικά παραγόμενο, μας τραβάει, μας ευχαριστεί και συνεχίζομε να το επιτελούμε σχεδόν ως την εξάντλησή μας. Η εργασία στο σύγχρονο πολιτισμό αλλοτριώνει τον άνθρωπο, τον απανθρωπίζει, αφού δεν ορίζει ο ίδιος το σκοπό της.

Μα είναι δυνατό να οργανωθεί μια κοινωνία έτσι που να εργάζονται οι πολίτες της εποικοδομητικά χωρίς να τους αλλοτριώνει η κοινωνία τους και να απολαμβάνουν τη δουλειά τους σα να ήταν ερασιτεχνία;

Η απάντηση είναι ουτοπική. Κάθε άνθρωπος έχει μοναδικές ικανότητες, που έχουν προκύψει αφενός από την κληρονομικότητά του και αφετέρου από την παιδεία που έχει αποκτήσει. Η ποικιλία τους είναι απεριόριστη. Αλλά και η σύγχρονη κοινωνία αποτελείται από ρόλους με απέραντη ποικιλία. Το πρώτο είναι λοιπόν ότι κάθε άτομο πρέπει να επιτελεί τον κοινωνικό ρόλο που ταιριάζει στις ικανότητες και στις επιθυμίες του. Ένα φθινοπωρινό Κυριακάτικο πρωινό, όταν βγήκα από το σπίτι μου να αγοράσω εφημερίδα, ο δρόμος ήταν άδειος. Ένας λαϊκός άνθρωπος μόνο στεκόταν κι αγνάντευε πέρα ως πέρα το δρόμο και σα να καμάρωνε. Τόσο με εντυπωσίασε, που τον ρώτησα τι κοιτάει. “Δες”, μου λέει, “δεν υπάρχει ούτε ένα σκουπιδάκι σ΄ όλο το δρόμο!” Πραγματικά όσο έβλεπε το μάτι μου, τίποτε δεν υπήρχε κάτω, ούτε καν πεσμένο φθινοπωρινό φύλλο. “Ποιος τον καθάρισε;” απόρησα. “Εγώ”, μου απάντησε. “Είμαι ο σκουπιδιάρης της γειτονιάς σας!” διευκρίνισε με περηφάνεια. Σα να ζήλεψα. Αυτός ο άνθρωπος ήταν εκείνη τη στιγμή ευδαίμων. Θαύμαζε το τελειωμένο έργο του, όπως ο γλύπτης που μόλις τέλειωσε το γλυπτό του που εκτέθηκε στο κοινό και ο ερευνητής που μόλις δημοσιεύθηκε η έρευνά του.

Δεύτερο είναι ποιος αποφασίζει την καταλληλότητα καθενός για κάθε κοινωνικό ρόλο. Ο ίδιος ο ενδιαφερόμενος πολίτης, είναι μια απάντηση. Σοβαρό πρόβλημα είναι ότι οι περισσότεροι δεν ξέρομε ποιος ακριβώς είναι ο σκοπός μας. Πρέπει βέβαια να στηρίζεται στις ικανότητές μας. Ένας σωματικά ανάπηρος, δεν μπορεί να γίνει σπουδαίος αθλητής όσο και αν πασχίσει και ο αμβλύνους δεν μπορεί να γίνει αξιόλογος επιστήμονας, όσο κι αν πληρώσει για να πάει στις ακριβότερες σχολές. Μέσα σ΄ αυτά τα πλαίσια το παιδί έχει ευρύτατες επιλογές, είναι πολυδύναμο, όσο κανένας ενήλικας. Στη συνέχεια, ένα καλό σχολείο πρέπει να είναι επίσης πολυδύναμο. Ο σωστός δάσκαλος θα διακρίνει κάποιες ιδιαίτερες ικανότητες σε κάθε μαθητή του και σ΄ αυτές θα δώσει έμφαση, αντί να επιβραβεύει όποιον μαθαίνει καλύτερα όσα ο ίδιος διδάσκει. Κύριο έργο του δασκάλου δεν είναι να διδάσκει πατερναλιστικά τους μαθητές του, αλλά να τους δείχνει το δρόμο για να αναζητούν μόνοι τους τις γνώσεις και τις τέχνες που επιλέγουν. Σήμερα οι γνώσεις είναι σε όλους διαθέσιμες. Τα παιδιά χειρίζονται το διαδίκτυο σαφώς ευχερέστερα από τους μεγάλους. Τον καιρό του κενταύρου Χείρωνα, μεγάλου δασκάλου των ηρώων, αυτός τους δίδασκε γνώσεις και τέχνες. Με την ανακάλυψη της μεγαλοφυούς ελληνικής γραφής, στην οποίαν αποτυπωνόταν με σημαντική μονιμότητα σε κάποια δέλτο η γλώσσα με τον απλούστατο δυνατό τρόπο, όπως προφέρονταν οι λέξεις, οι μαθητές αποκτούσαν την ικανότητα να αναζητούν τη γνώση στον αποθηκευμένο θησαυρό των γραπτών κειμένων. Η προηγούμενη ιδεογραφία, παρίστανε το νοητό Λόγο, τις έννοιες. Δεν είχε σχέση με τη γλώσσα, όπως το ιδεογράφημα “4” από άλλους προφέρεται “τέσσερα”, αλλά από άλλους “«quattro, quatre, four, fier, dort, четыре κλπ”. Καθώς το πλήθος των εννοιών είναι τεράστιο, τα ιδεογραφήματα προορίζονταν για μια πολύ μικρή ελίτ ιερέων (“επιστημόνων”). Με τα 24 σύμβολά της η φωνητική ελληνική γραφή έγινε κτήμα όλων και το κατάλληλο εργαλείο όχι μόνο να αναζητούν τη γνώση, αλλά και να την παράγουν και να τη διαδίδουν εξίσου όλοι σε όλους (δημοκρατία). Σήμερα βέβαια η γλώσσα μονιμοποιείται όχι μόνο με τη γραφή (scripta manent), αλλά και με την ηχογράφηση. Και η διάδοση της γνώσης είναι δυνατή σε όλη την επιφάνεια του πλανήτη. Με όλα αυτά τα μέσα κάθε πολίτης μπορεί να έχει διαμορφώσει το μοναδικά δικό του ή μια μικρή ποικιλία σκοπών, που η επίτευξη οποιουδήποτε από αυτούς του προσφέρει στοιχειώδη προσωπική ικανοποίηση. Μένει από την άλλη πλευρά η οργάνωση της πολιτείας απέναντι στον πολίτη της, αλλ’  αυτό απαιτεί μεγάλη συζήτηση.

 

 

 

 

 

Ηθική και νόμιμη πολιτική

• Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com
• Κοινή Γνώμη, 14 Ιανουαρίου 2020
• 

  

Άλλο το δίκαιο με τους νόμους που εκφράζει τη βούληση των αρχόντων και άλλο η ηθική που εκφράζει τη βούληση της κοινωνίας. Η βούληση της κοινωνίας είναι ασαφής και ευμετάβλητη. Οι νόμοι είναι πολύ σαφέστεροι και δυσμετάβλητοι. Με την εξέλιξη της κοινωνίας, η βούλησή της αλλάζει, ενώ οι νόμοι μένουν αυτοί που έχουν αποφασισθεί. Αν τότε η βούληση της κοινωνίας επικρατήσει παρά τους υπάρχοντες νόμους, αυτό είναι οχλοκρατία. Αν οι νόμοι παραμένουν αναλλοίωτοι παρά την αντίθεσή τους με την ηθική, αυτό είναι ολοκληρωτισμός. Στη δημοκρατία, με θεμελιώδεις νόμους (π.χ. σύνταγμα) οι νόμοι αλλάζουν περιοδικά με προδιαγεγραμμένο, νομοθετημένο, τρόπο, ώστε να προσαρμόζονται στην εξελισσόμενη ηθική. Μια κατεπείγουσα κατάσταση (π.χ. πόλεμος) ενδέχεται να δικαιολογεί προσωρινή επικράτηση του νόμου έστω και εναντίον της ηθικής, καθώς η ολοκληρωτική αντιμετώπιση οξέων προβλημάτων, όπως στην άμυνα, γίνεται πιο αποδοτική από τη χρονοβόρα δημοκρατική διαδικασία που απαιτεί πρώτα αλλαγή ενός νόμου και έπειτα την ακολουθία της κοινωνικής βούλησης που είχε έλθει σε αντίθεση με τον προηγούμενο νόμο. Στη διάρκεια της ομαλής πορείας μιας κοινωνίας, υπάρχει συγκεκριμένη περιοχή όπου ισχύουν οι ολοκληρωτικοί κανόνες: Είναι ο στρατός. Αποτελείται από μόνιμα ειδικά εκπαιδευμένα στελέχη και από εφέδρους που είναι ιδανικά όλοι οι πολίτες σε συγκεκριμένη φάση της ζωής τους (θητεία). Στη διάρκεια της θητείας του κάθε πολίτης υποτάσσει τη βούλησή του απόλυτα στην υπηρεσία της πατρίδας του. Όταν υπηρετούσα τη δική μου θητεία το πρώτο που έμαθα ήταν ότι ο Λογική σταματά εκεί που αρχίζει ο Στρατός! Πραγματικά, τα πάντα μπορούν να αντιστρέφονται. Ακραίο παράδειγμα: Ενώ στην ειρήνη ο φόνος είναι το έσχατο έγκλημα, στον πόλεμο είναι αρετή!

Τις τελευταίες μέρες είδαμε έκπληκτοι τη μεγαλύτερη δύναμη του κόσμου να εφαρμόζει την πολεμική αρετή σε καιρό ειρήνης. Ο αρχηγός ενός κράτους διέταξε το φόνο ενός ανώτατου αξιωματικού άλλης χώρας. Συνέχισε προειδοποιώντας πως, αν υπάρξουν αντίποινα, η αντίδραση της δικής του μεγαλοδύναμης χώρας θα είναι πολλαπλάσια.

Δεν είναι η πρώτη φορά στην ιστορία. Η ωμή επίκληση του δικαίου του ισχυροτέρου εφαρμόσθηκε από τους Αθηναίους εναντίον των Μηλίων και των Μυτιληναίων. Τότε όμως οι Αθηναίοι ήταν μπλεγμένοι στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Τώρα, ό,τι έγινε, έγινε σε συνθήκες ειρήνης.

Μπορεί άραγε να επικαλεσθεί άμυνα, ο αρχηγός του μεγάλου κράτους; Ο σκοτωμένος θεωρήθηκε ο ιθύνων νους ποικίλων τρομοκρατικών ενεργειών σε όλο τον κόσμο. Όμως η απειλή που αποτελούσε δεν ήταν παρούσα. Εξάλλου, ο άνθρωπος αυτός δεν δικάστηκε από κανένα δικαστήριο της χώρας του ή διεθνές, έστω και ερήμην, για να θεωρηθούν άδικες οι πράξεις του. Η άμυνα όμως είναι βία που απαιτείται για αντιμετώπιση απειλής παρούσας και άδικης. Ούτε μπορεί να γίνει επίκληση στο δίκαιο του πολέμου, αφού πόλεμος δεν υπήρχε. Στον πόλεμο η προσπάθεια είναι να συλληφθούν ζωντανοί, όχι να φονευθούν, οι στρατηγοί του αντιπάλου, ώστε να χρησιμεύσει η ανταλλαγή τους ως διπλωματικό επιχείρημα. Ο πόλεμος, ακόμη και αν αρχίζει σα στρατιωτική πράξη λήγει πάντοτε με διπλωματική ενέργεια.

Δεν βλέπω ηθικό επιχείρημα που να δικαιολογεί την απόφαση του Αμερικανού προέδρου. Μήπως όμως μας συμφέρει; Και τι πρέπει να κάνουμε;

Είμαστε μπλεγμένοι σε ένα κυκεώνα συμφερόντων. Έχομε ανάγκη των ΗΠΑ. Δεν προσδοκώ βοήθεια. Προσδοκώ όμως να μη δώσει πλεονεκτήματα σε όσους απειλούν την ακεραιότητα των δικαιωμάτων μας. Υπενθυμίζω τα δικαιώματά μας.

Επικράτεια. Κάνομε ό,τι θέλομε σ΄ αυτήν. Αν έρχεται σε αντίθεση με διεθνείς συμφωνίες μας, πρέπει πρώτα να τις καταργήσουμε κι έπειτα να κάνουμε ό,τι θέλομε.

Χωρικά ύδατα.  Επέκταση στη θάλασσα της εθνικής κυριαρχίας μιας χώρας πέρα από τις ακτές της.

Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ). Θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων. Μπορεί να επεκτείνεται πέρα από τα χωρικά ύδατα.

Υφαλοκρηπίδα. Τμήμα του παράκτιου βυθού της θάλασσας. Επί της ουσίας αποτελεί την ομαλή προέκταση της ακτής κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας ως το σημείο στο οποίο αυτή διακόπτεται απότομα (κλίση 30-45ο). Η σχέση της με την ΑΟΖ δεν είναι πολύ σαφής. Οι βράχοι που δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή δική τους οικονομική ζωή, δεν θα έχουν αποκλειστική οικονομική ζώνη ή υφαλοκρηπίδα.

Και μεις;

Προσφυγή σε διεθνές δικαστήριο που να δεσμεύει και εμάς και τους αντιδίκους μας, για τη διευκρίνηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, δεν θα τη δεχθούν οι άλλοι, αν δεν δεχθούμε κι εμείς προσφυγή για ό,τι δικό μας ισχυρίζονται πως είναι δικό τους (γκρίζες ζώνες). Υπενθυμίζω πως διεκδικούν τμήματα της επικράτειάς μας, αυτής για την οποίαν δεν είχαν εκφράσει αμφισβήτηση πριν από το 1973, ενώ εμείς δεν διεκδικούμε κανένα τμήμα της δικής τους επικράτειας, π.χ. πάνω στην ηπειρωτική Μικρά Ασία. Προσφυγή στη Χάγη για τα πάντα σημαίνει δικές μας παραχωρήσεις. Ανταλλάγματα υπάρχουν;

Έχομε στην πατρίδα μας Αμερικανικές βάσεις. Δεν είχε ερωτηθεί ο λαός όταν εγκαταστάθηκαν, αλλά τις έχομε με συμφωνίες του κράτους μας. Δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι έξω από αυτές, εκτός από το να τις κλείσουμε – και αυτό θα έχει εθνικό κόστος ανυπολόγιστο. Μπορούμε, φυσικά, να διαπραγματευθούμε πόσο θα χρησιμοποιηθούν, με οφέλη διπλωματικά στα προβλήματα που έχομε με τους γείτονές μας. Ανήκομε στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ. Η πρώτη είναι αναμφισβήτητα φιλική με τις ΗΠΑ, αλλά δεν εξουσιάζεται από αυτές, το δεύτερο εκφράζει, αλλά όχι απόλυτα, όσο οι βάσεις, την Αμερικανική βούληση. Στα πλαίσια λοιπόν της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, θα πρέπει να κινηθούμε, αν προσπαθήσει να κάνει κάτι η Αμερική που στρέφεται ενάντια στα συμφέροντά μας. Υπάρχει άραγε κάτι που μπορούμε να κάνουμε χωρίς να ρωτήσουμε κανέναν;

Υπάρχει ένας μικρός τομέας που μόνιμα έχομε παραμελήσει. Τον έχω επισημάνει επανειλημμένα σε άρθρα μου. Ξαναγράφω: “Οι βράχοι που δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή δική τους οικονομική ζωή, δεν θα έχουν αποκλειστική οικονομική ζώνη ή υφαλοκρηπίδα”. Έχομε σχεδόν 6000 νησιά και βράχους. Κατοικημένα είναι μόνο διψήφιος αριθμός. Μπορούν να κατοικηθούν πολύ περισσότερα. Οικονομική δραστηριότητα πάνω τους σημαίνει πολυσχιδή εκμετάλλευση, όπως παραγωγή ενέργειας, φυσικής (άνεμοι, ήλιος, κύματα) και βιολογικής (θαλάσσιες καλλιέργειες ιχθύων, οστράκων, μαλακίων κλπ). Η εγκατάσταση τέτοιων μονάδων έχει τεράστιο κόστος και μικρή απόδοση. Ωστόσο, η ενέργεια που θα έχομε θα είναι πεντακάθαρη, υγιεινή και ανεξάντλητη. Μακροπρόθεσμα, επομένως, αναγκαστικά, οικονομικά συμφέρει. Προπάντων αποτελεί το μεγαλύτερο δυνατό διπλωματικό ατού σε οποιεσδήποτε διαπραγματεύσεις. Αισθητική και οικολογική μέριμνα προϋποτίθεται για τέτοιο σχεδιασμό.