ΑΥΤΟΜΑΣΤΙΓΩΣΗ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 30 Μαρτίου 2021

Ο Νίκος Δήμου μας θυμίζει μερικές δυσάρεστες λεπτομέρειες για το 1821 (Protagon.gr, 25.03.14). Περιληπτικά, η επανάσταση ξεκίνησε από φιλήσυχους αστούς εμπόρους που ζούσαν έξω από την Ελλάδα, όχι από αρματολούς και κλέφτες που πολεμούσαν σα μισθοφόροι για αμοιβή και λάφυρα. Το Πατριαρχείο αφόρισε το κίνημα. Οι Πρόκριτοι και οι Ιεράρχες το χλεύασαν. Ο Καποδίστριας του γύρισε τις πλάτες. Ο Κοραής το μυκτήρισε. Η εκκλησία αφόρισε το Ρήγα Φεραίο, τις “σατανικές” απόψεις για ελευθερία, ισότητα, δημοκρατία και την ίδια την επανάσταση. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός δεν σήκωσε λάβαρο στις 25 Μαρτίου, αλλά έβριζε τον Παπαφλέσσα ως “εξωλέστατον”. Η Επανάσταση απέτυχε επειδή οι Έλληνες πολεμούσαν περισσότερο μεταξύ τους, παρά με τους Τούρκους. Ελευθερωθήκαμε χάρη στις Μεγάλες Δυνάμεις στη ναυμαχία του Ναβαρίνου. Στην Επανάσταση έγιναν θηριωδίες εκ μέρους των Ελλήνων. Στην κατάληψη της Τριπολιτσάς σφάχτηκαν πάνω από 30 000 άμαχοι. Οι Τουρκαλβανοί υπερασπιστές της πόλης έφυγαν αλώβητοι μετά από συμφωνία, που σημαίνει ότι ο Κολοκοτρώνης είχε τον έλεγχο του στρατού του. Μερικοί από τους πιο γενναίους οπλαρχηγούς και καπεταναίους μας ήταν Αρβανίτες που δεν μιλούσαν καν τα Ελληνικά.

Όλα τα παραπάνω είναι αληθινά και, σωστά, ο συγγραφέας τους τονίζει ότι έπρεπε να διδάσκονται στο σχολείο. Ωστόσο, είναι μια μονομερής όψη της Επανάστασης. Πρώτα, καμιά επανάσταση δεν γίνεται από αγγελούδια, αλλά όλες συνοδεύονται από θηριωδίες και εμφύλιους σπαραγμούς. Είτε για τη Γαλλική Επανάσταση μιλάμε είτε για τη Σοβιετική είτε για οποιαδήποτε άλλη.

Καθένας μας επιβιώνει διότι έχει συνηθίσει να συμβιβάζεται με την υπάρχουσα κατάσταση και να την ανέχεται. Ώσπου, κάποιοι εμπνευσμένοι έρχονται και τον υποχρεώνουν να σηκωθεί από τον καναπέ με το τηλεκοντρόλ και το φραπέ του και να πάρει θέση. Ξαφνικά, όποια θέση κι αν πάρει, βρίσκεται σε άμυνα. Ο στρατιώτης αντιμετωπίζει τον εχθρό, που κρατά όπλο και τον σημαδεύει. Αν δεν τον σκοτώσει δεν αποσοβείται ο φόνος, απλώς αλλάζει το θύμα. Αν πάλι το βάλει στα πόδια – κι αυτό γίνεται καμιά φορά – διότι δεν αντέχει να σκοτώνει κάποιον άγνωστο που δεν του έχει κάνει τίποτε κακό, θα αντιμετωπίσει το στρατοδικείο και την εκτέλεση. Αυτή η στάση υπήρχε πάντοτε στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, από την αρχαία Σπάρτη ως τη Σοβιετική άμυνα κατά των Γερμανών. Αν σε μια μάχη σκοτώνονταν όλοι, αλλά επιβίωνε ένας, εκτελούνταν ως λιποτάκτης και το ίδιο γινόταν με τους αρχαίους Σπαρτιάτες, που, γι΄ αυτό, ο στρατός τους ήταν αήττητος. Και τώρα, τι κάνω εγώ, ο φιλήσυχος αστός, που έχω βρει τον τρόπο να επιβιώνω, μολονότι βλέπω ξεκάθαρα την αδικία που υπάρχει γύρω μου στην κοινωνία;

Η αναφορά του Δήμου είναι βέβαια μεροληπτική. Διότι δεν πρέπει να ξεχνάμε τους γνήσιους ηρωισμούς των αγωνιστών, όπως το ολοκαύτωμα στο Μεσολόγγι, όπου οι πολεμιστές και ο λαός προτίμησαν μόνοι τους το θάνατο παρά την παράδοση, ή τον ηρωισμό του μπουρλοτιέρη Κανάρη. Και ο αγώνας είχε πολλά τέτοια επεισόδια, από κάθε άποψη ηρωικά. Ο συγγραφέας του κειμένου έχει μια τάση προς την αυτομαστίγωση. Χαρακτηριστικό είναι το βιβλίο του με τίτλο: “Η δυστυχία του να είσαι Έλληνας”. Βέβαια, αυτή η “αυτομαστίγωση” δεν γίνεται πάνω στο σώμα του, αλλά πάνω στην εθνική ομάδα στην οποίαν ανήκει. Κάπως σα να γίνεται εκ του ασφαλούς. Και αναρωτιέται κάποιος, προς τι;

Ένα είναι η γνήσια επιθυμία, να μην κρύβουμε από τους εαυτούς μας τις δυσάρεστες όψεις της ιστορίας μας, που είναι όντως αποκρουστικές και, αντί με αυτές, μεγαλώνουμε μέσα σε μύθους. Σωστά όλα αυτά. Όπως όμοια σωστή ήταν, από μια άποψη, η τοποθέτηση διαφόρων θρησκευτικών πρακτικών, στις οποίες οι πιστοί υποβάλλονταν σε αυτομαστίγωση για να τιμωρήσουν τους εαυτούς τους για τις αμαρτίες τους, που πηγή τους είναι οι επιθυμίες του σώματος, όπως η λαιμαργία και η λαγνεία. Ναι, αλλά υπάρχει καμιά ένδειξη ότι η αυτοτιμωρία οδηγεί σε βελτίωση της συμπεριφοράς; Καλλιεργήθηκε η αυτομαστίγωση ιδιαίτερα σε σχέση με τον πουριτανισμό, που όμως οδήγησε σε άλλου είδους “αμαρτίες”, όπως ήταν η εκμετάλλευση των άλλων. Αφού εγώ τιμωρούμαι για τις αμαρτίες μου, δικαιούμαι να τιμωρώ και τους άλλους αν δεν κάνουν το θέλημα του Ανώτατου Όντος, που εγώ το εκφράζω. Απόδειξη για το ότι είμαι σωστός είναι ότι αυτομαστιγώνομαι. Ο Νίκος Δήμου δεν φθάνει σ΄ αυτό το σημείο. Μαστιγώνει την πατρίδα του, χωρίς να προσπαθεί να επιβάλλει τη δική του βούληση. Δεν είναι πολιτικός. Αλλά ούτε και υποδεικνύει τη σωστή συμπεριφορά. Αποσιωπά τις θετικές όψεις του Ελληνισμού, όπως και της Επανάστασης στο κείμενό του. Τότε, γιατί το κάνει;

Δεν είναι σωστό να κρίνει κάποιος τους άλλους. Μὴ κρίνετε ἳνα μὴ κριθῆτε. Ο κ. Δήμου υπήρξε ένας εξαιρετικά επιτυχημένος διαφημιστής. Και η διαφήμιση αποσκοπεί πρώτα από όλα να στρέψει την προσοχή προς το διαφημιζόμενο αντικείμενο. Το να εκφράζεις λοιπόν απόψεις αντίθετες από τις καθιερωμένες είναι μια μέθοδος για να στρέψεις την προσοχή των άλλων πάνω σου. Δεν είναι κακό, ιδίως αν οι απόψεις που εκφράζεις είναι πραγματικές και κλονίζουν μύθους. Κι εγώ συχνά εκφράζω στα κείμενά μου απόψεις που έρχονται σε αντίθεση με τα καθιερωμένα. Τέτοιες αφορούν π.χ. το πολίτευμά μας, που τονίζω πως δεν είναι δημοκρατία, αλλά ολιγαρχία, και την ορθογραφία μας, όταν υποστηρίζω ότι ορθογραφία σημαίνει την όσο γίνεται πιστότερη γραπτή απόδοση της γλώσσας μας και όχι την όσο γίνεται πιστή εφαρμογή κάποιων γραμματικών κανόνων. Προτείνω τότε δύσκολες, αλλά προτείνω, εναλλακτικές λύσεις. Ο κ. Δήμου όμως δεν προχωρεί να υποδείξει τι είναι το σωστό. Δεν προβάλλει τα θετικά των επαναστατών του 21, όταν μάλιστα μιλά για απόλυτη αποτυχία της επανάστασης. Ελευθερωθήκαμε χάρη στους ξένους. Αν όμως δεν είχαμε εξεγερθεί με τεράστιες θυσίες, θα είχαν προστρέξει οι Μεγάλες Δυνάμεις στο Ναβαρίνο;

Θεωρώ πολύτιμη τη συμβολή του Νίκου Δήμου στην αυτοεπίγνωσή μας. Ωστόσο, μην ξεχνάμε. Είναι αλήθεια όσα λέει, αλλά δεν τη λέει ολόκληρη. Δεν είναι επιστημονική η ανάλυσή του. Κι εμείς, αν θέλουμε να έχουμε μια όσο γίνεται ορθότερη επίγνωση του εαυτού μας, πρέπει να διαβάσουμε και ακούσουμε και άλλους και προπάντων να σκεφτούμε. Η πληροφόρησή μας δεν επιτρέπεται να είναι μόνο παθητική. Πρέπει να αναζητούμε εμείς οι ίδιοι τι συμβαίνει σήμερα και τι συνέβηκε στο παρελθόν. Ευχαριστώ το συγγραφέα για όσα μας υπενθύμισε, αλλά τιμώ τους ήρωες, που για ποικίλους λόγους ο καθένας, έστω ιδιοτελείς, πολέμησαν και πέτυχαν την όποια ελευθερία απολαμβάνομε εμείς σήμερα.

ΓΙΑΤΡΟΣ ΚΑΙ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ, καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 27 Μαρτίου 2021

Οι γιατροί ασχολούνται με τον άρρωστο, με μια εξαίρεση: Οι ιατροδικαστές ασχολούνται συχνά με τους πεθαμένους. Οι νεκροί εξακολουθούν να “ζουν” στη μνήμη της κοινωνίας. Η θύμησή τους επιτρέπει στην κοινωνία να κληρονομεί ότι υλικό ή άυλο άφησε ο μακαρίτης. Πριν υπάρξει κοινωνία, πριν αρχίσει ο άνθρωπος να συντηρείται με την εκτροφή ζώων και την καλλιέργεια της γης, μετά την πολύ μακρά περίοδο της τροφοσυλλογής, κανένας δεν ενδιαφερόταν να θυμάται τους πεθαμένους. Οι πρώτοι άνθρωποι που μυθολογικά υπήρξαν σταθμός στη συγκλονιστική αυτή κοινωνική αλλαγή, κανένας δεν θυμόταν ποιους είχαν γονείς. Δεν είχε λόγο να τους θυμάται. Επομένως κανένας δεν τους γέννησε, αλλά, αφού υπήρχαν, τους έπλασε ο Θεός. Από τότε τους θυμόμαστε με τα ονόματά τους. Λέγονταν Αδάμ και Εύα. Ενώ λοιπόν όλοι οι γιατροί ασχολούνται πρώτιστα με κάθε άνθρωπο χωριστά, οι ιατροδικαστές ασχολούνται κύρια με την κοινωνική διάσταση του θανάτου. Και η κοινωνία ολόκληρη πια μπορεί να ενδιαφέρεται για το νεκρό. Καθώς η αιτία του θανάτου ενδέχεται να αφορά και τη δικαιοσύνη, οι ιατροδικαστές έχουν το λόγο. Γι΄  αυτό, κατά κανόνα, η ιατροδικαστική υπηρεσία βρίσκεται κάτω από την άμεση εποπτεία του κράτους. Τώρα, αν το κράτος, η άρχουσα τάξη, δεν είναι όσο έπρεπε έντιμη απέναντι στους πολίτες της, οι ιατροδικαστές κάνουν ό,τι τους προστάζει. Καθώς ασχολούνται με πεθαμένους και όχι με ζωντανούς, συχνά δεν αισθάνονται να δεσμεύονται από τον όρκο του Ιπποκράτη, όπως, κατά κανόνα οι λοιποί γιατροί. Και ενδέχεται, όχι σπάνια, να υπηρετούν τον εργοδότη τους μάλλον παρά την αλήθεια.

Με την ευκαιρία των 200 χρόνων από την έναρξη της Εθνικής Επανάστασής μας, άρχισα να διαβάζω σποραδικά αποσπάσματα εκείνης της περιόδου. Ανάμεσα στα άλλα έπεσα στην ιατροδικαστική έκθεση που έγραψε ο Ιταλός γιατρός Vitali για το θάνατο του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τις κακώσεις που είχε το σώμα του από την πτώση του από την Ακρόπολη. Ωστόσο δεν δίνει στοιχεία που θα επέτρεπαν να κριθεί αν αυτές οι κακώσεις έγιναν πριν ή μετά το θάνατό του. Επιπλέον, τελειώνει με τη φράση: “··· Το ύψος του πύργου, από τον οποίον κατεκρημνίσθη ο Οδυσσεύς, είναι 108 ποδών. Τα δε θραύσματα του κροταφικού οστού, επί του οποίου το κάταγμα, προσβαλόντα τον εγκέφαλο, επέφεραν αυτοστιγμεί τον θάνατον, άξιον εις κακούργον προδότην της πατρίδος». Πολυ εύστοχα ο Δημήτρης Φωτιάδης σχολιάζει: «Περίεργη πραγματικά ιατροδικαστική έκθεση, που περιγράφει όχι μονάχα τα τραύματα του σκοτωμένου, μα και διαπιστώνει πως βρήκε θάνατον, άξιον εις κακούργον προδότην της πατρίδος». Ο ιατροδικαστής τον δίκασε, τον βρήκε ένοχο και ο θάνατος του άξιζε!

Ο Ανδρούτσος ήταν ίσως ο πιο συνειδητός επαναστάτης. Ονειρευόταν την εξέγερση όχι μόνο στην εθνική, αλλά και στην ταξική της διάσταση. Δεν του άρεσε καθόλου η ιδέα να διώξουν τους Τούρκους για να τεθούν υπό τη δεσποτεία των κοτζαμπάσηδων. Έλεγε στον Κολοκοτρώνη ότι “καθώς μας κάμνουν τώρα οι κοτζαμπάσηδες, όπου εμείς είμεθα δυνατοί και έχομεν και τα άρματα εις τας χείρας μας, αύριον θα μας σύρουν εις τη φούρκαν”. Γραμματισμένος, γνωρίζοντας Ιταλικά και Αλβανικά, ήταν μια από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες του Αγώνα. Οι μηχανορραφίες του Ιωάννου Κωλέττη έφθασαν στη δολοφονία του, καθώς το πρωτοπαλλήκαρό του, ο Γιάννης Γκούρας, στον οποίον ο Οδυσσέας είχε παραδοθεί για να δικαστεί, διέταξε να δολοφονηθεί πριν από τη δίκη, προβλέποντας πως ο προσωπικός εχθρός του θα αθωωνόταν.

Οι πολιτικοί είναι οι κατεξοχήν πολίτες που ασχολούνται με την κοινωνία σα σύνολο. Από αυτούς σχηματίζεται ο εκτελεστικός τομέας (κυβέρνηση) της εξουσίας, χάρη στην οποία διατηρείται η ακεραιότητα της κοινωνίας, με λιγότερη ή περισσότερη βία. Από τις άλλες εξουσίες, η βουλή μπορεί να αποτελείται από μη πολιτικούς, κληρωμένους βουλευτές και η ποινική δικαιοσύνη επίσης από μη επαΐοντες, κληρωμένους  δικαστές (ενόρκους). Όταν κρίνεται μια πράξη αν είναι νόμιμη, ο κριτής πρέπει να γνωρίζει τους νόμους. Όταν κρίνεται ένας άνθρωπος αν είναι ένοχος ή όχι, δεν χρειάζεται γνώση νόμων, αλλά εντιμότητα και κοινός νους.

Απέναντί στους πολιτικούς, από όλους τους πολίτες βρίσκονται κατ΄ εξοχήν οι γιατροί. Είναι απόλυτα αφοσιωμένοι στο συμφέρον του κάθε πολίτη χωριστά, ανεξάρτητα από κάθε άλλη πίεση. Ο γιατρός θέτει τις δυνατές λύσεις για το πρόβλημα της υγείας του κάθε αρρώστου του και εφαρμόζει τη λύση που προκρίνει ο τελευταίος. Η σύγκρουση ιατρικού και πολιτικού προβλήματος προφανώς υπάρχει. Σκέφτομαι το γιατρό που ο εισαγγελέας του επιβάλλει να σιτίσει ένα κρατούμενο που εφαρμόζει απεργία πείνας· το γιατρό που διατάσσεται να κάνει αναισθητική ένεση σε θανατοποινίτη, ώστε να δεχθεί την ηλεκτρική κένωση χωρίς να αντιδράσει, μια εικόνα αποκρουστική στο κοινό· τον ιατροδικαστή που η κυβέρνηση που είναι ο εργοδότης του τον διατάσσει να στρεβλώσει τα συμπεράσματά του. Πέρα από την περίπτωση του Vitali και του Ανδρούτσου που περιέγραψα, δεν είναι σπάνια τα περιστατικά με τέτοιες αμφιβολίες κάθε φορά που νεκροτομείται ένας αντιφρονών στην κρατούσα κατάσταση. Οι κυβερνήσεις δεν επιτρέπουν να μη βρίσκεται κάτω από τον πλήρη έλεγχό τους η ιατροδικαστική υπηρεσία. Ένα ηθικό δίλημμα που προκύπτει είναι τούτο: Έχουν οι νεκροί συμφέρον, για να το σεβαστεί ο γιατρός;

Ο θάνατος είναι πολύπλοκη υπόθεση, καθώς δεν έρχεται ταυτόχρονα και στις τρεις υποστάσεις του εγώ. Ο θάνατος του αισθητού Εγώ συμβαίνει τη στιγμή που παύει η αυτορρύθμιση του οργανισμού, έτσι που αρχίζει η αφομοίωσή του από το περιβάλλον του. Ο θάνατος του νοητού Εγώ πάντοτε προηγείται ή είναι το πολύ ταυτόχρονος με το τέλος του αισθητού Εγώ. Επέρχεται τη στιγμή που οριστικά παύει το άτομο να αντιδρά στα ποικίλα ερεθίσματα και παύει να εκδηλώνει οποιαδήποτε αυτόματη φυσιολογική λειτουργία του. Ο θάνατος του κοινωνικού Εγώ γίνεται όταν υπάρξει κοινωνική κοινοποίησή του, όπως η κηδεία, η διαγραφή από το ληξιαρχείο κλπ. Ωστόσο, για καθεμιά υπόσταση υπάρχει ένα είδος αθανασίας. Για το σωματικό, αισθητό, Εγώ μπορεί να έχουν διατηρηθεί κάποια κύτταρά του, γεννητικά, και ανεξαρτητοποιηθεί στα παιδιά του. Από το νοητό Εγώ μπορεί να επιβιώνουν οι πνευματικές δημιουργίες του. Και μετά το θάνατο του κοινωνικού Εγώ, εξακολουθεί να ισχύει σε κάποιο βαθμό η βούλησή του, όπως με τη διαθήκη του, αλλά και άλλα στοιχεία, όπως η υστεροφημία του. Οριστικός κοινωνικός θάνατος υπάρχει μόνον όταν ο μακαρίτης έχει εντελώς ξεχασθεί από όλους. Ο σεβασμός σ΄ αυτόν το μεταθανάτιο πολίτη υπαγορεύει ηθικά στο γιατρό για το πώς να υπερασπισθεί το συμφέρον του.

ΕΛΛΗΝΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 25 Μαρτίου 2021

21 Μαρτίου 2021, Κυριακή της Ορθοδοξίας. “Οὐ ποιήσεις σεαυτῷ εἲδωλον οὐδὲ παντὸς ὁμοίωμα ὃσα ἐν τῷ οὐρανῷ ἂνω καὶ ὃσα ἐν τᾗ γῇ κάτω καὶ ὃσα ἐν τοῖς ὓδασιν ὑπὸ κάτω τῆς γῆς.” Θεμελιώδης θεϊκή εντολή στη Γένεση. Ο Χριστός ήταν απόγονος του Αβραάμ, που το Θεό του λατρεύομε οι περισσότεροι άνθρωποι πάνω στη γη, Εβραίοι, Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι.

Αφού “Θεόν  οὐδεὶς  ἑώρακε  πώποτε” (Ιωάννης), όσα γνωρίζομε για το Θεό είναι αυτά που μας μετέδωσαν αρχικά κάποιοι άνθρωποι, ο Μωυσής, ο Ιησούς, που ήταν, πιστεύομε, και Θεός, ο Μωάμεθ. Και στη συνέχεια οι διάδοχοί τους, έτσι που να κατακομματιαστούν οι πίστεις σε δόγματα και αιρέσεις που αλληλομισούνται και αλληλεξοντώνονται. Στο Χριστιανικό κόσμο επικράτησαν τρεις διαφορετικές στάσεις. Η μια ήταν της ορθοδοξίας, στην Ανατολική Ευρώπη, που στηρίχτηκε στο πάντρεμα του Ελληνικού πολιτισμού με τον Ιουδαϊκό. Σ΄ αυτήν επικρατεί η έμφαση στο νοητό Εγώ, στην πνευματικότητα του ατόμου. Η άλλη ήταν του καθολικισμού, στη νοτιοδυτική Ευρώπη, όπου επικράτησε το Ρωμαϊκό πνεύμα, στο οποίο, η κοινωνία, με τους άτεγκτους νόμους της και το αλάθητο του Πάπα επικρατεί πάνω στο άτομο, με το κοινωνικό Εγώ να κυριαρχεί πάνω στο νοητό. Η διαφορά της στάσης φαίνεται όχι στις λογικές, αλλά στις συναισθηματικές όψεις της κοινωνίας. Ο Ρωμαίος διασκέδαζε παρακολουθώντας την κατασπάραξη των καταδίκων από τα θηρία και το φόνο του ενός από τους δύο μονομάχους. Ο ισχυρός αναδεικνύεται αφέντης της κοινωνίας. Ο Έλληνας διασκέδαζε στην τραγωδία, όπου ήταν αδιανόητος όχι μόνο ο φόνος, αλλά και οποιοσδήποτε θάνατος πάνω στη σκηνή. Αντίθετα, αναδεικνυόταν συμβολικά η σύγκρουση ανάμεσα στη συμπάθεια, τον έλεο, στον ήρωα που ξεστράτησε από τον παραδεκτό δρόμο και στο σεβασμό, το φόβο, προς τις υπεράνθρωπες δυνάμεις, θεϊκές ή κοινωνικές, για να καταλήξει στην κάθαρση, τη συναισθηματική, εθιμική, λύση σ΄ αυτά τα παθήματα. Η τρίτη στάση ήταν στη βόρεια, Γερμανογενή, προτεσταντική, Ευρώπη, όπου αναδείχθηκε το αισθητό, ατομικό, Εγώ με την κυριαρχία του πάνω στο νοητό και το κοινωνικό Εγώ. Αυτή η στάση αποδείχθηκε εξαιρετικά αποδοτική οικονομικά, καθώς προήγαγε τη βιομηχανική επανάσταση και την κυριαρχία των ισχυρών πάνω στους ασθενείς, αλλά σήμανε και συσσώρευση  πολλών δεινών πάνω στην ανθρωπότητα, χάρη στην ανισότητα που δημιούργησε.

Ένα ερώτημα είναι το πώς επιτεύχθηκε το πάντρεμα Ελληνικού και Ιουδαϊκού πνεύματος. Πρωτοστάτησαν σ΄ αυτό οι τρεις Μεγάλοι Ιεράρχες, Βασίλειος, Γρηγόριος και Ιωάννης. Το πάντρεμα όμως δεν ήταν μόνο λογικό, με το οποίο δεν θα ασχοληθώ. Ήταν προπάντων συναισθηματικό, όπως φαίνεται στις εικαστικές και μουσικές δημιουργίες του υβριδικού Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού. Ειδικότερα εδώ, θα επισημάνω μια πτυχή της Ελληνικής εικονογραφίας.

Η ειδωλολατρία δεν ήταν ανεκτή στον αρχικό, ιουδαιογενή Χριστιανισμό, λόγω της θεμελιώδους εντολής με την οποίαν άρχισα. Ούτε όμως ήταν δυνατό και να αποσπασθεί ο Έλληνας από τον εικαστικό κόσμο. Ο καθολικισμός έλυσε το πρόβλημα αδιαφορώντας παντελώς για την επίμαχη εντολή. Δημιούργησε τα αθάνατα έργα των DaVinci, Raffaello, Michelangelo κλπ. Αυτά επιζητούσαν την καλύτερη δυνατή ομοιότητα με τα φυσικά πρόσωπα και πράγματα, ένα νατουραλισμό, που ερχόταν σε ευθεία αντιπαράθεση με τη θεϊκή εντολή. Η διαμάχη υπήρξε και στην ορθοδοξία με τις εικονομαχίες που κράτησαν ένα αιώνα. Έληξε με την τοποθέτηση του Ιωάννου Δαμασκηνού: Η προσκύνηση δεν αποδίδεται στην εικόνα, άλλα στο εικονιζόμενο ιερό πρόσωπο και δεν έχει σχέση με τη λατρεία, που αναφέρεται αποκλειστικά και μόνο στο Θεό. Το λογικό αυτό επιχείρημα θα μπορούσε να εκληφθεί ως σόφισμα, όταν π.χ. πολλοί πιστεύουν ειδωλολατρικά πως η Παναγιά της Τήνου είναι πιο θαυματουργή από το εικόνισμά της στο εικονοστάσι τους. Όμως υπάρχει και η συναισθηματική στάση. Τα πρόσωπα στην Ορθόδοξη εικονογραφία δεν έχουν καμιά σχέση με νατουραλισμό. Πρώτα από όλα, δεν έχουν προοπτική. Είναι ζωγραφισμένα σε ένα επίπεδο, καταργώντας την τρίτη διάσταση του βάθους, της προοπτικής. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα αντιληπτό στην απεικόνιση αντικειμένων. Να εξηγήσω απλά τι σημαίνει προοπτική.

Υποθέστε πως θέλετε να ζωγραφίσετε ένα τετράγωνο τραπέζι. Ένας τρόπος είναι να απεικονίσετε την κάτοψή του, όπως στο Α στο σχήμα που παρατίθεται. Το τραπέζι είναι τότε απλώς ένα τετράγωνο. Άλλος τρόπος είναι να ζωγραφίσετε μια πλάγια όψη, όπως στο Β του σχήματος. Τώρα το τραπέζι θυμίζει το γράμμα Π. Ο πιο πιστός στην πραγματικότητα τρόπος είναι να το ζωγραφίσετε με προοπτική, όπως στο Γ του σχήματος. Με την προοπτική, βλέπομε τις παράλληλες γραμμές να επεκτείνονται στο άπειρο και όλες μαζί να εστιάζονται σε ένα σημείο. Αυτό βρίσκεται στο ύψος των ματιών μας, πάνω στον ορίζοντα, μια γραμμή, στην οποία ενώνονται ο ουρανός με την επιφάνεια της θάλασσας. Ε, λοιπόν η Ορθόδοξη εικονογραφία, για να αποφύγει να ποιεί είδωλο ούτε παντός ομοίωμα, καταργεί, όχι την απεικόνιση, αλλά την προοπτική ή και την αναστρέφει (Δ στο σχήμα).  Έτσι, επινόησε την αφηρημένη ζωγραφική τέχνη, πριν από πολλούς αιώνες, πριν να την  (ξανα)ανακαλύψουν ζωγράφοι, όπως οι В.Кандинскийο, P.Picasso, G.Braque και πολλοί άλλοι. Ίσως δεν είναι τυχαίο που ο πρωτοπόρος Καντίνσκι ήταν Ρώσος, δηλαδή ποτισμένος με την Ελληνορθόδοξη παράδοση.  

Η ανάστροφη προοπτική, δείχνει τις παράλληλες γραμμές να επεκτείνονται συγκλίνουσες στο σημείο που βρίσκομαι εγώ, ο θεατής. Είναι σαν να απεικονίζει τι φαντάζομαι πως βλέπει ένα θεόρατο μάτι που κοιτάζει από το άπειρο εμένα, το σημειακό, νοητό, Εγώ μου, και παρατηρεί τα αντικείμενα που βρίσκονται ενδιάμεσα. Είναι το μάτι του Θεού. Αυτή η εξωνατουραλιστική, άποψη παρακάμπτει συναισθηματικά, χωρίς να καταργεί, τη θεία εντολή. Αυτό που βλέπω είναι η φανταστική εικόνα που υποθέτω πως βλέπει το όμμα του Θεού από την άπειρη και άπιαστη θέση Του. Εικόνα μιας φαντασίας, όχι είδωλο ή παντός ομοίωμα.

Το Ελληνοχριστιανικό υβρίδιο παρέκαμψε, χωρίς να καταργήσει τον άκαμπτο ιουδαϊκό νόμο. Δεν είναι περίεργο που είναι η όψη του Χριστιανισμού που έβλεπαν λιγότερο εχθρικά από τις υπόλοιπες, τόσο οι Εβραίοι όσο και οι Μουσουλμάνοι. Φυσικά, υπάρχουν εκείνοι από αυτούς που βλέπουν εχθρούς όλους τους Χριστιανούς. Αλλά, δυνατότητα αλληλοκατανόησης με συναισθηματικά, όχι μόνο λογικά, στοιχεία έχουν μόνο με την Ελληνορθοδοξία. Οι Καθολικές σταυροφορίες και το Γερμανικό ολοκαύτωμα δεν είναι δυνατό να ξεχαστούν στο υποσυνείδητο των λαών. Δεν είναι τυχαία η τριπλή συμμαχία που έχει επιτευχθεί τελευταία μεταξύ Ελλήνων, Εβραίων και Αιγυπτίων. Είναι ο μόνος τρόπος για μα μην αφομοιωθούμε εξαφανιζόμενοι μέσα στην Ευρωένωση. Η προσήλωσή μας στην εδαφική, αρχαία και Ελληνορθόδοξη, παράδοση είναι προϋπόθεση για την εθνική ταυτότητά μας.

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΘΝΟΚΑΘΑΡΣΗ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com  

Κοινή Γνώμη, 23 Μαρτίου 2021

Η γλώσσα είναι σα ζωντανός οργανισμός. Αλλάζει, διαρκώς εξυπηρετώντας εξελισσόμενες επικοινωνιακές ανάγκες και υπείκοντας στους φυσιολογικούς νόμους των γλωσσικών οργάνων, αναπνοής και στοματικών μυών. Οι άνθρωποι έρχονται σε διαρκή επικοινωνία  προς αλλήλους, μιμητική (π.χ. μόδα), συμπληρωματική (π.χ. εμπόριο), συγκρουσιακή (π.χ. πόλεμος). Έτσι κι αλλιώς επικοινωνούν. Η γλώσσα για να εξυπηρετεί τον επικοινωνιακό σκοπό της με τους άλλους, συγχρόνους, αλλά και προγόνους, αναπτύσσει δικούς της νόμους. Κανένας δεν τους επιβάλλει. Σαν τα έθιμα. Ωστόσο, όταν αναμιγνύονται αλλόγλωσσες ομάδες, τείνει να επικρατήσει η γλώσσα που αφενός προάγει καλύτερα την επικοινωνία και αφετέρου είναι η γλώσσα της ομάδας που δεσπόζει. Στην αρχαιότητα η Ελληνική γλώσσα, καλλιεργημένη στο δημοκρατικό περιβάλλον, αναπτύχθηκε μοναδικά, ειδικά όταν επινόησε το αλφάβητο, που με την απλότητά του (ένας φθόγγος για κάθε γράμμα και ένα γράμμα για κάθε φθόγγο) κατέστησε προσιτή τη γραφή σε όλους όσοι μιλούσαν τη γλώσσα. Χωρίς αυτή τη δυνατότητα, δεν θα υπήρχε ισηγορία, απαραίτητη στη δημοκρατία. Με τις κατακτήσεις του Αλεξάνδρου, ο Ελληνικός πολιτισμός και η Ελληνική γλώσσα επικράτησαν παντού, με μοναδικό συνδυασμό την άποψη του ισχυροτέρου και πιο αποδοτικού. Η συγγραφή του Ευαγγελίου στην Ελληνική γλώσσα (πλην του Ματθαίου που πρωτογράφτηκε Εβραϊκά), η Ελληνική εξαπλώθηκε σε όλο το Χριστιανικό κόσμο. Η Ρώμη όμως επικρατούσε δυναμικά και προσπαθούσε να επιβάλει τη λατινική σα διεθνή γλώσσα. Το αποπειράθηκε χρησιμοποιώντας ακόμη και πλαστογραφήσεις, όπως του διαβόητου Αναστάσιου Βιβλιοθηκάριου, γραμματέα του Πάπα τον 8ο αιώνα. Η Ελληνική όμως επέζησε και από τον καιρό του Ηράκλειου έγινε η επίσημη γλώσσα του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους. Ωστόσο, η Ελλάδα δέχθηκε πολυάριθμους και ποικίλους επήλυδες, Γαλάτες, Ρωμαίους, Αλβανούς, Σλάβους, Βλάχους, Φράγκους, Τούρκους κλπ και αυτοί άφησαν το στίγμα τους στη γλώσσα μας εισάγοντας ποικίλες λέξεις από το λεξιλόγιό τους. Όμως, η δομή της γλώσσας, γραμματική, συντακτικό, εξελίχθηκαν, αλλά δεν εγκαταλείφθηκαν. Αρκετοί, πιο συστηματικά από όλους ο Κοραής, προσπάθησαν να καθάρουν τη γλώσσα μας από τις ξένες προσμίξεις και προέκυψε η καθαρεύουσα. Η καθαρεύουσα όμως ήταν κυρίως γραπτή, απροσπέλαστη από τη συντριπτική πλειονότητα του λαού που μιλούσε Ελληνικά, αλλά ήταν αγράμματος. Στην αντίπερα όχθη βρίσκονταν άλλοι σπουδαίοι διανοούμενοι, όπως ο Σολωμός, που υποστήριζαν την ομιλούμενη γλώσσα, τη δημοτική. Το κράτος πίεσε ποικιλότροπα επί 150 χρόνια περίπου για να επιβάλει την καθαρεύουσα, με την αρχαία γραμματική και την καθαρότητα από “μαλλιαρές” λέξεις, αλλά απέτυχε. Αν, ως υποψήφιος ανώτατης σχολής, έγραφα στη δημοτική, απορριπτόμουν. Το ίδιο και μια αίτησή μου στο δημόσιο. Δεν το συζητώ αν έγραφα σαν τον Βηλαρά. Η δημοτική επικράτησε μετά τη Μεταπολίτευση. Μόνο που διατήρησε την “καθαρότητα” της καθαρεύουσας, σε βάρος τώρα των δυσπροσάρμοστων λόγιων λέξεων.

Ποια είναι λοιπόν η σωστή γλώσσα; Πριν από μερικές δεκαετίες, ο διάδοχος της Αγγλίας παραπονέθηκε πως οι φιλόλογοι δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους, αφού αναγκάζεται να διορθώνει ο ίδιος τα γραπτά των γραμματέων του. “Και ποιος είπε στο διάδοχο ότι η γλώσσα που μεταχειρίζεται αυτός είναι τα σωστά Αγγλικά;” ήταν η οργισμένη απάντηση του Συλλόγου των φιλολόγων. Πρέπει να το αποδεχθούμε: Δεν υπάρχει σωστή γλώσσα! Ή, να το πω αλλιώς. Σωστή είναι για τους φιλολόγους η γλώσσα που πειθαρχεί στους κανόνες της γραμματικής και του συντακτικού. Για τους χρήστες της όμως, σωστή είναι η γλώσσα που μεταφέρει όσο γίνεται πιστότερα, τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τη βούληση από τον ένα στον άλλο. Η γλώσσα διαμορφώνεται αυτόματα, σαν τα έθιμα. Αποστολή των φιλόλογων επιστημόνων είναι να μελετούν τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο λαός, να βρίσκουν τους επικρατούντες τύπους, να τους συστηματοποιούν και να τους συστήνουν. Αυτοί είναι οι γλωσσικοί κανόνες. Όχι να κοκκινίζουν σα “λάθη” τις εκφράσεις που δεν πειθαρχούν σ΄ αυτούς του “νόμους”. Δεν είναι ούτε αστυνόμοι ούτε δικαστές. Δεν παύουν, ωστόσο, να είναι πολύτιμοι, αναγκαίοι καλύτερα, για να είναι δυνατή η επικοινωνία μεταξύ των ατόμων που απαρτίζουν μια ομόγλωσση κοινωνία.

Η γραφή επινοήθηκε πιθανώς από το μυθικό Παλαμήδη, σαν εξέλιξη της Φοινικικής γραφής που έφερε, κατά τον Ηρόδοτο, ο Κάδμος. Συνεχίζομε να διατηρούμε τα φοινικικά ονόματα για τα γράμματά μας, εκτός των φωνηέντων που εισήγαγε ο Παλαμήδης, των έ-ψιλον, ύ-ψιλον, ό-μικρον, ω-μέγα. Λέγεται πως πιο παλιά μας έφερε τη γραφή μαζί με τη φωτιά ο Προμηθέας. Η απλότητα στη σύλληψη της Ελληνικής αλφαβητικής γραφής συνέτεινε στην πολιτιστική ανάπτυξη των προγόνων μας. Τα προφορικά πετούν (έπεα πτερόεντα), ενώ τα γραπτά μένουν (scripta manent) για να ενώνουν γνωστικά καθέναν με ένα ευρύ έλλογο περιβάλλον, σύγχρονο, παρελθοντικό και μελλοντικό. Η μοναδική γεωγραφική ιδιαιτερότητα της Ελλάδας, με αφάνταστη ποικιλία εδάφους σε περιορισμένο χώρο, με ψηλά βουνά, νησιά, πεδιάδες κλπ κατοικούνταν από ανθρώπους που επικοινωνούσαν αποδοτικά στην ίδια γλώσσα. Οι βουνήσιοι βοσκοί (και ληστές), οι νησιώτες ψαράδες (και πειρατές), οι πεδινοί γεωργοί (τσιφλικάδες και κολλήγοι) ανέπτυσσαν διαφορετικό κόσμο καθένας μέσα του, ανάλογα με την επαγγελματική ενασχόλησή του. Όμως επικοινωνώντας διεύρυναν αφάνταστα τον ορίζοντα των εννοιών τους. Για το βουνήσιο, η λέξη “δέντρο” σημαίνει το έλατο και την οξυά· για το νησιώτη σημαίνει αρμυρίκι και συκιά· για τον πεδινό σημαίνει ελιά, εσπεριδοειδή. Αλλά για τους Έλληνες που επικοινωνούσαν όλοι μεταξύ τους, σήμαινε όλα αυτά.

Με την εξέλιξη της γλώσσας οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν την ομιλούμενη γλώσσα, αλλά γνώριζαν να διαβάζουν και την προγονική γλώσσα. Ξέρομε τη γραπτή γλώσσα των αρχαίων Αθηναίων. Όλοι όμως καταλάβαιναν και τη γλώσσα του Ομήρου που κανένας δεν τη μιλούσε. Όπως οι σημερινοί Άγγλοι χρησιμοποιούν την τρέχουσα γλώσσα τους, αλλά καταλαβαίνουν, όταν διαβάζουν τον Shakespeare. Αντίστοιχα, εμείς χρησιμοποιούμε τη γλώσσα που μας έμαθε η μάνα μας, εμπλουτισμένη από τους κανόνες που μας φέρνουν οι δάσκαλοί μας και στηρίζονται στη μητρική γλώσσα όλων των σύγχρονων Ελλήνων, αλλά θα έπρεπε να μαθαίνουμε και να καταλαβαίνουμε, όχι να γράφουμε, τη γλώσσα των προγόνων, από τους πιο πρόσφατους, Παπαδιαμάντη, Κάλβο, Καβάφη κλπ, ως τον Όμηρο. Κι ακόμη, θα έπρεπε να γράφουμε με το πνεύμα των προγόνων μας (ένας φθόγγος για κάθε γράμμα και ένα γράμμα για κάθε φθόγγο) και όχι με τον τρόπο που συνάδει με τη γλώσσα που μιλούσαν εκείνοι (ιστορική ορθογραφία). Στοιχειώδης προϋπόθεση για να ξανααναπτυχθούμε και να βρεθούμε στην πρωτοπορία. Η γλώσσα μας έχει μοναδικά πλεονεκτήματα, όπως ασύγκριτη μουσικότητα, απέραντο γλωσσικό οπλοστάσιο, μοναδική κληρονομιά με ελάχιστες εξαιρέσεις (Κινέζοι, Ινδοί κλπ), συντακτική ευελιξία κλπ. Η πνευματική μας αδράνεια είναι το μόνο εμπόδιο.

ΓΙΑΝΗΣ ΒΗΛΑΡΑΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 29 Μαρτίου, 2021

Διακόσα χρόνια και αξίζει να θυμόμαστε το ξεκίνημα. Υπάρχουν ολόχρυσες δόξες που λάμπουν διεθνώς, αλλά και σκοτεινές σελίδες. Κανένας ήρωας δεν είναι αγγελούδι! Όμως οδηγηθήκαμε σε σχεδόν αποτυχία, όταν ενώθηκαν δύο μεγάλες δυνάμεις, Οθωμανική και Αιγυπτιακή, ενώ εμείς χωριζόμαστε σε δύο αντιμαχόμενα μισά. Για κάποιους η επανάσταση σήμαινε να ωφελούνται μόνον αυτοί, αντί να μοιράζονται τα κέρδη με τους Τούρκους. Για άλλους σήμαινε να απαλλαγούν όχι μόνο από την ξένη δεσποτεία, αλλά και από την ντόπια. Τέτοια αντιπαράθεση συνεχίσθηκε ως τις μέρες μας και συμβαίνει στις περισσότερες επαναστάσεις. Χωρίς την παρέμβαση των προστάτιδων δυνάμεων στο Ναυαρίνο, είναι αμφίβολο αν θα είχαμε ελευθερωθεί από τον Οθωμανό τύραννο. Αυτό όμως σήμανε πως μείναμε έκτοτε, ως σήμερα, δέσμιοι σε μια ολιγαρχία με προστασία από ξένες δυνάμεις. Σ΄ αυτό το διάστημα εξοντώθηκαν από την επισημοποιημένη ολιγαρχία οι ακραιφνέστεροι επαναστάτες, όπως ο Α.Οικονόμου, ο Γ.Καραϊσκάκης, ο Ο.Ανδρούτσος, ενώ ο Θ.Κολοκοτρώνης φυλακίσθηκε. Ανάμεσα στους γνήσιους πνευματικούς επαναστάτες ήταν ο μεγάλος  δάσκαλος του γένους Γιάνης Βηλαράς. Δεν δολοφονήθηκε, πρόλαβε να πεθάνει το 1823, αλλά η ολιγαρχία που μας κυβερνά από τότε τον καταδίκασε στον διά λησμοσύνης θάνατο. Γι΄ αυτό επικεντρώνομαι σ΄ αυτόν σήμερα. Μεταφέρω από την Wikipedia το παρακάτω κείμενο. Σεβόμενος τις πεποιθήσεις του, έχω μεταγράψει το περιεχόμενο στην ορθογραφία που χρησιμοποιούσε ο ίδιος. Επισημαίνω ότι ήταν φωνητική γραφή, ώστε καθένας που ήξερε να μιλά, με γνώσεις της 1ης δημοτικού να μπορεί και να γράφει. Στην απλοποιημένη αυτή ορθογραφία του, το φθόγγο που αντιστοιχεί στα η, ῃ, υ, ι, ει, οι, υι τον παρίστανε με το γράμμα η. Το γράμμα ι το διαφύλασσε για τις περιπτώσεις όπου αυτό συμπεριφερόταν σα σύμφωνο και όχι σα φωνήεν, όπως π.χ. η λέξη “ποδιά” προφέρεται δισύλλαβα, ενώ έχει τρία φωνήεντα. Για το “ου” χρησιμοποιούσε το σύμβολο “ȣ”. Καθώς αυτό δεν υπάρχει στο πληκτρολόγιο του υπολογιστή μου, χρησιμοποιώ εδώ το “υ”, που δεν έχει καμιά άλλη χρησιμότητα στην ορθογραφία Βηλαρά.

Ο Γιάνης Βηλαράς γενήθηκε στα Κήθηρα, το 1771, αλά μεγάλοσε κε σπύδασε στα Ηοάνηνα, την πατρήδα τυ πατέρα τυ. Δηδάχτηκε λατηνηκά, ηταληκά, γαληκά κε στηχηόδη μαθηματηκά. Ο πατέρας τυ ήταν επηφανής γιατρός στην περηοχή. Ο ήδιος σπύδασε από το 1789 ηατρική στην Ηταλήα, σηγκεκρημένα στην Πάδοβα όπυ πήρε κε το πτηχήο τυ κε στην Μπολόνια. Με την επηστροφή τυ στην ηπηροτική προτέβυσα δηορήστηκε ος προσοπηκός γιατρός τυ Βελή πασά, γιυ τυ Αλή Πασά, τον οπήο ακολύθησε στην Πελοπόνησο κε στην Θεσαλία, τυ χαρεμιύ τυ αλά κε τυ ήδιυ τυ Αλή Πασά. Μάλιστα κατάφερε να κερδήση την έβνηα τυ Αλβανύ πασά ενό για να τον τημήση τυ αφηέροσε τημητικό επίγραμα. Σήμφονα με τον μαρκσιστή ηστορηκό Γιάνη Κορδάτο, η εκτήμηση κε ο θαβμασμός τυ Βηλαρά προς τον Αλή δεν πήγαζε από κολακήα αλά από θαβμασμό προς τον φηλοπρόοδο κε φοτησμένο κηβερνήτη.

Ο Βηλαράς διατηρύσε επηκηνονήα με σημαντηκύς πνεβματηκύς παράγοντες τον Ηοανήνον, όπος ο Αθανάσηος Πσαλήδας, αλά κε τυ τότε εληνηκύ κόσμυ. Παράληλα ηπήρκσε προοδεφτηκός στης απόπσης τυ κε ορθολογηστής (επηρεασμένος από τον εβροπαηκό Δηαφοτησμό).

Μετά την ποληορκήα τον Ηοανήνον, από τα τύρκηκα στρατέβματα, ο Γιάνης Βηλαράς εγκατέληπσε τον Αλή Πασά για να εγκατασταθή στο χοριό Τσεπέλοβο τυ Ζαγορήου. Εκή πέθανε, ήστερα από τρία χρόνια (1823), αφήνοντας σε άσχημη ηκονομηκή κατάσταση τη σήζηγο κε τυς διο γιυς τυ.

Το μοναδηκό τυ πήημα πυ σχετήζετε με την ηκογένηά τυ κε έχη δηασοθή, ήνε ένα τρηφερό πατρικό γράμα προς έναν από τυς 2 γιύς τυ. Από τα πιο άμεσα κε ορέα έργα τυ πηητή.

Ο Γιάνης Βηλαράς ήταν από τυς πρότυς πηητές της νεοεληνηκής ηστορήας κε θεμελήοσε της βάσης της νεοεληνηκής λογοτεχνήας. Ηποστήρηζε τον δημοτηκησμό αλά κε τον πατρηοτησμό χορίς σημβηβασμύς (αφύ χρησημοπηύσε την δημοτηκή κε όχι την κηνή εληνηκή γλόσα) κε επήσης εναντηονόταν στην ηστορηκή ορθογραφήα (τόνη, πνέβματα κε ομόηχα φονήεντα). Έγραφε στήχους με πολή μεγάλη εφκολήα κε αγονηζόταν για την αναγένηση τυ εληνηκύ έθνυς με όλες τυ της δηνάμης. Το πιο γνοστό τυ έργο, Ρομέηκη γλόσα, το οπήο αφηέροσε στον προσοπηκό τυ φίλο Αθανάσηο Πσαλίδα, τηπόθηκε στην Κέρκηρα το 1814, μέσα στο οπήο ήνε διατηπομένες η γλοσηκές κε ορθογραφηκές τυ πεπηθήσης η οπήες ήταν πολή ρηζοσπαστηκές όχι μόνο για την εποχή εκήνη αλά κε σήμερα αφύ κατάργησε την ηστορηκή ορθογραφήα κε πρότηνε την φονητηκή ορθογραφήα, κε της οπήες εφάρμοσε σε μερηκά πηήματα αλά κε σε διο μεταφράσης κλασηκόν έργον. Η γραματηκή τυ αναπτησόταν σε χόρο διο σελήδον. Επίσης έγραφε δηδακτηκά κήμενα, επηστολές, γλοσηκά δοκήμηα κε άλες δηατρηβές ενό μετέφρασε κήμενα στην δημοτηκή γλόσα.

Άλα έργα τυ ήνε τα πεζά Αμαρτία κε το περίφημο Γνώθι σαυτόν. Το 1953 εκδόθηκαν τα Άπαντα τυ Γιάνη Βηλαρά, πυ περηλαμβάνυν εροτηκά, σατηρηκά κε ληρηκά πηήματα, μήθους κε ενήγματα. Δέχθηκε σημαντηκές επηροές από το αρκαδηκό λογοτεχνηκό ήφος. Πέρα από το πλύσιο σηγκραφηκό τυ έργο ο Βηλαράς μετάφρασε κε αρχέα εληνηκά αποσπάσματα.

Όπως παρατηρεί ο αναγνώστης, ο ανοίκειος τρόπος γραφής του Βηλαρά δυσκολεύει την ανάγνωση. Σύμφωνα με ανακοίνωση στη Γλωσσολογική Εταιρεία (Φωνητική Γραφή. dimitrissideris.wordpress.com), η φωνητική γραφή επιβραδύνει σημαντικά την ανάγνωση από μορφωμένους ενήλικες, χωρίς όμως να εμποδίζει την κατανόηση των κειμένων. Οι ομόηχες λέξεις δεν εμποδίζουν την κατανόηση, διότι το νόημα βρίσκεται στις προτάσεις, όχι στις λέξεις που εκφράζουν έννοιες. Η φωνητική λέξη “αφτή” δεν είναι σαφές αν εννοεί “αυτή”, “αυτοί” ή “αφτί”. Όμως η κατανόηση δεν εμποδίζεται, όπως στις προτάσεις “αφτή πονάη, αφτή πονύν, πονάη το αφτή μου”. Τέτοια γραφή είναι τόσο εύκολη, που η γραμματική της (πώς γράφεται κάθε λέξη) ήταν μόλις δύο σελίδες. Ο εκπαιδευτικός χρόνος που εξοικονομείται με αυτό τον τρόπο και η δυνατότητα που παρέχεται σε όλους του πολίτες εξίσου να εκφράζονται γραπτά επιτρέπουν να στραφεί η παιδεία σε άλλους στόχους: Να μαθαίνουν τα παιδιά να διαβάζουν τα κείμενα των προγόνων, από τον Παπαδιαμάντη ως τον Όμηρο, και να τα κατανοούν, χωρίς να χρειάζεται να γράφουν όπως εκείνοι. Όπως οι αρχαίοι Αθηναίοι καταλάβαιναν τον Όμηρο, χωρίς να μιλούν τη γλώσσα του. Κανένας τους δε ζει για να διαβάσει όσα εμείς τώρα γράφομε. Έτσι, από τον πλούτο της γλωσσικής κληρονομιάς μας μπορεί να μεγεθύνεται η εκφραστική μας επάρκεια. Από το πώς γράφονται οι λέξεις, η παιδεία στρέφεται στο πώς εκφράζονται τα νοήματα. Ποιος θυμάται όμως σήμερα το Βηλαρά και τις ιδέες του;  

ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΕΙΔΗΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΩΝ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 18 Μαρτίου 2021

Η πανδημία συνεχίζεται. Χρειαζόμαστε περισσότερους γιατρούς, νοσηλευτές, κλίνες, νοσοκομεία. Έτσι είναι; Κεντρικό νοσοκομείο της Αθήνας. Έκλεισε μια από τις τέσσερις πτέρυγές του. Όχι, έχει επάρκεια γιατρών και νοσηλευτών. Τότε; Διότι ήταν πολλοί από το προσωπικό που νόσησαν από τον κορωνοϊό, καθώς ούτε με αυστηρότητα τήρησαν τα μέτρα προστασίας, αλλά ούτε και εμβολιάσθηκαν. Κι όμως ήταν οι πρώτοι που πληροφορήθηκαν για τα προληπτικά αυτά μέτρα.

Ο μεγαλύτερος φονιάς πάνω στη γη εξακολουθεί να είναι το κάπνισμα. Το ξέρομε καλά εδώ και μισό αιώνα. Καρδιοπάθειες, καρκίνοι και πλήθος άλλα νοσήματα που κόβουν χρόνια ζωής ή υποβαθμίζουν την ποιότητά της είναι αποτέλεσμα της ολέθριας έξης. Οι γιατροί τα ξέρουν από πρώτο χέρι. Όμως τα ποσοστά των καπνιστών γιατρών δεν διαφέρουν σημαντικά από των μη γιατρών. Και δεν είναι αυτό χαρακτηριστικό της μεγαλοφυούς, ηλίθιας, φυλής μας. Θυμάμαι στην Αγγλία το θωρακοχειρουργό που χειρουργούσε καρκίνους του πνεύμονα για ώρες και διέκοπτε την επέμβαση για να καπνίσει.

Η ανθρωπότητα ολόκληρη το ξέρει πως κινδυνεύει από παμπλανητικές απειλές, όπως η κλιματική αλλαγή, ο πυρηνικός κίνδυνος, η κυριαρχία της τεχνολογίας πάνω στον άνθρωπο κλπ. Κι όμως κράτη δέχονται εγκατάσταση βάσεων με πυρηνικά όπλα στον τόπο τους, γνωρίζοντας πως αυτές θα είναι οι πρώτοι στόχοι αν ο μη γένοιτο γίνει πόλεμος. Τι ωθεί τους ανθρώπους στην αυτοκαταστροφή;

Η γνώση δεν είναι επαρκές κίνητρο για να κάνει κάποιος ό,τι πρέπει. Παραήταν αισιόδοξος ο Σωκράτης όταν διακήρυσσε ότι “κακὸς ἑκὼν οὐδείς” (Πλάτων). Μήπως οι ειδήμονες δεν έχουν παιδεία; Στη μακρά μεσαιωνική πανδημία της πανώλης, πίστευαν πως αιτία ήταν ο διάβολος, που κρυβόταν στις γάτες, και εξόντωναν τα χαριτωμένα, χαδιάρικα αιλουροειδή, ενώ έτσι πολλαπλασιάζονταν τα ποντίκια, από τα οποία πήγαζε η πανούκλα. Αλλά η γνώση δεν αρκεί. Χρειάζεται η συμβολή του συναισθήματος για να πεισθεί κάποιος και να ενεργήσει όπως πρέπει. Ακόμη και όταν η απειλή για την ύπαρξή του κινδύνου είναι πολύ κοντά. Όταν τον φθάσει κάποτε, είναι αργά. Επικρατεί τότε πανικός, που θολώνει τη σκέψη και αντιδρά καθένας έντονα και παράλογα ή παραλύει. Ας μη μεμφόμαστε λοιπόν μόνο τις κυβερνήσεις ότι δεν έχουν μεριμνήσει για την πρόληψη των δεινών. Κι ας μη μεμφόμαστε τον αγράμματο κόσμο που δεν ξέρει τι του γίνεται, αφού οι ειδήμονες δεν εφαρμόζουν αυτά που άριστα ξέρουν ότι απαιτούνται για να αποτινάξουν την απειλή από πάνω τους (μας).

Η γη μας είναι σφαιρική. Δηλαδή, όχι ακριβώς σφαιρική, αλλά συμπιεσμένη στους πόλους και πλατυσμένη στον ισημερινό. Επιπλέον είναι γεμάτη λακκούβες και εξογκώματα. Λακκούβες μεγάλες όπως στις Κάτω Χώρες και στη Νεκρά Θάλασσα, εξογκώματα όπως στα Ιμαλάια, στο Κιλιμάντζαρο κλπ. Γιατί να μην είναι ομοιόμορφη, όπως είναι η επιφάνεια του νερού μέσα σε μια ακίνητη λεκάνη; Τώρα την απάντηση μας τη δίνει η Φυσική, ο νόμος της εντροπίας. Η εντροπία είναι μέτρο της αταξίας που διαρκώς τείνει να αυξάνεται. Η μέγιστη εντροπία, που, ευτυχώς, δεν μπορεί ποτέ να επιτευχθεί, έχουν καταλήξει οι Φυσικοί, θα υπήρχε μόνο στο απόλυτο μηδέν, όπου επικρατεί απόλυτη ακινησία! Αν λοιπόν υπάρχει κάποια διαρκής κίνηση, διαρκώς θα διαταράσσεται η τάση για απόλυτη ομοιομορφία, απόλυτη, λεία, σφαιρική μορφή. Και αυτή η διαταραχή έχει ένα βαθμό αυτοπροστασίας. Σκάβω ένα πηγάδι. Από μέσα εξάγω ένα σωρό υλικά. Θα είναι ενεργειακά πολύ δαπανηρό να τα μεταφέρω μακριά. Έτσι τα σωρεύω γύρω από το στόμιο του πηγαδιού, όπως φαίνεται στο σχήμα. Τώρα όμως σχηματίζουν ένα ανάχωμα. Αφού το πηγάδι είναι μια λακκούβα, θα αναμενόταν σύντομα να ξαναγεμίσει από τυχαία κινούμενα υλικά. Όμως αυτό δεν γίνεται και το πηγάδι παραμένει, για κάποιο τουλάχιστον διάστημα, χάρη στο προστατευτικό ανάχωμα που έχει δημιουργηθεί στην είσοδό του, ακριβώς επειδή υπάρχει. Τα υλικά πρέπει πρώτα να ανέβουν λιγάκι, πριν πέσουν στο πηγάδι – κι αυτό έχει ενεργειακό κόστος. Το ξύλο καίγεται εύκολα. Όμως δεν είναι καμένο κάθε ξύλο. Χρειάζεται ένα προσάναμμα, όπως το σπίρτο χρειάζεται το εύφλεκτο κεφάλι του που θα ανάψει με ελάχιστη τριβή στο πλευρό του σπιρτόκουτου, για να ανάψει το ξυλάκι που το στηρίζει.

Για να κάνουμε λοιπόν ό,τι θέλομε, διότι αυτό μας συμφέρει, πρέπει να υποστούμε τη δυσάρεστη πυροδότηση, που θα θέσει σε κίνηση τη διαδικασία. Για να κάνω μια επιχείρηση που σίγουρα θα μου αποφέρει κέρδη, πρέπει πρώτα να ξοδέψω χρήματα για την έναρξή της λειτουργίας της.

Η κοινωνία προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες στους πολίτες της. Τόσες που πια δεν είναι δυνατό να επιβιώσει κάποιος εκτός της και ο Αριστοτέλης έλεγε πως για να ζήσει κάποιος εκτός κοινωνίας πρέπει να είναι θεός ή θηρίο. Για να κάνει λοιπόν ο πολίτης αυτό που τον συμφέρει, πρέπει να ξεκινήσει πιεζόμενος να το κάνει. Για να επιβιώσει από τις άμεσες και έμμεσες (π.χ. οικονομικές και άλλες) συνέπειες μιας πανδημίας για την οποίαν υπάρχει εμβόλιο, πρέπει να πιεσθεί για να εμβολιασθεί. Για να μην καπνίζει και να μειώσει τον κίνδυνο να αρρωστήσει και πεθάνει πρόωρα, πρέπει να υποστεί κάποιου είδους περιορισμό. Για να μη σπάσει το κεφάλι του ο μηχανάκιας πρέπει να πληρώνει πρόστιμο αν δε φοράει κράνος. Για να διατηρήσει η κοινωνία την ενότητά της, χρειάζεται ένα βαθμό καταστολής που υποχρεώνει τα ακραία άτομα να συμπεριφέρονται στα όρια που απαιτεί ο κύριος όγκος της. Το κόστος όμως, που διευκολύνει την υπέρβαση του αναχώματος για να γίνει η φυσική πτώση στο πηγάδι, δεν μπορεί να είναι τόσο που δεν το αντέχει η κοινωνία. Δεν μπορώ να ανοίξω μια επιχείρηση, στην οποίαν η αρχική επένδυση υπερβαίνει τις αντοχές μου, όσο κερδοφόρα και αν αναμένεται στο μέλλον.

Και τώρα μοιράζεται η ευθύνη. Η πολιτική πρέπει να οργανώνει στα κατάλληλα όρια την καταστολή. Οι πολίτες πρέπει να έχουν την κατάλληλη παιδεία να προβλέπουν την ωφέλεια από την πειθαρχία τους και να την αναμετρούν με το κόστος της καταστολής που την επιβάλλει. Αλλιώς, οι υπηρεσίες προστασίας του πολίτη γίνονται αντίπαλοι με τον πολίτη, με ξυλοδαρμούς, και όχι μόνο, τόσο των πολιτών όσο και των αστυνομικών. Οι ειδήμονες πρέπει να ενημερώνουν κατάλληλα τους πολίτες με αντικειμενικά τεκμηριωμένες γνώσεις. Αναρωτιέμαι, αν οι πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονταν όχι από αντιπροσώπους των κομμάτων που εκφράζουν αντικρουόμενα συμφέροντα, αλλά από εκπροσώπους του λαού ολόκληρου, π.χ. κληρωμένους από το σύνολο, όπως στην αρχαία βουλή, μήπως η αντιπαλότητα πολιτών αστυνομίας θα ήταν σε καλύτερα όρια;  

ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΕΚΒΙΑΣΜΟΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 12 Μαρτίου 2021

Έχω ξαναγράψει (Ηπειρωτικός Αγών, 29.11.17) για τον Κουφοντίνα. Είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα. Έγραφα τότε, όταν του είχε δοθεί άδεια εξόδου: 1. Είναι ένας επικίνδυνος πολυδολοφόνος, άρα η έξοδος του από τη φυλακή αποτελεί κοινωνικό κίνδυνο. 2. Δεν είναι επαναστάτης. Οι επαναστάτες διαπράττουν φόνους, όχι δολοφονίες. 3. Η άδεια τού δόθηκε νόμιμα, ενώ λογικά δεν έπρεπε, άρα οι νόμοι πρέπει να αλλάξουν. 4. Εκείνοι οι φωνασκούντες τότε δεν ήταν ειλικρινείς, αφού δεν είχαν διαμαρτυρηθεί για την αποφυλάκιση του δολοφόνου του Ταμπονέρα (ούτε είναι οι σημερινοί φωνασκούντες υπέρ του, αφού δεν διαμαρτύρονται υπέρ π.χ. των κρατουμένων της Χρυσής Αυγής). 5. Πρώτος σκοπός της φυλάκισης είναι η προστασία της κοινωνίας και ακολουθεί ο σωφρονισμός του κρατουμένου, όχι η εκδίκηση της κοινωνίας. 6. Η φυλακή είναι σήμερα σχολή εγκλήματος, όπου κάθε τρόφιμος διδάσκεται από τους άλλους μεθόδους εγκλήματος. 7. Ο κρατούμενος κάποτε θα εκτίσει την ποινή του, θα  βγει ξανά ελεύθερος, άρα στο μεταξύ δεν πρέπει να έχει χάσει την επαφή του με την κοινωνία. 8. Η χώρα μας με τα χιλιάδες ξερονήσια είναι ιδανικός τόπος για δημιουργία ασφαλούς κοινωνίας κρατουμένων, με ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης και με τη δυνατότητα συμβίωσης με τους δικούς τους ανθρώπους, συγγενείς, φίλους, μαζί με κάθε κρατική υποδομή (επαγγελματικών δυνατοτήτων, υγείας, απεξάρτησης, εκπαίδευσης, διασκέδασης κλπ) από την πολιτεία.   

Σήμερα η ξεχωριστή προσωπικότητα του Κουφοντίνα μοιάζει να έχει κάνει “ρουα-ματ” στην κυβέρνηση (Δημήτριος Κατσούδας). Αν δεν υποχωρήσει στο αίτημά του για μεταγωγή σε άλλη φυλακή, αυτός, με την απεργία πείνας που κάνει, θα πεθάνει, θα αναδειχθεί σε ήρωα, αφού βάζει ενέχυρο τη ζωή του και η κυβέρνηση θα είναι υπεύθυνη για άλλον ένα θάνατο που συνδέεται με το ξεχωριστό άτομό του, το οποίο υπήρξε υπεύθυνο για 11 θανάτους. Ανθρωπιστικά απαράδεκτο. Αν πάλι υποχωρήσει η κυβέρνηση, αύριο αυτός θα κάνει απεργία πείνας για να αφεθεί ελεύθερος. Και τότε, τι κάνομε;

Μια εύνομη πολιτεία οφείλει να μη δημιουργεί συνθήκες που οδηγούν σε φαύλους κύκλους, προβλέποντας εναλλακτικές λύσεις. Η υποχρεωτική σίτιση από γιατρούς παραβιάζει θεμελιώδη ιατρική δεοντολογία, εκείνη που απαγορεύει στο γιατρό να ενεργεί ενάντια στη βούληση του αρρώστου του. Ο εισαγγελέας που θα διατάξει το γιατρό να εφαρμόσει βίαια τεχνητή διατροφή, τον υποχρεώνει να φερθεί αντιδεοντολογικά. Δεν είναι το ίδιο σε κάθε περίπτωση αυτοκτονίας. Η αυτοχειρία είναι κατά κανόνα σύμπτωμα κατάθλιψης, που είναι νόσος και επιδέχεται θεραπεία. Μετά την αποθεραπεία του, ο ασθενής, με λαμπικαρισμένη κρίση, δεν επιθυμεί πια να αυτοκτονήσει και, επομένως, είναι αποδεκτό να εφαρμοσθούν ακόμη και βίαια μέτρα για την προστασία της ζωής του ως την αποθεραπεία του. Στην περίπτωση της απεργίας πείνας, όμως, η πράξη δεν είναι σύμπτωμα κατάθλιψης, αλλά ωμός κοινωνικός εκβιασμός. Και οι εκβιασμοί αποτελούν διλήμματα, από τα οποία δεν είναι εύκολη η διαφυγή. Άλλοι είναι πιο αρμόδιοι από εμένα για να βρουν λύση. Μια σκέψη που κάνω είναι, ότι, ναι, να μεταχθεί σε άλλη φυλακή, για να παύσει την απεργία πείνας (και ηρωοποίηση), αλλά στη νέα κράτησή του να διατηρηθεί για ένα διάστημα σε απομόνωση, χωρίς επαφές, εκτός από το σιτιστή του και τους νόμιμους λειτουργούς (π.χ. σωφρονιστικούς υπαλλήλους, δικηγόρους του). Διότι, στην επικινδυνότητά του προστέθηκε και η προσπάθεια εκβιασμού της κοινωνίας.

Τέτοιες αποφάσεις όμως δεν μπορούν να τις επιφορτίζονται συγκεκριμένα άτομα, όπως ο πρωθυπουργός ή οι αρμόδιοι υπουργοί. Κι αυτό διότι αυτοί θα πληρώσουν βαρύ τίμημα ό,τι και αν αποφασίσουν. Πριν παρέλθει μια τετραετία, θα χρειασθούν τις ψήφους του λαού για να παραμείνουν στην πολιτική αρένα και όποια απόφασή τους θα εξαρτηθεί αναγκαστικά, εκτός από κάθε λογική, και στην ανάγκη ψηφοθηρίας. Αυτό είναι το σύστημά μας!

Και τώρα αγόμαστε αναγκαστικά στο σύστημά μας, στα θεμέλιά του. Βαυκαλιζόμαστε πως έχομε δημοκρατία. Φυσικά δεν έχομε, κι ας είναι το Ελληνικό επίσημο όνομά μας, Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Αυτή είναι βέβαια χονδροειδής απάτη, αφού το διεθνές όνομά μας είναι Ελληνική Ρεπούμπλικα (Hellenic Republic). Τι διαφέρει η Ελληνική Δημοκρατία από τη Ρωμαϊκή Res Publica; Ο Αριστοτέλης έδωσε το σαφή ορισμό: “Λέγω  δ΄  οἷον  δοκεῖ  δημοκρατικὸν  μὲν  εἶναι  τὸ  κληρωτὰς  εἶναι  τὰς  ἀρχὰς, τὸ  δ΄  αἱρετὰς  ὀλιγαρχικὸν“. Το κριτήριο της δημοκρατίας δηλαδή δεν είναι ούτε η ελευθερία, ούτε η ισότητα, ούτε η ελευθερία έκφρασης, ούτε η διαφάνεια, ούτε η αρχή της πλειοψηφίας, ούτε τα ανθρώπινα δικαιώματα, ούτε άλλο τίποτε, αλλά ένα μόνο: η κλήρωση των αρχόντων στις εξουσίες που δεν απαιτούν παρά μόνο εντιμότητα και κοινό νου. Αυτές οι δύο ιδιότητες, ως γνωστό, είναι εξίσου κατανεμημένες σε (ή λείπουν εξίσου από) όλους, ανεξάρτητα από καταγωγή, φύλο, θρησκεία, πλούτο, εκπαίδευση κλπ. Η αλληλοσπαρασσόμενη πολιτικο-οικονομική ολιγαρχία που μας κυβερνά αντιδρά ομόφωνα στην εκχώρηση μέρους της εξουσίας της στο σύνολο του λαού. Η δική μας ρεπούμπλικα δηλαδή είναι ολιγαρχία, όχι δημοκρατία. Ο αρχαίος σοφός στηρίχτηκε σε 158 διατριβές πάνω σε ποικίλα Ελληνικά και βαρβαρικά πολιτεύματα που είχαν συγγράψει οι μαθητές του και από αυτές έβγαλε τα συμπεράσματά του, που τα δημοσίευσε στα “Πολιτικά” του. Δυστυχώς από αυτές τις επιμέρους μελέτες δεν έχει διασωθεί παρά μόνον μία, η σημαντικότερη, η “Αθηναίων Πολιτεία”. Αναρωτιέμαι ποιος σύγχρονος συνταγματολόγος έχει μελετήσει 158 διαφορετικά συντάγματα για να εξαγάγει τα δικά του συμπεράσματα; Σ΄ αυτή τη μοναδικά εμπεριστατωμένη μελέτη του ο Σταγειρίτης κάνει μια σοκαριστική διαπίστωση: “Ἒχει δὲ καὶ περὶ τὴν αἳρεσιν τῶν ἀρχόντων τὸ ἐξ αἱρετῶν αἱρετούς ἐπικίνδυνον“. Είναι επικίνδυνο, λέει, να εκλέγονται οι άρχοντες από προεκλεγμένους υποψηφίους. Αλλά αυτό ακριβώς γίνεται στο σύστημά μας. Τα κόμματα προεκλέγουν τους υποψηφίους τους και ο λαός έρχεται να ψηφίσει ποιος από τους προεκλεγμένους επιθυμεί να λαβαίνει αποφάσεις γι΄ αυτόν ερήμην του. Κι αυτό, λέει ο σοφός, είναι επικίνδυνο. Πόσο επικίνδυνο είναι, το βιώνομε καθημερινά, σε πλείστα θέματα, και στο σημερινό δίλημμα για τον Κουφοντίνα.

Η απρόβλεπτη πραγματικότητα παρουσιάζει κάθε τόσο δυσεπίλυτα προβλήματα, που είναι αδύνατο να τα έχει προβλέψει οποιαδήποτε νομοθεσία. Η κυβέρνηση, αναλαβαίνει την ευθύνη, ενώ βοά η αντιπολίτευση για κυβερνητικές παραιτήσεις. Σε μια δημοκρατία, η κυβέρνηση, εκλεγμένη από το λαό μεταξύ προεπιλεγμένων ειδικευμένων ατόμων, προτείνει λύσεις. Η βουλή, αποτελούμενη από “ενόρκους” κληρωμένους από όλο το λαό, τις μετατρέπει σε νόμο ή όχι. Η κυβέρνηση τον υλοποιεί. Αν η απόφαση είναι λανθασμένη, θα πληρώσει ο υπεύθυνος λαός που την αποφάσισε. Με την ολιγαρχία πληρώνει το λάθος πάλι ο λαός, χωρίς να ευθύνεται.

ΘΥΜΑ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 16 Μαρτίου 2021

Παραμύθια. Είμαι 14 ετών. Ο καθηγητής μου μού φέρθηκε πολύ φιλικά, προσφέρθηκε να με βοηθήσει να προχωρήσω στις ποδοσφαιρικές φιλοδοξίες που είχα, με προσκάλεσε στο σπίτι του να το συζητήσουμε άνετα. Πήγα, και εκεί, με ανάλογες φιλικές εκδηλώσεις τελικά με βίασε. Είμαι θύμα. Είμαι 85 ετών. Δεν τα καταφέρνω πολύ καλά με τις συναλλαγές μου. Στην εποχή μου αγόραζα ένα αγαθό ή μια υπηρεσία, πλήρωνα σε μετρητά, για το μισθό μου πήγαινα στον ταμία της επιχείρησης που εργαζόμουν, έπαιρνα τα λεφτά μου κι όλα πήγαιναν καλά. Τώρα όλα γίνονται με την τράπεζα με δύο εγγυήσεις. Με μια κάρτα που μόνο εγώ έχω και ένα κωδικό αριθμό που μόνο εγώ γνωρίζω. Έχω όμως πολλές δεκάδες κάρτες σε ποικίλες τράπεζες και επιχειρήσεις και αντίστοιχους κωδικούς που αλλάζουν κάθε 6 μήνες. Πώς να τα βγάλω πέρα; Πώς να τα θυμάμαι όλα αυτά. H μνήμη μου, δε θέλω να το ομολογήσω ούτε στον εαυτό μου, έχει αρχίσει να με εγκαταλείπει. Νέα συστήματα, πώς να προσαρμοσθώ; Δυσκολεύτηκα στο ΑΤΜ, προσφέρθηκε ένας ευγενικός κύριος να με βοηθήσει. Την επόμενη στιγμή που έλεγξα, ανακάλυψα πως μου είχε επιστρέψει άλλη κάρτα αντί της δικής μου και με τη χρήση του κωδικού μου που εγώ του είχα δώσει, δεν είχε αφήσει ούτε λεπτό στο λογαριασμό μου. Κι άλλα τέτοια. Είμαι θύμα.

Κάθε φορά που είμαι θύμα, έχω κι εγώ ευθύνη. Με τη θέλησή μου πήγα στο σπίτι του καθηγητή μου. Με τη θέλησή μου έδωσα τον κωδικό μου στον απατεώνα. Αποδείχθηκα στον εαυτό μου πρώτα, στην κοινωνία έπειτα πόσο ανεπαρκής είμαι να υπερασπιστώ στοιχειωδώς τον εαυτό μου. Ντρέπομαι! Έχω ξεπέσει στη συνείδησή μου, δεν θέλω να ξεπέσω στη συνείδηση και του περιβάλλοντός μου που με εκτιμά. Και δεν το λέω σε κανένα. Το κρύβω για χρόνια βαθιά μέσα μου και με φθείρει. Ο βιαστής μου, ο απατεώνας, ο κλέφτης, ανενόχλητοι συνεχίζουν την ευχάριστη και επικερδή δραστηριότητά τους. Κανένας δεν τους κυνηγά. Η κοινωνία είναι ανεύθυνη, αφού με τη θέλησή μου έγινα θύμα. Η τράπεζα δεν θα με αποζημιώσει. Επιπλέον, ως μέλος της κοινωνίας, έχω άλλη μια ευθύνη. Με το να συγκαλύπτω την αδικία προς εμένα, αφήνω τον κακοήθη να δρα ανενόχλητος και σε άλλους. Έτσι κι αλλιώς, η κοινωνία δεν πρόκειται να με δικαιώσει, αφού δική μου ήταν η ευθύνη. Χωρίς προσδοκία για δικαίωση ή αποζημίωση, αλλά με τη βεβαιότητα του υποβιβασμού του σεβασμού που έχουν οι άλλοι σε μένα, γιατί να κοινωνήσω την ανεπάρκειά μου, που, στο κάτω κάτω, θα δείξει και σε άλλους κακοήθεις πόσο ευάλωτος είμαι στην απάτη; Υπάρχουν άραγε τρόποι για να μειωθεί τέτοια κοινωνική αδικία;

Θα δω το πρόβλημα από προσωπική και κοινωνική πλευρά, σαν πρόληψη και σαν θεραπεία. Πρέπει να δεχθούμε κάποια “δόγματα”. Πάντα ένα βαθμό ευθύνης, όπως έγραφα παραπάνω, έχει το άτομο. Αν έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο γύρω του από ανθρώπους που εμπιστεύεται, αυτό μπορεί να προσφέρει βοήθεια. Αυτοί δεν θα τον υποβιβάσουν μέσα τους επειδή έγινε θύμα. Στο κάτω κάτω ΟΛΟΙ μπορεί να γίνουν θύμα, και αυτοί οι ίδιοι. Ο γονιός δεν μπορεί να μη φροντίζει, αλλά ούτε μπορεί να αντιμετωπίζει κάθε εκτροπή του παιδιού του με τιμωρία ή και απλώς με αποδοκιμασία. Μια τέτοια συστηματική στάση αποτρέπει το παιδί από το να εμπιστευθεί τα σώψυχά του στη μάνα ή στον πατέρα του. Το ίδιο ισχύει για κάποιους ελάχιστους, επιστήθιους, φίλους. Από κοινωνική σκοπιά υπάρχουν άλλες σκέψεις. Κάπου άκουσα, τα ψώνια χρεώνονται στο λογαριασμό του καταναλωτή μόλις τα τοποθετήσει στην τσάντα του χωρίς να χρειάζεται να περάσει από το ταμείο. Λιγότερες ενδιάμεσες δραστηριότητες μειώνουν τις πιθανότητες απάτης. Από την άλλη, άλλο “δόγμα”, πάντα σε ένα βαθμό, ένα ποσοστό κάθε κατηγορίας πολιτών έχουν τάση για κακοήθεια. Αν μειώσουμε το μέγεθος αυτής της κατηγορίας, θα μειωθεί και ο αριθμός των κακοήθων. Οι αυτοματισμοί προς τους οποίους κατατείνει ολοένα ταχύτερα η κοινωνία μας, δημιουργούν στρατιές ανέργων. Η κατηγορία των ανέργων με το δεδομένο ποσοστό κακοήθειας που υπάρχει σε όλους, αυξάνει τον αριθμό των απατεώνων. Ο άνεργος έχει διττό κίνητρο. Πρώτο, έχει ανάγκες. Οι κινήσεις του στομάχου μας συχνά είναι αυτές που καθοδηγούν τις πράξεις μας. Και δεύτερο διαθέτει περίσσεια χρόνου για να εκτελέσει την απάτη του. Είναι καθήκον και συμφέρον της κοινωνίας να μην επιτρέπει μεγάλο αριθμό ανέργων. Οι φυσικές απειλές και οι κοινωνικές ανάγκες είναι τόσο πολλές, που υπάρχει δουλειά για όλους.

Το σωφρονιστικό σύστημα πρέπει να ανανεωθεί εκ βάθρων. Σήμερα η φυλακή είναι Ανώτατη Σχολή Εγκλήματος, όπου κάθε κρατούμενος διδάσκεται από άλλους άλλες μορφές απάτης και βίας, συμπεριλαμβάνοντας και τη γενετήσια βία. Το σωφρονιστικό σύστημα πρέπει να διαθέτει ασφάλεια, όπως π.χ. σε ένα από τα ακατοίκητα σήμερα νησιά μας. Χωρίς άδειες εξόδου, αλλά με ευρεία δυνατότητα κίνησης μέσα στο νησί, και ελεγχόμενα ελεύθερη άδεια εισόδου και παραμονής στη φυλακή συγγενών, συντρόφων, φίλων, δημοσιογράφων, δικηγόρων κλπ αποτελεί κοινωνία. Ταυτόχρονα πρέπει να παρέχει ισχυρά κίνητρα, στα όρια των πιέσεων, για να εργάζονται οι κρατούμενοι σε κάποιο τομέα, που μπορούν να τον επιλέγουν. Και να υπάρχουν τρόποι ψυχολογικής εκτόνωσης, όπως θέατρο, συναυλίες, εικαστικές εκθέσεις από τους ίδιους τους κρατουμένους. Έτσι, δε χάνουν την επαφή με την κοινωνία, ενώ από την εργασία τους μπορούν να αποζημιώνουν εκείνους που έβλαψαν, και, μετά την αποφυλάκισή τους, θα ξέρουν πώς να ασκήσουν ένα επάγγελμα.

Για τις σεξουαλικές εκτροπές, η κοινωνία πρέπει να παρέχει κίνητρα για μονιμότητα ερωτικών συντρόφων που αμοιβαία επιθυμούν να συζούν. Φυσικά δεν είναι εύκολο. Η πολιτεία όμως μπορεί να πάρει μέτρα που ευνοούν τη μονιμότητα στη συνύπαρξη. Για παράδειγμα, η συνυπηρεσία συζύγων στην ίδια πόλη πρέπει να είναι ισχυρό κριτήριο κατά την επιλογή εργαζομένων. Υπάρχουν και άλλα πιο εκλεπτυσμένα κοινωνικά κίνητρα, που όμως χρειάζονται επιστημονική τεκμηρίωση πριν εφαρμοσθούν, όπως ένα επίδομα συμβίωσης και στους δύο, που το χάνουν και οι δύο αν χωρίσουν, αλλά και αρκετά άλλα.

Οι εκτροπές συμπεριφοράς δεν πρόκειται ποτέ να εξαφανισθούν. Ωστόσο, πάντοτε έχουν μια αιτία, για την οποίαν η κοινωνία μπορεί να πάρει μέτρα και τότε αυτές θα μειωθούν. Από την άλλη, η κατάλληλη παιδεία των πολιτών, μπορεί να προσφέρει προστασία, αλλά και κίνητρο για αποχή από εκτροπές. Για την παιδεία υπεύθυνοι είναι σε σημαντικό βαθμό οι δάσκαλοι, αλλά, πιο πολύ, η οικογένεια.

ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 11 Μαρτίου 2021.

Φυσικοί νόμοι αναγκάζουν όλα τα ζώα να συγκεντρώνονται εκεί όπου βρίσκουν τροφή ενώ ευνοούνται και βιολογικοί νόμοι, ερωτικοί, μητρικοί, ενισχύοντας τη συγκέντρωση. Στους ανθρώπους αναπτύσσονται και συμπληρωματικές σχέσεις. Κάνοντας καθένας κάτι διαφορετικό από τους άλλους, πετυχαίνουν όλοι μαζί κοινό στόχο. Παραπέρα, άνθρωποι συγκεντρώνονται εκεί όπου διασταυρώνονται φυσικές οδοί, για να ανταλλάσσουν προϊόντα, που από κάποιους περισσεύουν και σε άλλους λείπουν. Όλοι αυτοί οι παράγοντες συμβάλλουν στο να συνωστίζονται οι άνθρωποι σε περιορισμένους τόπους, εξασφαλίζοντάς τους πλήθος πλεονεκτημάτων.

Παράλληλα, αναπτύσσονται φυγόκεντρες δυνάμεις. Τα συμβιώνοντα ζώα αποτελούν τροφή άλλων ζώων. Οι συγκεντρωμένοι άνθρωποι σε πόλεις και χωριά σημαίνουν θησαυρισμό πλούτου, κράχτη για άλλες κοινωνίες, να τον αρπάξουν βίαια, χωρίς να έχουν μοχθήσει για να τον παραγάγουν. Τέτοιοι εχθροί δεν είναι μόνο άλλες ανθρώπινες κοινωνίες, αλλά και άπειρος αριθμός μικροοργανισμών και ιών που βρίσκουν το κατάλληλο έδαφος για να μεταδίδονται από τον ένα στον άλλο, να πληθαίνουν διαρκώς κατακυριεύοντας και εξολοθρεύοντας λαούς ολόκληρους. Επιπλέον, τέτοιες ανθρώπινες συναθροίσεις σε τόπους αποθησαυρισμού και όχι παραγωγής πλούτου, σημαίνουν ότι πλήθος ανθρώπων στρέφονται προς την ευχάριστη κατανάλωση, χωρίς τη δυσάρεστη παραγωγή. Σε αντίξοες καταστάσεις, όταν η συγκοινωνία με τους τόπους παραγωγής γίνεται προβληματική (π.χ. πόλεμος, κατοχή), η επιβίωση στις πόλεις γίνεται σχεδόν αδύνατη. Ο ταχύς συνωστισμός στις πόλεις, σημαίνει κατάφωρη παραβίαση φυσικών νόμων. Οι ανάγκες για στέγαση, αναγκάζουν να γίνουν εξωφρενικά κτίσματα, π.χ. σε ρέματα ή δάση, ευάλωτα σε φυσικούς κινδύνους, όπως πλημμύρες, πυρκαγιές κλπ. Σημαντικός παράγοντας στις κεντρομόλες και φυγόκεντρες τάσεις των πληθυσμών είναι η διαμόρφωση του εδάφους.

Η πατρίδα μας έχει μοναδικό γεωφυσικό ανάγλυφο, με ψηλά βουνά, πεδιάδες, νησιά σε κοντινή απόσταση το ένα με το άλλο και με κοινή γλώσσα επικοινωνίας των κατοίκων τους, την Ελληνική. Στη στεριανή Ελλάδα η επικοινωνία είναι εύκολη σε προδιαγεγραμμένες διαδρομές, ακόμη και περπατώντας, ενώ στη νησιωτική δεν επιτρέπεται επικοινωνία παρά μόνο με πλοία, αλλά όλες οι οδοί είναι ανοικτές προς οποιαδήποτε κατεύθυνση. Το πρόβλημα έχει μειωθεί, όχι λυθεί, με τις τηλεπικοινωνίες.

Οι επικοινωνίες στη στεριανή Ελλάδα έχουν βελτιωθεί σημαντικά, όχι όμως ακόμη πλήρως. Σιδηροδρομικό δίκτυο ξεκίνησε την εποχή του Χ.Τρικούπη, αλλά οδήγησε στην πτώχευση. Οδοποιία τις τελευταίες δεκαετίες, με αποκορύφωμα τις μεγάλες εθνικές οδούς και τη γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου. Τα τελευταία χρόνια βελτιώνονται σημαντικά οι σιδηρόδρομοι. Από την άλλη, στη θάλασσα, η συγκοινωνία γινόταν κυρίως με ιστιοφόρα, καΐκια, άλλοτε με μηχανή, άλλοτε όχι. Εμφανίσθηκαν κάποια ατμόπλοια, αλλά σήμερα γίνεται με πλοία μεγάλα που και ταχύπλοα είναι και ανθεκτικά σχεδόν σε οποιεσδήπτε καιρικές ιδιοτροπίες. Οι ανάγκες για ταχεία ανάπτυξη μετά τον εξοντωτικό παγκόσμιο και εμφύλιο πόλεμο συγκέντρωσαν τον κόσμο στις μεγαλουπόλεις. Όπως ένας άνθρωπος έχει ανάγκη από άλλους για να αναπτυχθεί, έτσι και μια οικονομική μονάδα, π.χ. μια βιομηχανία, έχει ανάγκη να επικοινωνεί ικανοποιητικά με άλλες για να ευδοκιμήσει. Μετά τον παγκόσμιο και τον εμφύλιο πόλεμο, ο κόσμος συγκεντρώθηκε γύρω κυρίως από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, εγκαταλείποντας τα πατρογονικά χώματα.

Ήδη, όπως αναφέρθηκε, το συγκοινωνιακό πρόβλημα έχει βελτιωθεί. Τα μειονεκτήματα του συνωστισμού έχουν αρχίσει να γιγαντώνονται συγκριτικά με τα πλεονεκτήματα. Κρούσματα επιδημιών σε μια μεγαλούπολη σημαίνουν ότι πρέπει να σταματήσει η οικονομική δραστηριότητα σε όλη τη χώρα, ενώ σε μια μικρή κοινότητα των λίγων εκατοντάδων ή χιλιάδων κατοίκων, να απομονωθεί μόνον αυτή. Σε έναν, ό μη γένοιτο, πόλεμο συχνά αποκλείονται οι συγκοινωνίες και λιμός θα ενσκύψει στις μεγαλουπόλεις που δεν παράγουν πρωτογενώς τίποτε, ενώ στις μικρές κοινότητες πάντα κάτι μένει για να τραφούν οι άνθρωποι. Στις μεγάλες πόλεις οι άνθρωποι ισοπεδώνονται, ομογενοποιούνται μιμούμενοι ο ένας τον άλλον, γίνονται όχλος, ενώ, διάσπαρτοι, ποικίλλουν από τη μια κοινότητα στην άλλη, επιτρέποντας, με την επικοινωνία με άλλες κοινότητες, να δημιουργούνται υβριδικά, πρωτότυπα, ήθη, έθιμα, πολιτισμός. Στις μεγαλουπόλεις οι άνθρωποι δε γνωρίζουν το γείτονά τους και χάνεται ο κοινωνικός έλεγχος που υπάρχει στις μικρές κοινωνίες, οπότε, για τη διατήρηση της τάξης στις μεγάλες απαιτείται αστυνομικός έλεγχος.

Η αποκέντρωση, και μάλιστα σε βραχύ διάστημα μοιάζει απαραίτητη, αλλά απαιτεί ενδελεχή σχεδιασμό και θυσίες. Η βελτίωση των στεριανών συγκοινωνιών προχωρεί. Για τις θαλάσσιες συγκοινωνίες θα χρειάζονταν μεγαλεπήβολα λιμενικά έργα που είναι αδύνατο να γίνουν σε μικρά νησάκια. Εναλλακτικές λύσεις θα ήταν ταχύπλοα πλοιάρια, τα οποία όμως έχουν σημαντικούς καιρικούς περιορισμούς. Άλλη λύση είναι η μεταφορά τέτοιων πλοιαρίων μέσα σε μεγάλα πλοία, φέρι-μπότ, τα οποία αγκυροβολούν σε κοντινή απόσταση από τις νησίδες και επιτρέπουν στα μεταφερόμενα πλοιάρια να διανύσουν τις μικρές αποστάσεις ως τις περιορισμένες μαρίνες του τόπου, κάπως όπως κάποτε οι επιβάτες από τα ατμόπλοια έμπαιναν σε βάρκες για να βγουν στη στεριά. Επιπλέον κάθε μικροκοινότητα έχει ανάγκη από επαγγέλματα, όπως για την υγειονομική τους στήριξη, την τροφοδοσία τους (μινιμαρκέτα), νηπιαγωγό, δάσκαλο, αστυνομία ή ακτοφυλακή κλπ. Δεν γίνονται όλα μονομιάς. Η εφαρμογή ενός μέτρου χωρίς τα άλλα, οδεύει σε αποτυχία, εκτός αν γίνεται στα πλαίσια προδιαγεγραμμένου σχεδίου. Σε πρωτεύουσες περιφερειών θα αναπτυχθούν εφετεία, τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα, πολιτιστικοί χώροι, ΜΕΘ κλπ. Όσοι αξιόλογοι άνθρωποι αποφασίζουν να στελεχώσουν τέτοια ιδρύματα όχι μόνο βρίσκουν θέσεις εργασίας για να αξιοποιηθούν και δημιουργήσουν, αλλά και ενσωματωνόμενοι στον ντόπιο πληθυσμό συμβάλλουν στην πνευματική ανάπτυξή του. Αυτό δεν σημαίνει εξασθένηση των κεντρικών μονάδων σε ανθρώπινο δυναμικό, διότι εκεί στην πλειονότητά τους οι θέσεις καταλαμβάνονται από “ημετέρους”. Από την άλλη, οι “εκλεκτοί” που πηγαίνουν σε περιφερειακές μονάδες συχνά θεωρούν τη θέση τους ένα βήμα για μια “ανώτερη” θέση στη μεγαλούπολη, ενώ οι ντόπιοι προτιμούν, αντί των εκλεκτών, τους δικούς τους “ημετέρους”.  Όσοι πρωτοπηγαίνουν σε απομονωμένα μέρη θα δεινοπαθήσουν. Αλλά πρέπει να γίνει. Έχω τονίσει αλλού την ανάγκη μιας εθνικής θητείας π.χ. 1 έτους για όλους, στη διάρκεια της οποίας οι στρατευμένοι δεν χρησιμοποιούνται για να σκοτώνουν εχθρούς, αλλά για δημιουργικά έργα. Αυτοί θα είναι οι σκαπανείς. Μόλις δημιουργηθούν από αυτούς υποδομές για οικονομική δραστηριότητα, όπως παραγωγή φυσικής και βιολογικής ενέργειας, θα βρεθούν οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές για να προσελκύσουν κόσμο. Φυσική ενέργεια εννοώ ανεμογεννήτριες στις κορυφές, φωτοβολταϊκά στις νότιες πλαγιές, κυματογεννήτριες στις βορεινές ακτές και βιολογική, ποικίλες θαλασσοκαλλιέργειες στις νότιες ακτές. Πέρα από τα λοιπά πλεονεκτήματα, μια τέτοια επιχείρηση ελληνοποιεί τα ακατοίκητα νησιά μας στα μάτια του κόσμου όλου, έτσι που δύσκολα τα εποφθαλμιούν επικίνδυνοι γείτονες. Φυσικά κάθε τέτοιος τόπος έχει ιδιαιτερότητα και αυτό είναι το γεωφυσικό μεγαλείο της Ελλάδας. Από τη σύζευξη διαφορετικών ποικιλιών γεννιέται ο πολιτισμός.