Τρίτη άποψη Διαπαιδαγώγηση

Δημ. Α. Σιδερής*

Ηπειρωτικός Αγών, 9 Σεπτεμβρίου 2017

ΔΙΑΒΑΖΩ στο facebook. Έχω ξαναγράψει τους φόβους μου, αλλά δεν έχω ησυχάσει. Όλο και πιο συχνά και επιτακτικά εισάγεται στο σχολείο η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Καλό ή κακό; Και τι θα πει καλό ή κακό; Για ποιον; Για το παιδί ή για την κοινωνία; Διάβασα σχετικό άρθρο του Independent. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση έχει εισαχθεί στα σχολεία. Ως πρόσφατα οι γονείς μπορούσαν να μην επιτρέπουν στα παιδιά τους να παρακολουθούν το μάθημα. Με τον νέο νόμο αυτό το δικαίωμα αφαιρείται από τους γονείς. Σωστό ή λάθος;

Η θρησκευτική διαπαιδαγώγηση είναι ένα άλλο λεπτό ζήτημα, καθώς οι θρησκευτικές ακρότητες και βία γιγαντώνονται τις τελευταίες δεκαετίες.

Γενικότερα είναι σωστή ή λάθος η υποχρεωτική παιδεία ως μια ηλικία; Το σχολείο προσφέρει εκπαίδευση, παιδεία, αλλά και πλύση εγκεφάλου. Σε μια φυσική αγέλη ή και ανθρώπινη κοινωνία, το παιδί μαθαίνει πρώτα από τους γονείς του, ιδίως τη μητέρα, έπειτα από τα άλλα παιδιά με τα οποία συναγελάζεται (παίζει), αλλά και από άλλους ενήλικες της αγέλης/κοινωνίας. Μάθηση είναι η απόκτηση εξαρτημένων αντανακλαστικών. Κι αυτά στηρίζονται κυρίως στη μίμηση και στη συμπληρωματική δράση. Σε πιο προχωρημένο στάδιο, το άτομο μπορεί να ενεργεί αυτόβουλα, παρακινούμενο από ταλαντώσεις των λειτουργιών του (π.χ. περιοδική πείνα, όρεξη για έρωτα κ.λπ.) και μαθαίνει από τις αντιδράσεις του περιβάλλοντός του. Αυτές μπορεί να είναι επιδοκιμαστικές ή αποδοκιμαστικές. Μπορούν να είναι άμεσες συνέπειες των ενεργειών του ατόμου ή επιβαλλόμενες από το περιβάλλον του, οπότε πρόκειται για ανταμοιβή ή τιμωρία. Η υποχρεωτική εκπαίδευση επιβάλλεται. Ο μαθητής υποχρεώνεται να μαθαίνει με βραβεία και με ποινές, συχνότερα το δεύτερο: «Παιδεύεται» για να μάθει, με τη διπλή έννοια του «παιδεύεται». Φυσικά, από ένα στάδιο και πέρα, η προσωπική ικανοποίηση ή απογοήτευση από τα αποτελέσματα της ίδιας της προσπάθειας είναι που καθοδηγεί τη μάθηση του παιδιού.

Καλή είναι γενικά μια εκπαίδευση που μαθαίνει πρώτιστα στο παιδί πώς να επιβιώνει. Οι προκλήσεις της εκπαίδευσης και της άσκησης, αντίθετα από τις φυσικές προκλήσεις, έχουν περιορισμένη ένταση. Η πολυπλοκότητα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων λαβαίνει υπόψη της τις ικανότητες των παιδιών, ανάλογα με την ηλικία τους, αλλά αυτό αποτελεί αδρό μέσον όρο, καθώς κάθε παιδί είναι μια διαφορετική περίπτωση, που μάλιστα αλλάζει ταχέως από τη μια μέρα στην άλλη. Σχολεία που επιδιώκουν την άνευ όρων αριστεία προσαρμόζουν τα προγράμματά τους στις δυνατότητες των παιδιών με τις ανώτερες πνευματικές και σωματικές ικανότητες.

Η ανάγκη της υποχρεωτικής παιδείας προέκυψε από τη βούληση της κοινωνίας να δημιουργεί, δεύτερο, πολίτες κατάλληλους γι’ αυτήν. Στην πατρίδα μας δεν είναι εξίσου υποχρεωτική για όλους, αφήνοντας ένα μικρό περιθώριο για βέτο των γονιών. Το παιδί κάποιου μπορεί να μην ανήκει στην επικρατούσα θρησκεία, αλλά στο σχολείο διδάσκεται μόνον αυτή στο μάθημα των θρησκευτικών. Το παιδί του θα μάθει τη θρησκεία των γονιών του με τρόπο κοινωνικά ανεξέλεγκτο, από αυτούς, τον αντίστοιχο ιερέα κ.λπ., αλλιώς δεν αποκτά θρησκευτική συνείδηση. Είναι όμως προς το συμφέρον της κοινωνίας μας αυτή η διάκριση; Μια αντικατάσταση του μαθήματος των θρησκευτικών με μάθημα θρησκειολογίας υποχρεωτικό για όλα τα παιδιά και διδασκόμενο από θεολόγο πτυχιούχο αναγνωρισμένης σχολής ανεξάρτητα από τη θρησκεία του και με βοηθήματα αναγνωρισμένα από το κράτος έχει δοκιμασθεί κατά καιρούς και έχει επιτύχει μείωση των θρησκευτικών εντάσεων.

Το άλλο μεγάλο πρόβλημα είναι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Υποχρεωτική; Αν δεν είναι υποχρεωτική, το παιδί θα την αποκτήσει με δύο τρόπους. Ο ένας είναι η βιολογική ανάπτυξή του. Κάποια στιγμή, χωρίς καμιά παρέμβαση, θα αρχίσουν οι ονειρώξεις, η περίοδος στο κορίτσι κ.λπ., θα ακολουθήσει, χωρίς ιδιαίτερη εκπαίδευση, η αυτοϊκανοποίηση. Από κει και πέρα, θα έλθει η «εκπαίδευση» από συντρόφους, φίλους του ίδιου ή αντίθετου φίλου, παρόμοιας ή συχνά μεγαλύτερης ηλικίας, με συνέπειες για ολόκληρη τη ζωή. Όταν οι άνθρωποι ζούσαν κοντά στη φύση βόσκοντας ζώα και καλλιεργώντας φυτά, η εκπαίδευση βοηθιόταν με φυσικό τρόπο σαν μίμηση της φύσης. Η αυξημένη θνησιμότητα τότε, κυρίως από επιδημίες, παρακινούσε για γόνιμο ζευγάρωμα των νέων μόλις περνούσαν την ήβη και πρόβλημα ουσιαστικό δεν υπήρχε. Οι συστηματικές εκτροπές από το γόνιμο ζευγάρωμα (ομοφυλοφιλία, «γεροντοκορισμός» κ.λπ.), αποδοκιμάζονταν έντονα κοινωνικά, έτσι που αποτελούσαν κοινωνικές εξαιρέσεις. Εξαιρούνταν ειδικές κοινωνίες, όπως μοναστήρια, φυλακές, στρατώνες κ.λπ. Η κοινωνία ασκούσε τον έλεγχό της με εργαλείο το γάμο. Είμαστε όμως ικανοποιημένοι από την παρούσα κατάσταση στο αστικό περιβάλλον που ζούμε; Είναι κοινωνικά ανεξέλεγκτη. Η εναλλακτική λύση είναι η υποχρεωτική εκπαίδευση στο σχολείο. Ναι, αλλά τα παιδιά ανήκουν στους γονείς τους ή στην κοινωνία; Φυσικά, τα παιδιά δεν ανήκουν. Ωστόσο, κάποιος έχει την ευθύνη της προστασίας τους, ώσπου να ενηλικιωθούν. Και πάλι το ερώτημα είναι ποιος έχει την ευθύνη, οι γονείς ή η κοινωνία;

Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση έχει ιδιαίτερα δύσκολες πτυχές. Η έναρξή της πριν από την ήβη δεν μπορεί να έχει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, καθώς δεν έχουν αναπτύξει τα παιδιά τα αντίστοιχα βιολογικά εφόδια. Οι εκπαιδευτικές μέθοδοι περιλαμβάνουν γενικά κυρίως γνωστικά στοιχεία, στα οποία υπάγονται κατάλληλα βιβλία με εικονογράφηση, προβολές ταινιών κ.λπ., αλλά και κατάλληλη άσκηση. Η άσκηση στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη με σημαντικές συνέπειες για τη ζωή του παιδιού και επομένως στην παρούσα φάση θα θεωρούσα ότι είναι απαράδεκτη. Παρόμοια είναι η θέση μου για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση με οποιοδήποτε ρεαλιστικό μέσο. Η απουσία ελεγχόμενης κοινωνικής διαπαιδαγώγησης στο σχολείο από την άλλη, είναι ακόμη πιο επικίνδυνη, καθώς ελλοχεύουν οι γνωστοί κίνδυνοι από αφροδίσια νοσήματα, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, βία που συχνά συνδυάζεται με την ανεξέλεγκτη σεξουαλική πράξη, απόκτηση ασυνήθιστων έξεων κ.λπ.

Θεωρώ, γενικά, ότι οι περισσότερο συναισθηματικές περιοχές του ανθρώπου, ιδίως στην ανώριμη ηλικία, αφορούν, πνευματικά μεν τη θρησκεία, σωματικά δε τη γενετήσια συμπεριφορά. Η υποχρεωτική διαπαιδαγώγηση σ’ αυτούς τους τομείς από την κοινωνία θεωρώ προσωπικά ότι είναι απαραίτητη. Η παγερά γνωστική φύση της εκπαίδευσης και στους δύο τομείς, που έχουν έντονη συναισθηματική φόρτιση, είναι ο σωστός τρόπος για να μην υπάρξουν ανεπιθύμητες ενέργειες στον μελλοντικό πολίτη. Ο άλλος έντονα συναισθηματικός τομέας της εκπαίδευσης αφορά τη δημιουργία πολιτών με εθνική συνείδηση, τουλάχιστον όσο εξακολουθούν να υπάρχουν κοινωνίες δομημένες σε κράτη-έθνη. Ακόμη και σ’ αυτά τα πλαίσια, ίσως η εκπαίδευση οφείλει να είναι κυρίως γνωστική, αφήνοντας την τόνωση του συναισθηματισμού στη μετέπειτα φάση, τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση, όταν ο ώριμος νέος θα υπηρετεί μια κοινωνική θητεία με κεντρικό άξονα την άμυνα της πατρίδας.

* Ο κ. Δημήτριος Α. Σιδερής είναι ομ. καθηγητής Καρδιολογίας