ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΡΙΑΔΙΚΗ ΥΠΑΡΞΗ

«Μηδέν ἐκ τοῦ μὴ ὂντος γίγνεσθαι μηδ’ ἐς τὸ μὴ ὂν φθείρεσθαι» έλεγε ο Δημόκριτος. Η σύγχρονη Φυσική τον επιβεβαίωσε. Ο νόμος της εντροπίας, που επιβίωσε μετά την επιστημονική επανάσταση του περασμένου αιώνα, επικύρωσε τη ρήση του. Κάποια στοιχεία στο Σύμπαν, κινούμενα τυχαία, είναι απίθανο να σχηματίσουν μια οντότητα, αλλά όχι αδύνατο, στα διαθέσιμα11,5 δισεκατομμύρια χρόνια της Δημιουργίας. Τέτοια οντότητα, όπως τυχαία σχηματίστηκε, έτσι και τυχαία θα αποδομηθεί. Η διαχωριστική επιφάνειά της από το περιβάλλον της όμως δημιουργεί αναγκαστικά ένα είδος προστασίας, καθυστερώντας την αποδόμηση, το «θάνατό» της, που μοιραία, θα συμβεί. Στο μεταξύ, μπορεί να ενεργεί η οντότητα σαν καταλύτης, ευνοώντας τη δημιουργία νέων οντοτήτων και εξασφαλίζοντας έτσι την αθανασία της. Διαρκής αγώνας ανάμεσα σε θάνατο και αθανασία! Ούτε η τυχαία ούτε η θεία δημιουργία είναι δυνατόν να αποδειχθούν με ανθρώπινα μέσα. Το «τυχαίο» απαντά σε ερώτηση που αρχίζει με τη λέξη «Πώς;»· η θεία δημιουργία σε ερώτηση που αρχίζει με το «Ποιος;». Αντίθεση επομένως δεν μπορεί να υπάρχει.

Τα πρωτόζωα, στην κατάλληλη στιγμή, διαιρούνται. Από ένα δημιουργούνται δύο, χωρίς να μείνει πτώμα. Ταυτόχρονα, γέννηση και θάνατος, «δυναμική αθανασία». Πειράματα έδειξαν ότι με αυτή τη διαδικασία δεν μεταδίδονται στα θυγατρικά κύτταρα ιδιότητες που απέκτησαν τα πρωτόζωα όσο ζούσαν. Ενώ στην αρχή ενσωμάτωναν ό,τι έβρισκαν γύρω τους, αν βρίσκονταν σε περιβάλλον με άχρηστα στοιχεία, βαθμιαία «μάθαιναν» να μην τα προσλαμβάνουν. Η «μάθηση» δεν μεταδιδόταν στους απογόνους, μολονότι είχαν το ίδιο σώμα με τα μητρικά. Όχι πλήρως όμως. Ένα ίχνος της επίκτητης «γνώσης» παραμένει. Τα μικρόβια αποκτούν αντοχή στα αντιβιοτικά. Ίσως διότι ελάχιστα από αυτά τυχαίνει να έχουν αντίσταση στα αντιβιοτικά. Δεν σκοτώνονται και οι απόγονοί τους δημιουργούν τον πληθυσμό των ανθεκτικών μικροβίων. Αλλιώς, «μαθαίνουν» να αντιστέκονται στα αντιβιοτικά αναπτύσσοντας ουσίες (πλασμίδια) που είναι φορείς αυτής της «γνώσης» και μεταδίδονται όχι μόνο στους απογόνους, αλλά και από το ένα μικρόβιο στο άλλο.

Εμείς αρχίζομε να υπάρχουμε με τη σύντηξη ενός πατρικού σπερματοζωαρίου με ένα μητρικό ωάριο. Μια νέα οντότητα γεννιέται, αισθητή από όλους, το αισθητό Εγώ. Το έμβρυο δέχεται στην επιφάνειά του ερεθίσματα από μέσα του και απέξω του, ακριβώς τα ίδια. Επομένως δεν μπορεί να αντιληφθεί την ύπαρξή του ως τη στιγμή του τοκετού. Ξαφνικά τότε οι αισθητήρες στην επιφάνειά του νεογνού ενώ συνεχίζουν να δέχονται τα ίδια σταθερά ερεθίσματα από μέσα, βομβαρδίζονται από καταιγισμό ποικίλων, απρόβλεπτα μεταβαλλόμενων ερεθισμάτων από το περιβάλλον. Έτσι γεννιέται το νοητό Εγώ, που αντιλαμβάνεται την ύπαρξή του και είναι άβατο για όλους τους απέξω. Καθώς οι άνθρωποι είμαστε κοινωνικά ζώα, κάποια στιγμή κάθε νέο ανθρώπινο ον εισάγεται στην κοινωνία του με κατάλληλη τελετή.

Κάποτε θα πεθάνουμε. Θα πάψουμε να αυτορρυθμιζόμαστε και θα γίνουμε ένα με το περιβάλλον μας: «Χοῦς εἶ καὶ εἰς χοῦν ἀπελεύσει»: θάνατος του αισθητού Εγώ. Πριν συμβεί αυτό, παύομε οριστικά να ξεχωρίζουμε τον εαυτό μας από το περιβάλλον μας: θάνατος του νοητού Εγώ. Θα ακολουθήσει η διαγραφή από την κοινωνία με την κατάλληλη τελετή: θάνατος του κοινωνικού Εγώ. Ο Θάνατος είναι αναπόφευκτος. Κι όμως συνεμφανίζεται η Αθανασία. Ο θάνατος του αισθητού Εγώ δεν αφορά σε όλα τα κύτταρά μας. Γαμετοκύτταρά μας (ωάριο, σπερματοζωάριο) μπορεί να μείνουν «αθάνατα» ανακατασκευάζοντας ένα άλλο ον στη βάση μιας διασωζόμενης πληροφορίας. Και με το πέρασμά μας από τη ζωή αφήνομε σε όσους μας περιέβαλλαν τις γνώσεις, τα συναισθήματα, τις βουλήσεις – ή τη μετάνοια – που αποκτήσαμε όσο ζούσαμε, ως νοητό Εγώ. Όσο για το κοινωνικό Εγώ μας, αυτό επιζεί σαν σε εκμαγείο στη μνήμη (και την προσευχή) της κοινωνίας.

Έτσι, η ύπαρξή μας φαίνεται να είναι τρισυπόστατη (αισθητό, νοητό, κοινωνικό Εγώ) με κάθε υπόσταση να είναι τόσο αυθύπαρκτη, που γεννιέται και πεθαίνει σε διαφορετικό χρόνο η καθεμιά, αλλά αφήνει τη συνέχειά της παραμένοντας αθάνατη. Μολονότι τρισυπόστατη, είναι ενιαία! Μολονότι θνητή, είναι αθάνατη!

Το τρισυπόστατο του Είναι μας αναγνώρισαν ψυχολόγοι και φιλόσοφοι. Ο James ξεχωρίζει τις τρεις υποστάσεις του Εγώ, ως material me, spiritual me και social me. Και ο υπαρξιστής Heiddeger αναγνωρίζει με την ίδια αντιστοιχία τις τρεις υποστάσεις ως In-der-Welt-sein, Dasein και Mitsein. Ενώ οι μεγάλοι αυτοί άνδρες αναγνώρισαν και αναλύουν σε βάθος τις ιδιότητες των τριών υποστάσεων, δεν τόνισαν ικανοποιητικά το διαφορετικό χρόνο γέννησης και θανάτου της καθεμιάς.

Το τρισυπόστατο κάθε ύπαρξης όμως έχει και μεταφυσική αναλογία. Τα παρακάτω δεν ερμηνεύουν τα του Θεού. Επιχειρείται όμως, από την αναλογία των ουρανίων με τα επίγεια («ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς»), να ανοίξουν μια πύλη για την υποδοχή των θείων λόγων.«Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν, καὶ Θεός ἦν ὁ Λόγος… Καὶ ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο… Θεόν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε…Πνεῦμα ὁ Θεός.», γράφει ο Ιωάννης. Και σε αυτές τις φράσεις συνοψίζεται το τρισυπόστατο της Θεότητας. Ο Θεός είναι πνεύμα. Άβατος («αμέθεκτος») για τον ανθρώπινο λογισμό. Κανείς ποτέ δεν Τον έχει δει, είναι Πνεύμα. Και ο Λόγος ἦν προς τον Θεόν. Και έγινε σάρκα, ο Ιησούς. Μην αναζητήσετε διεθνή βιβλιογραφία για επιβεβαίωση. Οι ξένες γλώσσες δεν έχουν λέξη για τον Ελληνικό Λόγο. Έτσι τον μετέφρασαν σε verbum, parole, parola, word,  Wort, слово κλπ. Όλες αυτές οι λέξεις όμως σημαίνουν «λόγια», όχι «Λόγο», είναι αισθητές, ακουστές ή ορατές. Όμως ο Λόγος ήταν προς το Θεό και έγινε σάρκα αισθητή, που έζησε, έπαθε και πέθανε ως σάρκα. Ο Θεός, ως πνεύμα, είναι άβατος, αμέθεκτος, για τον ανθρώπινο λογισμό. Προσπελάζεται μόνο με πίστη, που διαχέεται από τον ένα στον άλλο μέσα στην κοινωνία, με τους κοινωνικούς κώδικες επικοινωνίας. Αυτοί οι κώδικες είναι τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Οι Χριστιανοί διαφωνούμε ως προς το από ποιον εκπορεύεται. Το αντίστοιχο κοινωνικό Εγώ στην αναλογία που αναφέρθηκε, απλώς δεν εκπορεύεται. Το Άγιο Πνεύμα, είναι που διέπει τις Συνόδους και όλο το πλήρωμα των Χριστιανών, αφού μεταδόθηκε πρώτα στους μαθητές του Κυρίου. Και να πώς γίνεται αντιληπτό το μυστήριο της τριαδικής Χριστιανικής Θεότητας, χωρίς να αίρεται ο μονοθεϊσμός: Όπως είναι η ενιαία ύπαρξή μας, με τις τρεις υποστάσεις της, αισθητό, νοητό και κοινωνικό Εγώ. Και να πώς μπορεί να συνδυάζεται ο θάνατος με την αθανασία του αισθητού, νοητού και κοινωνικού Εγώ, όπως ο θάνατος με την αθανασία στο Χριστιανισμό.

Ευχαριστίες οφείλω στον π. Σεραφείμ Ατματζίδη για τις πολύτιμες παρατηρήσεις του.

Δημ. Α. Σιδερής. Koinignomi ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΡΙΑΔΙΚΗ ΥΠΑΡΞΗ 17.08.2016