Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com
Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 20 Απριλίου 2023

Θα αρχίσω από τα αστικά και διοικητικά δικαστήρια. Μια πράξη που έκανε ένας ιδιώτης ή κάποιο δημόσιο πρόσωπο συγκρίνεται με το νόμο. Είναι νόμιμη ή όχι; Δε θέλει φιλοσοφία. Ο κριτής πρέπει τεκμηριωμένα να ξέρει τους νόμους, να είναι νομικός και μάλιστα με σχετική πείρα. Πάμε όμως και στο ποινικό δικαστήριο. Ένας κατηγορούμενος συγκρίνεται με μια πράξη, την τέλεσε αυτός ή όχι; Σ΄ αυτή τη σύγκριση δεν υπεισέρχεται ο νόμος. Ο δικαστής αρκεί να έχει εντιμότητα (κυρίως αμεροληψία) και κοινό νου. Η επιλογή των δικαστών γίνεται με κλήρωση όλων των πολιτών της περιοχής. Κάποιος νομικός βέβαια χρειάζεται για τη δικονομία, δηλαδή για να τηρούνται οι νόμιμοι κανόνες κατά τη διαδικασία, αλλά αυτός δε λαβαίνει μέρος στις αποφάσεις. Έτσι γίνεται σε πολλές χώρες με τα ορκωτά δικαστήρια. Έτσι γινόταν και στην πατρίδα μας ως το 1967, όταν το σύστημα άλλαξε και μόνον οι μισοί από τους δικαστές είναι ορκωτοί, ενώ οι άλλοι μισοί είναι επαγγελματίες.
Κύριο έργο της κυβέρνησης είναι να διαμορφώνει πολιτικούς στόχους και να διοικεί για να υλοποιούνται. Προφανώς απαιτούνται άτομα με τεκμηριωμένη γνώση και πείρα στη διοίκηση και κυβερνητικές θέσεις. Τα ΑΕΙ, τα ανώτατα δικαστήρια, το αμυντικό επιτελείο κλπ, με ενεργά ή τέως μέλη τους, αποτελούν ιδανική δεξαμενή για υπουργούς, αντί εκείνων που φέρνουν ψήφους σε ένα κόμμα. Με τα καθήκοντα που έχουν ασκήσει έχουν κατά τεκμήριο διοικητική πείρα. Η κυβέρνηση διαμορφώνει νομοσχέδια που, αν εγκριθούν από τη βουλή, γίνονται νόμοι τους οποίους έχουν υποχρέωση να τους τηρούν όλοι οι πολίτες είτε τους αρέσει είτε όχι, αλλά και η κυβέρνηση. Αντίθετα, κύριο έργο των βουλευτών είναι να συγκρίνουν το σχέδιο που προτείνει η κυβέρνηση με τη βούληση του λαού. Για τέτοιο έργο απαιτείται οι βουλευτές να έχουν εντιμότητα (τουλάχιστον λευκό ποινικό μητρώο) και κοινό νου, ικανοί να κατανοούν το περιεχόμενο ενός νομοσχεδίου. Αν το νομοσχέδιο είναι ακατανόητο, δεν μπορεί να εφαρμοσθεί ως νόμος. Ο νόμος: “άγνοια του νόμου δεν επιτρέπεται” είναι γελοίος αν ο νόμος είναι ακατανόητος. Δεν χρειάζονται οι βουλευτές γνώση ή πείρα στη διοίκηση και στη διαμόρφωση στόχων. Ουσιώδες είναι να απηχούν τη βούληση της κοινωνίας. Αυτή γίνεται φανερή μόνο με ένα τρόπο, το δημοψήφισμα. Ενώ όμως το δημοψήφισμα ήταν συχνό στις αρχαίες δημοκρατίες (εκκλησία του δήμου), δεν είναι εύκολο να γίνεται στις σημερινές συνθήκες, διότι απαιτείται διαβούλευση, συζήτηση δηλαδή μεταξύ των ψηφιζόντων. Αυτό ήταν σχετικά εύκολο σε μια πολιτεία με λίγες χιλιάδες πολίτες όπως στις αρχαίες πόλεις, όχι όμως σε πολιτείες πολλών εκατομμυρίων, όπως είναι τα σημερινά κράτη. Το αν είναι το ελαιόλαδο “παρθένο” ή όχι μπορεί να εκτιμηθεί εξετάζοντάς το. Αντί όμως να εξετασθεί η συνολική μεγάλη ποσότητα, μελετάται ένα μικρό τυχαίο δείγμα του που επιλέγεται στατιστικά. Και η βούληση ενός λαού μπορεί να εκφραστεί ικανοποιητικά εξετάζοντας ένα τυχαίο δείγμα του λαού, επιλεγμένο με κλήρωση. Φυσικά μπορεί να υπάρχει σφάλμα. Για παράδειγμα, το “ναι” από το 50% 300 βουλευτών ενός τυχαία κληρωμένου δείγματος 10 εκατομμυρίων πολιτών μπορεί να κυμαίνεται από 46% ως 54% σε ένα δημοψήφισμα (με αξιοπιστία πάνω από 95%). Επομένως, όταν η βουλή αποφασίζει με ποσοστό 55%, δεν χρειάζεται δημοψήφισμα. Αν όμως το αποτέλεσμα είναι 46%-54%, εφόσον αμφισβητηθεί, πρέπει να γίνει προσφυγή σε δημοψήφισμα. Η κλήρωση των βουλευτών είναι η ειδοποιός διαφορά της δημοκρατίας από την ολιγαρχία. “Λέγω δ΄ οἷον δοκεῖ δημοκρατικὸν μὲν εἶναι τὸ κληρωτὰς εἶναι τὰς ἀρχὰς, τὸ δ΄ αἱρετὰς ὀλιγαρχικὸν” (Αριστοτέλης). Αντίθετα η εκλογή των βουλευτών είναι χαρακτηριστικό, λέει, της ολιγαρχίας. Όλες οι λεγόμενες “δημοκρατίες” σήμερα είναι ολιγαρχίες, καθώς μάλιστα συνοδεύονται από ποικίλα επίθετα, αστική, φιλελεύθερη, βασιλευόμενη, προεδρευόμενη, προεδρική, κοινοβουλευτική, σοσιαλιστική κλπ. Στον τόπο μας γίνεται συνειδητή απάτη. Οι “δημοκρατίες” των ξένων ονομάζονται επίσημα ρεπούμπλικες (π.χ. République Française). Το διεθνές όνομά μας είναι Hellenic Republic, που όμως το μεταφράζομε ως “προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία”, ενώ βέβαια είναι ρεπούμπλικα, μια μορφή ολιγαρχίας, και όχι δημοκρατία. Διαπιστώνει στη συνέχεια ο Σταγειρίτης πως η επιλογή μεταξύ προεπιλεγμένων, δηλαδή η ολιγαρχία σαν τη δική μας σήμερα, είναι επικίνδυνη: “Ἒχει δὲ καὶ περὶ τὴν αἳρεσιν τῶν ἀρχόντων τὸ ἐξ αἱρετῶν αἱρετούς ἐπικίνδυνον“.
Μπορεί όμως να λειτουργήσει ένα τέτοιο σύστημα στις μέρες μας; Πώς θα κυβερνήσει μια κυβέρνηση όταν δεν έχει την πλειοψηφία στη βουλή; Το πρόβλημα είναι καυτό. Το βλέπομε ήδη, σε Γαλλία, Ιταλία, ΗΠΑ, γενικά όπου η κυβέρνηση δεν προκύπτει από την πλειοψηφία στη βουλή. Μια τέτοια κυβέρνηση έχει αναγκαστικά να αντιμετωπίσει μια οργανωμένη αντιπολίτευση στη βουλή. Όμως, όταν η κυβέρνηση προκύπτει από τη βουλή, όπως στον τόπο μας, τέτοιο πρόβλημα είναι σπάνιο, αλλά έτσι αίρεται η ανεξαρτησία των τριών εξουσιών (εκτελεστικής, νομοθετικής, δικαστικής) και η δημοκρατία πάει περίπατο. Μάλιστα σε μας, όπου οι επικεφαλής των Ανώτατων δικαστηρίων αποφασίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται από τη βουλή και όχι από το λαό, εξαφανίζεται και το τελευταίο ίχνος δημοκρατίας. Η πατρίδα μας, το “λίκνο της δημοκρατίας” έχει καταντήσει ο τάφος της. Μπορεί λοιπόν μια κυβέρνηση να κυβερνήσει χωρίς την πλειοψηφία της βουλής; Προφανώς δύσκολα, αν η πλειοψηφία της βουλής είναι μια οργανωμένη αντιπολίτευση, όπως γίνεται στις σύγχρονες ολιγαρχίες. Όμως, αν η βουλή είναι κληρωμένη και όχι εκλεγμένη μεταξύ υποψηφίων προεπιλεγμένων από τα κόμματα, δεν έχει μεν οργανωμένη πλειοψηφία μέσα της η κυβέρνηση, ώστε να είναι εξασφαλισμένη η ψήφιση των νομοσχεδίων της, αλλά ούτε και οργανωμένη αντιπολίτευση έχει, ώστε να είναι δεδομένη η καταψήφισή τους. Απλώς η κυβέρνηση πρέπει να λαβαίνει πιο σοβαρά υπόψη της τη βούληση του λαού. Και αυτό είναι το σωστό!
Να υποκύπτει λοιπόν στο λαϊκισμό; Αυτός υπονοεί σαν υπεύθυνο το λαό. Ο αντίστοιχος αρχαίος όρος δημαγωγία, μετέφερε την ευθύνη στους άρχοντες, αγωγούς του δήμου. Λαϊκισμός όμως δεν σημαίνει μόνο π.χ. αμοιβές σε εργαζομένους που δεν εργάζονται, αλλά και επιδοτήσεις σε επενδυτές που δεν επενδύουν. Όχι μόνο πτυχία σε φοιτητές που δεν φοιτούν, αλλά και σε δασκάλους τους που δεν διδάσκουν. Δεν αναφέρεται σε αυστηρούς ή επιεικείς δικαστές, αλλά σε δικαστές που αποφασίζουν χωρίς επαρκή τεκμηρίωση. Ο λαϊκισμός ανθεί περισσότερο στα ολιγαρχικά καθεστώτα παρά στα δημοκρατικά. Ο άρχοντας (βουλευτής, υπουργός κλπ) στις ολιγαρχίες διατηρείται στη θέση του χάρη σε ένα πελατειακό μηχανισμό: Πουλάει εκδούλευση στους ψηφοφόρους του (σε βάρος του συνόλου και του νόμου) έναντι της ψήφου τους.