ΓΙΑΤΙ ΟΧΙ ΚΛΗΡΩΣΗ;

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λογος, Τρίκαλα, 23 Μαρτίου 2023

            Υποστηρίζω συχνά ότι η κλήρωση είναι η κατάλληλη διαδικασία για την μεταφορά της βούλησης του δήμου στη βουλή και στην ποινική δικαιοσύνη. Η άποψή μου στηρίζεται στον Αριστοτέλη: “Λέγω  δ΄  οἷον  δοκεῖ  δημοκρατικὸν  μὲν  εἶναι  τὸ  κληρωτὰς  εἶναι  τὰς  ἀρχὰς, τὸ  δ΄  αἱρετὰς  ὀλιγαρχικὸν” (λέω ότι θεωρείται ότι είναι δημοκρατικό να επιλέγονται οι άρχοντες με κλήρωση, ενώ το να εκλέγονται είναι ολιγαρχικό). Συμπληρώνει: “ Ἒχει δὲ καὶ περὶ τὴν αἳρεσιν τῶν ἀρχόντων τὸ ἐξ αἱρετῶν αἱρετούς ἐπικίνδυνον” (Και η εκλογή των αρχόντων μεταξύ προεκλεγμένων υποψηφίων είναι επικίνδυνο). Οι πολλοί δεν θέλουν ούτε να ακούσουν για κλήρωση των αρχόντων. Υπάρχουν πολλά επιχειρήματα εναντίον της κλήρωσης, μολονότι είχε εφαρμοσθεί στην Αθηναϊκή δημοκρατία, εξαιρώντας κυρίως τους Στρατηγούς που εκλέγονταν. Οι στρατηγοί αντιστοιχούσαν σήμερα στην εκτελεστική εξουσία, δηλαδή κυβέρνηση. Κι όμως ο Αριστοτέλης (που δεν πολυσυμπαθούσε τη δημοκρατία) δηλώνει στη βάση λογικών συλλογισμών ότι: “Το πλήθος πρέπει να έχει κυρίαρχη εξουσία διότι οι πολλοί, αν και ξεχωριστά ο καθένας τους δεν είναι σπουδαίος άνδρας, ενδέχεται, όταν συγκεντρωθούν, να είναι καλύτεροι από τον άριστο, όχι βέβαια ο καθένας χωριστά, αλλά ως σύνολο”. Αλλά και ο μεγάλος ιστορικός μας Κ. Παπαρρηγόπουλος, συντηρητικών αντιλήψεων, λέει, στηριζόμενος στην ιστορική εμπειρία, ότι “…τὸ ἂδηλον εἶναι πολλάκις μυστηριῶδὲς τι προαίσθημα τῶν πολλῶν μᾶλλον ἢ ἐπιστημονική διάγνωσις τῶν ολίγων. Ὃθεν ὃλως ἂπορον δὲν εἶναι ὃτι τὸ πάλαι ὁ λαὸς ἀνεδείχθη σοφώτερος τῶν διδασκάλων αὐτοῦ“. Αλλά η άποψη τέτοιων αυθεντιών δεν αρκεί για να πείσει τους σύγχρονους διανοητές. Να κάποιες από τις πιο σοβαρές αντιρρήσεις που μου έχουν διατυπωθεί.

 “Μα είναι δυνατό να μας εκπροσωπεί μια κυρία, που ήταν καθαρίστρια και μάλιστα αλλοδαπή;” Το επιχείρημα όμως είναι εναντίον της εκλογής όχι εναντίον της κλήρωσης. Η ενλόγω είχε πραγματικά εκλεγεί ευρωβουλευτής, όχι βέβαια διότι μπορούσε να μεταφέρει στην Ευρωβουλή τις Ελληνικές απόψεις, αλλά διότι είχε φέρει στο κόμμα ψήφους. Ήταν μια ηρωίδα, που για τους αγώνες της για τα δικαιώματα των καθαριστριών υπέστη δολοφονική επίθεση με βιτριόλι. Οι πιθανότητες να είχε κληρωθεί ήταν μία στα πολλά εκατομμύρια των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους.

“Tέτοιο ενδεχόμενο θα ήταν και τραγικό. Φαντασθείτε να κληρωθούν για τη βουλή αγράμματοι και απόμακροι από τον κόσμο χωρικοί και να κληθούν να νομοθετήσουν για τα ελληνικά και τα παγκόσμια πράγματα”. Η απάντηση είναι διττή. Πρώτον οι πιθανότητες να κληρωθούν στη βουλή τέτοιοι αγράμματοι χωρικοί είναι ίσες με τις πιθανότητες να κληρωθούν διανοούμενοι, φιλόσοφοι, πρυτάνεις, πρόεδροι ανώτατων δικαστηρίων, στρατηγοί κλπ. Οι πιθανότητες με την κλήρωση είναι στατιστικά ίσες με την αναλογία διανοουμένων και αγράμματων ατόμων στο σύνολο πληθυσμό. Το επιχείρημα συνεχίζεται όμως. Έχει η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών την κατάλληλη παιδεία για να μετέχει στη λήψη συλλογικών αποφάσεων; Καταρχήν δεν ξέρω πόσοι έχουν την κατάλληλη παιδεία. Έπειτα, την κατάλληλη πολιτική παιδεία την αποκτούν οι πολίτες από το δημοκρατικό πολίτευμα που τους διέπει. Ένα ολιγαρχικό ή μοναρχικό πολίτευμα εμποδίζει τους πολίτες να αποκτούν τέτοια μόρφωση. Αν περιμέναμε να αποκτήσουν την κατάλληλη παιδεία οι αρματολοί και οι κλέφτες που ήταν ως επί το πλείστον αγράμματοι, ακόμη θα βρισκόμαστε κάτω από τον Οθωμανικό ζυγό. Ασφαλώς, η απουσία πολιτικής παιδείας από τους αγωνιστές οδήγησε σε μίμηση ξένων (αντιδημοκρατικών) προτύπων, που είχαν προκύψει από το Διαφωτισμό και τη Γαλλική Επανάσταση, αλλά ήταν ό,τι πιο προοδευτικό υπήρχε διεθνώς εκείνη την εποχή. Δεύτερο. Μου είναι αδιανόητο πώς μπορεί μια βουλή αποτελούμενη από υψηλά μορφωμένα άτομα, νομικούς, ιατρούς, μηχανικούς, κλπ να ψηφίσει ένα νόμο για την αγροτική πολιτική, χωρίς να έχει ακουστεί μέσα στη βουλή η βούληση ενός χωρικού, και αυτός ο νόμος να λειτουργήσει. Χωρίς τη συμμετοχή όλων στη λήψη συλλογικών αποφάσεων, καμιά απόφαση δεν μπορεί να εφαρμοστεί. Και εκείνος που έχει σημασία είναι ο χρήστης μάλλον παρά ο κατασκευαστής, λέει πάλι ο Αριστοτέλης: “Για ορισμένα πράγματα ή πράξεις δεν είναι ο κατασκευαστής ο μοναδικός και ο καλύτερος κριτής, αλλά μπορούν να κρίνουν τα έργα του και μη ειδικοί στην τέχνη του. Για παράδειγμα ένα σπίτι δεν το κρίνει μόνον ο κατασκευαστής του, αλλά καλύτερα το κρίνει ο χρήστης του (και το χρησιμοποιεί ο οικονόμος). Επίσης το πηδάλιο του πλοίου το κρίνει καλύτερα ο πλοίαρχος από τον κατασκευαστή του και τα φαγητά του συμποσίου ο συνδαιτυμόνας και όχι ο μάγειρος”. Ο τυχών χρήστης κρίνει το έργο του ειδήμονα.

Με τέτοια επιχειρήματα, γιατί να υπάρχουν τόσο έντονες αντιρρήσεις;

Βασικά, πιστεύω πως 2,5 χιλιάδες χρόνια με αντιδημοκρατική διοίκηση έχομε συμβιβαστεί με την ιδέα ότι υπάρχει μια ανώτερη τάξη λίγων ανθρώπων που μπορούν να αποφασίζουν για το σύνολο και ο λαός που δεν μπορεί. Έχομε πεισθεί παράλογα ότι κάποιοι άνθρωποι (ανάμεσά τους κι εμείς) είναι ανώτεροι από τους άλλους. Αυτή είναι θεμελιώδης αντιδημοκρατική στάση.

Εμφυτεύεται μια σύγχυση. Μπορεί να κυβερνήσει ο απλός ανθρωπάκος; Μα η βουλή δεν κυβερνά· νομοθετεί. Εγκρίνει ή όχι τις προτάσεις (νομοσχέδια) που κάνει η κυβέρνηση.

Το δημοψήφισμα, η άμεση δημοκρατία (εκκλησία του δήμου), δεν μπορεί να υποκαταστήσει μια βουλή, διότι τα εκατομμύρια των σημερινών πολιτών δεν μπορούν να διαβουλεύονται, να συζητούν μεταξύ τους. Μπορούν να απαντούν μόνο σε ένα ερώτημα του τύπου “ναι ή όχι;”. Δεν είναι τυχαίο ότι από τα ποικίλα χαρακτηριστικά της δημοκρατίας ο μεγάλος σοφός πρόβαλε την κλήρωση, αντί της εκλογής, ως ειδοποιό διαφορά της από την ολιγαρχία.

Η δημοσκόπηση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την κληρωμένη βουλή για ποικίλους λόγους. Οι ερωτώμενοι είναι προκατειλημμένοι· αν δεν θέλουν, δεν απαντούν, ενώ οι κληρωμένοι βουλευτές υποχρεωτικά μετέχουν όλοι. Στη δημοσκόπηση οι ερωτώμενοι είναι ανώνυμοι, επομένως ανεύθυνοι, ενώ οι βουλευτές είναι επώνυμοι και, επομένως, λογοδοτούν.

Μπορεί όμως να κυβερνήσει τη χώρα μια μειοψηφική κυβέρνηση (όπως συμβαίνει συνήθως) αν δεν έχει την ανοχή έστω της βουλής; Ασφαλώς όχι στο παρόν σύστημα, όπου οι αντιπολιτευόμενοι εκλεγμένοι βουλευτές είναι οργανωμένοι, με πειθαρχικές συνέπειες αν συμφωνήσουν με την κυβερνητική πρόταση. Σε μια κληρωμένη βουλή όμως δεν υπάρχουν οργανωμένοι αντιπολιτευτικά βουλευτές. Άρα, η κυβέρνηση μπορεί να κυβερνήσει, με δυσκολία φυσικά, έναντι λογικών αντεπιχειρήματων στη βουλή αντί των παράλογων συνθημάτων στους δρόμους.

Στην προσπάθεια να εγκατασταθεί δημοκρατία (με κλήρωση των βουλευτών), αναμένεται βίαιη αντίδραση των σήμερα κρατούντων (π.χ. δικτατορία). Αν όμως έχει πεισθεί μεγάλη μερίδα των πολιτών, ανάμεσά τους θα είναι και πολλοί στρατιωτικοί. Τέτοια δικτατορία δεν μπορεί να σταθεί. Φωνή λαού οργή Θεού.

Advertisement