Δημήτρης Αντων. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com
Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 15 Μαρτίου 2023
Νεόνυμφοι. Εκδρομή με τον αδελφό μου και τη γυναίκα του, επιστρέφαμε Κυριακή βράδυ. Άνεργος εγώ, χωρίς εισοδήματα η γυναίκα μου, δεν είχαμε αυτοκίνητο ούτε, επομένως, τη δυνατότητα να πάμε μόνοι μας κάπου. Κάποια στιγμή, λέω στη γυναίκα μου. “Σε έχω παρακαλέσει να μην τρως σκόρδο, γιατί θα πρέπει να φάω κι εγώ για να το αντέχω και δεν μπορώ να το κάνω, διότι θα βρωμάω στους αρρώστους μου που θα εξετάζω.” Αντέδρασε εκείνη. Μόλις λίγους μήνες παντρεμένοι, δεν ξέραμε και καλά ο ένας τον άλλον. “Αποκλείεται! Λίγη σκορδαλιά έφαγα την Παρασκευή μεσημέρι. Αποκλείεται να μυρίζω τώρα”. Υπήρχε ένταση που μόλις κρυβόταν μπροστά στον αδελφό μου και τη νύφη μου. Εκείνη ανέλαβε τη διαιτησία. “Ναι, μυρίζει πραγματικά σκορδίλα”. Ο καυγάς με δυσκολία συγκρατιόταν. Ο αδελφός μου, που οδηγούσε, πήγαινε αργά πίσω από ένα ημιφορτηγό, καθώς ο τοπικός δρόμος ήταν στενός και δεν μπορούσε να προσπεράσει. Κάποια στιγμή μας λέει: “Για κοιτάξτε μπροστά!” Τα δικά μας παράθυρα ανοιχτά καλοκαιριάτικα, το ημιφορτηγό ανοιχτό και ήταν τίγκα γεμάτο πλεξούδες σκόρδο! Περιττό να περιγράψω τo ξεκαρδιστικό γέλιο που διέλυσε την ένταση.
Ναι, έτσι. Ακόμη και με τις καλύτερες προθέσεις, δεν αντιλαμβανόμαστε ό,τι πραγματικά αισθανόμαστε, αλλά την ερμηνεία που κάνομε σε ό,τι βλέπομε, ακούμε, πιάνομε κλπ. Έτσι, το ίδιο σχήμα ο ένας ανυποχώρητα υποστηρίζει πως είναι ένα 9 και ο άλλος, που το βλέπει από απέναντι, με την ίδια ισχυρογνωμοσύνη, υποστηρίζει πως είναι 6. Καθένας μπορεί να έχει για το καθετί μια άποψη. Ολοκληρωτική γνώση όμως είναι αδύνατο να την έχει οποιοσδήποτε. Γι΄ αυτήν θα χρειαζόταν να έχομε τις άπειρες απόψεις από όλες τις μεριές. Το ολοκλήρωμα όλων αυτών αντιστοιχεί στην πραγματικότητα. Προφανώς άπειρες απόψεις δεν μπορούν να υπάρχουν. Μπορούν όμως να υπάρχουν πάρα πολλές. Αν αυτές είναι οι απόψεις ενός τυχαίου δείγματος του συνόλου, πλησιάζουν σημαντικά την πραγματικότητα, όχι όμως στο σημείο να συμπίπτουν απόλυτα μ΄ αυτήν. Εξάλλου, ποιο είναι αυτό το ολοκλήρωμα; Ο απλούστερος τρόπος να το πλησιάσουμε είναι να πάρουμε, αντ΄ αυτού, το μέσο όρο ή την πλειοψηφία των απόψεων, έτσι στατιστικά. Τώρα πλησιάζομε την αλήθεια, αλλά εξακολουθούμε να μη φθάνουμε την Άπειρη, Αιώνια, Αλήθεια, που, ακόμη κι αν υπάρχει (κανένας δεν μπορεί να το βεβαιώσει), είναι άπιαστη. Τι άλλο μπορούμε να κάνουμε;
Από τις περασμένες εμπειρίες μας σχηματίζομε μια εικόνα, μια θεωρία, που, προσωρινά τουλάχιστον, με επίγνωση της προσωρινότητάς της, τη δεχόμαστε ως αληθινή. Κάνομε λοιπόν μια υπόθεση πως, αν ισχύει, οφείλουν να είναι τα πράγματα αυτή τη στιγμή που τα παρατηρούμε όπως τα προσδοκούμε από την περασμένη εμπειρία μας. Αν είναι, ενισχύεται η θεωρία μας. Αν όχι, πρέπει να αλλάξουμε θεωρία και να υιοθετήσουμε άλλη, που και στην περασμένη εμπειρία μας ταιριάζει, αλλά και στην παρούσα που αυτή τη στιγμή παρατηρούμε. Αυτή είναι η διαδικασία που ακολουθεί η επιστήμη και προχωρεί ακάθεκτη προς την ανακάλυψη της Αλήθειας.
Τα παραπάνω έχουν ισχύ σε όλα τα πεδία του επιστητού. Πέρα από τις φυσικές επιστήμες, ισχύουν και στις κοινωνικές και στις ανθρωπιστικές. Και καθοδηγούν τις πράξεις μας, στο τι πρέπει να κάνουμε, στην κοινωνική βούληση δηλαδή, την ηθική. Μόνο γνώστες, με εμπειρία και γνώση επιτρέπεται επομένως να διατυπώνουν μια λύση για τα υπάρχοντα προβλήματα. Αυτός είναι ο κύριος ρόλος μιας κυβέρνησης, να διατυπώνει λύσεις για τα υπάρχοντα προβλήματα, δηλαδή να παράγει νομοσχέδια. Όμως, τη λύση δεν την εφαρμόζει η κυβέρνηση, αλλά ο λαός. Αν όχι, με την κρατική εξουσία που έχει στη διάθεσή της η κυβέρνηση μπορεί να την επιβάλλει βίαια, κατασταλτικά. Γι΄ αυτό, πριν γίνει το νομοσχέδιο νόμος που επιβάλλεται υποχρεωτικά, πρέπει να έχει εγκριθεί από ένα σώμα που έχει ικανοποιητικά, κατά το δυνατό, σφαιρική, άποψη για το τι θέλει ο λαός. Ό,τι ξέρω, μπορεί να το ξέρει όλος ο κόσμος. Το τι θέλω όμως, εγώ είμαι ο μόνος στον κόσμο που το γνωρίζει, κανένας άλλος. Ούτε ένας πληρεξούσιός μου, που τον έχω επιλέξει εγώ ο ίδιος, δεν το γνωρίζει, πέρα από το πολύ συγκεκριμένο θέμα που του έχω εμπιστευτεί. Από το σύνολο αυτών που εκφράζουν άποψη για το τι θέλουν προκύπτει το ολοκλήρωμα της βούλησης ενός λαού στο σύνολό του. Σε μια δημοκρατία το σύνολο του λαού αποφασίζει για το ποια από τα νομοσχέδια που προτείνει η εκλεγμένη κυβέρνηση, οι στρατηγοί των Αθηναίων, θα γίνει νόμος. Αυτό γινόταν στην αρχαιότητα με την εκκλησία του δήμου και στα νεότερα χρόνια με τα δημοψηφίσματα, που όλα τα καθεστώτα, ακόμη και οι μοναρχίες, αναγνωρίζουν ότι εκφράζουν τη βούληση του λαού. Στην αρχαιότητα είχαν αναγνωρίσει ότι ένα δημοψήφισμα που μπορεί να απαντήσει με ένα ναι ή ένα όχι σε συγκεκριμένο ερώτημα, δεν εκφράζει παρά μανιχαϊστικά (ή καλό ή κακό) μια συγκεκριμένη πρόταση, ακόμη και όταν καμιά από τις δύο επιλογές δεν ικανοποιεί τη λαϊκή βούληση. Γι΄ αυτό είχαν και τη βουλή, που τα μέλη της επιλέγονταν με κλήρο μεταξύ του συνόλου του λαού, όπως γίνεται σήμερα στα ορκωτά δικαστήρια σε μερικά τουλάχιστον κράτη. Η βουλή παρείχε τη δυνατότητα της διαβούλευσης, δηλαδή να εκφράσουν γνώμη και άποψη όλα τα μέλη της, να συζητηθεί, να αντικρουστεί από άλλους και όχι μόνο μια απάντηση στο δίλημμα ναι-όχι. Η λύση δεν είναι τέλεια, αλλά είναι η καλύτερη δυνατή για να συμπίπτουν οι νόμοι με την επικρατούσα βούληση, την τρέχουσα επικαιρότητα. Εξάλλου οι νόμοι οφείλουν να παρέχουν τη δυνατότητα όχι της παράβασής τους, αλλά της νόμιμης εναλλακτικής λύσης στα υπάρχοντα προβλήματα, έτσι που η μυρωδιά του σκόρδου να μη οφείλεται αποκλειστικά στη βρώση του, αλλά στο ημιφορτηγό που προηγείται και μεταφέρει πολυάριθμες πλεξούδες σκόρδου.
Ένα σύνολο αντέχει καλύτερα σε εξωτερικές επιβουλές (που ποτέ δεν λείπουν), είτε είναι από φυσικές “θεομηνίες” είτε από κακοβουλίες άλλων λαών, όταν είναι ενωμένο, χωρίς εσωτερικές αντιφάσεις, χωρίς συζυγικούς καυγάδες. Αυτή η ενότητα μπορεί να επιβληθεί από ένα μονάρχη, αλλά τότε οι διαφορετικές απόψεις σιγοβράζουν και είναι άγνωστο σε ποια ακατάλληλη στιγμή θα εκδηλωθούν με απρόβλεπτες συνέπειες. Αντί για τη μοναρχία, επομένως, μένει η δημοκρατία με όρους σαν αυτούς που διατυπώσαμε παραπάνω. Σε έκτακτες περιστάσεις που απαιτούν άμεση λήψη αποφάσεων, μπορεί η δημοκρατία να εκχωρεί για συγκεκριμένο, προδιαγεγραμμένο χρόνο, έκτακτες προδιαγεγραμμένες εξουσίες στην κυβέρνηση. Τέτοιες εξουσίες λήγουν αυτόματα μετά την παρέλευση του συγκεκριμένου χρόνου. Ο λαός μένει έτσι κυρίαρχος.
Δημήτρης Α. Σιδερής 