Ο ΑΠΟΚΑΤΩ ΣΚΥΛΟΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, 28 Ιουλίου 2022

Έχω ένα δίλημμα στο οποίο δεν βρίσκω εύκολη απάντηση. Τσακώνονται δύο μπροστά μου. Ο ένας είναι ένας ρωμαλέος νέος, ψηλός, γεμάτος, ο άλλος είναι ένας κακομοίρης γεροντάκος, που με δυσκολία στέκεται στα πόδια του. Εγώ είμαι εκεί και βλέπω. Δεν έχω την παραμικρή ιδέα για το ποια είναι η διαφορά τους. Βλέπω μόνο πως τσακώνονται. Τι κάνω; Βέβαια, ίσως ο κακομοίρης γεροντάκος να είναι ένας τσιφούτης τοκογλύφος που είχε δανείσει το νέο με εκβιαστικά εξοντωτικό επιτόκιο, ο νέος δεν μπόρεσε να τον ξεπληρώσει και τώρα ο γέρος βγάζει την καλύβα του νέου, οικογενειάρχη, στο σφυρί. Ή μπορεί να είναι οποιαδήποτε άλλη η αιτία του τσακωμού τους. Απλώς, δεν ξέρω. Βλέπω μόνο μπροστά μου να απειλείται η ακεραιότητα ή και η ζωή ενός αδύναμου ανθρώπου από ένα γίγαντα. Επεμβαίνω ή μένω αμέτοχος;

Θυμάμαι που μου έλεγε ο παππούς μου την ιστορία από ένα δικαστήριο της εποχής του. Ο κατηγορούμενος Γιάννης είχε σκοτώσει με μαχαίρι κάποιον Παύλο. Ο ευφυής συνήγορος ρωτούσε το μάρτυρα κατηγορίας: “Ήταν παλικάρι ο Παύλος;” “Παλικάρι; μπορούσε να τα βάλει ακόμη και με λιοντάρι!”. “Δηλαδή, αν ο Γιάννης δεν κρατούσε μαχαίρι, ο Παύλος θα τον έκανε καλά;” “Ούτε κοκαλάκι δεν θα του είχε μείνει!”. Αθώος ο κατηγορούμενος. Ήταν σε άμυνα.

Ήμουν στην Αγγλία. Έλεγα σε ένα συνάδελφό μου για τον αφανισμό των Ελλήνων στη Μικρά Ασία το 1922. “Τώρα καταλαβαίνω τις θηριωδίες της ΕΟΚΑ Β εναντίον των Τουρκοκυπρίων”, μου είπε. Δεν είχα ακούσει ποτέ τίποτε σχετικό. Τα δυσάρεστα που μας θίγουν δεν επιτρέπεται να τα μαθαίνουμε. Πήγα να του φέρω αντιρρήσεις. “Μη μου λες τίποτα. Υπηρετούσα τότε στην Κύπρο. Είδα τα πτώματα. Έπειτα, να σου πω, εμείς οι Άγγλοι παίρνομε πάντοτε το μέρος του αποκάτω σκύλου.” “Ναι, του είπα, αν όμως πίσω από τους Τουρκοκυπρίους βρίσκεται ολόκληρη η Τουρκία, ποιος είναι ο αποκάτω σκύλος;” Σ΄ αυτό το σημείο δέχθηκε πως μπορεί το επιχείρημά του να μην ισχύει.

Τέτοια περιστατικά βλέπομε στη διεθνή σκηνή από την αρχαιότητα ως σήμερα. Στην αρχαιότητα μια αριστοκρατική μειονότητα μπορεί να απειλούνταν με εξόντωση από την δημοκρατική πλειοψηφία. Ζητούσαν τη βοήθεια των Σπαρτιατών. Τώρα ο αποπάνω σκύλος ήταν η μειονότητα, διότι ο στρατός των Λακεδαιμονίων ήταν αήττητος. Και οι δημοκρατικοί ζητούσαν τη βοήθεια των Αθηναίων. Και να ο Πελοποννησιακός πόλεμος. Σήμερα βλέπομε μια μειονότητα να καταπιέζεται από άλλη μειονότητα, όπως στην Ουκρανία, στη Λιβύη και σε ένα σωρό άλλα μέρη. Οι καταπιεζόμενοι ζητούν τη βοήθεια μιας ξένης δύναμης, της Τουρκίας, της Ρωσίας, της Αμερικής, της ΕΕ κλπ. Τώρα οι ισορροπίες ανατρέπονται. Με τίνος το μέρος είστε; Μένομε αμέτοχοι; Ίσως να μην μπορούμε. Αύριο, στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, καλούμαστε να υπερασπιστούμε εναντίον των Ρώσων τους Ουκρανούς που έχουν τη βοήθεια των Τούρκων που απειλούν εμάς. Να το δίλημμά μου. Τι κάνομε; Υπάρχει όμως κάτι άλλο. Ο ισχυρός τρίτος που σπεύδει σε βοήθεια του ασθενεστέρου, δεν το κάνει συνήθως αφιλοκερδώς. Όταν επικρατήσει, μένει κυρίαρχος να εξουσιάζει και εκμεταλλεύεται τόσο τους ηττημένους δημοκράτες όσο και του “νικητές” αριστοκράτες, που τον είχαν καλέσει σε βοήθεια. Το βιώσαμε στην ιστορία μας πολλές φορές.  Ο αδικημένος Αλέξιος Δ ζήτησε τη βοήθεια των Σταυροφόρων που ασμένως του την έδωσαν, αλλά ο Αλέξιος Δ δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που είχε αναλάβει. Ακολούθησε η άλωση της Πόλης και η ασύλληπτη λεηλασίας της. Οι “Μεγάλες Δυνάμεις” που μας “ελευθέρωσαν” από τον Οθωμανικό ζυγό στο Ναβαρίνο μετατράπηκαν σε “Προστάτιδες Δυνάμεις” με εμάς προτεκτοράτο τους, διαιρεμένους ανάλογα με τους ανταγωνισμούς που υπήρχαν μεταξύ τους. Και ακόμη ως σήμερα η εθνική ελευθερία μας είναι κολοβωμένη, με ξένες βάσεις στον τόπο μας.

Αν βλέπουμε λοιπόν σε μια διένεξη να αδικείται κατάφορα κάποια υποδεής ομάδα, ηθικό μου φαίνεται να επέμβουμε, ακόμη και αν δεν μας ζητηθεί, με τον όρον όμως ότι η επέμβασή μας δεν γίνεται για δικό μας συμφέρον. Όταν μια χώρα π.χ. καταπιέζει μια ομάδα αδυνάτων, γυναίκες, ομοφυλόφιλους, φτωχούς, αντιφρονούντες, εθνοτική ή θρησκευτική μειονότητα, κλπ, ηθικό μου φαίνεται να κάνουμε κάτι για να σταματήσουμε τέτοια αδικία. Καθώς μάλιστα, συνήθως έχομε συμφέροντα, π.χ. εμπορικά, με τον ισχυρό άρχοντα, η επέμβασή μας μπορεί όχι μόνο να μη μας συμφέρει, αλλά και να μας βλάπτει. Ένας καλός δείκτης είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα, που έχουν συμφωνηθεί πρακτικά από όλα τα έθνη. Από την άλλη, οι βίαιες διενέξεις μεταξύ αντιπάλων, απαιτούν πολύ μεγαλύτερη σύνεση. Η εμπλοκή μας σημαίνει συχνά ότι δεν λύνομε το πρόβλημα, αλλά γινόμαστε μέρος του προβλήματος. Τώρα χρειάζεται ευρύτερη συναίνεση. Ο πρώτος πόλεμος με το Ιράκ έγινε με τη σύμφωνη γνώμη 31 χωρών, για την άδικη επέμβασή του Ιράκ στο Κουβέιτ, άδικη κατά τη γνώμη του ΟΗΕ. Αντίθετα, ο δεύτερος πόλεμος έγινε πρακτικά μόνον από τις ΗΠΑ, με συμμετοχή και του Ενωμένου Βασιλείου. Βέβαια επικρατούσε ένα δικτατορικό καθεστώς, αλλά η εισβολή των Αμερικανών δεν έγινε για να υπερασπιστούν τα δικαιώματα των καταπιεσμένων Ιρακινών, αλλά για να εξουδετερωθεί μια υποτιθέμενη απειλή κατά των ΗΠΑ, μετά την ασύλληπτη τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους και τον αναπόδεικτο εκ των υστέρων ισχυρισμό ότι οι Ιρακινοί είχαν χημικά όπλα. Ο πόλεμος κόστισε τη ζωή σε περίπου 1 εκατομμύριο Ιρακινούς. Αμφιβάλλω αν αυτοί, οι νεκροί, ευγνωμονούν εκεί που είναι την ξένη επέμβαση για να τους ελευθερώσει από το δικτάτορά τους. Η ηθική πίσω απ΄ τους δύο πολέμους είναι πολύ διαφορετική.

Η ηθική στάση αντιτίθεται συνήθως στο δίκαιο του ισχυροτέρου. Απέναντί του μπορεί να αντιπαραταχθεί μόνο το μεγάλο πλήθος των αντιπάλων του, που, τελικά, είναι ακατανίκητο. Και τώρα έρχεται η ευθύνη των ηγετών πολιτικών, να πείσουν ένα όσο γίνεται μεγαλύτερο πλήθος των παρατηρητών για το δίκαιο του αδικούμενου ασθενεστέρου. Δεν είναι εύκολο, είπαμε. Η βοήθεια κοστίζει. Και το κόστος είναι ανήθικο, μου φαίνεται, να το επωμισθεί μόνος ο ασθενέστερος, ο καταπιεζόμενος. Θα πρέπει να κατανοηθεί ότι κάθε εστία αδικίας οπουδήποτε πάνω στον πεπερασμένο πλανήτη μας όλους μας θίγει. Η αδικία, σαν τους ιούς των πανδημιών, εύκολα εξαπλώνεται παντού. Κάθε επέμβαση των ισχυρών Αμερικανών για τα ανθρώπινα δικαιώματα διεγείρει επιχειρήματα του τύπου “τί κάνατε σεις στους ερυθροδέρμους;” Και “τηρείτε σεις τα ανθρώπινα δικαιώματα απέναντι στους έγχρωμους πολίτες σας;” Η επέμβαση του τρίτου οφείλει μερικές φορές να είναι άμεση, αλλά συνετή και προπάντων να μη στηρίζεται στην ιδιοτέλειά του.

Advertisement