ΑΡΝΗΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.co

Πρωινός Λόγος Τρίκαλα, 9 Μαΐου 2022

            Νομίζω ότι το έχω ξαναγράψει. B. Brecht: Όταν μιλούσε ο κ. Keuner  για τη βία, μπήκε στην αίθουσα η Βία. “Μα εγώ μιλούσα επαινώντας τη Βία”, απολογήθηκε. “Γιατί έκανες πλάτες στη Βία;” ρώτησαν οι μαθητές του. “Γιατί δεν έχω πλάτες για σπάσιμο”, απάντησε και τους είπε την ιστορία του κ. Enge. Ένας πράκτορας της αρχής που έλεγχε την πόλη τού έδειξε ένα χαρτί που έλεγε πως πρέπει αυτός να κάνει ό,τι ο πράκτορας τον διέτασσε. “Λοιπόν θα με υπακούς;”. Ο κ. Έγκε του ετοίμασε να φάει, του έστρωσε το κρεβάτι, του έδιωχνε τις μύγες. Μόνο ένα πράγμα δεν έκανε: Δεν του απεύθυνε ποτέ ούτε μία λέξη. Μετά από λίγα χρόνια ο πράκτορας από το πολύ φαΐ και το καθισιό έσκασε και πέθανε. Ο κ. Έγκε πήρε τα τριμμένα σκεπάσματά του και τα τίναξε, καθάρισε σχολαστικά το δωμάτιο από κάθε ίχνος σκόνης και απάντησε: ‘Όχι!” Η άρνηση επικοινωνίας είναι το πιο αποτελεσματικό εχθρικό μέσο πριν από την άσκηση βίας. Μερικά παραδείγματα.

                        Παίρνω τηλέφωνο μια δημόσια υπηρεσία. Ο αριθμός τηλεφώνου, συχνά μάλιστα περισσότεροι από έναν για να μπορεί ο πολίτης να επικοινωνεί άνετα με την υπηρεσία, είναι εύκολα διαθέσιμος. Όμως ο αριθμός είτε βουΐζει ή δεν απαντά. Αυτό είναι μια κυρίαρχη εχθρική στάση που τηρεί το κράτος μας με τους μηχανισμούς του απέναντι στους πολίτες του. Ας μην απορούμε λοιπόν που και οι πολίτες τηρούν ανάλογη στάση απέναντι στο κράτος τους, που θα όφειλε να είναι αυτοί οι ίδιοι. Συζητούσα μια υπόθεσή μου με έναν υπάλληλο του ΟΤΕ. Ενώ μιλούσαμε, χτύπησε το τηλέφωνό του τρεις φορές. Δεν το απάντησε. Τον ρώτησα γιατί δεν απαντά. “Μα αν απαντώ σε όσους με παίρνουν, πώς θα μιλήσω μαζί σας;” Φυσικά, υπάρχουν λύσεις. Μια απάντηση του τύπου: “Αφήστε τον αριθμό σας να σας πάρω εγώ” ή κάτι ανάλογο θα έλυνε το πρόβλημα πολύ φιλικά. Βέβαια ο σύγχρονος αυτοματισμός βελτιώνει τα πράγματα, αλλά δεν βελτιώνει τη σχέση του κράτους με τον πολίτη του.

                        Υπάρχει ανάλογο του προβλήματος στις διεθνείς σχέσεις. Αυτή τη στιγμή, το ισχυρότερο μέτρο που έχει πάρει η Αμερική απέναντι στην Τουρκία για την αγορά των S400 είναι ότι ένα χρόνο μετά την εκλογή του ο Joe Biden έχει αποφύγει να επικοινωνήσει με τον Τούρκο ομόλογό του Recep Tayyip Erdoğan, μολονότι ο δεύτερος το επιθυμεί διακαώς. Και το ισχυρότερο όπλο που χρησιμοποιεί η Δύση εναντίον της Ρωσίας για την εισβολή της στην Ουκρανία είναι ότι έχει σταματήσει σχεδόν κάθε επικοινωνία μαζί της. Όχι μόνο έχει διακόψει τις εμπορικές σχέσεις. Όταν μιλά ο υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας στον ΟΗΕ, οι εκπρόσωποι των δυτικών και φιλοδυτικών κρατών εξέρχονται από την αίθουσα. Μα πώς θα επιτευχθεί ειρήνευση, αν αρνιόμαστε ακόμη και να ακούσουμε τι λέει ο άλλος; Επιπλέον, στις διεθνείς εκδηλώσεις, αθλητικές, καλλιτεχνικές κλπ δεν γίνονται δεκτοί οι εκπρόσωποι της Ρωσίας. Είπαμε. Η διακοπή της επικοινωνίας είναι μια καθαρά εχθρική στάση. Επιθετική θα έλεγα.  

                        Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ζώο. Κοινωνία δεν νοείται χωρίς επικοινωνία. Η επικοινωνία μπορεί να είναι συμπληρωματική με αμοιβαίο προσπορισμό ωφελειών, όπως στο εμπόριο και αλλού· ή μιμητική, με σχέση λιγότερης ή περισσότερης εξάρτησης, όπως με τη μόδα· και άλλοτε συγκρουσιακή, με αμοιβαία καταστροφικά αποτελέσματα, οποιοσδήποτε και αν είναι τελικά ο νικητής. Ασφαλώς δεν υπάρχουν αμιγείς καταστάσεις και όλες οι σχέσεις μπορούν να συνυπάρχουν σε άλλοτε άλλο βαθμό. Όμως, καλό είναι να θυμόμαστε ότι η διακοπή επικοινωνίας είναι το τελευταίο ισχυρό μέτρο πριν από τη μετατροπή της σχέσης σε συγκρουσιακή. Όπως στις συγκρούσεις, το κόστος από την απουσία επαφής είναι αμοιβαίο. Αυτή τη στιγμή στο Ρωσσοουκρανικό πόλεμο με πρωτοβουλία της Δύσης έχουν εφαρμοσθεί κυρώσεις για τη βίαιη επέμβασή της στην Ουκρανία. Οι πιο έντονες από τις κυρώσεις είναι οικονομικές. Όμως το κόστος είναι αμοιβαίο. Η Ευρώπη είναι αναγκασμένη να αγοράζει ενέργεια σε πολλαπλάσια τιμή από εκείνην όταν την προμηθευόταν από τη Ρωσία. Βασικά προς όφελος της Αμερικής, αλλά και της Κίνας και των Αραβικών χωρών και άλλων. Το μεγάλο θύμα είναι τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα το αντέξει; Ήδη, παρά την αρχική επίδειξη αξιοσημείωτης ομοφωνίας, κάποιες χώρες έχουν αρχίσει να κάνουν νερά στην εφαρμογή των κυρώσεων. Ναι μεν, αλλά. Ποιος θα εξαντληθεί νωρίτερα; Αν φτάσει η κατάσταση στο απροχώρητο, το επόμενο μικρό βήμα είναι η βία, ο τρίτος (και τελευταίος) παγκόσμιος πόλεμος.

                        Η ευθύνη για την εχθρότητα κράτους-πολιτών ανήκει στο κράτος που έχει την εξουσία να επιβληθεί στους υπαλλήλους του, για τις λίγες ώρες του 24ώρου που εργάζονται. Τις υπόλοιπες είναι μη εργαζόμενοι και σ’ αυτές τις ώρες, κατά πάσα πιθανότητα, θα χρειασθούν μια εξυπηρέτηση από το κράτος. Αν δεν μπορούν να επικοινωνήσουν, είναι διότι και αυτοί οι ίδιοι δεν απαντούν στο τηλέφωνο όταν άλλοι τους χρειάζονται.

            Γενικότερα, οι επαγγελματίες μας δεν έχουν την παιδεία της επικοινωνίας. Οι φιλόλογοι, οι μαθηματικοί, οι φυσικοί, κλπ ξέρουν την επιστήμη τους, αλλά δεν έχουν μάθει πώς να μεταφέρουν τις γνώσεις τους στους μαθητές τους, όταν διοριστούν καθηγητές. Ο γιατρός πρέπει να εξηγήσει στον άρρωστό του ότι αν η σοβαρή κατάστασή του αντιμετωπιστεί χειρουργικά, με πιθανότητες 5% την επομένη της εγχείρησης δεν θα ζει. Αν αντιμετωπισθεί με φάρμακα, σε 5 χρόνια οι πιθανότητες να έχει πεθάνει είναι 100%. Ο άρρωστος θα αποφασίσει τι προτιμά και ο γιατρός θα εφαρμόσει τις γνώσεις του γι΄ αυτό το σκοπό. Ο δικηγόρος θα ενημερώσει τον πελάτη του ότι αν δηλώσει αθώος, αυτός θα προσπαθήσει να αποδείξει την αθωότητά του με πιθανότητες επιτυχίας περίπου 15%. Αν δηλώσει ένοχος, ο συνήγορος θα προσπαθήσει να επιβληθεί η χαμηλότερη δυνατή ποινή. Ο αρχιτέκτονας ξέρει πώς να χτίζει πανέμορφα κτήρια. Το συγκεκριμένο όμως κτίσμα ταιριάζει στις λειτουργικές ανάγκες του τρόπου ζωής του πελάτη του; Στις μικρές κοινότητες, σαν του παραδοσιακού χωριού, καθένας μάθαινε αυτόματα από τους άλλους τις επικοινωνιακές τέχνες, καθώς του ήταν αναγκαστικά σαφής η επιδοκιμασία ή αποδοκιμασία των άλλων για τη συμπεριφορά του. Τον άλλον τον έβλεπε κάθε μέρα στην πλατεία, κάθε εβδομάδα στην εκκλησία. Στις μεγάλες κοινότητες όμως η επικοινωνιακή τέχνη δεν μαθαίνεται αυτόματα, πρέπει επομένως να εκπαιδευόμαστε σ΄ αυτές. Πρέπει να μάθουμε πως επικοινωνία δεν σημαίνει υποχώρηση ή δικαιολογία. Αρκεί ένα ναι ή ένα όχι, με τρόπο ευγενικό που αφήνει περιθώρια για περαιτέρω συζήτηση.