ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 12 Μαΐου 2022

Έτυχε να συζητώ το Πάσχα με κάποιον Ελληνοαμερικανό που έχει εγκατασταθεί στην Ελλάδα με επιχειρήσεις και έχει σημαντικό πελάτη του την Αμερικανική πρεσβεία. Μου επιβεβαίωσε ό,τι ο καθένας υποπτεύεται, πως το Αμερικανικό όνειρο είναι η παγκοσμιοποίηση, στην οποίαν, προφανώς, θα υπάρχει ένας μόνον άρχοντας, οι ΗΠΑ. Κάπως σε παγκόσμια κλίμακα όπως ήταν τοπικά το όνειρό μας για τη Μεγάλη Ιδέα. Μια τέτοια παγκοσμιοποίηση έχει σοβαρά πλεονεκτήματα, τα ίδια που είχαν οι παλιές αυτοκρατορίες. Τα πιο σημαντικά είναι μια παγκόσμια ειρήνη, ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων και αγαθών κλπ. Ήταν παλιά η Pax Romana, Pax Britannica σε νεότερα χρόνια κλπ. Ήταν ακόμη οι γνωστές ιστορικές αυτοκρατορίες, όπως η Βυζαντινή, η Οθωμανική κλπ. Οι Αμερικανοί ονειρεύονται μια παγκόσμια Pax Americana. Καλό ή κακό; Τέτοιες “ειρήνες” πετυχαίνουν σε μικρή κλίμακα τα ποικίλα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Οι λίγοι Αλβανοί που έχω κουβεντιάσει μαζί τους αναπολούν την εποχή του Εμβέρ Χότζα. Δε ζούσαν πλούσια, αλλά δεν κινδύνευαν να μείνουν άνεργοι, άφηναν τις πόρτες τους ανοικτές χωρίς να φοβούνται μην μπουν κλέφτες, τα παιδιά τους πήγαιναν δωρεάν στο σχολείο, η υγεία τους παρεχόταν δωρεάν, θρησκευτικές διαμάχες δεν υπήρχαν παρά την ύπαρξη σημαντικών μειονοτήτων, κανένας δεν διανοούνταν να καλλιεργήσει χασίς κλπ. Βέβαια το επίπεδο των προσφερόμενων υπηρεσιών και αγαθών ήταν χαμηλό, αλλά ίδιο για όλους. Και μπορεί να μη φοβόνταν τους κλέφτες, αλλά φοβόνταν πως, αν πολύ πρωί χτυπούσε κάποιος την πόρτα τους δεν θα ήταν ο γαλατάς, αλλά η αστυνομία για άγνωστους συχνά λόγους.

Το ζήτημα επεκτείνεται. Καλά ή κακά τα ολοκληρωτικά καθεστώτα τοπικά, όπως ισχύουν σε αρκετά μέρη ακόμη σήμερα, ή γενικευμένα με την ονειρεμένη παγκοσμιοποίηση; Καλά τα πλεονεκτήματα των δικτατοριών. Όμως έχουν τίμημα που πρέπει να το λογαριάζουμε. Ποιες είναι οι προδιαγραφές για να διατηρούνται τα πλεονεκτήματα, με ελαχιστοποίηση των μειονεκτημάτων;

Νομίζω πως η απάντηση είναι αρκετά σαφής και συμπυκνώνεται στη λέξη δημοκρατία. Αλλά και η δημοκρατία έχει μειονεκτήματα, πέρα από το γραφειοκρατικό, ανασταλτικό στην ταχεία πρόοδο, χαρακτήρα της. Βούληση του συνόλου θεωρείται η βούληση της πλειοψηφίας. Τι θα γίνει όμως αν το 50%+1, δηλαδή η πλειοψηφία, αποφασίσει να εξοντώσει το 50%-1, τη μειοψηφία, έτσι που να μείνουν μόνον εκείνοι που όλοι θέλουν και επιδιώκουν τους ίδιους σκοπούς; Μια απάντηση είναι τα διεθνή ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτά όμως είναι ηθικοί κανόνες μάλλον παρά νόμοι, χωρίς τη δυνατότητα δηλαδή να επιβληθούν με τη βία· κάθε βία για την εφαρμογή τους αναιρεί την ίδια την ουσία τους. Οι διεθνείς κανόνες λένε πως δεν επιτρέπεται ένα κράτος να εισβάλλει σε ένα άλλο. Λένε επίσης πως οι πλειοψηφίες δεν επιτρέπεται να καταπατούν τα δικαιώματα των μειονοτήτων. Αυτή τη στιγμή ζούμε μια εφιαλτική εποχή όπου η κυβέρνηση της Ουκρανίας καταπάτησε,  λέγεται, τα στοιχειώδη δικαιώματα των Ρωσόφωνων και Ρωσόφιλων μειονοτήτων της (με σφαγές πολλών χιλιάδων), αλλά και εισβολή των Ρώσων, για να προστατέψουν, λένε, τη φιλορωσική μειονότητα. Ποιος παραβιάζει το διεθνές δίκαιο; Προσθέστε τώρα και τον επικοινωνιακό πόλεμο τέτοιον που είναι αδύνατο να γνωρίζουμε τι είναι αληθινό και τι ψευδές ή σκηνοθετημένο, όταν μάλιστα η πληροφόρησή μας είναι ουσιαστικά μονομερής. Τέτοιος πόλεμος δεν θα γινόταν αν υπήρχε παγκοσμιοποίηση με ενιαίο άρχοντα. Το πρόβλημα όμως είναι ότι ο ενιαίος άρχοντας δεν υπάρχει καμιά εγγύηση ότι νοιάζεται και ενεργεί σύμφωνα με τα συμφέροντα του λαού και όχι τα ιδιαίτερα δικά του. Τι κάνομε λοιπόν;

Στο παρελθόν προβλήθηκε το σύνθημα: Κανένας φόρος δεν πληρώνεται αν ο φορολογούμενος δεν μετέχει στη λήψη αποφάσεων για το πώς θα διανεμηθεί ο πλούτος που προκύπτει από τη φορολόγηση. Αυτό έχει επιτευχθεί, τουλάχιστον κατ’  επίφαση, στις δυτικές “δημοκρατίες”. Έβαλα τις δημοκρατίες σε εισαγωγικά, διότι στην πραγματικότητα δεν είναι δημοκρατίες, είναι ρεπούμπλικες (Hellenic republic). Δηλαδή ο δήμος εκλέγει επιλέγοντας μεταξύ υποψηφίων που έχουν προεπιλεγεί από κάποιες ολιγαρχίες (κόμματα), που εκφράζουν καθεμιά διαφορετικά συμφέροντα. Είναι δηλαδή σαν τη Ρωμαϊκή res publica, όχι σαν την Αθηναϊκή δημοκρατία όπου οι άρχοντες κληρώνονταν, δεν εκλέγονταν. Ο Αριστοτέλης όριζε: “Λέγω  δ΄  οἷον  δοκεῖ  δημοκρατικὸν  μὲν  εἶναι  τὸ  κληρωτὰς  εἶναι  τὰς  ἀρχὰς, τὸ  δ΄  αἱρετὰς  ὀλιγαρχικὸν“. Στη δημοκρατία οι άρχοντες κληρώνονται, στην ολιγαρχία εκλέγονται. Και συνέχιζε πως η εκλογή μεταξύ προεπιλεγμένων είναι επικίνδυνη. “Ἒχει δὲ καὶ περὶ τὴν αἳρεσιν τῶν ἀρχόντων τὸ ἐξ αἱρετῶν αἱρετούς ἐπικίνδυνον“.

Ο όρος που τέθηκε δεν σημαίνει πως ένας ξένος που εργάζεται σε μια χώρα χωρίς να είναι πολίτης της δεν πληρώνει φόρους. Πληρώνει και του επιτρέπεται να είναι πολίτης, εφόσον πληροί και άλλους όρους. Ένας τέτοιος είναι ότι πρέπει να έχει υπηρετήσει μια υποχρεωτική θητεία για την πατρίδα του. Αυτή η υποχρεωτική υπηρεσία δεν αφορά μόνο την άμυνα από ενδεχόμενο εχθρό, αλλά και την αντιμετώπιση κάθε είδους φυσικού κινδύνου και τη δημιουργία θετικών έργων. Καλύτερα όλων το διατυπώνει ο Αμερικανός William James, που λέει ότι κάθε άνθρωπος, πλούσιος ή φτωχός, πρέπει να προσφέρει δυο χρόνια από τη ζωή του στο κράτος, όχι σκοτώνοντας άλλους ανθρώπους, αλλά υπερνικώντας αρρώστιες, αποστραγγίζοντας τέλματα, αρδεύοντας ερήμους, σκάβοντας διώρυγες και γενικά συμμετέχοντας με δημοκρατικούς όρους στα περιβαλλοντικά και κοινωνικά έργα με τα οποία ανοικοδομείται, τόσο αργά και επώδυνα, ό,τι καταστρέφει ο πόλεμος τόσο γρήγορα.

Αυτές οι προδιαγραφές μόνο σε ένα καθεστώς δημοκρατίας, παγκοσμιοποιημένης για όσα λέμε, μπορούν να επιτευχθούν. Για να αναλύσω καλύτερα τι εννοώ, θυμίζω πως η εξουσία, η ισχύς που μόνον αυτή έχει τη νόμιμη ανοχή να εφαρμόζει βία, αποτελείται από τρία μέρη. Στην ποινική δικαιοσύνη κρίνουν απλοί άνθρωποι που κληρώνονται από το σύνολο και δε διαθέτουν παρά τον κοινό νου και εντιμότητα. Σύνολο εννοώ όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από φύλο, εθνικότητα, θρησκεία, γλώσσα, οικονομική τάξη, επαγγελματική τάξη, μόρφωση κλπ. Μετά την κλήρωσή τους μπορούν να εξαιρεθούν από ανεξάρτητη δικαιοσύνη αν έχουν άνοια, ειδικά συμφέροντα, εγκληματικό μητρώο κλπ. Με παρόμοιες προϋποθέσεις κληρώνονται οι βουλευτές που σαν τυχαίο δείγμα του πληθυσμού εκφράζουν τις επιθυμίες του και εγκρίνουν ή όχι νομοσχέδια που υποβάλλει η κυβέρνηση, την οποίαν και ελέγχουν. Μετά την εκλογή στις ρεπούμπλικες δεν είναι δυνατή η εξαίρεση κάποιου διότι έχει εκλεγεί από όλο το λαό. Αντίθετα, για την αστική και τη διοικητική δικαιοσύνη απαιτείται γνώση των νόμων και επομένως αποτελείται αυτή από τεκμηριωμένα νομομαθείς. Μεταξύ κατάλληλα εκπαιδευμένων και έμπειρων εκλέγονται και τα μέλη της κυβέρνησης που ιεραρχούν τα προβλήματα, προτείνουν λύσεις που θα κρίνει η βουλή και υλοποιούν τους νόμους.