ΠΑΡΑΪΑΤΡΙΚΙΗ

Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 2268 5 Φεβρουαρίου 2022

Αφότου εμφανίσθηκε η ζωή πάνω στη γη άρχισαν και οι αρρώστιες. Απειλούν την ακεραιότητα ως και τον αφανισμό της. Άρχισαν να υπάρχουν γιατροί που ήταν μάγοι, ιερείς. Έλεγαν κάποια λόγια, έκαναν κάποιες κινήσεις και ο ασθενής γινόταν καλά ή δεν γινόταν. Έτσι κι αλλιώς οι γιατροί εισέπρατταν τα αφιερώματα των προσερχομένων. Άρχισαν να οργανώνονται τέτοιες θεραπείες, όπως στα Ασκληπιεία. Περίφημο ήταν π.χ. το Αμφιαράειο, λίγο έξω από την Αθήνα, όπου, ενδεχομένως με τη βοήθεια κάποιων ηρεμιστικών οι ασθενείς κοιμόνταν, στον ύπνο τους παρουσιαζόταν ο θεός και γίνονταν καλά, ενώ κάποιο θέατρο βοηθούσε στην ψυχοθεραπεία τους. Οι Αιγύπτιοι, με πολλές κρυφές ή απόκρυφες (μεταβιβαζόμενες μόνο σε λίγους μύστες που ήξεραν να διαβάζουν τα ιερογλυφικά) έκαναν εγχειρήσεις στο κρανίο. Και ξαφνικά εμφανίζεται η επιστημονική ιατρική του Ιπποκράτη. Αυτός στηρίχθηκε όχι σε δοξασίες, αλλά στην παρατήρηση με τις αισθήσεις μας, την όραση, την ακοή, την αφή: Επισκόπηση, ψηλάφηση, επίκρουση, ακρόαση, μέθοδοι που ακόμη ως σήμερα ασκούνται. Θεσμοποίησε ακόμη την ιατρική δεοντολογία που εξακολουθεί να ισχύει.

Στο μεταξύ άρχισαν να χρησιμοποιούνται δρώγες (drugs), δηλαδή βότανα. Ένα από αυτά το έφερε, λέγεται, η Μήδεια, μεγάλη μάγισσα, από την πατρίδα της: το Κολχικό το φθινοπωρινό, που έκανε καλά τους πόνους των αρθρώσεων και όχι μόνο. Ακόμη σήμερα χρησιμοποιείται στην αγωγή της ποδάγρας, αλλά και στην αντιμετώπιση του COVID 19. Άλλες πολύτιμες δρώγες των τελευταίων αιώνων ήταν το εκχύλισμα από το δέντρο Κίνα, το κινίνο, που ακόμη κάνει καλά την ελονοσία. Άλλο ήταν η δακτυλίτιδα, που τη χρησιμοποιούσε μια μάγισσα στην Αγγλία για τα πρηξίματα και ο σπουδαίος γιατρός, o W. Withering, πρόσεξε πως το κοκτέιλ της μάγισσας πραγματικά εξαφάνιζε κάποια οιδήματα (1785). Απομόνωσε το μόνο δραστικό από τα συστατικά του που δείχθηκε ότι ανακούφιζε την καρδιακή ανεπάρκεια. Ήταν η δακτυλίτιδα που ακόμη χρησιμοποιείται. Η μορφίνη από το όπιο είναι ένα από τα πιο ισχυρά αναλγητικά που υπάρχουν και κανένας γιατρός δεν θα ήθελε να ασκεί την τέχνη του αν δεν την είχε στο οπλοστάσιό του.  Υπήρξαν και άλλες δρώγες που ακόμη έχουν χρησιμότητα.

Ξαφνικά, το 1909, ο P. Ehrlich παρουσίασε ένα σκεύασμα που είχε παρασκευάσει με χημικές μεθόδους στο εργαστήριό του και ισχυρίστηκε πως θεράπευε τη σύφιλη, μια ανίατη ως τότε νόσο που μεταδίδεται με τον πιο ευχάριστο δυνατό τρόπο, τον έρωτα, αλλά μπορεί να προσβάλει ολόκληρο τον οργανισμό, ακόμη και το νευρικό σύστημα προκαλώντας μεγαλομανία. Ο υπεράνθρωπος του F. Nietzsche υποστηρίζουν κάποιοι πως ήταν προϊόν της συφιλιδικής ανωμαλίας του μεγάλου σοφού. Ο Έρλιχ πίστευε ακράδαντα πως μια ένωση του αρσενικού θα μπορούσε να σκοτώνει τη σπειροχαίτη της σύφιλης χωρίς να βλάπτει τον οργανισμό. Ύστερα από 606, θρυλείται, πειράματα, πέτυχε. Η ανίατη σύφιλη μπορούσε να ιαθεί. Φυσικά, υπήρξαν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες. Φυσικά πήγε κατηγορούμενος. Στο δικαστήριο, αναφέρεται πως ένας μάρτυρας, έντιμος επιστήμονας που η αντιπαλότητά του λόγω διαφωνιών με τον Έρλιχ είχε πάρει έκταση στις εφημερίδες, ρωτήθηκε: “Έχουν παρατηρηθεί 30 θάνατοι σε ασθενείς που πήραν τη σαλβαρσάνη, το περίφημο 606. Τι έχετε να πείτε;” “Τριάντα ένας!”, διόρθωσε ο μάρτυρας. “Είχαμε και άλλο θάνατο;” “Ναι, της σύφιλης!”. Παρά την πρωτοφανή τεκμηριωμένη δραστικότητα του νέου φαρμάκου, οι αντιδράσεις δεν έπαψαν. Βλέπεις, δε θεράπευε τα πάντα, δεν ήταν πανάκεια. Μόνο ο Χριστός, με ένα λόγο του θεράπευε όλες τις αρρώστιες, ακόμη και νεκρούς ανάσταινε.

Κι όμως, η πανάκεια πλησιάστηκε. Ήταν οι σουλφοναμίδες και, αργότερα, η πενικιλίνη, που θεράπευαν τότε σχεδόν όλες τις λοιμώξεις. Τότε, διότι τώρα βαλλόμαστε από γενιές μικροβίων που είναι ανθεκτικά στα περισσότερα αντιβιοτικά. Ανακαλύφθηκε και το άλλο θαύμα, η κορτιζόνη, ικανή να αντιμετωπίζει την κατέρειψη (σοκ) και άλλα. Όταν πρωτοχρησιμοποιήθηκε, οι γιατροί είδαν έκπληκτοι την επομένη παράλυτους από τη ρευματοειδή αρθρίτιδα να περπατούν στο διάδρομο. Θύμιζε το: ” Ἆρον τὸν κράββατὸν σου καὶ περιπάτει” του Ιησού. Παρά τα σχεδόν απίστευτα θαύματα της επιστημονικής ιατρικής, η μαγική εικόνα των νόσων δεν έχει εγκαταλειφθεί, συχνά με ολέθρια αποτελέσματα, όταν οδηγεί σε πράξεις αντίθετες από την επιστημονική.

Έχω βιώσει αρκετές ομαδικές υστερίες με την ιατρική. Θυμάμαι την πικραγγουριά, τη δεκαετία του ΄50, όταν το εκχύλισμά της θεράπευε, ισχυρίζονταν πολλοί, τα πάντα. Ακολούθησε το “κίτρινο υγρό”, όπου μια αστοχία των επίσημων θεσμών της τοξικολογικής  υπηρεσίας ισχυρίστηκε ανακριβώς πως περιέχει πικραγγουριά επιτείνοντας τη δυσπιστία στην επιστήμη. Υπήρξαν και άλλα. Ανάμεσά τους ήταν το “νερό του Καματερού”, που πήρε έντονη πολιτική χροιά, καθώς ο ήρωας ήταν φιλοβασιλικός και η βασιλεία ήταν σε παρακμή. Πολλοί επώνυμοι, ποιητές, ηθοποιοί, έβγαιναν στα κανάλια να βεβαιώσουν πως έγιναν καλά με το θαυματουργό νερό. Θυμάμαι “σοβαρός” γιατρός να μου λέει πως θα έπρεπε η υπεύθυνη επιτροπή να κάνει την έρευνα, για να σταματήσει οριστικά η συζήτηση έτσι ή αλλιώς. Ξεχνούσε πως μια τέτοια έρευνα απαιτούσε δαπάνη τεράστιων ποσών και πάνω από 10 χρόνια, για να αποδείξει μια υπόθεση που δεν στηριζόταν σε καμιά επιστημονική θεωρία ή παρατήρηση. Ήταν και ένας ομότιμος καθηγητής ιατρικής, όντως εξαίρετος δάσκαλος, που υποστήριξε με (ψευδο;)επιστημονική τεκμηρίωση πως η ουρία θεραπεύει τον καρκίνο. Φυσικά, όλη αυτή η φιλολογία στηρίζεται μόνο σε μία “απόδειξη”, ότι “όλοι το λένε”. Αυτή η στάση στηρίζεται στην απελπισία απέναντι στο ανίατο, σε συνδυασμό με τους φυσικούς περιορισμούς της επιστήμης, που δέχεται ότι σφάλλει, μετρώντας όμως το μέγεθος του πιθανού σφάλματος. Το φαινόμενο αυτό της ομαδικής υστερίας είναι περιοδικό και εμφανίζεται πολύ αδρά ανά δεκαετία.

Οι αποφάσεις μας, διαμορφωμένες σύμφωνα με τις επιθυμίες μας, οφείλουν να στηρίζονται σε γνώσεις. Όταν είμαστε απελπισμένοι, ξεχνάμε το μέρος των γνώσεων και αγκιστρωνόμαστε στις επιθυμίες προσδοκώντας μαγικές επιδράσεις. Που μπορεί να είναι επιβλαβείς. Η δυσπιστία στην επιστήμη τις στηρίζει. Προπάντων τις ενισχύει η δυσπιστία στην εξουσία, άμεση και έμμεση, δηλαδή στην ολιγαρχία που ταυτίζεται μ΄ αυτήν. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα έντονο αντιεπιστημονικό κίνημα εναντίον των μέτρων που στρέφονται κατά της πανδημίας του κορωνοϊού. Και πώς να μην υπάρχει δυσπιστία; Οι επιστήμονες, ως συνήθως, έχουν κάποιες διαφορές μεταξύ τους, αφού, όπως είπαμε πάντα υπάρχει κάποιο σφάλμα στην επιστημονική γνώση. Μυθικές περιουσίες, ιδίως φαρμακευτικών επιχειρήσεων, έχουν πολλαπλασιασθεί εκμεταλλευόμενες την κατάσταση, ενώ άλλες έχουν υποστεί πτωχεύσεις, μαζί με την επιδείνωση της ζωής των πολιτών από τα μέτρα. Και καμιά πολιτική ηγεσία σε όλο τον κόσμο δεν εκπροσωπεί τη γνήσια επιθυμία του λαού, αλλά πελατειακά τα συμφέροντα επιχειρήσεων.