Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com
Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 10 Φεβρουαρίου 2022
Τα γράφει ο Ησίοδος. Ένας από τους Αθανάτους πρόδωσε το γένος του. Κι ο Δίας, αμείλικτος, αφού δεν μπορούσε να σκοτώσει τον Προμηθέα γιατί ήταν αθάνατος, τον έδεσε στον Καύκασο να του τρώει το συκώτι κάθε μέρα ένας αετός κι αυτό να ξαναγεννιέται ως την επόμενη μέρα. Καλά του έκανε. Προδότης ήταν. Τα πράγματα άλλαξαν όμως. Η δημοκρατία επικράτησε στην Αθήνα και σε πολλές άλλες πολιτείες των Ελλήνων και η οπτική γωνία έγινε διαφορετική. Το Κράτος και η Βία αλυσόδεσαν τον Ευεργέτη των ανθρώπων στον Καύκασο, ώσπου ένας λαϊκός ήρωας, γιος του Δία αλλά άνθρωπος, ισόθεος, τον ελευθέρωσε. Από τότε πέρασαν χιλιάδες χρόνια. Η δημοκρατία κράτησε λιγότερο από ένα αιώνα, έστω κι αν οι ιστορικοί τον ονόμασαν Χρυσό Αιώνα. Κι ύστερα, ως σήμερα, επικρατούν το Κράτος και η Βία. Σ΄ αυτό το τόσο βραχύ όμως διάστημα, η δημοκρατία, με πολλά σφάλματα είναι αλήθεια, πρόλαβε και δημιούργησε κάτι το Αθάνατο: Έναν πολιτισμό που επέζησε μετά τη λήξη του πολιτεύματος που τον γέννησε και ξαπλώθηκε σε όλο τον πλανήτη και ισχύει ως σήμερα.
Η κοινωνία δεν μπορεί να επιβιώσει αν δεν είναι ενωμένη. Και η ένωσή της απαιτεί αφενός μια αλληλεξάρτηση του καθενός από τους άλλους (ευθύνη της πολιτικής) και αφετέρου ένα κοινό συναίσθημα, ώστε όλοι να χαίρονται ή να θρηνούν για το ίδιο γεγονός (έργο της τέχνης). Η διατήρηση της αλληλεξάρτησης χρειάζεται την ύπαρξη μιας εξουσίας που είναι νόμιμα στοιχειώδες κράτος και ασκεί στοιχειώδη βία. Μετά το Χρυσό Αιώνα, κατείχαν την εξουσία μονάρχες που στην πλειονότητά τους ήταν θηριώδεις, αλλά μεταξύ τους υπήρξαν και κάποιες λαμπρές εξαιρέσεις, που φρόντισαν το λαό τους βλέποντας μπροστά στο μέλλον. Άλλοτε επικράτησαν εκλεκτές ολιγαρχίες, που, όπως και οι μοναρχίες, φρόντιζαν συνήθως πρώτα τους εαυτούς τους (αλλιώς δεν έμεναν στην εξουσία) και έπειτα το λαό που εξουσίαζαν. Έτσι κι αλλιώς δημοκρατία δεν υπήρξε μετά το Χρυσό Αιώνα.
Σπάνια εμφανίζονται κρίσιμες στιγμές. Πρότυπη κρίσιμη στιγμή για τον καθένα μας είναι εκείνη όταν σταματά να πάλλεται η καρδιά μας. Τότε αν γίνει μια λανθασμένη κίνηση, ακολουθεί θάνατος, ενώ με έγκαιρα σωστή ενέργεια, ακολουθεί επαναφορά στη ζωή. Αν όμως καθυστερήσει να γίνει οτιδήποτε, ακολουθεί πάντοτε, απαρεγκλίτως, θάνατος. Τέτοιες κρίσιμες στιγμές μπορεί να βιώσει και κάθε έθνος. Ένας φαύλος κύκλος έχει εισβάλει και τότε, οι ταχείες ενέργειες αν είναι σωστές, σώζουν, αν είναι λανθασμένες το έθνος πεθαίνει ενώ, αν καθυστερήσουν, ακολουθεί απαρεγκλίτως ο θάνατος. Οι δημοκρατικές διαδικασίες περιλαμβάνουν απαραίτητα διάλογο, συζητήσεις, χρονοβόρες ενέργειες. Σ΄ αυτές τις στιγμές η δημοκρατία οφείλει να εκχωρήσει την εξουσία σε ολοκληρωτικούς μηχανισμούς, με εφαρμογή έκτακτων βίαιων κρατικών μέτρων. Αυτά με τον όρο ότι ο ολοκληρωτισμός έχει ημερομηνία λήξης, είτε την παρέλευση της κρίσης είτε και μετά από αυτήν, χωρίς άλλη ειδοποίηση.
Κρίσιμες καταστάσεις μπορεί να είναι η επίθεση από εχθρό· ή μια εσωτερική αναταραχή· ή μια έκτακτη κλιματική ή φυσική απειλή, μια πλημμύρα, ένας καύσωνας, ένας παγετός, μια πυρκαγιά· ή μια πανδημία. Ο ελεγχόμενος ολοκληρωτισμός, σαν αυτόν που ανέφερα παραπάνω, οφείλει τώρα να ασκήσει βία προπάντων έγκαιρη, σύμφωνη με την εμφανή ή και εύλογα εικαζόμενη κοινή βούληση εναντίον οποιουδήποτε παρεκκλίνει. Με αυτούς τους όρους, η εξουσία έχει τη συναίνεση του συνόλου της κοινωνίας, διότι αυτή είναι δική του απόφαση. Θα υπάρχουν αντιγνωμούντες. Αλλά σε τέτοιες συνθήκες η κρατική βία οφείλει να τους περιορίσει. Έχει την εντολή του συνόλου.
Αντιγνωμούντες στις επείγουσες καταστάσεις είναι εκείνοι που θίγονται κάποια συμφέροντά τους από τα μέτρα που λαμβάνονται ή πείθονται από εκείνους που η εξουσία τους κινδυνεύει. Ένα έωλο επιχείρημα που προβάλλεται είναι ότι αυτή η δημοκρατία, που υπόσχεται ελευθερία, περιορίζει την ελευθερία τους. Το επιχείρημα πως αυτή είναι η βούληση της πλειοψηφίας δεν ισχύει, διότι ισχύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Στην πραγματικότητα, με τους παραπάνω όρους, κυρίως νόμιμη έγκριση και προσωρινό των μέτρων, ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Η πολιτεία προσπαθεί να περιορίσει τη βίαιη προσπάθειά τους να επιβάλουν τη δική τους βούληση στην πλειοψηφία. Άκουσα (αν είναι αλήθεια) πως στην Πάτρα οργανωμένοι αντιεμβολιαστές προσπάθησαν να επιβάλουν βίαια στον Πρόεδρο του Ιατρικού Συλλόγου να υπογράψει ότι τα εμβόλια είναι δηλητήρια! Έλεγε η είδηση πως ήταν ακροδεξιοί, αλλά θα μπορούσε να ήταν οποιοσδήποτε ακραίος. Εξάλλου, υπάρχουν ιεράρχες που συμβουλεύουν τους πιστούς να μην τηρούν τις εντολές κατά της πανδημίας, διότι ο Θεός θα τους σώσει. Λόγια του Διαβόλου. Χρέος της πολιτείας είναι να προστατέψει το σύνολο λαό. “Ο Θεός αγαπά τον κλέφτη, αλλά αγαπά και το νοικοκύρη”. Η παροιμία θα μπορούσε να αντικαταστήσει τη λέξη Θεός με μιαν άλλη: Λαός.
Το “δίκαιο” του ισχυροτέρου είναι μια πραγματικότητα. Το αντίδοτο στον ισχυρότερο είναι βέβαια το “δίκαιο” του πλήθους που, περισσότερο από τον ένα (ή λίγους), είναι κανονικά αυτό το πιο δυνατό. Ωστόσο, το “πλήθος”, τελικά το σύνολο των κατοίκων της γης, θα όφειλε να εγγυάται την επιβολή της βούλησης της πλειοψηφίας μαζί με τα δικαιώματα της μειοψηφίας, ακόμη και του ενός. Εγώ τώρα προχωρώ παραπέρα. Και ισχυρίζομαι πως το σύνολο των κατοίκων της γης, κάτι σαν Οργανισμός Ηνωμένων Λαών, όχι Εθνών, θα όφειλε να εγγυάται και τα δικαιώματα των ηττημένων. Στην αρχαία Ρώμη ο (θεωρούμενος) βάρβαρος Γαλάτης αρχηγός Βρέννος που είχε κατατροπώσει τους Ρωμαίους, έλεγε “ Vae victis” (ουαί τοις ηττημένοις). Τελικά, για την ιστορία, οι Ρωμαίοι επέστρεψαν ανασυνταγμένοι και αφάνισαν τους Γαλάτες. Μια πιο σύγχρονη ιστορία είναι των Παγκόσμιων Πολέμων. Οι νικητές του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου επέβαλαν ποινές εξοντωτικές στους ηττημένους Γερμανούς. Αυτοί, φυσικά, ανασυντάχτηκαν και ξεκίνησαν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στον οποίον παρά λίγο θα νικούσαν. Κι αν ακόμη δε νίκησαν, σκόρπισαν τον όλεθρο σε όλο τον κόσμο, στους εχθρούς τους, αλλά και στον εαυτό τους. Η παγκόσμια κοινότητα, αν είχε φθάσει σε ικανοποιητικό επίπεδο πολιτισμού, θα όφειλε να έχει προαποφασίσει τα δικαιώματα των ηττημένων. Η συχνά δίκαιη αγανάκτηση της πλειοψηφίας εναντίον ενός εγκληματία, που συνδέεται με ένα συναίσθημα εκδίκησης, δεν επιτρέπεται να του αφαιρεί τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Στο κάτω κάτω, το ενδεχόμενο σφάλματος στην απόδειξη της αλήθειας ποτέ δεν είναι ακριβώς μηδενικό. Και καθώς στο εδώλιο μπορεί να βρεθεί οποιοσδήποτε άλλοτε δίκαια, άλλοτε άδικα, τα δικαιώματα του κατηγορουμένου, ακόμη και του καταδικασμένου, δεν πρέπει να αγνοούνται από την πολιτεία. ακόμη και όταν μια επιτόπια πλειοψηφία (όχλος) βοά εναντίον του.
Δημήτρης Α. Σιδερής 