ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 20 Νοεμβρίου 2021

Η εξέλιξη των ειδών είναι σήμερα γενικά παραδεκτή. Η Γένεση γράφει πως ο κόσμος δημιουργήθηκε σε έξι μέρες. Κορυφαίο δημιούργημα ο άνθρωπος, προϋπέθετε να έχουν δημιουργηθεί ζώα και φυτά, προηγουμένως στεριά και θάλασσα, γη και ουρανός, φως και σκοτάδι. H Βίβλος δεν λέει ψέματα, αλλά πρέπει να ερμηνευθεί κατάλληλα ο συμβολισμός της. Η εξέλιξη των ειδών, από τα ατελέστερα προς τα τελειότερα, είναι παλιά θεωρία, ο Darwin όμως την απέδειξε και πρότεινε για πρώτη φορά, τρόπο για το μηχανισμό της. Στα νησιά Galápagos, όπου πνέουν ισχυροί άνεμοι, βρήκε άπτερα γνωστά είδη πτερωτών εντόμων. Συμπέρανε πως ενώ κανονικά οι πτέρυγες προσδίδουν πλεονέκτημα στα έντομα, εκεί, λόγω των ανέμων, ήταν μειονέκτημα. Επομένως, είπε, από τις ποικιλίες όσων γεννιόνται επιβιώνουν και αφήνουν απογόνους εκείνες που είναι καλύτερα προσαρμοσμένες στο περιβάλλον. Ήταν ήδη προϊδεασμένος από τον τρόπο που λειτουργούσαν ορνιθοτρόφοι στην Αγγλία. Θέλοντας π.χ. να έχουν περιστέρια που κάνουν μεγάλα αβγά, διάλεγαν από τα τυχαία αβγά τα μεγαλύτερα και αυτά κλωσούσαν. Ο T.H.Huxley υποστηρίζοντας τις θεωρίες του Δαρβίνου σε διάλεξη ρωτήθηκε από έναν επίσκοπο αν καταγόταν από τους πιθήκους από την πλευρά του παππού του ή της γιαγιάς του. Ο Χάξλεϋ του απάντησε ότι θα προτιμούσε «να κατάγεται από πίθηκο παρά από έναν καλλιεργημένο άνθρωπο, που χρησιμοποιεί τα χαρίσματα της μόρφωσης και της ευγλωττίας στην υπηρεσία της προκατάληψης και της παραπλάνησης».

Η επιλογή από το περιβάλλον, είναι επίσης γενικά παραδεκτή, αν και έχει πολλά κενά. Π.χ. δεν ξέρομε με ποιο μηχανισμό γεννιόνται ποικιλίες, έτσι που να επιβιώνουν οι καλύτερα προσαρμοσμένες στο περιβάλλον. Επεκτείνοντας το μηχανισμό της επιλογής στον άνθρωπο, προκύπτουν ερωτηματικά. Ένα θεμελιώδες είναι, τι εννοούμε εξέλιξη στον άνθρωπο; Να βελτιωθεί το ανθρώπινο είδος ή να οργανωθούν οι άνθρωποι σε μια ανώτερη μορφή οργάνωσης, την κοινωνία;

Η βελτίωση του ανθρώπου ξεκινά από την εποχή του Πλάτωνα, περνάει από τον Nietzche και φθάνει στο ναζισμό. Στην τελευταία ακραία του μορφή, διακρίνονται οι άνθρωποι σε εκλεκτούς, π.χ. ωραίους, ισχυρούς, ευφυείς κλπ και σε κατώτερους, π.χ. εγκληματίες, ψυχοπαθείς, Εβραίους, κομμουνιστές, Ρομά που πρέπει να εξοντώνονται. Με υποχρεωτική διασταύρωση μεταξύ των εκλεκτών και εντατική εκπαίδευσή τους, με συνεχείς επιλογές, προσδοκάται πως θα προκύψει ένα ανώτερο είδος υπερανθρώπου. Αυτό το ανώτερο είδος ανθρώπων προορίζεται να κυβερνά “σοφά” τον κόσμο και να εξασφαλίζει τη διαρκή επιλογή. Πέρα από τις ηθικές αντιρρήσεις που υπάρχουν, προκύπτει και μια επιστημονική. Με αυτό τον τρόπο προσδοκάται δραστικός περιορισμός στην εμφάνιση ποικιλιών, και επομένως μείωση της πιθανότητας να προκύψει μια τυχαία εκλεκτή παραλλαγή.

Η εναλλακτική πρόταση είναι ότι η ανώτερη βαθμίδα δεν είναι άλλο είδος ανθρώπων, αλλά μια αλλιώς οργανωμένη κοινωνία. Τέτοια κοινωνία απαιτεί, αντίθετα από την προηγούμενη, των ομοιόμορφα “εκλεκτών”, τη μέγιστη δυνατή ποικιλία ανθρώπων. Στην ποικιλία των ανθρώπων καθένας, οσοδήποτε σκάρτος και αν είναι, έχει ένα τουλάχιστον τομέα όπου είναι καλύτερος από τους άλλους. Κανένας δεν είναι καλύτερος από τους άλλους σε όλα. Και η μεγάλη ποικιλία των κοινωνικών ρόλων επιτρέπει κάθε ρόλος να αναλαμβάνεται από όποιον είναι ο πιο κατάλληλος γι΄ αυτόν. Γίνεται δηλαδή επιλογή όχι ως προς τη διαιώνιση του είδους, αλλά ως προς την κατάληψη των κοινωνικών θέσεων από τους καλύτερα προσαρμοσμένους. Ελευθερία στην ποικιλία και ισότητα στην επιλογή των καταλλήλων.

Σήμερα μπορούμε να φανταστούμε τέτοια πολιτεία που δεν μπορούσαν οι πρόγονοί μας. Ο Αριστοτέλης είδε, ανάλογα με το πλήθος των αρχόντων, μοναρχία, ολιγαρχία, δημοκρατία. Καθεμιά έχει την καλή και την κακή όψη της, ανάλογα με το αν οι άρχοντες νοιάζονται για τους αρχομένους ή για τους εαυτούς τους. Μια πολιτεία οργανωμένη αυστηρά εξυπηρετεί την αυτάρκεια και ενότητα που απαιτείται. Τέλεια! Όμως μπορεί να έχει σήμερα κι αυτή καλή και κακή όψη, που δεν μπορούσαν να προβλέψουν οι παλιοί. Με την τεχνολογία μπορεί να διοικείται απρόσωπα, χωρίς άρχοντες. Μια τέλεια πολιτεία σαν κι αυτήν μεριμνά με τον άριστο δυνατό τρόπο για τις ανάγκες των πολιτών της. Το είχε διίδει ήδη ο Αριστοτέλης όταν πρόβλεπε, κι αποδείχθηκε σωστός, ότι η δουλεία θα καταργηθεί όταν θα πάψει να είναι αναγκαία, επειδή όλες τις δουλειές θα τις κάνει η τεχνολογία. Στην κακή όψη του το κράτος αυτοπροσδιορίζεται με ιδανικό τρόπο χάρη στην τεχνολογία, μεριμνώντας για τις ανάγκες των πολιτών του. Ωστόσο, αδιαφορεί παντελώς για τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις βουλήσεις, τα όνειρά τους. Είναι όπως εγώ μεριμνώ, αγνοώντας το, για τις ανάγκες των κυττάρων που με αποτελούν, αδιαφορώντας για το αν αυτά είναι ευχαριστημένα ή όχι. Μου είναι μάλιστα αδύνατο να εικάσω αν μπορούν να είναι ευχαριστημένα ή δυσαρεστημένα. Θυμίζει τις κοινωνίες κάποιων εντόμων, την Πολιτεία του Πλάτωνος, στην οποίαν θεωρεί αυτονόητο ότι οι άρχοντες νοιάζονται για το καλό του συνόλου. Θα συμφωνούσαν μ΄ αυτήν ο Machiavelli και οι ναζί. Την είχε προφητεύσει μεγαλοφυώς ο George Orwell με τον Big Brother, στο έργο του “1984”. Το σύστημα ονομάζεται Ολοκληρωτισμός.

Η καλή όψη της τέλειας κοινωνίας διοικείται κι αυτή απρόσωπα. Έχει όμως βούλησή της τη μέση βούληση των πολιτών της. Η σειρά των αριθμών 1,2,3,5,6,7 έχει μέσο όρο το 4, που όμως τέτοιο αριθμό δεν έχει κανένα από τα μέλη της. Η καλή όψη της κοινωνίας εξασφαλίζει κι αυτή με τέλειο τρόπο, χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία, την αυτάρκεια και την ενότητα της πολιτείας, αλλά διοικείται από τον στοχαστικό μέσο όρο του συνόλου των πολιτών της: Πλούσιων και φτωχών, ευγενών και πληβείων, μορφωμένων και αμόρφωτων, αγίων και αμαρτωλών κλπ. Αποφασίζει δηλαδή το στόχο της ανάλογα με τις κοινές σκέψεις, συναισθήματα, βουλήσεις και όνειρα των πολιτών της, με τρόπο που η τεχνολογία υπηρετεί τους πολίτες, εξασφαλίζοντας με τον άριστο δυνατό τρόπο την αυτάρκεια και την ενότητα της κοινωνίας, χωρίς υπεροχή κάποιας τάξης ή ομάδας. Καθώς το κοινωνικό ωράριο κάθε ενήλικα περιλαμβάνει περίπου το ένα τρίτο του χρόνου του για τα ώριμα έτη της ζωής του, έχει στη διάθεσή του όλο τον υπόλοιπο χρόνο να τον αφιερώσει στο αισθητό και το νοητό ωράριό του, δηλαδή στην ικανοποίηση αφενός των σωματικών αναγκών του και αφετέρου των προσωπικών στόχων του, εξασφαλίζοντας, επομένως, κατά το δυνατόν, την ευδαιμονία του. Υπενθυμίζεται ότι το κοινωνικό ωράριο είναι σχεδόν μηδενικό στη βρεφική και την παιδική ηλικία, στην υπερώριμη ηλικία, στις χρόνιες νόσους και αναπηρίες κλπ.      

Αυτή η φανταστική τέλεια, καλή πολιτεία έχει όνομα. Λέγεται Δημοκρατία.