Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com
Ηπειρωτικός Αγών, 28 Μαΐου, 2021
Λοίμωξη συμβαίνει όταν παθογόνοι μικροοργανισμοί εισέρχονται στο σώμα ενός ζωντανού οργανισμού, ή του ανθρώπινου οργανισμού, πολλαπλασιάζονται, παράγουν τοξίνες και μολύνοντας τα κύτταρά του, του προκαλούν ασθένειες. Έτσι, μια μεταδοτική πάθηση, γνωστή και ως μεταδοτική ασθένεια, προκαλείται ως αποτέλεσμα της λοίμωξης. Από την άλλη, ως επιδημία ή λοιμός χαρακτηρίζονται οι εξάρσεις ασθενειών που εμφανίζονται σε έναν ανθρώπινο πληθυσμό σε δεδομένη χρονική περίοδο, σε βαθμό μεγαλύτερο του αναμενόμενου. Επομένως, λοίμωξη και επιδημία δεν είναι ταυτόσημα. Η λοίμωξη αφορά άτομα, ενώ η επιδημία πληθυσμούς. Εξάλλου, καθώς η λοίμωξη είναι μεταδοτική πάθηση, μπορεί να συμβάλλει στη γένεση μιας επιδημίας, αλλά μια επιδημία μπορεί να μην είναι αποτέλεσμα μεταδοτικής νόσου. Για παράδειγμα, η πολύ γνωστή και επικίνδυνη πανδημία (επιδημία που αφορά σε ευρύ πληθυσμό, συνήθως ευρύτερο από ένα κράτος ή μια ήπειρο) των καρδιαγγειακών παθήσεων δεν οφείλεται σε μεταδοτική νόσο. Ή, η επίδραση της μεταδοτικότητας είναι σχετικά μικρή, όπως π.χ. η θέαση κάποιου καπνιστή είναι κίνητρο για να καπνίζουμε και εμείς προδιαθέτοντας στην επέκταση της καρδιαγγειακής επιδημίας. Αυτά όλα σημαίνουν ότι άλλα είναι τα μέσα για την αντιμετώπιση της λοίμωξης και άλλα για τη διακοπή της επιδημίας.
Οι επιδημίες έχουν κυκλικό χαρακτήρα σαν ταλαντώσεις. Αρχίζουν με μια εκθετική τάση, ένας πάσχων μεταδίδει τη νόσο σε κάποιους από το περιβάλλον του, καθένας τους σε κάποιους άλλους κοκ. Αυτό προϋποθέτει ότι το περιβάλλον είναι ευάλωτο. Όσοι όμως αρρώστησαν και επέζησαν από μια λοίμωξη έχουν αναπτύξει κάποιου βαθμού ανοσία. Αυτή είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των ταλαντωτών χάλασης, που αμέσως μετά από μια κρίση είναι ανερέθιστοι. Όταν λοιπόν έχει αναπτυχθεί ανοσία σε αξιόλογο ποσοστό του πληθυσμού, η ύπαρξη ευάλωτων ατόμων στο περιβάλλον ενός φορέα μεταδότη της νόσου μειώνεται σημαντικά. Στο μεταξύ, το αίτιο της λοίμωξης δε ζει έξω από ζωντανούς οργανισμούς, είτε είναι κάποιοι άνθρωποι είτε κάποιος διάμεσος ξενιστής, όπως οι αρουραίοι στην πανώλη, ποικίλα έντομα, κουνούπια, ψύλλοι, ψείρες για διάφορες λοιμώξεις. Έτσι, όταν επιτευχθεί ένα κρίσιμο ποσοστό άνοσων ατόμων, οι λοιμογόνοι παράγοντες μη βρίσκοντας ξενιστή να εγκατασταθούν εκεί, πεθαίνουν και η επιδημία σταματά.
Έργο των λοιμωξιολόγων είναι να αντιμετωπίζουν τη νόσο στα άτομα, π.χ. με αντιμικροβιακά, αντιιικά φάρμακα και με ενίσχυση της ζωής των πασχόντων ώσπου να καταπολεμηθεί η νόσος τους, ενώ των επιδημιολόγων να εμποδίζουν την εξάπλωση της επιδημίας στην κοινωνία. Και τώρα έρχεται η ευθύνη των πολιτικών, που πρέπει να υπολογίσουν, μαζί με όλα τα άλλα και το κόστος για καθεμιά αντιμετώπιση, κόστος για φάρμακα, εμβόλια, νοσοκομεία, ΜΕΘ, υγειονομικό προσωπικό κλπ, αλλά και κόστος για υγιεινή διάθεση των τροφίμων, νερού, καταπολέμηση των διάμεσων ξενιστών κλπ. Διότι, ποιο το όφελος να επιζήσω από μια επιδημία, αν το τίμημα είναι να μην έχω να φάω ή να στεγαστώ. Για παράδειγμα, το μέτρο της άρσης της πατέντας για την παραγωγή των εμβολίων, σαν αυτό που πρότεινε πρόσφατα η κυβέρνηση των ΗΠΑ, ώστε να μπορούν να ωφεληθούν όλοι, ανεξάρτητα από την οικονομική δυνατότητά τους είναι καθαρά πολιτικό. Να σημειωθεί ότι η καταπολέμηση μιας επιδημίας είναι υπόθεση όλων, αφού η νόσηση ενός φτωχού είναι κίνδυνος και για τον πλούσιο. Από την άλλη, η άρση της πατέντας μειώνει το κίνητρο των πλουσίων να επενδύσουν στην ταχεία παραγωγή εμβολίων και αυτό θα βλάψει όχι μόνο τους επενδυτές, αλλά και όλους τους πολίτες.
Όλα αυτά, φάρμακα, εμβόλια, ΜΕΘ, οικονομικοί περιορισμοί κλπ, μαζί με τις οικονομικές συνέπειές τους, είναι επιμέρους μέτρα που μπορούν να λειτουργήσουν για συγκεκριμένες επιδημίες. Ο κίνδυνος των επιδημιών όμως γενικά δεν εκλείπει. Η συγκεκριμένη, θα υποχωρήσει έτσι κι αλλιώς, αφήνοντας πίσω της κάποιους νεκρούς. Άλλη όμως θα ακολουθήσει, είτε λόγω μεταλλάξεων του ένοχου ιού – και αυτό το βλέπομε ήδη – είτε από τελείως διαφορετική αιτία. Κι όμως υπάρχει μια μοναδικά κύρια αιτία όλων των επιδημιών, ο συγχρωτισμός των ανθρώπων. Το βλέπομε στα ζώα. Λοιμώξεις παθαίνουν, όπως κι οι άνθρωποι, όλα τα ζώα. Επιζωοτίες όμως δεν υπάρχουν στη φύση, παρά μόνο σε όσα ζώα εκτρέφονται από τους ανθρώπους. Η αύξηση της παραγωγής χρειάζεται συγχρωτισμό των ζώων ή φυτών, έτσι που να αυξάνονται οι ευκαιρίες για αναπαραγωγική μείξη τους. Και αυτό μας οδηγεί στο γενικό κανόνα που απαιτείται για την απαλλαγή από τον εφιάλτη των επιδημιών.
Ο γενικός κανόνας είναι αφενός ο περιορισμός του υπερπληθυσμού στη γη και αφετέρου η ανακατανομή του πληθυσμού, ώστε να αποφεύγεται η συγκέντρωσή των ανθρώπων σε περιορισμένους χώρους. Οι Ινδίες αυτή τη στιγμή στενάζουν από τον κορωνοϊό, καθώς ο πληθυσμός τους πλησιάζει εκείνο της Κίνας, ενώ οι Ινδοί ολοένα εγκαταλείπου τα χωριά τους για να μαζευτούν όλοι μαζί στις μεγαλουπόλεις. Στην πατρίδα μας, η Αττική με 300 000 κατοίκους στην αρχαιότητα έπαθε το λοιμό όταν αναγκάστηκαν να μαζευτούν όλοι, λόγω του πολέμου, γύρω από την Ακρόπολη. Σήμερα, στην ίδια έκταση, έχομε πάνω από 4 000 000 κατοίκους. Είναι απορίας άξιο πώς δεν έχομε πιο συχνές επιδημίες. Οι άνθρωποι, όπως και όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, δεν ζουν εκεί που τους αρέσει, από “αστυφιλία” για την οποία κατηγορούνται ότι ευθύνονται οι ίδιοι, αλλά εκεί όπου ευδοκιμεί η οικονομία. Με τη σύγχρονη τεχνολογία, πολλά από όσα γίνονταν μόνο με άμεση επαφή, μπορούν να συντελούνται σήμερα με τηλεεργασία, ενώ τα μέσα συγκοινωνίας, στεριανά και θαλάσσια, έχουν βελτιωθεί. Τα επενδυτικά κεφάλαια θα πρέπει να προσανατολισθούν φυγόκεντρα, αντίθετα από την κεντρομόλο τάση τους στους 2 αιώνες της ελεύθερης ζωής μας. Κι αυτό πρέπει να γίνει σύντομα. Φυσικά, απαιτείται γενναία πολιτική βούληση. Θα χρειασθούν και υποχρεωτικά μέτρα και οικονομικά. Υποχρεωτική διαβίωση υπάρχει σε δύο ευκαιρίες, στην εκπαίδευσή των νέων για συγκεκριμένα χρόνια και σε μια εθνική θητεία. Αυτή η τελευταία πρέπει να αλλάξει προσανατολισμό. Όχι μόνο για να σκοτώνει εχθρούς όποτε χρειασθεί, αλλά και για να μετέχει σε δημιουργικά έργα, όπως αποξήρανση ελών, κατασκευή αειφόρου ανάπτυξης από τους ανέμους, τον ήλιο, τα κύματα, δημιουργία αναγκαίων κατασκευών για θαλασσοκαλλιέργειες κλπ. Από τη στιγμή που θα δημιουργηθεί η υποδομή με αυτό τον υποχρεωτικό, όχι ενδεχομένως πολύ αποδοτικό, τρόπο, θα ενδιαφερθούν και οι ιδιώτες επενδυτές και οι άνεργοι που ζουν στις πόλεις, να εργασθούν εκεί. Η ηθική αντιστάθμιση μιας υποχρεωτικής φάσης στη ζωή όλων, όπου καθένας επιτελεί ασυζητητί ό,τι τον διατάσσει κάποιος αρμόδιος, γίνεται αν κάθε πολίτης μετέχει με κλήρο εκπεριτροπής στην εξουσία, όπου διαμορφώνονται οι κανόνες που κάποιοι άλλοι υποχρεωτικά υπακούν.
Δημήτρης Α. Σιδερής 