ΨΕΥΔΗ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrisisideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 9 Φεβρουαρίου 2021

Απίστευτο, αλλά, όχι σπάνια, η ιστορία εξελίχθηκε βασισμένη σε πλαστά έγγραφα. Από τα πιο σημαντικά ήταν ένα που αποκάλυψε o L.Valla. Η εξουσία του Πάπα πάνω στο Δυτικό Ρωμαϊκό κράτος στηρίχθηκε στη “δωρεά του Κωνσταντίνου” που έγινε με ένα έγγραφό του στον Πάπα Σίλβεστρο. Ο  Βάλλας λοιπόν απέδειξε το 1440 ότι τα λατινικά του εγγράφου ήταν η γλώσσα που μιλιόταν 400 χρόνια μετά την υποτιθέμενη ημερομηνία του εγγράφου, ενώ σ΄ αυτό αναφέρεται και ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης. Αλλά τον καιρό του Κωνσταντίνου όχι μόνο Πατριάρχηςδεν υπήρχε, αλλά και η Κωνσταντινούπολη ονομαζόταν Νέα Ρώμη. Αργότερα ανακαλύφθηκε ο πλαστογράφος, ο Ισπανός ιερέας I.Mercator. Υπάρχει σωρεία τέτοιων εγγράφων που σκοπό είχαν να μη βρίσκεται ο Πάπας κάτω από τον έλεγχο της πολιτικής εξουσίας. Ο Αναστάσιος Βιβλιοθηκάριος, γραμματέας του Πάπα, εφάρμοσε συστηματικά την πλαστογραφία, βαθαίνοντας το χάσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, στη βάση του γλωσσικού ανταγωνισμού μεταξύ λατινικών και Ελληνικών (Ε.Χρυσός). 

Πριν από δυο δεκαετίες, ο Άγγλος ερευνητής A.J.Wakefield έδειξε ότι το εμβόλιο της ιλαράς προκαλεί αυτισμό και κολίτιδα. Πέρασαν 12 χρόνια για να αποκαλυφθεί η απάτη. Στο μεταξύ καλλιεργήθηκε εμβολιοφοβία, οι γονείς αρνιόνταν να μπολιαστούν τα παιδιά τους και η ιλαρά, που είχε εξαφανισθεί για πολλά χρόνια από την Αγγλία, επανεμφανίσθηκε. Η εμβολιοφοβία συνεχίζεται ως τις μέρες μας, έστω και αν η ανθρωπότητα μαστίζεται από την πανδημία του κορωνοϊού.

Ο H.Kissinger δήλωσε το 1997 ότι «ο δυσκολοκυβέρνητος λαός μας θα πληγεί ουσιαστικά αν του πλήξουν τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα πνευματικά και ιστορικά του αποθέματα». Ο Γιάννης Μαρίνος που πρωτοδημοσίευσε τη δήλωση, έψαξε εκ των υστέρων το θέμα. Η εφημερίδα στην οποίαν πρωτοεμφανίσθηκε η επίμαχη ρήση του Κίσσινγκερ δεν περιείχε καμιά σχετική αναφορά στο διάσημο Αμερικανό διπλωμάτη. Ο Μαρίνος έγραψε στον ίδιο και αυτός απάντησε διαψεύδοντάς την κατηγορηματικά. Στο μεταξύ είχε λάβει ευρεία δημοσιότητα στην πατρίδα μας, εκτρέφοντας τον αντιαμερικανισμό ακόμη και δεξιοφρόνων (“εθνικοφρόνων”) συμπολιτών μας.

Περιορίζομαι στα τρία παραπάνω παραδείγματα, διότι η απαρίθμηση των ψευδών στην ιστορία, αλλά και σε όλες τις επιστήμες δεν έχει τελειωμό. Ο  P.J.Goebbels υπήρξε αξεπέραστος σε προπαγανδιστικά ψεύδη. “Αν πεις ένα μεγάλο ψέμα και το επαναλαμβάνεις, τελικά οι άνθρωποι θα το πιστέψουν”, φέρεται να είπε, αν πραγματικά το είπε. Τα έντεχνα δομημένα ψεύδη χρησιμοποιούνται κατά κόρον τόσο ως προπαγάνδα στην πολιτική όσο και ως διαφήμιση στο εμπόριο.

Το ερώτημα είναι πώς αμύνεται κάποιος απέναντι στα φοβερά οργανωμένα πια σήμερα ψεύδη. Το πρώτο είναι βέβαια να μην είναι κάποιος εύπιστος. Η ευπιστία ανοίγει τη θύρα στην πλάνη. Όχι σπάνια όμως η ευπιστία σε ανεύθυνες πηγές συνοδεύεται από δυσπιστία σε υπεύθυνες, με το φόβο της εξύφανσης ψευδών από σκοτεινές δυνάμεις. Αυτό όμως είναι συνωμοσιολογία, ένα είδος παρανοϊκών ιδεών. Πώς θα ξεφύγω από τα δύο άκρα, την ευπιστία και τη συνωμοσιολογία; Ακούω πως κάτι που έγινε οργανώθηκε ή κάτι που ακούστηκε λέχθηκε από προαιώνιους εχθρούς. Αυτοί κατά καιρούς ποικίλλουν. Μπορεί να είναι Τούρκοι, Φράγκοι, Εβραίοι, κομμουνιστές, Αμερικανοί, ή μυστικές οργανώσεις, μασόνοι, οι Rothschild, ο Soros (Ουγγροαμερικανοεβραίος) κλπ. Ένας κανόνας είναι λοιπόν η αξιοπιστία της πηγής. Όσο πιο ασαφής είναι η πηγή της είδησης και πιο απροσπέλαστη, όπως στα παραδείγματα που μόλις ανέφερα, και όσο πιο έντονα τονίζεται ότι αυτοί, οι ανθέλληνες και αντιάνθρωποι, είναι που κίνησαν την είδηση, τόσο πιθανότερο είναι ότι πρόκειται για συνωμοσιολογία ενώ η πληροφορία είναι αληθινή. Το ότι στην ιστορία υπήρξαν μυστικές εταιρείες, όπως οι Καρμπονάροι, η Ελληνική Φιλική Εταιρεία, ο ελευθερομασονισμός κλπ. δεν αμφισβητείται. Τέτοιες οργανώσεις άνθισαν όπου υπήρχε ολοκληρωτικό καθεστώς που δεν επέτρεπε να ακουστεί αντίθετη άποψη ούτε να διασταυρωθεί η κρατική προπαγάνδα. Έπρεπε, επομένως, αυτή, η αντίθετη, άποψη να κυκλοφορεί μυστικά, με ειδικούς κώδικες, παλεύοντας για την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών. Φυσικά, δεν αποκλείεται, αν επιτευχθεί το επιδιωκόμενο, οι υποστηριζόμενες φιλελεύθερες ιδέες, για να μην ανατραπούν και επανέλθει το προηγούμενο καθεστώς, να γίνονται αυτές αυταρχικές. “Ενώ τα έθνη κινούνται προς τα εμπρός, τα πολιτεύματα μένουν ακίνητα” (Z.Macaulay). Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι κάθε τι που ακούεται είναι ψευδές. Από την άλλη, όσο πιο εξοργιστικό είναι ό,τι ακούεται, τόσο πιθανότερο είναι να πρόκειται για ψεύδος. Πώς λοιπόν θα διακρίνουμε το ψεύδος από την αλήθεια;

Απόλυτο δεν υπάρχει. Πάντα κάποιο ποσοστό αμφιβολίας θα μένει. Ωστόσο, πρέπει να ληφθούν αποφάσεις στηριγμένες σε δεδομένα. Ο χρόνος συμβάλλει στην αποκάλυψη της αλήθειας, καθώς ο Κρόνος στο τέλος έκανε εμετό τα παιδιά του που κατάπινε, μεταξύ τους και την κόρη του Αλήθεια. Όμως, πολύ συχνά, η καθυστέρηση στη λήψη μιας απόφασης είναι συνώνυμη με τη λήψη λανθασμένης απόφασης. Αντίθετα από το χρόνο, το πλήθος που πιστεύει κάτι (“όλοι το λένε!”) δεν προάγει την αξιοπιστία των λεγομένων. Η πιο αξιόπιστη μέθοδος είναι η μελέτη της πληροφορίας με διασταύρωση. Αυτή είναι διττή. Πρώτο, διασταύρωση των λεγομένων με αισθητά προσιτά από όλους γεγονότα. Δεύτερη, διασταύρωση σημείων των διαδόσεων με τα άλλα στοιχεία τους, η συνέπεια της ρήσης. Να ένα παράδειγμα μεγάλης θεσμικής απάτης στον τόπο μας. Το πολίτευμά μας είναι, κατά το Σύνταγμα, “Προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία”. Το διεθνές όνομά μας όμως είναι “Hellenic Republic”, δηλαδή Ελληνική Ρεπούμπλικα. Η ρεπούμπλικα όμως (Ρωμαϊκή res publica) δεν ήταν δημοκρατία σαν την Αθηναϊκή. Το ουσιώδες στοιχείο της δημοκρατίας είναι ότι, για τις εξουσίες που δεν απαιτούν ειδικές γνώσεις και πείρα, αλλά μόνον εντιμότητα και κοινό νου, οι άρχοντες κληρώνονται μεταξύ του συνόλου των πολιτών. Στη Ρωμαϊκή και στις σημερινές ρεπούμπλικες οι άρχοντες εκλέγονται, προεπιλεγμένοι από κόμματα, δεν κληρώνονται. Να σημειώσουμε εδώ ότι η διεργασία της διασταύρωσης απαιτεί γνώσεις που δεν διαθέτει ο κοινός νους. Αν η βούληση όλων των πολιτών είναι ίση μεταξύ τους, το δικαίωμα εκφοράς γνώμης δεν έχουν παρά μόνον οι επαΐοντες. Πολίτες είναι όλοι που έχουν συμπληρώσει την εθνική παιδεία τους έχοντας υπηρετήσει μια εθνική θητεία στην οποίαν εκτελούν ασυζητητί ό,τι τους διατάσσει ο ανώτερος. Αυτοί έχουν και το δικαίωμα, επομένως, να συμμετέχουν σε σώματα που διατάσσουν τους άλλους, όπως είναι η βουλή, τα συμβούλια τοπικής αυτοδιοίκησης και οι δικαστές στα ποινικά δικαστήρια. Όσο μεγαλύτερο είναι το πλήθος εκείνων που βούλονται κάτι, τόσο λιγότερα είναι τα πιθανά τυχαία σφάλματα (στατιστική). Αντίθετα, όπως αναφέρθηκε, το πλήθος δεν μειώνει το σφάλμα της γνώμης· γνώμη έχουν μόνον οι επαΐοντες, κυβέρνηση, αντιπολίτευση, αστικοί και διοικητικοί δικαστές, και συναφείς γνώστες.

ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 6-7 Φεβρουαρίου 2021

Τόπος μου είναι μια περιοχή του χώρου όπου βρίσκεται ό,τι έχω και κάνω ό,τι θέλω, π.χ. το σπίτι μου. Ο ίδιος τόπος, όμως, όπως η πατρίδα μου, μπορεί να ανήκει και σε άλλους και να ισχύουν εκεί οι βουλήσεις τους. Η συνεννόηση τότε μεταξύ μας είναι απαραίτητη. Ο Sartre φθάνει να πει πως “Εγώ είμαι ό,τι έχω”, και το εννοεί με δυο διαφορετικά υποκείμενα για τα δύο ρήματα (είμαι και έχω). “Εγώ ο νοητός”, η ψυχή μου δηλαδή, είναι το υποκείμενο του Είμαι, ενώ του Έχω είναι “Εγώ ο αισθητός”, το σώμα μου με ό,τι αυτό περιέχει, φυσικό και τεχνητό, η τεχνητή οδοντοστοιχία μου, τα στεντ στις στεφανιαίες αρτηρίες μου, το ξύλινο ποδάρι μου και γενικότερα ό,τι θα με κάνει να υποφέρω αν το στερηθώ, το σπίτι μου, η περιουσία μου, ο τόπος μου. Και ο Sartre συνεχίζει πως είμαι ο μόνος που μπορώ να καταστρέψω ό,τι έχω, να δώσω την άδεια να μου αφαιρεθεί ο προστάτης ή το έντερό μου (έχω καρκίνο) και ο μόνος που μου επιτρέπεται να ξοδέψω την περιουσία μου σαν άσωτος υιός. Αντίστοιχα μπορεί να πει κάποιος πως “Εγώ ο νοητός” είμαι και ό,τι “Εγώ ο κοινωνικός” θέλω.

Μπορεί να συμφωνήσαμε για τον τόπο μας. Όμως, απαιτείται και αντικειμενική τεκμηρίωση. Υπάρχει αριστοκρατική και δημοκρατική αντίληψη. Οι πρώτοι μυθικοί οικιστές ενός τόπου ήταν εκείνοι οι σπάνιοι που πρώτοι είχαν την ιδέα, αντί να τρώνε τα θηράματα που σκότωναν και τους καρπούς που συνέλεγαν, να τα διατηρούν για να αναπαράγονται για κείνον. Φυσικά τόπος δικός τους ήταν ο χώρος στον οποίον γίνονταν όλα αυτά. Οι υπόλοιποι άνθρωποι της περιοχής υποτάσσονταν σ΄ αυτούς, δέχονταν να τους υπηρετούν, διότι έτσι εξασφάλιζαν πιο εύκολα όσα χρειάζονταν για να επιβιώσουν. Οι τελευταίοι ήταν ανώνυμοι, ενώ οι πρώτοι επώνυμοι. Τέτοιοι πρώτοι οικιστές ήταν π.χ. το ζευγάρι του Δευκαλίωνα με την Πύρρα. Μετά τον Ελληνικό κατακλυσμό, πετούσαν πέτρες πίσω τους και από αυτές φύτρωναν άνθρωποι, οι ανώνυμοι που λέγαμε. Το μυθικό ζευγάρι όμως είχε και απογόνους, τον Έλληνα και τους κατιόντες του. Αυτοί λοιπόν οι απόγονοί τους ήταν εκείνοι που δικαιούνταν να είναι δικός τους ο τόπος που είχαν διαμορφώσει οι πρόγονοί τους και γι΄ αυτό έπρεπε να θυμούνται όλοι τα ονόματά τους. Έτσι θυμόμαστε όλους τους μυθικούς προπάτορές μας. Τεκμηρίωναν τον τόπο τους ενθυμούμενοι ότι σε κείνο το μέρος ήταν οι τάφοι των προγόνων τους. Γι΄ αυτό οι νεκροί και τα νεκροταφεία ήταν ό,τι πιο ιερό διέθετε μια κοινωνία. Ο άνθρωπος είναι το μόνο ζώο που νοιάζεται για τους νεκρούς του. Κάποτε ο “τόπος” άλλαζε βίαια αφεντικό και σ΄ αυτή τη νέα αρχή βασίσθηκε η αριστοκρατία των φεουδαρχών. Κι αυτών όμως οι απόγονοί στήριζαν τα δικαιώματά τους στο ότι σ΄ αυτό τον τόπο βρίσκονταν οι τάφοι των προγόνων τους.

Έχει λογική η αριστοκρατική διαδοχή. Οι πρώτοι οικιστές ήταν ευφυέστεροι από τους λοιπούς κατοίκους και οι βίαιοι σφετεριστές ήταν ισχυρότεροι από τους παλιούς. Επομένως, σε κάποιον τουλάχιστον τομέα, ήταν ανώτεροι από τους άλλους. Οι απόγονοί τους, όμως, σε ποια λογική στήριζαν τα δικαιώματά τους, πέρα από την ανάμνηση των προγόνων τους;

Έτσι προέκυψε η διαμετρικά αντίθετη αντίληψη. Τόπος καθενός είναι όχι εκεί που είχαν ταφεί οι πρόγονοί του, αλλά εκεί όπου ο ίδιος γεννήθηκε. Μου φαίνεται λογικό, αλλά σκοντάφτει στα υπολείμματα της αριστοκρατικής συνείδησής μας. Καθένας που γεννήθηκε στην Αμερική είναι Αμερικανός, εκτός αν ο ίδιος δεν το επιθυμεί. Και καθένας που γεννήθηκε στην Ελλάδα είναι Έλληνας, εκτός αν δεν θέλει. Αν μια Τουρκάλα τύχει να γεννήσει στην Ελλάδα, το παιδί της θα είναι Ελληνόπουλο, εκτός αν δεν το θέλει. Οι υπόλοιποι εμείς δεν έχομε το δικαίωμα να το αμφισβητήσουμε. Τέλος, τόπος καθενός είναι αυτός που ο ίδιος επιθυμεί και οι λοιποί, προγενέστεροι στον τόπο, δέχονται, με τους δικούς τους όρους.

Ποια αντίληψη είναι η πιο σωστή; του πλήθους ή των αρίστων; Πριν από 3 δεκαετίες μετέσχα σε ένα διεθνές συνέδριο για την οργάνωση της ιατρικής εκπαίδευσης. Μετείχαν γιατροί, νοσηλευτές, ψυχολόγοι και νομικοί. Μας έθεσαν ένα πρόβλημα: Κάποιοι ερευνητές είχαν μαζέψει πολλές δεκάδες περιστατικά αναγκαστικής προσγείωσης στην έρημο. Στη διάθεσή τους είχαν μια ποικιλία αντικειμένων. Από την έρευνα αυτή είχε προκύψει ποια από αυτά αποδείχθηκαν τα πιο σημαντικά για την επιβίωσή τους. Μας δόθηκε ένας κατάλογος από 30 τέτοια αντικείμενα και μας ζητήθηκε να τα ιεραρχήσουμε καθένας χωριστά αρχίζοντας από το ποιο, κατά τη γνώμη μας, ήταν το πιο σημαντικό για την επιβίωσή μας. Στη συνέχεια συζητήσαμε μεταξύ μας και φθάσαμε σε ένα συλλογικό αποτέλεσμα. Κανένας, όπως αναμενόταν, δεν πέτυχε την πρότυπη σειρά, όπως είχε προκύψει από την εμπειρική έρευνα. Όμως, το συλλογικό αποτέλεσμα αποδείχθηκε καλύτερο από οποιουδήποτε άλλου την κρίση, πιο κοντά στην πρότυπη, εμπειρική, ιεράρχηση.

Θα μου πείτε ότι δεν χρειαζόταν τέτοια άσκηση για να πείσει ότι η συλλογική απόφαση είναι ανώτερη από εκείνην καθενός χωριστά, όσο σοφός και αν είναι αυτός. Εκτός προφανώς αν τύχει να είναι ειδικός πάνω στο θέμα, με συναφείς γνώσεις και εμπειρία. Στην περίπτωσή μας, η σωτηρία από τέτοιου είδους δυστύχημα, ήταν έξω από τις γνώσεις και εμπειρίες όλων μας, που όλοι είμαστε ικανοί καθένας στο δικό του τομέα. Δεν χρειαζόταν η άσκηση, αλλά μας επιβεβαίωσε εκείνο που πίστευαν, χωρίς ειδική έρευνα σπουδαίοι διανοητές, όπως ο Αριστοτέλης (Διὰ  τοῦτο  καὶ  κρίνει  ἂμεινον  ὂχλος  πολλὰ  ἢ  εἷς  ὁστισοῦν) ή ο ιστορικός Κ. Παπαρρηγόπουλος (Τὸ ἂδηλον εἶναι πολλάκις μυστηριῶδὲς τι προαίσθημα τῶν πολλῶν μᾶλλον ἢ ἐπιστημονική διάγνωσις τῶν ολίγων. Ὃθεν ὃλως ἂπορον δὲν εἶναι ὃτι τὸ πάλαι ὁ λαὸς ἀνεδείχθη σοφώτερος τῶν διδασκάλων αὐτοῦ). Τι λοιπόν μας εμποδίζει να δεχθούμε ότι ένα κληρωμένο τυχαίο δείγμα του συνολικού λαού μας είναι πιθανότερο να αποφασίζει σωστά για το συμφέρον μας από οποιουσδήποτε σοφούς, όπου δεν απαιτούνται ειδικές γνώσεις; Αν θεωρώ κάποιον ικανό να επιλέγει εκπρόσωπό του μεταξύ άγνωστων υποψηφίων, γιατί δυσπιστώ ότι είναι ικανός να επιλέγει και επιδιώκει ό,τι ο ίδιος θέλει; Προφανώς, τα υπολείμματα αριστοκρατικής αντίληψης που διατηρούμε, η εγωιστική πεποίθηση πως επειδή σε ένα τομέα υπερέχω, είμαι σε όλους καλύτερος. “Οἰ μὲν ὃτι ἐὰν κατὰ τι ἲσοι ὦσιν, ὃλως ἲσοι νομίζουσιν εἶναι οἰ δ΄ ὃτι, ἐὰν κατὰ τι ἂνισοι, πάντων ἀνίσων ἀξιοῦσιν ἑαυτοὺς” (Αριστοτέλης).

ΤΟ ΚΙΝΕΖΙΚΟ “ΘΑΥΜΑ”

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας. dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 5 Φεβρουαρίου 2021

Ελάχιστα γνωρίζω για τη μακρινή Κίνα, ιδιαίτερα τη σύγχρονη, που μας φαίνεται ερμητικά κλεισμένη. Κι ας έχομε σημαντικές επενδύσεις της στη χώρα μας. Διάβασα τελευταία ένα μυθιστόρημα, τους “Αγριόκυκνους”, της Γιουγκ Τσαγκ. Προηγουμένως ήξερα κάτι λίγα από την Pearl Bacκ και τον A. J. Cronin. Στους Αγριόκυκνους, γραμμένους το 1997, ένα, γράφει, αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα, περιγράφεται διαμέσου μιας οικογενειακής ιστορίας η εξέλιξη της Κίνας για 4 γενιές. Ξεκινά από την εποχή της προγιαγιάς της, όταν μόλις γεννιόταν ένα κορίτσι, του έβαζαν στενά παπούτσια για να μη μεγαλώσει το πόδι του, πράγμα που θα την έκανε κοινωνικά αποκρουστική, ενώ ο γάμος της αποφασιζόταν από τον πατέρα της, με όποιον άντρα νόμιζε εκείνος. Αυτός θα είχε επίσημα πολλές παλλακίδες στο σπίτι του, όλες κατά κανόνα με τη συγκατάθεση του πατέρα τους. Σ΄ εκείνη τη φρικτή κατάσταση, με λοιμούς και λιμούς που θέριζαν, ήλθε κάποτε η Ιαπωνική κατοχή. Πρόσθεσε τη βάναυση, συχνά εξοντωτική, συμπεριφορά του κατακτητή. Αντίσταση εμφανίσθηκε από δύο πλευρές. Ήταν η Κουόμιταγκ του Τσαγκ Γκάι Σεκ και το κομμουνιστικό κίνημα του Μάο Τσε Τουγκ. Το καθεστώς του Τσαγκ Γκάι Τσεκ ήταν τόσο διεφθαρμένο που με τους εσωτερικούς ανταγωνισμούς του διαλύθηκε από τον ανερχόμενο Μάο. Το κομμουνιστικό καθεστώς ήταν έντιμο και άτεγκτο. Κατάργησε βίαια τα αρχαία ανατριχιαστικά ήθη. Και εγκατέστησε το δικό του ολοκληρωτισμό. Όταν καθιερώθηκε, εφαρμόσθηκε εναντίον της Κίνας διεθνές εμπάργκο και οι Κινέζοι άρχισαν να υποφέρουν. Οι απειλές από παντού έσπρωξαν το καθεστώς να αναπτύξει βαριά βιομηχανία. Καθώς εργοστάσια και υψικάμινοι δεν υπήρχαν, υποχρεώθηκε ο λαός να αρχίσει να παρασκευάζει ατσάλι εκ των ενόντων σε μικροκαμίνια. Μάζευαν κάθε σιδεράκι, πρόκες, ξυραφάκια κλπ όπου το έβρισκαν. Έκοψαν τα δέντρα και με τα ξύλα τους πύρωναν τα καμίνια τους. Όλα τα εκατοντάδες εκατομμύρια των Κινέζων το ίδιο υποχρεωτικά έκαναν. Χάλυβας παρασκευάσθηκε, αλλά η γη ερήμωσε. Μαζί και με το διεθνές εμπάργκο, λιμός, αδικαιολόγητος πια, θέρισε κόσμο. Άρχισε να διαμορφώνεται μια νέα ελίτ που άρχισε να επαναφέρει τη διαφθορά. Με προτροπή πάντα του Μεγάλου ηγέτη, ο λαός ξεσηκώθηκε εναντίον αυτής της άρχουσας τάξης που τώρα ήταν κυρίως πρώην στελέχη του κόμματος και ακαδημαϊκοί δάσκαλοι, και άρχισε η “πολιτιστική επανάσταση”. Εκατόμβες πάλι τα θύματα. Τελικά ο Τιμονιέρης πέθανε και, έχοντας σημαντική υποδομή, άρχισε η ραγδαία ανάπτυξη της Κίνας σε διεθνές επίπεδο. Σήμερα πια είναι ένας παγκόσμιος γίγαντας.

Η “παγίδα του Θουκυδίδη” για τα αίτια του Πελοποννησιακού πολέμου αναδύθηκε από τον Κινέζο Xi Jinping και τον Αμερικανό Graham Allison. Έγινε έτσι παγκόσμια γνωστό ότι “όταν μια ισχυρή κυρίαρχη δύναμη αντιλαμβάνεται την άνοδο μιας άλλης που απειλεί να την επισκιάσει, μοιραία οδηγείται σε σύγκρουση μαζί της”.

Θα γίνει λοιπόν ο τρίτος (τελευταίος!) παγκόσμιος πόλεμος, από τη φοβία της Αμερικής και την αλαζονεία των Κινέζων; Το μέλλον θα το δείξει. Στο μεταξύ αναρωτιέμαι. Όλo αυτό το θαύμα που επιτεύχθηκε μέσα σε ένα αιώνα, από τότε που οι Άγγλοι εμπόδισαν να απαγορευθεί η χρήση του οπίου, διότι με αυτό ο λαός δεν επαναστατούσε εναντίον τους, στο να γίνει η Κίνα κυρίαρχη δύναμη στον πλανήτη, έγινε με ασύλληπτες θυσίες, που περιέλαβαν εκατομμύρια νεκρών. Άραγε, άξιζε τόσες θυσίες αυτό το αποτέλεσμα; Και, αντιστρόφως, θα ήταν δυνατό να επιτευχθεί ό,τι έγινε χωρίς τόσο όλεθρο; Θυμάμαι πριν από δεκαετίες όταν εξαγγέλθηκε το πρόγραμμα ανάπτυξης της Κίνας που πρόβλεπε τεράστιο ρυθμό ανάπτυξης. Φυσικά, τέτοιος ρυθμός δεν επιτεύχθηκε ποτέ. Απέτυχαν; Ασφαλώς όχι. Διότι η πραγματική ανάπτυξή τους είχε ρυθμούς πολλαπλάσιους από εκείνους των δυτικών χωρών. Αυτό ήταν πρακτικά αποτέλεσμα του καταναγκασμού. Μαζί με τη μαζική προπαγάνδα, οι πολίτες για δεκαετίες ήταν πρόθυμοι να θυσιάζονται για την πατρίδα τους και τον Ηγέτη τους. Φοβούμαι, ωστόσο, ότι, χωρίς εξαναγκασμό, δεν επιτυγχάνονται ταχέα αποτελέσματα, όπως απαιτούνται π.χ. σε ακραία κρίσιμες καταστάσεις.

Ακόμη και στις πιο ανελεύθερες περιόδους μας, π.χ. στις δικτατορίες Πάγκαλου, Μεταξά, Παπαδόπουλου, δεν είχαμε ποτέ τέτοιους καταναγκασμούς. Κι όμως, είμαστε εξοικειωμένοι μ΄ αυτούς. Όλοι οι άρρενες, σε μια περίοδο της ζωής μας, όσο υπηρετούμε τη θητεία μας έχομε ζήσει τέτοιες συνθήκες. Το απαραίτητο στοιχείο είναι ότι υπακούς στον ανώτερό σου, χωρίς καμιά συζήτηση, ακόμη και αν σου δίνει τις πιο παράλογες διαταγές. “Εκεί που τελειώνει η λογική, αρχίζει ο στρατός”, θυμάμαι, λέγαμε.  Έχομε συνηθίσει να θεωρούμε ότι στη θητεία μας μαθαίνομε να σκοτώνουμε εχθρούς. Ο W.James, όμως, Αμερικανός ψυχολόγος φιλόσοφος, λέει: κάθε άνθρωπος, πλούσιος ή φτωχός, πρέπει να προσφέρει δυο χρόνια από τη ζωή του στο κράτος, όχι σκοτώνοντας άλλους ανθρώπους, αλλά υπερνικώντας αρρώστιες, αποστραγγίζοντας τέλματα, αρδεύοντας ερήμους, σκάβοντας διώρυγες και γενικά συμμετέχοντας με δημοκρατικούς όρους στα περιβαλλοντικά και κοινωνικά έργα με τα οποία ανοικοδομείται, τόσο αργά και επώδυνα, ό,τι καταστρέφει ο πόλεμος τόσο γρήγορα. Φαντάζομαι: Στη θητεία τους, άνδρες και γυναίκες, υπηρετούν όπως διατάζει η πολιτεία, ως πυροσβέστες, οικοδόμοι σε έρημους τόπους, οικιακοί βοηθοί κλπ. Κατά τον Αριστοτέλη, ελευθερία σημαίνει: “Ἓν μὲν τὸ ἐν μέρει ἂρχειν καὶ ἂρχεσθαι…ἓν δὲ  τὸ  ζῆν  ὡς βούλεταἱ  τις”. Στη θητεία του κάθε πολίτης άρχεται και υπακούει σε διαταγές. Σε κάποια άλλη φάση της ζωής του, εκ περιτροπής και με κλήρωση θα γίνεται άρχοντας και θα δίνει διαταγές, που υποχρεωτικά τηρούνται. Για καθένα δηλαδή υπάρχει μια θητεία ως κληρωτός (ένορκος) βουλευτής, ποινικός δικαστής, σύμβουλος στην τοπική αυτοδιοίκηση κλπ. Στο υπόλοιπο μέρος της ζωής του ζει όπως θέλει στα πλαίσια νόμων που στη διαμόρφωσή τους έχει συμβάλει αναλογικά και ο ίδιος. Οι τρεις εξουσίες, εκτελεστική, νομοθετική και δικαιοσύνη, πρέπει να υπηρετούνται από δύο ειδών ανθρώπους. Από τη μια είναι οι επαΐοντες, με γνώσεις και πείρα, που καθένας γνωρίζει άριστα και σε βάθος ένα στενό τομέα, έστω και αν σε όλους τους άλλους είναι αδαής όσο και κάθε άλλος τυχών πολίτης. Αυτοί είναι απαραίτητοι για την κυβέρνηση και για την αστική και διοικητική δικαιοσύνη, όταν κρίνεται αν μια πράξη έγινε νόμιμα ή όχι και πρέπει να γνωρίζουν τους νόμους. Από την άλλη είναι η κληρωμένη βουλή, κοινοί πολίτες που έχουν αρετή και κοινό νου, εξίσου κατανεμημένα σε όλους. Αυτοί δεν απαιτείται να έχουν γνώσεις. Οι βουλευτές συγκρίνουν τους προτεινόμενους από την κυβέρνηση νόμους με τη βούλησή τους, που, ως τυχαίο δείγμα του λαού, την εκφράζουν με στατιστική ακρίβεια. Και οι ποινικοί δικαστές κρίνουν αν μια τεκμηριωμένα παράνομη πράξη τελέσθηκε από κάποιον ή όχι.

ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 2 Φεβρουαρίου 2021

Μάταια προσπαθώ να μεταφερθώ στην ταραγμένη εκείνη εποχή, καθώς ούτε ιστορικός είμαι ούτε θεολόγος. Τον αναμφισβήτητα ικανό πρώτο Ρωμαίο αυτοκράτορα Αύγουστο διαδέχθηκαν άλλοι, συνήθως ανίκανοι να διοικήσουν την απέραντη αυτοκρατορία. Η ανισότητα γιγαντωνόταν. Ένας Ρωμαίος είχε 4000 δούλους. Αν ένας δούλος έχει ισχύ, ας πούμε όσο μισός ίππος, 4000 σημαίνουν περίπου ένα μάλλον μέτριο όχημα των 2000 ίππων. Αστείο φαίνεται σήμερα, αλλά τότε ήταν κάτι το ανήκουστο. Η δυσαρέσκεια υπέβοσκε στην αυτοκρατορία μεταξύ των υπηκόων της που ζητούσαν αφορμές να στασιάσουν, ενώ στα σύνορα δυνάμωναν ολοένα τα “βάρβαρα” γερμανικά φύλα. Ο Χριστιανισμός που ανέκυψε στην Ιουδαία έφερε τα πάνω κάτω, καθώς κήρυσσε την αγάπη, την ισότητα, τη μακαριότητα ταπεινών και φτωχών. Ασύλληπτες διώξεις όχι μόνο δεν τον κατέστειλαν, αλλά και τον δυνάμωσαν. Ώσπου ήλθε ο Κωνσταντίνος. Νίκησε τον ανταγωνιστή του στηριζόμενος στους Χριστιανούς, αλλά η αντίδραση συνεχιζόταν, όπως ήταν φυσικό. Για να αντιμετωπίσει την κατάσταση μετέφερε την πρωτεύουσα στο Βυζάντιο που άντεξε για χίλια χρόνια. Ο Χριστιανισμός έγινε η επίσημη θρησκεία και άρχισε η αντίστροφη πορεία με διώξεις των ειδωλολατρών. Ο στρατός του Θεοδοσίου έσφαξε κόσμο στον ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης και ο αφιονισμένος χριστιανικός όχλος σκότωσε τη σπουδαία φιλόσοφο, την Υπατία. Αρχαιοελληνικά αριστουργηματικά έργα, αγάλματα και ναοί καταστράφηκαν, ενώ η φιλοσοφία βρισκόταν απειλούμενη. Οι αυτοκράτορες στο αδιέξοδο που είχε δημιουργηθεί από την απεραντοσύνη της αυτοκρατορίας, τις ανισότητες και τις απειλές απέξω, αναζητούσαν ένα πρότυπο διοίκησης. Ο Χριστιανισμός πρόσφερε μια τέτοια ελπίδα. “Ως εν ουρανώ και επί της γης”. Όπως ένας είναι o Θεός στον Ουρανό, έτσι ένας είναι και ο αυτοκράτορας πάνω στη γη. Οι άρχοντες όμως δεν ησύχαζαν. Την ηγεσία στο κράτος επιδίωκαν να την έχουν. Αναζητούσαν κι αυτοί το πρότυπό τους στα ιερά βιβλία.

Η προσωπικότητα του ανθρώπου είναι τρισυπόστατη. Ο αισθητός Εγώ αρχίζω να υπάρχω με τη σύλληψή μου και βρίσκομαι σε συνάφεια με το φυσικό περιβάλλον μου. Όσο βρίσκομαι ενδομήτρια, τα αισθητήριά μου δέχονται ερεθίσματα από μέσα και απέξω ακριβώς ίδια, έτσι που είναι αδύνατο να αντιληφθώ την ύπαρξή μου. Τίποτε δεν υπάρχει αν δεν διαφέρει κατά κάτι από το περιβάλλον του. Αρχίζω να αντιλαμβάνομαι την ύπαρξή μου μόλις γεννηθώ, όταν τα αισθητήριά μου, ενώ από μέσα μου δέχονται τα ίδια σταθερά ερεθίσματα, απέξω κατακλύζονται από καταιγίδα ποικίλων ερεθισμάτων που διαρκώς μεταβάλλονται. Έτσι αρχίζω να συνειδητοποιώ την ύπαρξή μου, άμεσα αντιληπτός μόνον από εμένα, ενώ οι άλλοι μπορούν μόνον να νοούν, συμπεραίνουν, την ύπαρξη του νοητού Εγώ μου. Από πανάρχαια χρόνια ακολουθούσε η είσοδός κάθε νέου όντος στην κοινωνία με μια κοινωνική τελετή, αμφιδρόμια στην αρχαία Ελλάδα, περιτομή, βάπτιση, εγγραφή στο ληξιαρχείο σε άλλες κοινωνίες κι έτσι ξεκινούσε το κοινωνικό Εγώ. Οι αρχαίοι σοφοί, με πρωτεργάτη τον Πλάτωνα έβλεπαν δισυπόστατο τον άνθρωπο με σώμα (αισθητό Εγώ) και ψυχή (νοητό Εγώ), μολονότι υπονοούσαν την ύπαρξη του κοινωνικού Εγώ, ασχολούμενοι με την ηθική. Παρά τους διωγμούς, η Ελληνική φιλοσοφία διέβρωσε την Ιουδαϊκή προέλευση του Χριστιανισμού. Αντίστοιχες υποστάσεις είχε και ο Χριστιανικός Θεός. Ο Πατήρ, αμέθεκτος, άβατος, όπως το νοητό Εγώ. Ο Υιός ήταν ο Λόγος του Θεού που έγινε σάρκα, όπως είναι ο αισθητός Εγώ. Και το Άγιο Πνεύμα που μεταφέρει τη θεϊκή βούληση στους πιστούς, αντιστοιχεί στο κοινωνικό Εγώ.

Βόλευε τους άρχοντες το τριαδικό πρότυπο, καθώς έβλεπαν σ΄ αυτό σημαντικό ρόλο. Όμως ποια είναι η ιεράρχηση; Το νοητό Εγώ δεν υπάρχει αν δεν έχει προϋπάρξει το αισθητό και έχει διαμορφωθεί από το κοινωνικό Εγώ με την παιδεία που του έχει επιβάλει. Κι όμως συμπεριφέρεται δεσποτικά στις άλλες δύο υποστάσεις. Ποιο είναι λοιπόν το ιεραρχικά ανώτερο; Και άρχισαν οι διαφωνίες μεταξύ των Χριστιανών για το ποια φύση του Θεού είναι η ανώτερη. Ο Χριστός ήταν άνθρωπος, Θεός ή, αν ήταν και τα δύο, ποια ήταν η σχέση; Κι ακόμη, ως τις μέρες μας από το 1054 (σχίσμα), το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα μόνο ή και από τον Υιό; Είναι προφανές ότι απάντηση σε τέτοια ερωτήματα δεν μπορεί να δοθεί, αφού η Θεότητα δεν είναι αισθητή. “Θεόν  οὐδεὶς  ἑώρακε  πώποτε” (Ιωάννης). Επιπλέον η ιεράρχηση των τριών υποστάσεων δεν έχει κανένα νόημα, διότι αποτελούν μια αδιάσπαστη ενότητα. Το τόνισε ήδη ο Άγιος Αθανάσιος στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας που έγινε από τον Κωνσταντίνο για να ομονοήσουν οι Χριστιανοί υπήκοοί του. Παρομοίωσε, λέγεται, τη θεία ουσία με ένα κεραμίδι που αποτελείται από χώμα, νερό και φωτιά. Η ενδοχριστιανική ομόνοια όμως δεν αποκαταστάθηκε, καθώς ο Χριστιανισμός είχε γίνει το πρότυπο της ανθρώπινης πολιτείας.

Λύση τότε αναζητήθηκε στην καταξιωμένη από το χρόνο Ελληνική σκέψη που είχε παραγκωνισθεί με το Χριστιανισμό. Ο Ιουλιανός, με εξαίρετη Ελληνική παιδεία, προσπάθησε να επαναφέρει την ειδωλολατρία, αλλά, αυτή ήταν πια εντελώς παρωχημένη. Είχε, ωστόσο δύο σπουδαίους Χριστιανούς συμμαθητές, το Μεγάλο Βασίλειο και το Γρηγόριο Ναζιανζηνό. Κάπως νεότερος γνώστης της Ελληνικής φιλοσοφίας ήταν ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Αυτοί συνέλαβαν το νόημα της Ελληνικής παιδείας. Την πάντρεψαν με το Χριστιανισμό, και έτσι συνέβαλαν στη διακοπή των διωγμών κατά της Ελληνικής σκέψης, ενώ συνέλαβαν την παραπάνω πιο ισορροπημένη αντίληψη για τη φύση του τριαδικού Θεού, αντιμετωπίζοντας τον Αρειανισμό, το μονοφυσιτισμό κλπ.  Η στάση τους, ενοποιητική, αλλά και απροκατάληπτα φιλανθρωπική, με ανελέητη καταγγελία των αρχόντων για την ανηθικότητα και τη διαφθορά τους, φαίνεται και από το γεγονός ότι στην κηδεία του Βασιλείου συμμετέσχαν Ιουδαίοι, πιστοί της εθνικής θρησκείας και ένα πλήθος ανομοιογενούς θρησκευτικής και εθνικής απόχρωσης. Υπήρξαν ανελέητοι κατά των πλουσίων, των αρχόντων και του διεφθαρμένου κλήρου. Η άρχουσα τάξη προσπάθησε να τους εξουδετερώσει, όπως η άρχουσα τάξη όλου του κόσμου εναντίον των αντιφρονούντων, αλλά αυτοί με ρητορικές ικανότητες ακονισμένες στην Ελληνική παιδεία τους (ο Ιωάννης ήταν δικηγόρος πριν γίνει κληρικός), μαζί με την αστιγμάτιστη αρετή τους, αντέδρασαν αποτελεσματικά. “Πάλιν Ηρωδιάς μαίνεται, πάλιν ταράττεται, πάλιν ζητεί την κεφαλήν του Ιωάννου επί πίνακι”, βροντοφώναζε ο Ιωάννης για την αυτοκράτειρα Ευδοξία. Φρόντιζε να μην κατονομάζει προσωπικότητες, αλλά να στιγματίζει πράξεις, ενώ θεωρούσε σφαλερή την αντίληψη της ανωτερότητας του ανδρικού φύλου.

Η σύγχρονη ταραγμένη εποχή μας απειλείται από πολλαπλούς ολέθρους. Χρειαζόμαστε τρεις σύγχρονους μέγιστους φωστήρες της τρισηλίου Θεότητας! Στηριγμένοι στις σοφίες όλων των θρησκειών και στη συσσωρευμένη σοφία Ελλήνων, Ινδών, Κινέζων, Αιγυπτίων και σύγχρονων σοφών θα μπορούσαν να μας προτείνουν ένα ανεκτό πρότυπο βιώσιμου Κόσμου.