ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΛΑΣΠΗ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 19 Ιανουαρίου 2021

Οι συγκρούσεις μέσα στις ανθρώπινες κοινωνίες είναι αναμενόμενες. Μπορούν να είναι σωματικές (αφορώντας το αισθητό Εγώ), π.χ. σφαίρες· ή νοητές, π.χ. επιχειρήματα που αντικρούουν τις σκέψεις ή τις πράξεις των άλλων· ή κοινωνικές, π.χ. εκτόξευση λάσπης. Οι συγκρούσεις στις μοναρχίες είναι μεταξύ διεκδικητών του θρόνου. Στις ακραίες περιπτώσεις υπήρχαν αδελφοκτονίες, όπως στους μυθικούς Ετεοκλή και Πολυνείκη, ως τις ακραίες περιπτώσεις των >80 αδελφοκτονιών που συνδέονται με την Οθωμανική αυτοκρατορία. Παρόμοιες εγκληματικές ενέργειες δεν έλειπαν ούτε στις Χριστιανικές κοινωνίες, από την Αγγλία ως το Βυζάντιο, αλλά ήταν συγκριτικά ασήμαντες. Στις ολιγαρχίες, όπως οι σύγχρονες ρεπούμπλικες, οι συγκρούσεις αφορούν αντίπαλα κόμματα και ηγέτες. Όρα Trump vs. Byden. Στις ακραίες περιπτώσεις υπάρχουν δολοφονίες αντιπάλων, που χαρακτηρίζονται ως τρομοκρατικές εκδηλώσεις, αναρχικές, παρακρατικές, αριστερίστικες κλπ, αλλά πιο σημαντικές είναι οι αντιπαραθέσεις μεγάλων ομάδων πληθυσμού, όπως μεταξύ κομματικών και παραταξιακών αντιπάλων που οδηγούν κάποτε σε εμφύλιους πολέμους. Τέτοιες αντιπαραθέσεις δεν υπάρχουν στη δημοκρατία (που μία μόνον γνώρισε η ανθρωπότητα, για βραχύ σχετικά χρονικό διάστημα) καθώς η πεμπτουσία της δημοκρατίας είναι η ίση δυνατότητα όλων για πρόσβαση στην εξουσία. Ανταγωνισμός, επομένως, για την πρόσβαση στην εξουσία, τη μόνη νόμιμη δυνατότητα για εφαρμογή βίας, δεν υπάρχει στη δημοκρατία. Υπάρχουν όμως και άλλου είδους συγκρούσεις, όχι μεταξύ διεκδικητών της εξουσίας σε συγκεκριμένο πολίτευμα, αλλά μεταξύ πολιτευμάτων. Πολύ αιματηρές. Τέτοια ήταν π.χ. η Γαλλική Επανάσταση μεταξύ Βασιλείας και Ρεπούμπλικας (μορφής ολιγαρχίας), με νίκη της τελευταίας (République française). Μεταξύ Δημοκρατίας και λοιπών πολιτευμάτων δεν υπάρχουν συγκρούσεις στη σύγχρονη κοινωνία, διότι δεν υπάρχει δημοκρατία σε κανένα σύγχρονο κράτος. Μοναδική εξαίρεση είναι η Ελβετία, που το πολίτευμά της είναι το πλησιέστερο στην αρχαιοελληνική δημοκρατία και δεν είχε ποτέ σύγκρουση ούτε εσωτερική ούτε εξωτερική (πόλεμο), από τότε που εγκαταστάθηκε. Υπήρχαν όμως τέτοιες συγκρούσεις μεταξύ δημοκρατικών και ολιγαρχικών (αριστοκρατών) στην αρχαιοελληνική ιστορία, οι οποίες έπαιρναν φρικώδεις διαστάσεις. Ο Θουκυδίδης περιγράφει τέτοιες, όπου διαστρέφονται εντελώς οι έννοιες, οι αρετές θεωρούνται κακίες και αντιθέτως, ενώ αλληλοσφάζονται αδελφικοί πληθυσμοί.

Εστιάζομαι σήμερα στις εκτοξεύσεις λάσπης μέσα στους ναούς του πολιτεύματός μας, τη Βουλή και τα Δικαστήρια. Σκάνδαλα πάντοτε γίνονταν και θα εξακολουθήσουν να γίνονται, καθώς οι άνθρωποι είμαστε ατελή όντα (οὐδεὶς ἐστὶ ἀναμάρτητος  εἰμή εἷς, ὁ Θεὸς). Εδώ και πολλά χρόνια, η πολιτική πορεία μας δεν είναι ικανοποιητική. Όταν κορυφώθηκε η ανωμαλία το 1967, οδηγήθηκε σε οικτρή εθνική ήττα, τραγωδία, στην Κύπρο και αλλαγή πολιτεύματος, από τη βασιλευόμενη, στην προεδρευόμενη “δημοκρατία”. Και οι δύο “δημοκρατίες” είχαν τούτο το κοινό μεταξύ τους: δεν ήταν δημοκρατίες· ήταν ολιγαρχίες, βασιλευόμενη η πρώτη, αβασίλευτη η δεύτερη. Υπενθυμίζω ότι το διεθνές όνομά μας είναι Hellenic Republic, όχι Hellenic Democracy. Ακολούθησε, στη μεταπολίτευση, το “Καραμανλο-παπανδρεϊκό” πολίτευμα με διαρκώς αυξανόμενο λαϊκισμό και ροπή προς την οχλοκρατία. Το Παπανδρεϊκό καθεστώς κατέρρευσε, καθώς εκτοξεύθηκε ένα βουνό από λάσπη στον Ανδρέα από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, αλλά οδήγησε στην αθώωση του τέως πρωθυπουργού στο Ανώτατο ειδικό Δικαστήριο και στην πανηγυρική επαναφορά του Παπανδρέου στην εξουσία. Με τη δημοσιότητα που δόθηκε τότε για πολλούς μήνες, η Ελλάδα διασύρθηκε διεθνώς. Κάθαρση δεν έγινε. Ποιος, μετά τη δίκη έχει πεισθεί για την αθωότητα ή την ενοχή του κατηγορουμένου; Η προβολή επιχειρημάτων ή η εκτόξευση λάσπης, ωστόσο, διακρίνει συχνά τους πρωταγωνιστές σε πολιτικούς ή δημαγωγούς.

Τα σκάνδαλα δεν λείπουν. “Η εξουσία έχει την τάση να διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα “(Lord J.D-Acton). Πολλοί από τους βουλευτές και υπουργούς αποδείχθηκαν (όσο η δικανική διαδικασία είναι αξιόπιστη) ένοχοι, κάποιοι αθωώθηκαν με δικανικά τερτίπια (π.χ. αναβολές ως την παραγραφή) ή με κάλυψη στελεχών στη βουλή, όπου, με μοναδική σύμπνοια, οι βουλευτές έχουν νομοθετήσει την ασυλία τους. Ακόμη όμως κι αν τίποτε δεν αποδείχθηκε, ο πολιτικός σκοπός εκπληρώθηκε. Ο προπηλακισμός του θύματος διαρκεί αρκετά, ώστε να διαμορφωθεί τέτοια κοινή γνώμη εναντίον του, που να μην του επιτρέπει να ξαναασχοληθεί με τα κοινά. Η λάσπη δεν έχει σκοπό να αποδείξει την πολιτική υπεροχή του ενός ή του άλλου κόμματος, αλλά την αλίευση ψήφων. Αυξάνεται η συχνότητά της όσο πλησιάζουν οι εκλογές. Η λασπολογία δεν στρέφεται μόνον εναντίον της πολιτικής (εκτελεστικής και νομοθετικής) εξουσίας, αλλά συχνά και εναντίον μελών της δικανικής εξουσίας. Δεν είναι περίεργο. Στην προεδρευόμενη “δημοκρατία” (δηλαδή ολιγαρχική ρεπούμπλικά) μας δεν υπάρχει ανεξαρτησία των εξουσιών. Η κυβέρνηση έχει δεδομένη την πλειοψηφία της βουλής, άρα δεν υπάρχει ανεξαρτησία μεταξύ τους, ενώ οι επικεφαλής των Ανώτατων δικαστηρίων διορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο. Αν δεν ικανοποιούν την κυβέρνηση, αντικαθίστανται από αυτήν. Ακόμη και όταν όλα πάνε καλά, κανένας δεν έχει πεισθεί ότι οι αποφάσεις της Δικαιοσύνης είναι πάντοτε ανεπηρέαστες από την κυβέρνηση ή την αντιπολίτευση, ενώ βλέπομε, όχι σπάνια, ανώτατους δικαστικούς λειτουργούς να στρέφονται κατά ανώτατων δικαστικών λειτουργών με αλληλοκατηγορίες για ενέργειες υπαγορευόμενες από την πολιτική, συμπολίτευση ή αντιπολίτευση.

Η λασπολογία μόνο βέβαιο αποτέλεσμα έχει τη ζημιά της πατρίδας μας. Ακόμη και όταν ο βαλλόμενος είναι πραγματικά σκανδαλωδώς ένοχος, οι απόψεις του σε ένα ζήτημα δεν αποκλείεται να είναι σωστές. Και αυτές οι απόψεις δεν κλονίζονται με τη λάσπη. Η λασπολογία μαζί με τη διαφθορά ελαττώνονται (ποτέ δεν μηδενίζονται) με διάφορα μέτρα, που το κυριότερο είναι η δημοκρατικότητα του πολιτεύματος. Όταν π.χ. οι βουλευτές κληρώνονται, αντί να εκλέγονται, εξαλείφεται το πελατειακό κίνητρο που οδηγεί στη διαφθορά με μεροληψία υπέρ των ψηφοφόρων εναντίον των μη ψηφοφόρων. Θυμίζω για πολλοστή φορά στα άρθρα μου τον ορισμό της δημοκρατίας: “Λέγω  δ΄  οἷον  δοκεῖ  δημοκρατικὸν  μὲν  εἶναι  τὸ  κληρωτὰς  εἶναι  τὰς  ἀρχὰς, τὸ  δ΄  αἱρετὰς  ὀλιγαρχικὸν” (Αριστοτέλης). Η πραγματική ανεξαρτησία των εξουσιών αυξάνει την αξιοπιστία τους, έτσι, που, αν υπάρξει διαφθορά, η δικαιοσύνη αποκαθιστά την κάθαρση. Υπάρχει, τέλος, ο κανόνας ότι όσο ισχυρότερη είναι μια εξουσία, τόσο βραχύτερη πρέπει να είναι η θητεία όσων την κατέχουν, ώστε να μη μένει πολύς χρόνος για να οργανωθεί μια διεφθαρμένη κίνηση. Αριστοτέλης: “Μᾶλλον πειρᾶσθαι μικρὰς καὶ πολυχρονίους διδόναι τιμὰς ἢ ταχὺ μεγάλας.” Στην αρχαία Αθήνα, ο Επιστάτης των Πρυτάνεων (Ανώτατη Αρχή) κληρωνόταν, και η θητεία του διαρκούσε μία μέρα. Κρατούσε τη δημόσια σφραγίδα και τα κλειδιά των ιερών, όπου υπήρχαν ο θησαυρός της πόλης και τα δημόσια αρχεία και εκτελούσε χρέη προέδρου της Βουλής των 500 και της Εκκλησίας του δήμου, στην περίπτωση που θα συνέπιπτε η συνεδρία της Εκκλησίας με την ημέρα της πρυτανείας του.