ΕΜΒΟΛΙΟ

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 19 Δεκεμβρίου 2020

            Yποφέρομε από μια απειλή, που εδώ και 2-3 γενιές τουλάχιστον είχαμε ξεχάσει πως υπάρχει, την πανδημία. Ενέχεται ένας ιός χωρίς υπερβολική θνητότητα (πόσοι από όσους προσβάλλονται πεθαίνουν), αλλά αξιόλογη θνησιμότητα (πόσοι από τον πληθυσμό πεθαίνουν σε βραχύ διάστημα) λόγω μιας ασυνήθιστης μεταδοτικότητας. Κυβερνήσεις πήραν αυστηρά μέτρα, που όμως θίγουν βαθιά την οικονομία και ευζωία μας, ενώ άλλες προτίμησαν τα προστατεύσουν την οικονομία με τίμημα εκατόμβες νεκρών. Στηρίξαμε τις ελπίδες μας στην ανακάλυψη εμβολίων. Συνήθως, χρειάζονται πολλά χρόνια για να εξασφαλισθεί η αποτελεσματικότητα και η βραχυ-και μακρο-χρόνια ασφάλεια κάθε φαρμάκου. Και να που η θαυμαστή πρόοδος της τεχνολογίας επέτρεψε την εμφάνιση των εμβολίων σε πρωτοφανώς σύντομο διάστημα. Τα εμβόλια δεν έχουν χρόνιες ανεπιθύμητες παρενέργειες. Σε εβδομάδες ή μήνες θα έχουμε στη διάθεσή μας το εμβόλιο. Και, ξαφνικά προκύπτει το πρόβλημα. Η σωτηρία που με αγωνία περιμέναμε έρχεται. Να τη δεχθούμε ή όχι; Το δίλημμα έχει βάση, προσωπική και πολιτική.

            Κάθε ιατρική πράξη έχει μια πιθανότητα ανεπιθύμητων ενεργειών. Όταν μου προτείνεται να υποβληθώ σε μια τέτοια αγωγή, αν είμαι άρρωστος και υποφέρω ή αν κινδυνεύει η ζωή μου, φαίνεται λογικό να δεχθώ, εφόσον είναι δεκτό πως η προσδοκώμενη ωφέλεια είναι πολύ μεγαλύτερη από την ανεπιθύμητη ενδεχόμενη παρενέργεια. Όταν όμως δεν είμαι άρρωστος, να δεχθώ τέτοια αγωγή επειδή, χωρίς αυτήν, κινδυνεύω να ασθενήσω; Μπορεί και να μη χάσω την υγεία μου. Απόλυτη απάντηση δεν υπάρχει. Αν όμως είναι ιλιγγιώδης η διαφορά μεταξύ της προσδοκώμενης ωφέλειας και της επίφοβης βλάβης, ο κοινός νους κλίνει υπέρ της πρόληψης. Σ΄ αυτή την κατηγορία υπάγονται πολλές ανθρώπινες πράξεις. Π.χ. κοπιάζω να αποθηκεύσω τρόφιμα ενώ δεν πεινάω. Ναι, αλλά κάποια στιγμή, στο αβέβαιο μέλλον, είναι βέβαιο πως θα πεινάσω. Και τότε καλύτερα να έχω έτοιμη τροφή, παρά να βγαίνω για κυνήγι – κι αν πετύχω θήραμα ή βρω καρπό. Και αν οι πιθανότητες να κολλήσω μια νόσο είναι 20% περίπου, ενώ ο εμβολιασμός έχει πιθανότητες σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών λιγότερες από 1 στις 10000, ο κοινός νους μάλλον στρέφεται υπέρ της πρόληψης. Μικροενόχληση, είναι βέβαιο πως θα υπάρξει. Τώρα, κάποιος δραστήριος δημοσιογράφος γυρίζει τον κόσμο αναζητώντας όσους έπαθαν κάτι, και παρουσιάζει το σημαντικό αριθμό των επιλεκτικών ατόμων που κάτι έπαθαν. Παραλείπει όμως εκείνους που θα αρρώσταιναν αλλά έμειναν υγιείς. Αυτούς κανένας δεν τους ξέρει. Ο κόσμος, μιμούμενος, ξεχνάει τότε τον κοινό νου.

              Και βρεθήκαμε έτσι στο χώρο της πολιτικής. Με βάση τους παραπάνω, υπερβολικούς, αλλά όχι εντελώς παράλογους, φόβους, αν κάποιος αρνείται να εμβολιασθεί, έχει το δικαίωμα να εξαιρεθεί; Τα ανθρώπινα δικαιώματα ορθώνουν πελώριο το ανάστημά τους για να τον στηρίξουν. Ως πού φθάνουν η βούληση των πολλών από τη μια και τα ανθρώπινα δικαιώματα των ολίγων ή και του ενός από την άλλη; Αν οι 50%+1, η πλειοψηφία δηλαδή, αποφασίσει να αφανισθούν οι 50%-1, η μειοψηφία δηλαδή, το δέχεστε; Όσο παράλογο κι αν ακούεται, έχει εφαρμοσθεί στην ιστορία π.χ. στις εθνοκαθάρσεις. Πού σταματά η δικαιοδοσία της πλειοψηφίας; Συνήθως σταματά στα όρια της άμυνας. Αν οι λίγοι, ή έστω ο ένας, αποτελούν κίνδυνο για τους πολλούς, δεχόμαστε ότι πρέπει να του επιβληθεί καταναγκασμός. Σ΄ αυτή την αρχή στηρίζεται η καταδίκη ενός εγκληματία. Η κοινωνία αμύνεται. Ένας που πάσχει από μεταδοτική νόσο αποτελεί κίνδυνο για τους άλλους σαν τον κακοποιό που κρατά πιστόλι. Η κοινωνία, επομένως, δικαιούται να εφαρμόσει πάνω του βία, π.χ. να τον απομονώσει (καραντίνα!) ή να του επιβάλει εμβολιασμό κλπ. Εξαιρούνται βέβαια περιπτώσεις με ιατρική αντένδειξη. Ο εμβολιασμός έχει διπλό στόχο. Αφενός προστατεύει τον εμβολιαζόμενο, αφετέρου προστατεύει τους άλλους, καθώς μειώνει τους φορείς που μπορούν να του μεταδώσουν τη νόσο. Η εμπειρία έχει δείξει θετικά και αρνητικά την επιτυχία αυτής της στάσης. Ο υποχρεωτικός παγκόσμιος εμβολιασμός για την ευλογιά (δαμαλισμός) εξαφάνισε τη νόσο από τον πλανήτη, που στην παιδική μου ηλικία ήταν μια διαρκής μάστιγα. Πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες, ο Άγγλος ερευνητής Wakefield έδειξε και δημοσίευσε στα πιο έγκυρα ιατρικά περιοδικά, ότι το εμβόλιο της ιλαράς προκαλεί αυτισμό και κολίτιδα. Απέκρυψε ότι χρηματοδότες της έρευνάς του ήταν δικηγόροι που ασκούσαν αγωγές εναντίον κατασκευαστών εμβολίων. Ο αντίκτυπος ήταν μεγάλος. Εγκαταστάθηκε μια διεθνής εμβολιοφοβία, γενική και ιδιαίτερα για το εμβόλιο της ιλαράς. Σε λίγα χρόνια, μετά από πλήρη απουσία της νόσου, επανεμφανίσθηκαν αυξανόμενος αριθμός κρουσμάτων ιλαράς στην Αγγλία. Στο μεταξύ, ύστερα από έρευνες 12 ετών, αποκαλύφθηκε ότι τα δεδομένα που πάνω τους είχε στηρίξει τον ισχυρισμό του ο Wakefield ήταν ψευδή. Ωστόσο, η νόσος επανεμφανίσθηκε και η εμβολιοφοβία επεκτάθηκε. Και παραμένει. Παρ΄ όλα αυτά το επιχείρημα των ανθρώπινων δικαιωμάτων ισχύει. Ενδέχεται μια προληπτική ενέργεια να μην προστατεύει κανένα, αλλά επιτρέπει την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας. Ένας οδηγός μπορεί να έχει ατύχημα με πρόκληση ζημιάς, ως και θάνατο, στον εαυτό του και σε άλλους. Η ασφάλιση σε τίποτε δεν προστατεύει κανέναν. Όμως, επιτρέπει την αποκατάσταση της ζημιάς ή την αποζημίωση, αν υπάρξει ατύχημα. Εγώ τουλάχιστον απαιτώ να επιβάλλεται με κατασταλτικά μέτρα (ποινή) η ασφάλιση, που μάλιστα την πληρώνει ο οδηγός. Αλλιώς να μην οδηγεί. Άλλο παράδειγμα. Βρίσκομαι μπροστά σε κάποιον που επιχειρεί να αυτοκτονήσει. Κανέναν δεν βλάπτει, ενώ αυτός θεωρεί την αυτοχειρία του την καλύτερη λύση στα προβλήματά του. Να προσπαθήσω να τον σώσω από τον εαυτό του, ακόμη και με βίαια μέσα (αστυνομία, πυροσβεστική κλπ); Ως πού τα ανθρώπινα δικαιώματά του απαγορεύουν στην κοινωνία να τον προστατεύσει; Οι πόλεμοι στην πατρίδα μας έχουν σταματήσει εδώ και πολλές δεκαετίες. Όμως οι νέοι στρατεύονται και η πατρίδα μου που έχει τόσες ανάγκες ξοδεύει υπέρογκα ποσά σε αμυντικές ανάγκες. Να πω όχι, όταν καλούμαι να υπηρετήσω την πατρίδα μου; ή να εφαρμόσω κατασταλτική βία εναντίον του αρνητή; Ως γιατρός δεν ασκώ καμιά ιατρική πράξη χωρίς τη συναίνεσή του ασθενή. Ως επιδημιολόγος όμως απαιτώ τον καταναγκασμό ακόμη και του υγιή.

            Σε όλα τα παραπάνω υπεισέρχεται έντονα ο παράγοντας της εμπιστοσύνης. Πόσο αξιόπιστοι είναι οι αρμόδιοι; Όταν έλθει με το καλό το εμβόλιο, θα ρωτήσω τον θεράποντα που εμπιστεύομαι, του αποκαλύπτω το σώμα, το πνεύμα, τη ζωή μου, και είναι γνώστης, αν έχω ιατρική ανάγκη ή αντένδειξη να εμβολιασθώ. Και θα εμπιστευθώ την εξουσία μου που έχει αποφασίσει τους σχετικούς νόμους, εφόσον μετέχω ο ίδιος, ως ίσος με όλους τους άλλους, στη λήψη τέτοιων αποφάσεων.