Μέσο-Σκοπός

BLOG

12/01/2020 09:54 EET | Updated 12/01/2020 09:54 EET

Μέσο-Σκοπός

Τελικά ο σκοπός αγιάζει ή δεν αγιάζει τα μέσα;

• Δημήτρης Α. Σιδερής Ομότιμος καθηγητής καρδιολογίας

WHITEMAY VIA GETTY IMAGES

Ο σκοπός (δεν;) αγιάζει τα μέσα. Τι πραγματικά ισχύει; Θυμάμαι σε ένα θέρετρο που κάποιος πλούσιος που είχε έλθει για να κάνει τα λουτρά του στη λουτρόπολη, κόμπαζε ότι ”μαζεύει τα λεφτά με το διάβολο και τα μοιράζει με τον άγγελο”. Φυσικά είχε κάποιο δίκιο. Λεφτά δεν μοιράζονται, και μάλιστα αγγελικά, αν δεν υπάρχουν. Αλλά για να υπάρχουν, πρέπει να έχουν μαζευτεί. Και λεφτά δεν μαζεύονται παρά μόνο με το διάβολο. Από την άλλη, συγχωρούνται έτσι οι διαβολικές πράξεις; Ένας πόλεμος μπορεί να γίνεται για καλό σκοπό, για άμυνα ή για λύτρωση υπόδουλων αδελφών. Για οποιοδήποτε σκοπό κι αν γίνεται συνοδεύεται από ανείπωτα εγκλήματα. Κι ακόμη οι πολεμικές απώλειες στους εμπολέμους είναι τόσες που ακόμη και ο νικητής βγαίνει συχνά χαμένος. Πόσο κερδισμένος ήταν ο Πύρρος, που νίκησε τους Ρωμαίους;

Ο Herbert Spencer έζησε τη μεταναπολεόντια στρατοκρατία, αλλά και τη βιομηχανική επανάσταση και είδε τη μετάβαση από τη μια κατάσταση στην άλλη σα μια αντιστροφή. ”Η πεποίθηση ότι τα άτομα υπάρχουν για το καλό του κράτους έδωσε τη θέση της στην πεποίθηση ότι το κράτος υπάρχει για το καλό των ατόμων”.

Ο Αριστοτέλης παίρνει σαφή θέση: ”Πρότερον τῇ φύσει πόλις ἢ οἰκία καὶ ἓκαστος ἡμῶν″.Η πολιτεία έχει το προβάδισμα έναντι του ατόμου, έναντι της οικογένειας και του χωριού. Όμως αυτή είναι η θέση που στηρίζει τα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Σ΄ αυτή την ”ηθική” αρχή στηρίχτηκαν τον περασμένο αιώνα ”μεγάλοι” άνδρες, όπως ο Hitler, ο Moussolini, ο Franco, ο Salazar, ο Μεταξάς. Σ΄ αυτό τον κατάλογο δεν συμπεριέλαβα τον Ста́лин, διότι οι πέντε δικτάτορες ήταν μοναρχίες χωρίς πρόβλεψη διαδοχής, ενώ το καθεστώς με τον Στάλιν ήταν ολιγαρχία με πρόβλεψη τρόπου διαδοχής. Κατά τα άλλα, υπήρχαν στην πράξη πολλά κοινά, όπως ολοκληρωτικά μέτρα καταστολής, σύμφωνα φιλίας με τη ναζιστική Γερμανία, με παραχώρηση ξένων εδαφών, αλλά χωρίς προσωπική συνάντηση του Στάλιν με το Χίτλερ (που υπήρξε μεταξύ π.χ. του Chamberlain και του Χίτλερ). Κι όμως υπάρχουν ακόμη σήμερα κάποιοι που νοσταλγούν τέτοια καθεστώτα, καθώς αισθάνονται πολύ ευτυχείς να μπορούν να κοιμούνται με ανοιχτά παράθυρα χωρίς να φοβούνται τους κλέφτες, ξεχνώντας πως οποιαδήποτε στιγμή μπορεί να τους σπάσει την πόρτα για να μπει ο εκπρόσωπος του κράτους. Τελικά;

Μα αν ο σκοπός προκύπτει από τα μέσα που χρησιμοποιούμε για να τον επιτύχουμε, γιατί να υπάρχει αντίθεση μεταξύ τους, ώστε να πρέπει να δημιουργείται δίλημμα; Υπάρχει δίλημμα, διότι για να χρησιμοποιούμε κάποιο μέσο σημαίνει πως δεν έχομε φθάσει στο σκοπό. Και η απουσία σκοπού σε δεδομένη στιγμή είναι εξορισμού αντίθετη με την παρουσία του. Υπάρχει τελικά απάντηση στο δίλημμα;

Η απάντηση δεν δίνεται ζυγίζοντας κέρδη και απώλειες στα δύο μέρη. Ο Πελοποννησιακός πόλεμος έληξε με νίκη των Λακεδαιμονίων πάνω στους Αθηναίους. Τι κέρδισαν οι Σπαρτιάτες; Και οι δυο αντιμαχόμενοι βρέθηκαν στο τέλος του εξαντλημένοι. Και οι δύο είχαν φέρει να τους κυβερνά όπως ήθελε ο Πέρσης βασιλιάς που μαζί είχαν συνεργασθεί για να τον απωθήσουν,. Και οι δυο ήταν τόσο ανήμποροι, ώστε να υποκύψουν στους ανερχόμενους Θηβαίους και πιο ύστερα στους αστέρες, το Φίλιππο και τον Αλέξανδρο της Μακεδονίας. Σήμερα, είναι πιο ευτυχισμένη η Βρετανία, νικήτρια στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, μετά, χωρίς πια τις πλουτοφόρες αποικίες της, ή ήταν καλύτερα πριν; Και η Σοβιετική Ένωση, νικήτρια κι αυτή στον ίδιο πόλεμο, κατέρρευσε από μόνη της, λίγες δεκαετίες μετά τη λήξη του. Αντιστρόφως, η ηττημένη Γερμανία πόσο συντρίφθηκε από τον πόλεμο που έχασε; Αυτή τη στιγμή είναι η κυρίαρχη δύναμη στην Ευρώπη. Και μέσα στο ίδιο κράτος, η πιο ένδοξη επανάσταση, η Γαλλική, έληξε, πέτυχε, κατάργησε το μισητό βασιλικό καθεστώς, έχοντας χύσει ποταμούς αίματος, ενόχων και αθώων, για να εκφυλιστεί στην ένδοξο-άδοξη Ναπολεόντια διεθνή περιπέτεια. Τελικά ο σκοπός αγιάζει ή δεν αγιάζει τα μέσα;

Η απάντηση στο δίλημμα βρίσκεται στο ότι πρέπει να συλλάβουμε το σκοπό και το μέσο σαν ενιαίο σύνολο. Αυτό μοιάζει αδύνατο, αφού όταν υπάρχει ο σκοπός, έχει πάψει να υπάρχει το μέσο και όσο υπάρχει αυτό, ο σκοπός είναι ακόμη μη πραγματοποιημένος, απών. Κι όμως, αν θεωρήσουμε ότι τα δύο αυτά αντιτιθέμενα μέρη είναι οι δύο φάσεις μιας ταλάντωσης, τότε κατανοούμε καλύτερα την ενότητα που αποτελούν. Τώρα, εισάγοντας το χρονικό στοιχείο, μπορούμε να φανταστούμε μια αρμονία μεταξύ των αντιθέτων. Το ουσιώδες στοιχείο της ταυτότητας μιας πολιτείας είναι ο αυτοσκοπός της, η αυτοτέλειά της. Οι άρχοντες ορίζουν τους σκοπούς, οι αρχόμενοι είναι τα μέσα και υποχρεώνονται να τους επιτύχουν. Ως εδώ ξεπηδά το δίλημμα. Αν όμως οι πολίτες είναι εκπεριτροπής άρχοντες και αρχόμενοι, το δίλημμα ξεπερνιέται. Ελευθερία:«Ἓν μὲν τὸ ἐν μέρει ἂρχειν καὶ ἂρχεσθαι…ἓν δὲ  τὸ  ζῆν  ὡς βούλεταἱ  τις». Και ”Λέγω δ΄ οἷον δοκεῖ δημοκρατικὸν μὲν εἶναι τὸ κληρωτὰς εἶναι τὰς ἀρχὰς, τὸ δ΄ αἱρετὰς ὀλιγαρχικὸν″, μας μηνάει από το παρελθόν ο μέγιστος φιλόσοφος πρόγονός μας. Με κλήρο, όλοι έχουν ίσες πιθανότητες να είναι εκπεριτροπής άρχοντες και αρχόμενοι. Αυτό βέβαια στη δημοκρατία.

Αυτή η αρχή να εναλλάσσονται η υπηρέτηση του κράτους και η μέριμνα του κράτους για τον καθένα, υπάρχει υποχρεωτικά, έστω ατελώς, στις περισσότερες από τις σύγχρονες κοινωνίες, στις οποίες κυριαρχεί ο ολιγαρχικός χαρακτήρας. Είναι η στρατιωτική θητεία. Η σύγχρονη θητεία, ωστόσο, δεν επιτρέπεται να έχει τον παραδοσιακό χαρακτήρα της άμυνας της χώρας. Η άμυνα σήμερα επιτελείται με εξαιρετικά πολύπλοκα μέσα που απαιτούν μακρά και διαρκή εκπαίδευση από επαγγελματίες. Φυσικά, ακόμη χρειάζονται οι στρατιώτες, αλλά ο ρόλος τους δεν είναι πια τόσο σημαντικός όσος ήταν στο παρελθόν. Θεωρώ παρόλα αυτά τη θητεία απαραίτητο στοιχείο στη ζωή όλων των πολιτών.

Οι υποχρεωτικές φάσεις στη ζωή μας είναι η παιδεία και η θητεία. Και οι δύο οφείλουν να έχουν κυρίως εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει να αποκτηθούν κατάλληλες στάσεις απέναντι σε κάποιες θέσεις: Να αποκτήθεί πειθαρχία. Να εμπεδωθεί η αφοσίωση στην πατρίδα, αλλά και στην ανθρωπότητα ολόκληρη. Να αποκτηθούν στοιχειώδεις δεξιότητες για την αντιμετώπιση αντίξοων καταστάσεων.”Γιατί να μην προσφέρει κάθε άνθρωπος, πλούσιος ή φτωχός, δυο χρόνια από τη ζωή του στο κράτος, όχι σκοτώνοντας άλλους ανθρώπους, αλλά υπερνικώντας αρρώστιες, αποστραγγίζοντας τέλματα, αρδεύοντας ερήμους, σκάβοντας διώρυγες και γενικά συμμετέχοντας με δημοκρατικούς όρους στα περιβαλλοντικά και κοινωνικά έργα με τα οποία ανοικοδομείται, τόσο αργά και επώδυνα, ό,τι καταστρέφει ο πόλεμος τόσο γρήγορα;”, αναρωτιέται ο William James.

ΤΑΚΤΟΠΟΙΗΣΗ Ή ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 10 Ιανουαρίου 2020

Βρίσκομαι μπροστά σε ένα σωρό από τα πιο ποικίλα αντικείμενα. ” Λίθοι τε καὶ πλίνθοι καὶ ξύλα καὶ κέραμος ἀτάκτως ἐρριμμένα οὐδὲν χρήσιμά ἐστιν” (Σωκράτης, κατά Ξενοφώντα). Παιδάκι, είδα ένα σωρό βιβλία και μια εταζέρα και μου ήρθε να τα τακτοποιήσω. Μη έχοντας καμιά ιδέα για τα βιβλία αυτά, τα ταξινόμησα ανάλογα με τα μέγεθός τους. Αριστερά τα πιο μικρά, δεξιά τα πιο μεγάλα. Αυτή η αισθητική ταξινόμηση δεν ήταν η καλύτερη. Πώς αλλιώς μπορούσε όμως να γίνει; Παίρνω ένα βιβλίο στην τύχη και το τοποθετώ τυχαία οπουδήποτε, στη βιβλιοθήκη. Παίρνω το δεύτερο και το τοποθετώ επίσης τυχαία. Παίρνω τώρα ένα τρίτο. Να το βάλω πιο κοντά στο πρώτο ή πιο κοντά στο δεύτερο; Χρησιμοποιώ κάποια κριτήρια. Για παράδειγμα. Αν ο συγγραφέας είναι ίδιος με του πρώτου βιβλίου, το βάζω κοντά του. Ή αν είναι ο ίδιος εκδότης. Ή αν είναι στην ίδια γλώσσα γραμμένο με ένα από τα δύο. Ή ανάλογα με τη θεματολογία του, όπως νομίζω διαβάζοντας τον τίτλο. Ή ανάλογα με το χρόνο της έκδοσής του κλπ. Ποιο κριτήριο τώρα να χρησιμοποιήσω; Εξαρτάται από το σκοπό, τη χρησιμότητα, της ταξινόμησης. Ο Σωκράτης το είχε επισημάνει: Ουδέν χρήσιμά εστι. Θέλω την τάξη για να τα πουλάω; Τη θέλω για να τοποθετώ τα νεοεισερχόμενα; Τη θέλω για να τα βρίσκω εύκολα να τα διαβάζω; Η ευχρηστία είναι το κύριο κριτήριο της τάξης.

Όπως και να έχω κάνει την τακτοποίηση, αυτό είναι τάξη. Από τη στιγμή που δημιουργήθηκε η τάξη, αυτή μένει, ακόμη και αν πεταχτούν τα βιβλία που περιέχονται σ΄ αυτήν. Αν προκύψει τώρα ένα νέο βιβλίο, το τοποθετώ στην τάξη που αρμόζει. Η μόρφωση, η κουλτούρα, είναι αυτή η τάξη, δεν είναι το παραγέμισμα. Η τάξη δεν είναι δεδομένη. Τη δημιουργώ εγώ, μόνος μου. Με βάση τα δεδομένα που διαθέτω, και έχοντας στο νου μου για ποιο σκοπό κάνω αυτή την τακτοποίηση και όχι άλλη.

Το έμβρυο ζει σε ένα μακάριο περιβάλλον (νιρβάνα) που έχει ακριβώς τις ίδιες φυσικές ιδιότητες μ’ αυτό. Ίδια θερμοκρασία, υγρασία, πίεση, χημική σύσταση και οι ίδιες αυτές ιδιότητες παραμένουν σταθερές, ελάχιστα κυμαινόμενες γύρω από μια μέση τιμή. Ξαφνικά, με τη γέννησή του, όλα αλλάζουν. Ενώ τα πάντα μένουν μέσα στο νεογνό σταθερά όπως όσο ήταν έμβρυο, ξαφνικά όλα ανατρέπονται. Φώς εισδύει στα μάτια του, αέρας εισβάλλει στους πνεύμονές του, ήχοι τρυπούν τα τύμπανα των αυτιών του και το δέρμα του δέχεται ερεθίσματα θερμικά, μηχανικά, υγρασίας και όλα αυτά διαρκώς και απρόβλεπτα μεταβαλλόμενα. Το νεογνό όμως έχει γεννηθεί με την ικανότητα, να ταξινομεί τα αισθήματά του. Κι έτσι αρχίζει να βάζει σε τάξη μέσα του το περιβάλλον του. Η τάξη του καθενός είναι διαφορετική από των άλλων. Όμως το ανθρωπάκι είναι οπλισμένο και με τη δυνατότητα να σχηματίζει δευτεροβάθμιες συνήθειες. Συνδέει κάθε πράγμα και κάθε πράξη με κάποιο ηχητικό γνώρισμα που το ονομάζομε λέξη. Και συνδέει τις τάξεις που σχηματίζει μέσα του με άλλες λέξεις, τις κατηγορίες του Αριστοτέλη. Τα συμπλέκει σε προτάσεις με νόημα. Προφέρει λέξεις που αντιστοιχούν σε παραστάσεις πραγμάτων, πράξεων ή κατηγοριών μέσα του. Ο άλλος τις ακούει και τις ταξινομεί όπου ταιριάζουν καλύτερα μέσα στο δικό του σύστημα ταξινόμησης. Το σύστημα καθενός είναι άβατο για τους άλλους κι έτσι η ταξινόμηση καθενός είναι μοναδικά δική του. Όμως αυτός ο άλλος σχολιάζει ή απαντά σε ερώτηση. Κι ο πρώτος ακούει και ό,τι ακούει το ταξινομεί στο δικό του σύστημα. Τώρα η δική του τάξη έρχεται σε επαφή με την τάξη του άλλου μέσα στην ίδια νόηση. Μ΄ αυτό τον τρόπο τα συστήματα ταξινόμησης μέσα στον καθένα γίνονται βαθμιαία παρόμοια, ποτέ ακριβώς ίδια, σε όλους.

Εκτός από την τάξη σε χώρο, υπάρχει και τάξη σε χρόνο, εξίσου σημαντική. Κάθε έργο αποτελείται από πράξεις που πρέπει να γίνονται με κάποια σειρά, καθεμιά πριν ή μετά από μιαν άλλη. Οι σκηνοθέτες μπορούν να γυρίζουν κάθε σκηνή με κριτήρια ποικίλα, ανάλογα με τις πρακτικές ανάγκες. Μετά όμως ταξινομούν τις σκηνές με κάποια λογική ή συναισθηματική σειρά. Τα αίτια πριν τα αποτελέσματα μετά. Ή δημιουργούν αντιθέσεις και καθάρσεις ανεξάρτητα από την αιτιολογική αλληλουχία τους.

Η τάξη καθενός μας ονομάζεται καλλιέργεια, μόρφωση, κουλτούρα. Είναι ό,τι μένει όταν έχουν όλα ξεχασθεί, οι άδειες θέσεις στη βιβλιοθήκη. Η διαδικασία για το σχηματισμό των τάξεων ονομάζεται παιδεία. Το γέμισμα των τάξεων με πληροφορίες γίνεται με αποστήθιση. Χωρίς εκπαίδευση δεν μπορεί να σχηματισθεί παιδεία, αλλά το πλήθος των εκπαιδευτικών στοιχείων δεν βελτιώνει την παιδεία. Οι κοινωνίες τα ξέρουν όλα αυτά, έστω κι αν δεν τα λένε όπως τα είπα εδώ. Και προσπαθούν να επιβάλουν την επιθυμητή τους τάξη στον καθένα μας, όσο είμαστε ακόμη εύπλαστοι, στην παιδική μας ηλικία. Αυτό ονομάζεται πλύση εγκεφάλου. Έτσι σχηματίζονται πίστεις σε αξίες όπως είναι η πατρίδα, η θρησκεία, η περιουσία, η οικογένεια κλπ. Χάρη σ΄ αυτή την πλύση εγκεφάλου επιβιώνομε, αλλά και διαπράττομε τα φρικτότερα εγκλήματα.

Ως πότε; Προφανώς, ώσπου να γίνει για όλους η γη πατρίδα όλων, όλοι πιστεύομε σε κοινά παραδεκτή υπερανθρώπινη Δύναμη, η παγκόσμια περιουσία είναι από όλους εξίσου προσιτή, ενώ όλοι είμαστε μία μόνον οικογένεια. Πολύ μακρινός σας φαίνεται αυτός ο χρόνος; Πραγματικά είναι μακρινός, τουλάχιστον απροσδιόριστος.

Κι όμως, η Ιστορία προχωρεί εκθετικά επιταχυνόμενη. Οι αλλαγές που έχουν συντελεσθεί τον τελευταίο αιώνα είναι περισσότερες από εκείνες των τελευταίων τριών χιλιάδων ετών πολιτισμού, των πάνω από 100000 ετών που υπάρχει ο άνθρωπος, των δισεκατομμυρίων ετών της ζωής πάνω στη γη και της ύπαρξης του Πλανήτη μας. Η ανθρώπινη ανάπτυξη έχει φθάσει στη δυνατότητα της αυτοκαταστροφής. Ένας τρίτος παγκόσμιος πόλεμος με πυρηνικές κεφαλές σημαίνει τέλος της ανθρωπότητας ή και της ζωής. Οι δυνατότητες υπάρχουν. Η τοξικότητα του περιβάλλοντος που συνοδεύει τον ανεξέλεγκτα αυξανόμενο υπερπληθυσμό, αφού κατανικήθηκε το φάσμα των λιμών, έχει υπολογισθεί ότι θα φθάσει σε ακραίες, μη βιώσιμες τιμές μέσα σε ένα μόλις αιώνα. Οι άνθρωποι έχουν μόλις αρχίσει να το αντιλαμβάνονται και να παίρνουν τις κατάλληλες αποφάσεις. Οι αποφάσεις τους αυτές όμως, για την ώρα είναι περισσότερο οικονομικού και αμυντικού χαρακτήρα. Χωρίς παγκόσμιες υποχρεωτικές παιδευτικές επεμβάσεις ταξινόμησης, δεν βλέπω λύση. Χωρίς τάξη δεν επιβιώνομε. Είναι σαν το χρήμα. Απόλυτα χρήσιμη. Αν γίνει όμως αυτοσκοπός, είναι κίνητρο εγκληματικότητας, όπως στα ολοκληρωτικά καθεστώτα.

 

 

 

ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίοκαλα, 9 Ιανουαρίου 2020

Καθολική είναι η παραδοχή πως η μόνη δικαιολογημένη βία είναι η άμυνα, όταν δεν αποτρέπεται το αποτέλεσμα της βίας, αλλά αλλάζει το θύμα. Είναι μια πράξη άμυνα όταν αντιμετωπίζει επίθεση παρούσα και άδικη. Και τώρα προκύπτει το ερώτημα τι θεωρείται επίθεση. Μπαίνει κάποιος σε μια τράπεζα με ένα πιστόλι. Πυροβολεί· ή απλώς το κρατά στο χέρι του· ή απλώς το έχει στη θήκη του να φαίνεται. Ο φύλακας μόλις τον βλέπει τον πυροβολεί. Είναι σε άμυνα; Και στις τρεις περιπτώσεις; Να περιμένει να τον χτυπήσει πρώτος ο ληστής; προφανώς θα είναι τότε αργά. Αν όμως δεν έχει πυροβολήσει ούτε στον αέρα για εκφοβισμό ο εισβολέας, βρίσκεται σε άμυνα ο φύλακας;

Το ερώτημα είναι πολύ πιο σημαντικό στα κράτη. Θυμάμαι το δραματικό επεισόδιο, Ήταν μόλις είχε γίνει πρόεδρος ο J.Kennedy. Οι Σοβιετικοί προσπαθούσαν να εγκαταστήσουν πυραύλους στην Κούβα. Η αντιπαράθεση έφθασε στα πρόθυρα του πολέμου. Ο Κένεντι και ο Н.Хрущёв, θυμάμαι, είχαν ανταλλάξει καμιά δεκαριά επιστολές. Τελικά ο πόλεμος αποφεύχθηκε. Κανένας από τους δυο δεν τον ήθελε, αλλά και κανένας δεν αισθανόταν άνετα να υποχωρήσει. Η λύση δόθηκε όταν συνεννοήθηκαν για το τι σημαίνει επίθεση. Για το Χρουστσόφ, επίθεση σήμαινε να μπει ξένος στρατός στη χώρα σου. Το είχαν γευθεί με εισβολές στον τόπο τους, Λιθουανών, Σουηδών, Πολωνών, Γάλλων, Γερμανών και διαφόρων άλλων. Για τον Κένεντι, με μια πατρίδα που ποτέ δεν δέχθηκε εισβολή ξένης δύναμης, σήμαινε να εγκατασταθεί στη γειτονιά της βάση από την οποίαν μπορούσε να πληγεί η χώρα του. Για τους Ρώσους αυτό δεν ήταν επιθετικότητα. Οι Αμερικανικές βάσεις που είχαν αναπτυχθεί γύρω από την ΕΣΣΔ δεν ήταν επίθεση, ούτε οι Σοβιετικές στις δορυφόρες χώρες ήταν επίθεση για τη Δυτική Ευρώπη. Όταν διευκρινίσθηκε η “παρεξήγηση”, βρέθηκε, ευτυχώς, λύση. Οι Σοβιετικοί δεν εγκατάστησαν πυραύλους στην Κούβα. Κι όταν ένα πλοίο τους έπλευσε προς την Κούβα, ο Αμερικανικός στόλος το ρώτησε αν κουβαλούσε πυραύλους. Αυτό απάντησε αρνητικά και, χωρίς να γίνει καμιά αυτοψία, επιτράπηκε η ακώλυτη διέλευση του.

Σήμερα τι θεωρούμε επιθετικότητα; Περισσότερο οι Αμερικανοί, αλλά και οι Ρώσοι (π.χ. Συρία) έχουν αναπτυγμένες πολλές βάσεις έξω από την πατρίδα τους με ποικίλες δικαιολογίες. Αυτό είναι, μου φαίνεται, επιθετικότητα, κατά την Αμερικανική άποψη. Το ίδιο ισχύει και για άλλες χώρες, όπως η Βρετανία έχει βάσεις στην Κύπρο. Η Τουρκία διατηρεί μόνιμα στρατό έξω από την πατρίδα της στη Βόρεια Κύπρο. Η δικαιολογία πως ο στρατός της ήταν αμυντικός θα μπορούσε να συζητηθεί όταν η Ελληνική χούντα ανέτρεψε τον Πρόεδρο Μακάριο, αλλά δεν ισχύει πια, ύστερα από 55 χρόνια. Στην άμυνα αντιμετωπίζεται επίθεση παρούσα. Αντίθετα, η Βόρεια Κορέα, που στη σκέψη της ανατριχιάζομε, δύσκολα θα μπορούσε να θεωρηθεί πως ασκεί επιθετική πολιτική. Δεν διαθέτει βάσεις ή στρατιώτες έξω από την επικράτειά της.

Κι όμως, είμαστε τόσο εθισμένοι σ΄ αυτή την κατάσταση, που τη θεωρούμε φυσιολογική και μάλιστα θα νοιώθαμε ανασφαλείς αν ανατρεπόταν. Αν έφευγαν από τον τόπο μας οι Αμερικανικές βάσεις; “Και τώρα τι θα γίνομε χωρίς βαρβάρους; οι άνθρωποι αυτοί ήταν μια κάποια λύση”.

Εμείς διαθέτομε στρατό έξω από τη χώρα μας; Όχι βέβαια, τουλάχιστον σε σημαντικό βαθμό. Έγινε ασφαλώς αυτό στη διάρκεια πολέμων, όταν ελευθερώναμε αλύτρωτες Ελληνικές περιοχές. Αλλά τότε ήταν πόλεμος. Και ο πόλεμος χαρακτηρίζεται από το ότι γίνεται και από τις δύο μεριές ως άμυνα, καθώς αντιμετωπίζει απειλή παρούσα. Αν δεν σκοτώσω τον απέναντι, αυτός θα σκοτώσει εμένα. Βέβαια συζητήσιμο είναι το δεύτερο σκέλος του ορισμού της άμυνας, το άδικο του αντιπάλου. Στον πόλεμο και οι δύο αντίπαλοι θεωρούν αυτόματα ότι άδικοι είναι οι απέναντι – και σαφή απάντηση μερικές φορές δεν δίνει ούτε και αιώνες αργότερα η ιστορία. Ωστόσο, ας μην ξεχνάμε π.χ. πως εμείς ξεκινήσαμε επίθεση κατά των Τούρκων και ηττηθήκαμε το 1897, εμείς εισβάλαμε στη Βουλγαρία το 1925, οπότε αναγκασθήκαμε να ταπεινωθούμε. Τα εκστρατευτικά σώματά μας στην Κριμαία (1929) και στην Κορέα (1950) ήταν μαζί με άλλες χώρες.

Αυτή τη στιγμή, αντιμετωπίζομε πάγια επιθετικότητα της Τουρκίας κατά της Κύπρου. Άλλη επιθετικότητα όμως όχι. Οι παραβιάσεις στον εναέριο χώρο μας, καθημερινές, είναι συζητήσιμο πόσο παραβιάσεις είναι. Οι Τούρκοι πετούν σε χώρο που οι ίδιοι δεν έχουν αναγνωρίσει ως Ελληνικό. Γι΄ αυτό άλλωστε και δεν καταρρίπτομε τα αεροπλάνα τους. Και είμαστε ίσως μοναδικό φαινόμενο όπου ο εναέριος χώρος μας είναι μακρότερος από το θαλάσσιο. Η πρόσφατη προκλητική συμφωνία με τη Λιβύη είναι μια σαφής απάντηση στις δικές μας ενέργειες με την Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Ωστόσο, όλα αυτά είναι διπλωματικές ενέργειες που δύσκολα θα μπορούσε να τις χαρακτηρίσει κάποιος ως επιθετικότητα, όσο δεν συνοδεύονται από μετακινήσεις στρατιωτικών μονάδων έξω από τη χώρα. Η αποστολή Τουρκικών στρατευμάτων στη Λιβύη είναι άλλη ιστορία, καθώς αποτελεί επέμβαση σε μια εμφύλια διαφορά μεταξύ παρατάξεων σ΄ αυτή την πολύπαθη χώρα. Δύσκολα θα μπορούσε να θεωρηθεί επιθετική ενέργεια κατά της Ελλάδας.

Να εφησυχάσουμε λοιπόν; Κατά κανένα τρόπο. Επανειλημμένα η Τουρκία έχει μιλήσει για casus belli, για αιτίες πολέμου. Όχι εμείς. Υπάρχουν δηλαδή Ελληνικές ενέργειες για τις οποίες η Τουρκική κυβέρνηση έχει το ελεύθερο από τη βουλή της να μας κηρύξει τον πόλεμο. Πόλεμο νεύρων μας κάνει βέβαια, αλλά ο πόλεμος νεύρων δεν είναι επίθεση. Η δική μας αντίδραση, επομένως οφείλει να είναι, μου φαίνεται (υπενθυμίζω πως ούτε πολιτικός είμαι ούτε στρατιωτικός, επομένως θα πρέπει ο αναγνώστης να μην υιοθετήσει άκριτα τις θέσεις μου) ψύχραιμη αντιμετώπιση, με αποφυγή κάθε είδους ενέργειας που θα μπορούσε να θεωρηθεί πρόκληση. Πρόκληση κάνει όποιος είναι πανέτοιμος να τσακίσει τον αντίπαλο και αναζητεί αφορμή. Δεν επιτρέπεται έστω και ένας στρατιώτης μας να βρεθεί πέρα από τα σύνορά μας. Ούτε να υψώσουμε ανεύθυνα σημαίες πάνω σε ό,τι οι Τούρκοι διαλαλούν ότι είναι δικό τους. Έπαρση και υποστολή σημαίας δεν επιτρέπεται παρά μόνον κάτω από πολύ αυστηρούς κανόνες. Υπάρχουν σοβαροί αναλυτές που θεωρούν ότι η προσφυγή μας σε διεθνή κρίση (Χάγη) θα αποβεί σε βάρος μας. Περισσότερα θα χάσουμε παρά θα κερδίσουμε. Χρειάζεται γιγάντια εργασία. Ως τώρα, οι Τούρκοι την αρνιόνταν. Ωστόσο, μια παγιωμένη κατάσταση, με κάποιες απώλειες και κάποια κέρδη, αλλά με διεθνές κύρος, μετράει περισσότερο από την ασταθή, αγωνιώδη, κατάσταση που ζούμε σήμερα.

Θεέ μου, πότε θα αποδεχθούμε όλοι πως η Γαία είναι Μάνα όλων μας, όχι ιδιοκτησία κάποιων;

EastMed

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissisderis.wordpress.com

Κοινή Γνώμη, 7 Ιανουαρίου 2020

Πέστε με εθνομηδενιστή. Εγώ αγαπώ τη χώρα μου, αλλά δεν μισώ τις άλλες, ακόμη και αν είναι εχθρικές. Δυστυχώς δεν σκέφτονται το ίδιο οι περισσότεροι ούτε από τους συμπατριώτες μου ούτε από τις άλλες χώρες. Το αίσθημα της ιδιοκτησίας, πως κάτι μου ανήκει κι ό,τι θέλω το κάνω, ακόμη και να το καταστρέψω, αλλά δεν αφήνω άλλον να το αγγίξει, να ωφεληθεί από αυτό ή, προφανώς, να το καταστρέψει, δεν υπάρχει μόνο στα άτομα, αλλά και στους λαούς, στα κράτη.

Τα τελευταία χρόνια η Ελληνική εξωτερική πολιτική έχει αρχίσει να είναι πιο δημιουργική. Οι συμφωνίες με τους γύρω μας, Κύπρο, Ισραήλ, Αίγυπτο, Βόρεια Μακεδονία και, εντελώς πρόσφατα, με Κύπρο και Ισραήλ, είναι εξαιρετικά σημαντικές, καθώς ορίζουν μια φιλική ζώνη γύρω μας, παρά τις παραχωρήσεις που έχομε αναγκασθεί να κάνουμε για να την πετύχουμε. Συγχωρήστε με, αλλά θα κάνω τώρα το δικηγόρο του διαβόλου, μπαίνοντας στη θέση του “αντιπάλου”.

Η Τουρκία είναι μεγάλη δύναμη στην περιοχή, αδρά οκταπλάσια από την Ελλάδα σε πληθυσμό. Γενικά είναι μια εύφορη περιοχή και είναι μεγάλη δυστυχία που πριν από ένα αιώνα αναγκασθήκαμε να εγκαταλείψουμε όσα εδάφη από αυτήν κατείχαμε οι Έλληνες από την εποχή του Τρωικού πολέμου. Η ευθύνη μας γι΄ αυτό τον όλεθρο είναι τεράστια. Να θυμίσω όμως πως οι ευθύνες μας είναι διαχρονικά τεράστιες. Η Τουρκία είναι ισχυρότερη από εμάς. Όποτε αναμετρηθήκαμε μαζί της, πάντοτε μας νίκησε (1897, 1922, 1974). Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, εμείς είμαστε περισσότερο υπεύθυνοι από τους Τούρκους για τη σύγκρουση. Όχι πως κι αυτοί δεν έφταιγαν, αλλά θυμίζω πως ακόμη και η τραγωδία της Κύπρου άρχισε όταν οι τότε κρατούντες στην Ελλάδα (χούντα) θέλησαν να την κάνουν βίαια Ελληνική και ο τότε νόμιμος Πρόεδρος δήλωσε παγκοσμίως ότι η Κύπρος δέχθηκε επίθεση από την Ελλάδα. Όσες φορές νικήσαμε την Τουρκία, ήταν πάντοτε με συμμάχους. Οι μεγάλες δυνάμεις μας “ελευθέρωσαν”, υπό την προστασία τους στην Επανάσταση, οι συμμαχίες με τους γείτονές μας και με τις μεγάλες δυνάμεις που τελικά νίκησαν ήταν εκείνες που μεγάλωσαν την επικράτειά μας, με τελευταίο μεγάλωμα τα Δωδεκάνησα, Ελληνικά στον πληθυσμό, που μας παραχωρήθηκαν από τους νικητές, ως τρόπαιο για τη συμμετοχή μας στον πόλεμο.

Ξαφνικά, τα τελευταία χρόνια, έχει αναφανεί ότι η αξία της θάλασσας είναι μεγαλύτερη από την αξία της στεριάς. Όλοι εικάζουν πως κάτω από το βυθό της βρίσκεται ενεργειακός θησαυρός πιο πολύτιμος από τον τροφικό που φύεται στην επιφάνεια της στεριάς. Αν και νικητές το 1922, οι Τούρκοι δέχθηκαν να μας παραχωρήσουν όλα τα νησιά, εκτός από Ίμβρο και Τένεδο (κι αυτά ελληνοκατοικημένα τότε). Κοιτάξτε τώρα το χάρτη. Αυτή η μεγάλη, σχετικά με μας, χώρα, περιβάλλεται από θάλασσα, πάνω στην οποίαν δεν έχουν σχεδόν κανένα δικαίωμα. “Αδικία!” Και ξεκινά η κατάρα της ιδιοκτησίας. Δικά μας. Βρέθηκε ο ικανός, αλλά υπερφίαλος, ηγέτης σ΄ αυτούς. Όχι δικά μας, αλλά δικά τους. Και είναι ισχυρότεροι από εμάς. Και βρισκόμαστε στην κόψη του ξυραφιού. Κοιτάξτε ξανά το χάρτη. Τόση ενδοχώρα που στις τρεις από τις τέσσερις πλευρές της περιβάλλεται από θάλασσα στην οποίαν όμως δεν έχουν άλλη έξοδο εκτός από τον Ελλήσποντο. Σα στραγγαλισμένη φαίνεται η Τουρκία από την Ελληνική επικράτεια.

Τα σχεδόν 6000 νησιά μας γύρω από τη Τουρκία, εκτός από διψήφιο αριθμό τους που είναι τουριστικά και συμβάλλουν στο σύνολό μας 2 μήνες το χρόνο, τα άλλα τα έχομε εγκαταλείψει να φθείρονται, να μετατρέπονται σε άγονα βράχια, εντελώς ανεκμετάλλευτα. Κι όμως πληρώνομε πολλά σε αμυντικές δυνάμεις για να τα υπερασπιζόμαστε. Το μόνο που μας προσφέρουν είναι κυριαρχία στη γύρω τους θάλασσα.

Και κάπου εδώ αρχίζει ο παραλογισμός, δικός τους και δικός μας. Αν μπορέσαμε να κάνουμε, σωστά, συμφωνίες, με Κύπρο, Ισραήλ, Αίγυπτο, γιατί δεν θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε και την Τουρκία σε ανάλογες συμφωνίες; Πέρα από την παλιά ιστορία, ξεκινώντας από τη μάχη του Μαντζικέρτ, ο κύριος σύγχρονος λόγος είναι ότι αυτό θα ήταν συναισθηματικά αποδεκτό από εμάς, μόνο αν δεν διατηρούσαν οι Τούρκοι στρατό κατοχής πάνω στη Βόρεια Κύπρο. Η παρουσία του στρατού τους είναι παράνομη, αλλά όχι εντελώς αδικαιολόγητη, αφού ο Πρόεδρος είχε δηλώσει εισβολή της Ελληνικής χούντας στο νησί. Αφορμή γύρευαν, καθώς το αίτημα της Ένωσης με την Ελλάδα ήταν διαχρονικό. Πριν από την περιπέτεια της Κύπρου, ζήσαμε μια αρκετά μακρά ομαλή περίοδο βασισμένη στη συμφωνία που είχαν κάνει οι 2 μεγάλοι ηγέτες των χωρών μας. Οι Τούρκοι απαιτούν το πιο εύφορο μέρος της Κύπρου δικό τους και όχι άλλου.

Πού καταλήγω; Αγαπάμε τη χώρα μας και θα την υπερασπισθούμε αμυνόμενοι ως το θάνατό μας. Όμως δεν μισούμε κανέναν. Αναγνωρίζομε τα όποια όχι μόνο τυπικά, αλλά και ουσιαστικά, δίκαια έχουν και οι άλλοι. Είμαστε έτοιμοι, για να αξιοποιήσουμε την περιοχή γύρω μας, να συνεργασθούμε με οποιονδήποτε, χωρίς να αποκλείουμε κανένα. Οι περισσότεροι συμπατριώτες μου θα ήταν έτοιμοι να κάνουμε οικονομικές συμφωνίες με Αμερική, Ρωσία, Κίνα, οποιαδήποτε Ευρωπαϊκή ή Ασιατική ή Αφρικανική χώρα, αλλά όχι με τους Τούρκους. Κάτι ανάλογο συμβαίνει κι από την άλλη μεριά του Αιγαίου.  Κι όμως, για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα στο μέλλον, οι δυο λαοί θα ζήσουμε πλάι πλάι. Η αντιπαράθεσή μας είτε με θερμό πόλεμο είτε με οικονομικό, οποιοσδήποτε κι αν νικήσει, θα έχει τεράστιο κόστος και για τους δύο λαούς. Μα οι Τούρκοι, θα μου πείτε, δεν έχουν μπέσα, δεν είναι αξιόπιστοι. Έχομε μήπως εμείς; Ή μήπως την αναξιοπιστία μας την αποσιωπούμε στην ιστορία που διδασκόμαστε; Και πέστε μου ένα λαό που να είχε πάντοτε μπέσα! Θα είμαστε λοιπόν έτοιμοι να αμυνθούμε και εναντίον οποιασδήποτε αναξιοπιστίας του άλλου. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να συνεργασθούμε. Μήπως, όταν κάνετε μια εταιρεία με έναν άλλο, δεν υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος να σας γελάσει; Βάζετε σεις τα λεφτά κι ο άλλος την πείρα· κι όταν διαλυθεί η εταιρεία, ο άλλος έχει τα λεφτά και σεις την πείρα! Κι όμως η συνεργασία είναι δυνατή. Και απαραίτητη. Εννοώ ότι η Επικράτειά μας έχει πλούτο, κυρίως ενεργειακό. Τόσο επιφανειακό, ανέμους, ήλιο, κύματα κλπ όσο και, πιθανότατα, υποθαλάσσιο. Έτσι κι αλλιώς μόνοι μας δεν μπορούμε να τον εκμεταλλευθούμε. Χρειαζόμαστε εταίρους. Αν παραμερισθούν, οι ιδιοκτησιακές, πάνω στην επικράτεια, ιδεοληψίες και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου, γιατί όχι; Θα ζήσουμε πλάι πλάι μ΄ αυτούς εσαεί.

 

 

 

 

 

ΤΥΧΗ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 3 Ιανουαρίου, 2020

Έκανα ένα εικονικό πείραμα.  Όλοι οι αριθμοί που χρησιμοποιήθηκαν ήταν πλασματικοί. Η επεξεργασία τους όμως ήταν αυστηρά, στατιστικά, επιστημονική. Τους πήρα από ένα πίνακα τυχαίων αριθμών σε ένα βιβλίο στατιστικής. Υπέθεσα πως ρώτησα 10 τυχαίους ανθρώπους, χωριστά τον καθένα, κάθε χρονιά την τελευταία 25ετία (1995-2019) πόσο ευτυχισμένοι ήταν. Τους ζήτησα να βαθμολογήσουν την απόλυτη ευτυχία με 1000 και την απόλυτη δυστυχία με 0. Φυσικά, στον καθένα συνέβηκαν, υποτίθεται, ποικίλα γεγονότα, ευχάριστα, κάποιος πήρε του πτυχίο του, άλλος παντρεύτηκε, σε άλλον έπεσε το λαχείο κλπ, αλλά και δυσάρεστα, πέθανε το παιδί του, πτώχευσε, έπεσε κι έσπασε το γοφό του κλπ. Έβαλα σε χρονολογική σειρά τις απαντήσεις καθενός και πήρα τις 10 γραμμές που φαίνονται στο κάτω μέρος της εικόνας. Δύσκολα θα διέκρινε κάποιος σε αυτές μια τάση προς την ευτυχία ή τη δυστυχία. Όμως ύστερα πρόσθεσα τις απαντήσεις τους για κάθε χρονιά και πήρα την επάνω γραμμή, στην οποίαν φαίνεται σαφώς ότι, για τη συνολική ομάδα, το διάστημα από το 1995 ως το 2008, παρά τις τυχαίες αυξομειώσεις, ήταν γενικά πιο ευτυχισμένη περίοδος από ότι από το 2008 ως το 2019. Φυσικά, αυτό δεν ήταν θαύμα ή τυχαίο. Στις υποθετικές απαντήσεις των 10 ατόμων υπήρχε λαθροχειρία: Είχα προσθέσει τις τιμές μιας αρμονικής ταλάντωσης. Η παρέμβασή μου ήταν μάλλον ασήμαντη, καθώς ως μέγιστη τιμή στην ταλάντωση είχε ορισθεί το 100, ενώ η μέγιστη ευτυχία για κάθε άτομο έφθανε τα 1000.  Αν είχα κάνει το υποθετικό πείραμα όχι σε 10, αλλά σε 10 εκατομμύρια ή και σε 300 άτομα, το αθροιστικό αποτέλεσμα θα ήταν πολύ κοντά στην ιδανική γραμμή της ημιτονοειδούς ταλάντωσης. Αυτά που γράφω είναι μαθηματικά αναμενόμενα. Οι τυχαίες αποκλίσεις, ακριβώς επειδή είναι τυχαίες, αλληλοεξουδετερώνονται σε ένα πλήθος, ενώ εκείνες που είναι κοινές για όλους αθροίζονται και αναφαίνονται στο πλήθος.

Ναι, αλλά κάτι τέτοιο συμβαίνει και στην πραγματική μας ζωή. Αν είχα ρωτήσει 10 πραγματικά άτομα, καθένας θα εκτιμούσε τη χρονιά του από τα προσωπικά συμβάματά του πολύ περισσότερο παρά από τα γενικά. Αν αρρώστησε βαριά κάποια χρονιά ή αν του έλαχε το τζακ ποτ στο τζόκερ, το ότι προσφύγαμε στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, θα ήταν ψιλά γράμματα γι’  αυτόν. Όμως η προσφυγή στο ΔΝΤ, θα είχε μικρή επίδραση μεν στον καθένα, αλλά μεγάλη σε όλους μαζί, προς την ίδια κατεύθυνση. Αυτή είναι η ομαδική προκατάληψη.

Καθένας μας είναι διαφορετικός από τους άλλους και αλλάζει από τη μια μέρα στην άλλη. Το ίδιο και η βούλησή μας. Όμως, χωρίς να το πολυαντιλαμβανόμαστε, όλοι πέφτομε στη λαθροχειρία στοχευμένων προκαταλήψεων. Όλοι δεχόμαστε την επίδραση ικανών δημαγωγών, αλλά και των ΜΜΕ και των λοιπών μέσων που διαθέτει ο ιστός της ολιγαρχίας που μας κυβερνά, πολιτικών, στρατού, αστυνομίας, εκκλησίας, πανεπιστημιακού και φοιτητικού κατεστημένου, εργοδοτικών καρτέλ και εργατικών συντεχνιών κλπ. Πόσο ελεύθερη είναι λοιπόν πραγματικά η βούληση του καθενός, από όλους που απαρτίζομε το λαό, το δήμο; Προφανώς δεν είναι ελεύθερη, είναι προκατειλημμένη, χωρίς να το γνωρίζει. Ωστόσο, για τον καθένα, αυτή η προκατάληψη έχει κατά κανόνα ελάχιστη ισχύ συγκριτικά με τις τυχαίες επιδράσεις που έχουν ποικίλοι παράγοντες προσωπικά σ΄ αυτόν. Και προπάντων, οι προσωπικές επιδράσεις δεν είναι οι ίδιες για όλους. Αλλιώς αντιδρούν κάποιοι στα “έκτροπα” των νεανικών καταλήψεων και αλλιώς άλλοι στην “περήφανη” στάση τους απέναντι στην κρατική βία. Υπάρχει όμως μια μερίδα πολιτών που αποφασίζουν, και μάλιστα, πολύ ενεργά, με συνέπειες, για το σύνολο, στη βάση προκαταλήψεων, συνειδητά, επειδή η μή συμμόρφωσή τους συνεπάγεται ποινές. Είναι οι πολιτικοί μας, κυβέρνηση, βουλευτές, δικαστικό σώμα. Ο βουλευτής που δεν πειθαρχεί στο κόμμα του, ακόμη και όταν διαφωνεί, διότι θεωρεί ότι η απόφαση έστω και αν το ωφελεί, μπορεί να βλάπτει το σύνολο, διαγράφεται. Καθώς έχει αφιερώσει τη ζωή του στην πολιτική, δεν έχει αναπτύξει ικανό επαγγελματικό περιβάλλον για να επιβιώσει. Και αν καταφύγει σε άλλο κόμμα, άντε να διώξει από πάνω του τη ρετσινιά του αποστάτη. Ακόμη είναι υποχρεωμένος να μεριμνά για τα συμφέροντα των ψηφοφόρων του και των παραγόντων που συνεισφέρουν ψήφους, ΜΜΕ και λοιπών παραγόντων που προαναφέρθηκαν. Το κάνει ακόμη και σε βάρος του συνόλου που δεν τον ψήφισε. Αλλιώς, ποινή, δεν θα ξαναψηφισθεί. Το ίδιο προκατειλημμένος είναι να ενεργεί για το συμφέρον του συνόλου της παρούσας γενιάς για το περιορισμένο διάστημα μιας τετραετίας, ως τις επόμενες εκλογές δηλαδή, σε βάρος των ερχόμενων γενιών, που μπορεί να τις φορτώνει με δάνεια, που μοιράζονται στους ψηφοφόρους ή σε φτηνή ανάπτυξη με ρύπανση του περιβάλλοντος που θα την υποστούν οι απόγονοί μας. Η κυβέρνηση εξαρτάται από την πλειοψηφία της βουλής και η δικανική ηγεσία διορίζεται από την κυβέρνηση. Τόσοι που χειραγωγούν τη βούλησή μου μοιάζει να με έχουν δεμένο χειροπόδαρα. Είναι έτσι;

Ε, λοιπόν, σχεδόν είναι. Όμως μου έχει μείνει η φωνή. Διαμαρτύρομαι δημόσια, χωρίς συνέπειες, γράφω άρθρα σαν και τούτο που διαβάζετε. Ως το 1974, ιδιαίτερα την τελευταία επταετία, δεν μπορούσα να λέω και να γράφω ατιμωρητί τέτοιες σκέψεις. Είχαμε μοναρχία, και την τελευταία επταετία τη χείριστη όψη της, δικτατορία. Και σ΄ αυτή την κατάσταση βιώσαμε από το 1821 με το απίστευτα ηρωικό ξέσπασμα τότε, ως σήμερα. Σ΄ αυτό το διάστημα, κάτω από καθεστώς μοναρχίας, βιώσαμε καταστροφές, όπως την ήττα του 1897, τη Μικρασιατική καταστροφή, την Κυπριακή τραγωδία. Καθένας σ΄ αυτό το διάστημα μπορεί να έζησε προσωπικά στιγμές ευτυχισμένες ή δυστυχισμένες, αλλά τέτοιες βαριές δυστυχίες είχαν συνέπειες πάνω σε όλους και σε διαδοχικές γενιές. Θα ήταν άραγε καλύτερα αν τις αποφάσεις τις είχε πάρει ο λαός και όχι οι εκάστοτε άρχοντες, που καθοδηγούσαν την όποια επίφαση ελευθερίας παραχωρούσαν στο λαό; Κανένας δεν μπορεί να απαντήσει με ασφάλεια σε ιστορικά ερωτήματα που αρχίζουν με το “εάν”. Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι, χωρίς πραγματική δημοκρατία, ο λαός υφίσταται τις συνέπειες των αποφάσεων των αρχόντων του, χωρίς ο ίδιος να ευθύνεται, ενώ συχνά ακούεται το κυνικό “κάθε λαός έχει ηγέτες εκείνους που του ταιριάζουν”. Στην πραγματικότητα έχει εκείνους που του επιβάλλονται με ποινή θανάτου αν δεν τους αποδεχθεί.

Αποφεύγετε τις προκαταλήψεις. Αναζητείτε συνειδητά, ψάχνοντας ενεργά, την αλήθεια και μη δέχεστε άκριτα εκείνη που σας σερβίρεται έτοιμη χωρίς δικό σας κόπο. Αντισταθείτε στα δολώματα. Και, μ΄ αυτές τις προτροπές, εύχομαι στον καθένα ένα ευτυχισμένο 2020.

 

 

 

 

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ, καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Ηπειρωτικός Αγών, 3 Ιανουαρίου, 2020.

Έκλεισαν τρία χρόνια από τότε που άρχισε ο Ηπειρωτικός Αγών να φιλοξενεί εβδομαδιαία άρθρα μου. Οι επέτειοι είναι ευκαιρία να περιαυτολογούμε. Συγγνώμη! Θα μιλήσω έτσι για την Ηπειρωτική περιπέτεια της ζωής μου για μια 20ετία. Δύσκολο βέβαια να στριμωχτούν 2 δεκαετίες σε 1000 λέξεις, αλλά θα κάνω μια προσπάθεια.

Εκλέχθηκα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων το 1992 και αυτόματα έγινα διευθυντής της καρδιολογικής κλινικής. Η Ελλάδα είναι μια ασυνήθιστα δύσκολη χώρα να διοικηθεί λόγω της γεωγραφίας της. Εκείνο τον καιρό, όποτε είχε κακοκαιρία, ολόκληρη η Ήπειρος απομονωνόταν. Στο Ρίο σταματούσαν τα φέρυ, η Κατάρα έκλεινε από τους πάγους και τα αεροπλάνα δεν πετούσαν. Κι αυτό επηρέαζε τα πάντα, και τη λειτουργία της καρδιολογίας. Ο πληθυσμός, με τα διεθνή τότε δεδομένα, δεν δικαιολογούσε ανάπτυξη καρδιολογικού κέντρου με επεμβατική καρδιολογία και καρδιοχειρουργική. Το μοναδικά επείγον των καρδιολογικών περιπτώσεων όμως με την απομόνωση της περιοχής απαιτούσαν ελαστική εφαρμογή των διεθνών προτύπων. Υπήρχαν ανάγκες, υποδομή και τεχνογνωσία, ενώ πόροι μπορούσαν να βρεθούν. Δεν νοείται ανάπτυξη καρδιοχειρουργικής χωρίς επεμβατική καρδιολογία στον τόπο. Παράλληλα η διάχυτη τότε πίστη ήταν πως δεν επιτρέπεται ανάπτυξη επεμβατικής καρδιολογίας χωρίς παρουσία καρδιοχειρουργικής για να αντιμετωπίσει επείγουσες επιπλοκές. Η διπλή αυτή άρνηση, οδηγούσε σε απαγορευτικό φαύλο κύκλο. Οι ανάγκες όμως πίεζαν. Τα καθήκοντά μου ως διευθυντή καρδιολογικής κλινικής ήταν παροχή καρδιολογικών υπηρεσιών. Ως καθηγητής καρδιολογίας όμως είχα και ερευνητικά καθήκοντα. Για να παρακάμψω το δεοντολογικό ιατρικό κώλυμα, κατέφυγα στην ερευνητική δεοντολογία. Όταν μεταξύ δύο εναλλακτικών λύσεων δεν υπάρχουν διεθνώς δεδομένα υπέρ της μίας, το καλύτερο συμφέρον των αρρώστων είναι η τυχαιοποιημένη έρευνα. Ήταν ήδη γνωστό ότι σε εμμένουσα οξεία ισχαιμία του μυοκαρδίου η επεμβατική καρδιολογία σώζει ζωές. Διεθνώς ήταν άγνωστο αν σε τέτοια περίπτωση είναι πιο συμφέρον για τον άρρωστο να μείνει χωρίς το προνόμιο της αγγειοπλαστικής με στεντ ή να υποβληθεί σ΄ αυτήν χωρίς το προνόμιο της καρδιοχειρουργικής κάλυψης. Έτσι, έπρεπε να κάνουμε έρευνα: Τους μισούς αρρώστους τυχαία με επέμβαση τους άλλους μισούς χωρίς. Μετά από λίγες δεκάδες περιπτώσεων υπήρχε σημαντικά μικρότερη θνησιμότητα με επέμβαση παρά χωρίς αυτήν. Δικαιωθήκαμε. Το νέο είχε, όπως αναμενόταν, διεθνή και πανελλήνια απήχηση. Διεθνώς ακολούθησαν άλλες παρόμοιες έρευνες που επιβεβαίωσαν τα αποτελέσματά μας. Πανελλήνια, οι δραστηριότητες της καρδιολογικής κλινικής εκτοξεύθηκαν. Ξαφνικά, όλοι, το Πανεπιστήμιο, το Υπουργείο Υγείας, οι καρδιοχειρουργοί της χώρας, οι ιδιωτικές εταιρίες (προμηθευτές υλικών και οργάνων) ενδιαφέρθηκαν και προώθησαν την προσπάθεια. Η τοπική κοινή γνώμη συμπαραστάθηκε απεριόριστα. Το καρδιολογικό κέντρο στα Ιωάννινα αναβαθμίστηκε τεράστια, εμπλουτίσθηκε και με καρδιοχειρουργική και έγινε πρωτοποριακό κέντρο σε όλη την Ελλάδα και παγκοσμίως. Συνεχίζει. Προέκυψαν, ωστόσο, απρόβλεπτα προσκόμματα.

Ποικίλα προβλήματα αναφύηκαν από πανεπιστημιακούς συναδέλφους. Όταν το συζήτησα με το διευθυντή του νοσοκομείου, μου απάντησε μονολεκτικά: “Φθόνος!” Οι προμηθευτές μάς βοήθησαν ποικιλοτρόπως, αλλά άρχισε η προσπάθεια εκμαυλισμού. Μου έγιναν έμμεσα, προσεκτικά, προτάσεις, που βέβαια απέκρουσα. Όμως δεν είμαι βέβαιος ότι αποκρούσθηκαν το ίδιο από όλους τους συνεργάτες μου. Οι νόμοι δεν μου άφηναν περιθώρια για πειθαρχικά μέτρα, ενώ, φυσικά, δεν είχα καμιά απόδειξη για τις διαδόσεις που κυκλοφορούσαν και στιγμάτιζαν την κλινική, της οποίας εγώ ήμουν υπεύθυνος. Αντιδράσεις λοιπόν από κάποιους συνεργάτες μου στην προσπάθεια να ελέγξω την κατάσταση. Κάποια στιγμή αναφάνηκε, σχετικά, η σημασία της γεωγραφίας και των διεθνών προτύπων. Για τις πολύπλοκες επεμβατικές καρδιολογικές πράξεις χρειάζονται τεράστια ποικιλία υλικών. Σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, μόλις χρειασθεί ένα υλικό που δεν διαθέτει το νοσοκομείο, ειδοποιείται ο προμηθευτής και σε μισή ώρα ό,τι είναι αναγκαίο βρίσκεται στα χέρια του χειριστή καρδιολόγου. Τέτοια παρακαταθήκη δεν ήταν δυνατό να διατηρούν οι προμηθευτές στα Ιωάννινα. Έπρεπε, επομένως, να τα προαγοράζει το νοσοκομείο. Ο παλιός κανονισμός του πρόβλεπε με αρκετή ασάφεια ότι τέτοια υλικά θα έπρεπε να φυλάσσονται από το φαρμακείο ή από τη διοικητική υπηρεσία (αποθηκάριοι κλπ). Όμως αυτή η ρύθμιση δεν μπορούσε να εξυπηρετεί τις επείγουσες ανάγκες των καρδιολογικών περιστατικών, που απαιτούν σε απρόβλεπτους χρόνους μέρας και νύχτας την άμεση διάθεση των υλικών. Επομένως έπρεπε να φυλάσσονται από την αναρμόδια καρδιολογική κλινική και η ευθύνη βάραινε το διευθυντή της κλινικής και την αντίστοιχη νοσηλευτική υπηρεσία. Τόσο αναγκαίο πλήθος αγορασμένων υλικών οδήγησε στην ύπαρξη ληγμένων υλικών. Σημειώνω ότι η ημερομηνία λήξης, π.χ. 31 Δεκεμβρίου, δεν σημαίνει ότι το εμπόρευμα είναι αποτελεσματικό και ασφαλές την τελευταία μέρα, αλλά αναποτελεσματικό ή βλαβερό την επομένη. Σημαίνει ότι μια ανεπιθύμητη δράση πριν χρεώνεται στον προμηθευτή, ενώ μετά, στο χρήστη. Έλαβα επίσημα γνώση του γεγονότος όχι από την καρδιολογική κλινική, αλλά από αναφορά στο διοικητή που κοινοποιούνταν στο διευθυντή της ιατρικής υπηρεσίας, που έτυχε να είμαι τότε εγώ. Τι να κάνω; Να το αναφέρω στη διοίκηση δεν είχε νόημα. Σ΄ αυτήν απευθυνόταν η αναφορά. Η δική μου νόμιμη εισήγηση θα ήταν επομένως να συγκροτηθεί κατάλληλη επιτροπή και να καταστραφούν τα ληγμένα υλικά. Αυτό θα σήμαινε όμως σημαντική οικονομική ζημιά για το νοσοκομείο. Έμεινα αδρανής. Σ΄ αυτό το σημείο συνταξιοδοτήθηκα.

Λίγα χρόνια αργότερα, υπήρξαν επείγουσες περιπτώσεις που απαιτούσαν τη χρήση υλικών, από τα οποία μόνο ληγμένα υπήρχαν. Ο καρδιολόγος, σωστά, δε δίστασε. Τα χρησιμοποίησε. Σώθηκαν από βέβαιο θάνατο δύο ασθενείς. Ο φθόνος(;) όμως υπήρχε σε ευρύ στρώμα. Ειδοποιήθηκε σκανδαλοθηρικό ΜΜΕ και η είδηση διαδόθηκε αστραπιαία πανελλήνια: Στα Γιάννενα χρησιμοποιούν ληγμένα υλικά! Ο θόρυβος κινητοποίησε κόσμο. Οι αρμόδιες υπηρεσίες και οι προμηθευτές ενδιαφέρθηκαν και τα ληγμένα υλικά αντικαταστάθηκαν από αντίστοιχα που δεν είχαν λήξει. Καμιά ζημιά για το νοσοκομείο! Τότε όμως κινητοποιήθηκε η δικαιοσύνη. Κατηγορούμενοι ολόκληρη η ιεραρχία από το διοικητή, τους υπεύθυνους της καρδιολογικής κλινικής τότε και στο παρελθόν, την αντίστοιχη νοσηλευτική υπηρεσία. Περίοδος με πολιτική κυνηγιού μαγισσών. Η δικογραφία πρόβλεπε κατηγορίες που συνεπάγονταν ως 20 χρόνια φυλακή. Στο μεταξύ στα δικαστήρια από τον Άννα στον Καϊάφα, η υπόθεση σερνόταν χρόνια. Η δικαιοσύνη έδρασε τελικά έλλογα και νόμιμα, με απαλλαγή όλων με βούλευμα. Στο μεταξύ όμως υπήρχε απαγόρευση της εξόδου από τη χώρα και έξοδα για κάθε κατηγορούμενο στην τάξη των €35000 (αμοιβές δικηγόρων, εισιτήρια, ξενοδοχεία κλπ). Και φυσικά, ψυχική οδύνη.

Επετειακά τώρα. Έχω θέσει επανειλημμένα την ερώτηση: Θα μπορούσε να είχε ελευθερωθεί η κοινωνία από τον καρδιολογικό βραχνά, με την προσφορά και την αυτοθυσία τόσων ανθρώπων (όλων των συνεργατών μου) χωρίς αυτή την τρομερή περιπέτεια; Απάντηση στο ερώτημα πήρα μόνον από έναν, τον Ανδρέα Κάλβο: “Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία!”.