Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com
Πρωινός Λόγος, Τρίκαλα, 23 Ιανουαρίου 2020
Υπάρχει κάτι όταν ξεχωρίζει από το περιβάλλον του. Είναι αδιανόητος ένας πάλλευκος λεκές πάνω σε ένα πάλλευκο σεντόνι. Κάθε ύπαρξη αποτελείται από έναν αριθμό στοιχείων που συνδέονται μεταξύ τους με συγκεκριμένο τρόπο, σε αντίθεση προς τα στοιχεία του περιβάλλοντος που μεταξύ τους συνδέονται τυχαία. Στην απλούστερη περίπτωση, τα στοιχεία μιας ύπαρξης είναι ομοιόμορφα. Μια σταγόνα νερού αποτελείται από ομοιογενή μόρια. Κάθε στοιχείο αισθάνεται να επιδρούν πάνω του από τα λοιπά συστατικά της ύπαρξης, δυνάμεις που κατά μέσον όρο αλληλεξουδετερώνονται. Καθώς αυτά τα στοιχεία κινούνται διαρκώς, ο μέσος όρος των δυνάμεων που αισθάνεται καθένα τους να ασκούνται διαχρονικά πάνω του από τα άλλα είναι μηδέν. Εξαίρεση αποτελούν τα επιφανειακά μόρια της ύπαρξης. Στη σταγόνα το νερό, τα επιφανειακά μόριά της δέχονται από μέσα ελκτικές δυνάμεις που ο μέσος όρος τους τα κατευθύνει προς το κέντρο της σταγόνας. Απέξω τους όμως δέχονται άλλες, διαρκώς μεταβαλλόμενες και απρόβλεπτες. Έτσι η επιφάνεια των υπάρξεων έχει ιδιαίτερες ιδιότητες, που η κυριότερή τους είναι ότι έλκεται προς το κέντρο της ύπαρξης. Μ΄ αυτό τον τρόπο, επιτελεί ένα ρόλο σα να είναι μια προστασία τους. Το ψωμί έχει κόρα, το γάλα τσίπα, το νερό επιφανειακή τάση, τα κύτταρα κυτταρική μεμβράνη, τα φυτά φλοιό, τα ζώα όστρακο ή δέρμα κλπ. Οι δυνάμεις μεταξύ των στοιχείων που απαρτίζουν την ύπαρξη ονομάζονται δυνάμεις συνοχής. Εκείνες μεταξύ της ύπαρξης και του περιβάλλοντός της δυνάμεις συνάφειας. Πιο πολύπλοκες υπάρξεις αποτελούνται από ποικιλία στοιχείων που, μεταξύ τους ασκούνται δυνάμεις με αρνητική ανάδραση, η οποία τα συνέχει. Και πάλι έχομε συνοχή μεταξύ αυτών των στοιχείων και συνάφεια της ύπαρξης με το περιβάλλον της, καθώς και προστατευτική επιφάνεια.
Ως εδώ μιλήσαμε για φυσικά σώματα, έμβια ή άβια, Υπάρχουν όμως και κοινωνικές υπάρξεις, οι πολιτείες, τα κράτη. Έχουν κι αυτές δυνάμεις συνοχής μεταξύ των στοιχείων τους, καθώς και δυνάμεις συνάφειας με τα όμορα κράτη, καθώς και προστατευτική ζώνη, τα σύνορά τους με το περιβάλλον τους.
Η ανθρώπινη ύπαρξη είναι ενιαία, αλλά τρισυπόστατη. Το αισθητό Εγώ της γεννιέται με τη σύλληψη και είναι αισθητό από το σύμπαν. Η επιφάνεια του εμβρύου καλύπτεται από το δέρμα του, όπου ανευρίσκονται διάσπαρτοι άφθονοι αισθητήρες. Αυτοί δέχονται ερεθίσματα και από μέσα από το έμβρυο και απέξω από τη μητέρα. Τα ερεθίσματα αυτά είναι κατά μέσον όρο σταθερά λόγω της αυτορρύθμισης, πλήθους αρνητικών αναδράσεων δηλαδή, του ίδιου του εμβρύου από τη μια και της μητέρας από την άλλη. Αυτά τα ερεθίσματα είναι ίδια από μέσα και απέξω. Ίδια υγρασία, πίεση, οξύτητα, ωσμωτική πίεση, ίδιο σκότος, ίδια σιωπή. Έτσι, ακόμη και το τελειόμηνο έμβρυο, που έχει πλήρως αναπτυγμένο εγκέφαλο, αδυνατεί να αντιληφθεί οποιαδήποτε διαφορά του από το περιβάλλον του, αδυνατεί δηλαδή να αντιληφθεί πως υπάρχει. Με τη γέννηση συνεχίζει η σταθερότητα των ερεθισμάτων που δέχονται οι επιφανειακοί αισθητήρες του από μέσα, αλλά απέξω βομβαρδίζονται από μια καταιγίδα διαρκώς μεταβαλλόμενων τυχαίων ερεθισμάτων από το περιβάλλον. Γεννήθηκε το νοητό Εγώ, άμεσα αντιληπτό μόνον από τον εαυτό του, ενώ οι άλλοι απλώς το νοούν, συμπεραίνουν τι γίνεται μέσα του από τη συμπεριφορά του. Θα ακολουθήσει η εισαγωγή του νέου όντος στην κοινωνία του με κατάλληλη κοινωνική τελετή, τα αμφιδρόμια στην αρχαιότητα, τη βάπτιση στη Χριστιανική κοινωνία, την περιτομή στην Ιουδαϊκή και τη Μουσουλμανική κοινωνία, την εγγραφή στο ληξιαρχείο στην πολιτική κοινωνία.
Αντίστοιχα οι πολιτείες και τα κράτη είναι τρισυπόστατα. Το αισθητό “Εγώ” τους είναι ο γεωγραφικός τόπος που βρίσκονται και οι πολίτες της. Χωρίς γεωγραφική ενότητα, δεν υπάρχει κράτος. Το νοητό “Εγώ” τους στηρίζεται στις δυνάμεις επικοινωνίας μεταξύ των μελών τους. Καμιά, μόνη της, δεν είναι απόλυτη. Αυτές είναι πρώτιστα η κοινή γλώσσα. Είναι όμως και η κοινή θρησκεία, κοινά ήθη και έθιμα, κοινοί νόμοι, συμπληρωματική (π.χ. εμπορική) σχέση μεταξύ τους, ιδιαίτερα ο βασικός κοινός νόμος, το Σύνταγμα του κράτους. Το κοινωνικό “Εγώ” κάθε κράτους είναι η αναγνώρισή του από τα άλλα κράτη.
Μάλλον αυθαίρετα, ο Αριστοτέλης όρισε πως κύριος σκοπός της πολιτείας είναι η ευδαιμονία της, που έχει δύο κύρια χαρακτηριστικά, αυτάρκεια και ενότητά. Η αυτάρκεια ενός σύγχρονου κράτους εξασφαλίζεται με την οικονομική ανάπτυξή και παραγωγή του, τις συναλλαγές με άλλα κράτη, (εμπόριο), αλλά και την κατανομή του πλούτου μεταξύ των πολιτών του. Η ενότητα του κράτους αποδεικνύεται ιστορικά και μελλοντικά από τη διατήρησή του. Το κράτος, όπως κάθε οντότητα γεννιέται, ζει για ένα διάστημα και κάποτε, δυστυχώς, πεθαίνει. Η ενότητα του κράτους αποδεικνύεται από τη διάρκεια του. Ενώ αλλάζει διαρκώς, η ταυτότητά του (νοητό Εγώ του) διατηρείται σταθερή, αναλλοίωτη. Όσο ευχερέστερη είναι η επικοινωνία μεταξύ των μελών του, τόσο μεγαλύτερη είναι η ενότητα, η συνοχή του. Για τη δική μας περίπτωση αυτό σημαίνει να επικοινωνούν όλοι με τη γλώσσα που έμαθαν αβίαστα από τη μάνα τους, διαρκώς εμπλουτιζόμενη, από τις ανάγκες επικοινωνίας, αλλά και, για εμάς, από το μεγάλο κληρονομικό γλωσσικό θησαυρό του παρελθόντος που πρέπει να τον διδάσκονται στο σχολείο – όχι πια αβίαστα από τους γονείς. Παράλληλα πρέπει να επικοινωνούν και γραπτά με τον απλούστερο δυνατό τρόπο, εκείνον που επινόησαν οι πρόγονοί μας, τη φωνητική αλφαβητική γραφή, όπου κάθε φθόγγος αντιστοιχούσε σε ένα γράμμα και κάθε γράμμα σε ένα φθόγγο. Η γλωσσική επικοινωνία είναι αισθητή και επιβάλλεται από το κράτος. Η θρησκευτική ενότητα σημαίνει πίστη, ιδανικά στην ίδια όλοι Ανώτατη Δύναμη. Η πίστη όμως δεν είναι αντικειμενικά αισθητή. Επομένως υποχρέωση του κράτους είναι να εξασφαλίζει σε καθένα από τους πολίτες του την απρόσκοπτη εκδήλωση της πίστης του, χωρίς να εμποδίζει την πίστη των άλλων ή και τη δυνατότητα να μην πιστεύει κάποιος σε καμιά μεταφυσική δύναμη.
Το νοητό Εγώ έχει μια είσοδο, τη γνώση, μια έξοδο, τη βούληση και συναίσθημα, διάμεσο στοιχείο, που διαμορφώνει τη βούληση ανάλογα με τη γνώση (προαίρεση). Το συναίσθημα όμως με τη βούληση ταλαντώνονται αυτόματα και διαμορφώνονται έτσι ανεξάρτητα από τη γνώση (όρεξη), όπως περιοδικά πεινάμε, διψάμε κλπ. Αντίστοιχα, τα κράτη έχουν την επιστήμη, την παραδοσιακή τέχνη τους και το δίκαιό τους. Η σύμπτωση του δικαίου (βούληση των αρχόντων) με την ηθική (βούληση της κοινωνίας, άγραφος νόμος) εξασφαλίζει με τον καλύτερο τρόπο την ενότητα του κράτους. Η περιοδική, με ίσες πιθανότητες, όπως με κλήρωση, όλων σε θέσεις αρχόντων και αρχομένων, εξασφαλίζει αυτές τις προδιαγραφές. Όπως στην αρχαία δημοκρατία.
Δημήτρης Α. Σιδερής 