ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΕΙ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών, 13 Σεπτεμβρίου 2019

Θυμάμαι πριν από αρκετές δεκαετίες. Σημαντικές αναταραχές στα ΑΕΙ, προφανώς, λέγαμε τότε, υποκινούμενες από πολιτικές σκοπιμότητες. Σε συζήτηση που είχα με ένα σοφό δάσκαλό μου διατύπωσα την άποψή ότι υπάρχουν θέματα, όπως η υγεία και η παιδεία, που θα όφειλαν να κάτσουν τα κόμματα να χαράξουν κοινή πολιτική. Κι ο δάσκαλός μου απάντησε: “Ξέρεις τι ζητάς; Να διαιρεθούν η παιδεία και η υγεία σε κομματικές επικράτειες, έτσι που καμιά να μην μπαίνει στα χωράφια της άλλης”. Το δέχθηκα με επιφύλαξη. Και ήλθε κυβέρνηση ενότητας μεταξύ κομμάτων πολωμένα αντίπαλων για αρκετές δεκαετίες. Και σε όλους τους τομείς έγινε διαίρεση όπως την υπέθεσε ο δάσκαλός μου. Στη βάση μιας “δίκαιης” μοιρασιάς. Ανάλογα με τη δύναμη των κομμάτων, τόσους διορίζει ο ένας, τόσους διορίζει ο άλλος. Αρκετά αργότερα διάβασα λίγη ιστορία των προγόνων μου, λίγο Θουκυδίδη, Αριστοτέλη κλπ. Υπήρχαν τότε δύο ειδών διαμάχες. Η μια ήταν μεταξύ ολιγαρχικών και δημοκρατικών. Στις ολιγαρχίες οι άρχοντες εκλέγονταν, στις δημοκρατίες κληρώνονταν. Η άλλη, εξίσου οξεία και καταστρεπτική, μεταξύ ολιγαρχικών παρατάξεων (κομμάτων, θα λέγαμε σήμερα). Το βλέπομε σήμερα στην πολιτική μας. Τα αντίπαλα κόμματα, αντί να παρουσιάζουν και, λογικό, να εκθειάζουν τα προγράμματά τους, προτιμούν να απαξιώνουν τα προγράμματα των αντίπαλων κομμάτων και να λοιδωρούν τους ίδιους τους αντιπάλους, προσφεύγοντας ακόμη και σε ύβρεις. Κι ωστόσο, όλα ανεξαιρέτως τα κόμματα είναι σύμφωνα και όλα μαζί ψηφίζουν νόμους που προσφέρουν ασυλία σ΄ αυτά και τους εκπροσώπους τους. Όλα μαζί αντιτάσσονται στην εγκαθίδρυση δημοκρατίας.

Η μνήμη του όχλου είναι κοντή. Και ο όχλος είναι αυτός που αποφασίζει ποιος να τον εκπροσωπήσει. Όχι ο συντεταγμένος, οργανωμένος δήμος, αλλά ο ανοργάνωτος όχλος. Μια φορά κάθε 4 χρόνια (συνήθως λιγότερα) καθένας επιλέγει έναν από τους προεπιλεγμένους (και μόνον αυτούς) υποψηφίους για να τον εκπροσωπεί. Κι ύστερα ξενοιάζει. Θρηνεί, γκρινιάζει, για ό,τι κάνει η όποια κυβέρνηση, που την ψήφισε και τον καταπιέζει, χωρίς να τον υπηρετεί. Προσπαθεί να εξαργυρώσει την ψήφο του με προσωπική εξυπηρέτηση. Συνηθέστερα, μεγαλοπαράγοντες, όπως επιχειρηματίες, τραπεζικοί, ΜΜΕ, όλοι τέλος πάντων που επηρεάζουν μεγάλες ομάδες ψήφων, είναι εκείνοι που εξαγοράζουν εξυπηρετήσεις με τις ψήφους που επηρεάζουν. Από τα πιο προφανή αποτελέσματα είναι η άλωση των ΑΕΙ από τα κόμματα. Και παρακολουθούμε τα εκεί τεκταινόμενα. Τα ιδιωτικά ΑΕΙ υπηρετούν συμφέροντα, που όχι μόνο παρέχουν γνώσεις κυρίως στους πλουσιοτέρους, αλλά και, προπάντων, παράγουν γνώση προς όφελος αυτών των συμφερόντων. Γι΄ αυτό δεν είναι λίγοι εκείνοι που αντιστρατεύονται την ιδιωτικοποίηση της ανώτατης παιδείας. Σωστό επιχείρημα ακούεται. Θα ήμουν έτοιμος να συμφωνήσω. Αλλά, ποια είναι η εναλλακτική κατάσταση; Στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, τα κρατικά ΑΕΙ παράγουν και διαδίδουν γνώσεις που κατευθύνονται από την άρχουσα, ολοκληρωτική, τάξη. Στη ναζιστική Γερμανία δεν ευδοκιμούσε έρευνα, αν δεν αναδείκνυε την αξία της κληρονομικότητας (που στήριζε τη δοξασία πως η Άρια φυλή είναι ανώτερη όλων και οδήγησε στο μεγαλύτερο ιστορικό έγκλημα του ολοκαυτώματος, θανάτωσης, χωρίς άλλη δικαιολογία, όσων ήταν Εβραίοι, κομμουνιστές ή Ρομά). Στη Σταλινική Σοβιετία, που πρέσβευε πως αρκεί να αλλάξει η κοινωνία για να αλλάξει και η συμπεριφορά των ατόμων, δεν προχωρούσε έρευνα αν δεν αναδείκνυε με κάθε μέσο την αξία της περιβαλλοντικής επίδρασης και οδήγησε στην αγροτική καταστροφή με την καθοδήγηση του διαβόητου βιολόγου Λυσένκο. Υπάρχει και η εναλλακτική λύση, της ρεπούμπλικας, που στον τόπο μας την ονομάζομε απατηλά δημοκρατία, ενώ το επίσημο όνομά μας είναι Hellenic Republic. Το αποτέλεσμα είναι αυτό που βλέπομε σήμερα: Κατατεμαχισμός των ΑΕΙ ανάλογα με τις κομματικές δυνάμεις.

Ποια θα όφειλε να είναι η πολιτική μας στα ΑΕΙ; Τα ΑΕΙ και η Ιεραρχία είναι οι μόνοι επίσημα αυτόνομοι τομείς μέσα στη δημοκρατική, υποτίθεται, κοινωνία μας. Δηλαδή, εκλέγουν μόνα τους τούς επικεφαλής τους, χωρίς επίσημες παρεμβάσεις της πολιτείας. Στο στρατό, στη δικαιοσύνη, στην αστυνομία και σε άλλους σημαντικούς τομείς οι ηγέτες διορίζονται από την κυβέρνηση ή αφήνονται στην ασυδοσία του ιδιωτικού βίου. Έτσι, δεν είναι σπάνιες οι μεγάλες αντιπαραθέσεις μεταξύ της κυβέρνησης και των ΑΕΙ ή της Ιεραρχίας. Και αυτό δεν ισχύει μόνο για μας. Θυμηθείτε το Μάιο 1968 στο Παρίσι, αλλά και άλλα ανάλογα φαινόμενα. Για τέτοιους λόγους οι ποικίλες κυβερνήσεις επιχειρούν με άνομα μέσα να επηρεάσουν την εκλογή αυτών των σωμάτων.

Η αυτονομία των ΑΕΙ και της Ιεραρχίας μου φαίνεται αυτονόητος στόχος, στο μέτρο που δεν παραβιάζεται η νομιμότητα. Τα ΑΕΙ οφείλουν να παράγουν και διαδίδουν μη απόρρητη γνώση προς όφελος της ίδιας της γνώσης. Η χρησιμοποίησή της είναι υπόθεση της πολιτικής, όχι των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Η κυβέρνηση οφείλει να παρέχει ενέργεια (οικονομική στήριξη) και προστασία στα ολιγαρχικά αυτά σώματα, όπως η μητέρα παρέχει προστασία και ενέργεια στο έμβρυο χωρίς να παρεμβαίνει στο ελάχιστο στον τρόπο που αυτό αναπτύσσεται. Τότε το όφελος της κοινωνίας από την προαγωγή της γνώσης και της πίστης γίνεται τεράστιο. Μια τέτοια στάση όμως απαιτεί όχι συνεννόηση των κομμάτων, που σημαίνει, στην καλύτερη περίπτωση, διαχωρισμό επικρατειών, αλλά μια δημοκρατική πολιτεία.

Δημοκρατική πολιτεία σημαίνει (Αριστοτέλης) ότι οι άρχοντες, οι επικεφαλής της νομοθετικής και δικαστικής εξουσίας, κληρώνονται μεταξύ όλων των πολιτών. Γι΄ αυτές τις δύο εξουσίες απαιτείται μόνον αρετή και κοινός νους (“αιδώς και δίκη”) που είναι ισοκατανεμημένα σε όλους τους πολίτες ανεξάρτητα από την εκπαίδευση, τον πλούτο ή άλλον παράγοντα. Αντίθετα από τις δύο αυτές εξουσίες, η εκτελεστική (κυβέρνηση) απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις, που δεν μπορεί να τις έχει ο καθένας. Η κυβέρνηση οφείλει να αποτελείται από τεχνοκράτες που τεκμηριωμένα έχουν τις αναγκαίες γνώσεις και εμπειρίες. Το σύνολο των πολιτών, είναι οι μόνοι που γνωρίζουν τι θέλουν και τι προσδοκούν από τους ηγέτες τους και είναι αυτοί που θα εκλέξουν, μεταξύ τεκμηριωμένα επαϊόντων, τους κυβερνήτες τους. Παρόλα αυτά, εφόσον αυτή η εκλεγμένη κυβέρνηση αναλαμβάνει εξουσίες για συγκεκριμένη θητεία, μπορεί να σφάλλει και επομένως οφείλει να είναι κάτω από διαρκή έλεγχο από ανεξάρτητη βουλή και δικαιοσύνη. Με το ισχύον σύστημα, αυτό είναι αδύνατο, αφού η κυβέρνηση αποτελείται από το κόμμα που πλειοψηφεί στη βουλή και η ηγεσία της δικαιοσύνης διορίζεται από την Κυβέρνηση και, επομένως, εξαρτάται από αυτή.

Οι ευφυέστεροι των νέων μας βρίσκονται στα ΑΕΙ. Τα κόμματα προσπαθούν να τους ελέγχουν. Και οι άρχοντες, κυβέρνηση και αντιπολίτευση, που θα όφειλαν να εξασφαλίζουν την ανεξαρτησία τους είναι ακριβώς τα κόμματα που τους χειραγωγούν. Τσακώνονται για τον επηρεασμό των ταραξιών.