ΚΑΛΛΙΟ ΓΑΪΔΟΥΡΟΔΕΝΕ ΠΑΡΑ ΓΑΪΔΟΥΡΟΓΥΡΕΥΕ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών, 23 Αυγούστου 2019

Η λαϊκή σοφία αποφάνθηκε και με ηδυσμένο λόγο διαδίδει την ανώνυμη γνώση της με παροιμίες. Όπως φαίνεται ζυγίζει και βρίσκει σημαντικότερη την πρόληψη παρά τη θεραπεία. “Κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε”. Σαν κάθε χρόνο, έτσι και φέτος θρηνούμε χαμένους θησαυρούς που καίονται. Δάση καίονται που σημαίνει εθνική περιουσία που είτε χάθηκε οριστικά είτε απαιτεί πολλές δεκαετίες για να αποκατασταθεί. Και αυτή η περιουσία περιλαμβάνει και σπίτια και ανθρώπους, πέρα από τα δέντρα και τα ζώα για τα οποία δεν πολυνοιαζόμαστε. Υπάρχουν όμως και κάποιοι, σαφώς λιγότεροι, που χαίρονται. Είναι (αν υπάρχουν) οι εμπρηστές. Στην πράξη σπάνια μπορούν να συλληφθούν και να αποδειχθεί η ενοχή τους. Είναι όμως και εκείνοι που χαιρεκακούν: η εκάστοτε αντιπολίτευση. Πέρυσι είχαμε την πυρκαγιά στο Μάτι που στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους ανθρώπους παρά ποτέ προηγουμένως. Πριν από λίγα χρόνια είχαμε την πυρκαγιά στην Ηλεία που στοίχισε τη ζωή σε λιγότερους ανθρώπους, αλλά σε έκταση πολλαπλάσια. Άλλη τότε η αντιπολίτευση, άλλη πέρυσι, αλλά η στάση τους ίδια. Κροκοδείλια δάκρυα για την καταστροφή, αλλά χαιρόμαστε που η κυβέρνηση, η εκάστοτε πάντα κακή κυβέρνηση, δεν μπόρεσε να κάνει τίποτε, άλλο ένα επιχείρημα για την εγκληματική ανικανότητά της.

Μπορούν να σταματήσουν οι πυρκαγιές των δασών; Η σαφής απάντηση είναι ΟΧΙ. Κάθε τι εύθραυστο κάποτε θα θραυσθεί, κάθε τι θνητό κάποτε θα πεθάνει, κάθε τι εύφλεκτο, κάποτε θα καεί. Τα δάση αποτελούνται από δέντρα που είναι βλαστοί και ξύλα. Όσο γερνούν, τόσο αυξάνονται τα εύφλεκτα ξύλα τους συγκριτικά με τους άφλεκτους βλαστούς και κάποτε το γερασμένο δάσος, όταν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες, ζέστη, άνεμοι, ξηρασία, μ΄ άλλα λόγια καλοκαίρι, θα καεί. Μπορούν να γίνονται σπανιότερα οι πυρκαγιές; Η απάντηση είναι σαφώς ΝΑΙ. Κανονικά το δάσος δεν πεθαίνει. Η θερμότητα καίει κάθε ζωή σε βάθος περίπου 10 εκαστοστών από την επιφάνεια του εδάφους. Παρακάτω μένουν ζωντανοί οι σπόροι και τα αυγά των ζωυφίων που θα αναζωογονήσουν κανονικά το δάσος αργότερα. Αν δεν υπάρξουν βέβαια αντίθετες δυνάμεις. Εξαίρεση είναι τα δάση που κάηκαν με ναπάλμ, που χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά δοκιμαστικά στον τόπο μας πριν από 7 δεκαετίες, με την άδεια των τότε κυβερνήσεών μας. Κάθε ίχνος ζωής καταστρέφεται τότε σε μεγάλο βάθος και το δάσος δεν αναζωογονείται, τουλάχιστον για πολλές δεκαετίες ή αιώνες.

Και τι σχέση έχει αυτό με το γαϊδουρόδενε; Έχει. Ποιος είναι ο σκοπός μας; να σβήνουμε τις πυρκαγιές των δασών ή να αυξάνουμε την έκτασή τους και μάλιστα γνωρίζοντας ότι τα δάση είναι η κύρια άμυνά μας στην κλιματική αλλαγή που αναμένεται στις προσεχείς δεκαετίες; Αν σκοπός είναι να σβήνουμε φωτιές, αυτό είναι δουλειά της πυροσβεστικής υπηρεσίας. Αν σκοπός είναι να έχουμε δάση, αυτό είναι έργο της δασικής υπηρεσίας, όπως ήταν πριν από μερικές δεκαετίες. Γιατί; Διότι, η εργασία της πυροσβεστικής είναι τους 3 μήνες του καλοκαιριού, ενώ της δασικής όλο το χρόνο. Θαυμάζομε, σωστά, την αυτοθυσία των πυροσβεστών, αλλά αυτό μου θυμίζει το στρατηγό που στηρίζει τη στρατηγική του στον ηρωισμό των στρατιωτών του. Το χειμώνα το δάσος πρέπει: να καθαρίζεται από τα ξερά, ώστε να μην είναι πολύ εύφλεκτο το καλοκαίρι. Να προστατεύεται το καμένο δάσος πολλαπλά: εμποδίζοντας την έκπλυση του χώρου από τα χώματα με τους χείμαρρους. Αυτοί δεν σχηματίζονται όταν υπάρχει δάσος που ανακόπτει την φόρα τους και αντί να ρέουν ορμητικά προς τη θάλασσα, απορροφώνται βραδέως από το χώμα· εμποδίζοντας τη μετατροπή της δασικής έκτασης σε βοσκότοπο και σε τσιμέντο και την ανέγερση της αυθαίρετης δόμησης που άλλοτε είναι για να γίνει μια βίλλα με πισίνες κι άλλοτε για να βάλει το κεφάλι του κάποιος δύσμοιρος πληρώνοντας αδρά επίορκους εργολάβους και δημόσιους ή δημοτικούς λειτουργούς, για να καεί σίγουρα κάποια στιγμή τις επόμενες δεκαετίες, αγανακτώντας μάλιστα κατά των υπευθύνων που δεν τον προστάτευσαν. Το χειμώνα επίσης πρέπει το δάσος να αναδασωθεί και, μάλιστα, να δημιουργηθούν δάση εκεί που δεν υπάρχουν, σε εκτάσεις που δεν χρησιμοποιούνται αλλιώς, για άμυνα στην ερχόμενη, ήδη παρούσα, κλιματική αλλαγή. Τώρα οφείλει να γίνει και επιστημονική επιλογή δέντρων που αντέχουν στην πυρκαγιά, αλλά και επιτρέποντας την ανάπτυξη πανίδας που προστατεύει το δάσος. Πριν από μερικές δεκαετίες πήγαινα συχνά στην Πάρνηθα που δεν είχε άγρια ζώα. Τώρα; Ξέφυγαν ελάφια από το Τατόι και πολλαπλασιάσθηκαν. Η έκταση της Πάρνηθας αρκεί για να φιλοξενήσει γύρω στα 200-300 ελάφια. Τώρα έχει περί τα 1300. Μόλις φυτρώνουν καινούργιες φύτρες στο καμένο ελατόδασος, αυτοφυείς ή και φυτεμένες, τα ελάφια τις τρώνε. Ποιος τολμά να μειώσει τον αριθμό, και πώς, αυτών των πανέμορφων μεγάλων ζώων; Ευτυχώς, από τον Κιθαιρώνα μετανάστευσαν λίγοι λύκοι. Σ΄ αυτούς έχομε στηρίξει τις ελπίδες μας να αποκαταστήσουν την οικολογική ισορροπία!

Η πρόληψη έχει μειονεκτήματα. Ενεργείς χωρίς να υπάρχει κάτι που πρέπει να διορθώσεις, για ένα σκοπό, όχι λόγω κάποιας αιτίας. Ξέρεις αν απέτυχες, αλλά δεν ξέρεις αν έχεις επιτύχει, διότι δεν άλλαξες μια κακώς κείμενη κατάσταση. Δίνει την εντύπωση ότι είναι δαπανηρή και μπορεί πραγματικά να γίνει. Ωστόσο, η έλλογη διαχείρισή της κατά κανόνα αποδεικνύεται συμφερότερη από τη θεραπευτική επέμβαση, μετά την εκδήλωση του απευκταίου φαινομένου. Κι αυτό δεν ισχύει μόνο για τις πυρκαγιές στα δάση, αλλά και για την υγεία. Η ιλαρά είχε σχεδόν εξαφανισθεί, όταν κάποιοι ερευνητές δημοσίευσαν στα πιο έγκυρα περιοδικά τις παρατηρήσεις τους ότι το εμβόλιο προκαλούσε ποικίλες επιπλοκές. Πολλοί γονείς σταμάτησαν τον εμβολιασμό των παιδιών τους, αλλά, μετά από αρκετά χρόνια και με πολλή προσπάθεια, αποδείχθηκε ότι τα στοιχεία που δημοσίευσαν οι ερευνητές ήταν ψευδή και απ΄ αυτά απεκόμισαν πολλά οικονομικά οφέλη. Και η ιλαρά επέστρεψε στην Ευρώπη.

Όταν υπάρχει μια θεραπευτική στάση, κάποιος ευγνωμονεί που απαλλάχτηκε από κάτι κακό. Στην πρόληψη όμως κανένας δεν ξέρει αν προλήφθηκε κάτι για να ευγνωμονεί. Αντίθετα, μπορεί να δυσφορεί για τους περιορισμούς που του επέβαλε η πρόληψη. Ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπισθεί κάπως το θέμα είναι να δοθεί θετικός, όχι αρνητικός, χαρακτήρας στην πρόληψη. Γίνεται όχι για να αποφευχθεί κάποια καταστροφή, αλλά για να επιτευχθεί κάποιος θετικός σκοπός. Η δασική αγωγή δεν γίνεται για να προληφθούν οι πυρκαγιές, αλλά για να επεκταθούν τα δάση. Η αγωγή υγείας δεν γίνεται για να μην αρρωστήσει ένα άτομο, αλλά για να αυξηθεί ο αριθμός των υγιών στον πληθυσμό. Κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε.