ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών, 9 Αυγούστου, 2019

Μεγαλώσαμε με προκαταλήψεις. Καθορίζουν τη στάση μας, όσο και αν η λογική τις απορρίπτει. Δεν αναρωτιόμαστε καν. Θα συζητήσω μερικές παρεξηγήσεις.

Έχομε δημοκρατία; Λυπάμαι, όχι! Δημοκρατία υπάρχει όταν οι άρχοντες (βουλευτές και δικαστές στα κακουργοδικεία) κληρώνονται. “Λέγω  δ΄  οἷον  δοκεῖ  δημοκρατικὸν  μὲν  εἶναι  τὸ  κληρωτὰς  εἶναι  τὰς  ἀρχὰς, τὸ  δ΄  αἱρετὰς  ὀλιγαρχικὸν.” (Αριστοτέλης). Εμείς χαρακτηρίζομε ως δημοκρατία κάθε αμόναρχο πολίτευμα, ενώ οι ξένοι το ονομάζουν ρεπούμπλικα, από τη Ρωμαϊκή res publica. Το επίσημο όνομά μας είναι, Hellenic Republilc, αλλά εμείς το μεταφράζομε “Προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία”. Έτσι, αν αποτύχει, εναλλακτική λύση παραμένει η μοναρχία (βασιλεία, δικτατορία κλπ), ενώ πραγματικά είναι η δημοκρατία, καθώς στην πατρίδα μας η μοναρχία κάθε είδους απέβηκε τελικά ολέθρια.

Κληρωμένοι βουλευτές; Μα μπορούν να μας κυβερνούν τυχαίοι, αδαείς; Αλλά οι βουλευτές (και δικαστές) δεν κυβερνούν, η κυβέρνηση κυβερνά. Οι βουλευτές νομοθετούν και ελέγχουν την κυβέρνηση, οι δικαστές κρίνουν αν οι ψηφισμένοι από τη βουλή νόμοι τηρούνται. Η σύγχυση προέρχεται από το ότι το κόμμα που πλειοψηφεί στη βουλή σχηματίζει κυβέρνηση (επομένως βουλή και κυβέρνηση ταυτίζονται) και οι επικεφαλής των δικαστηρίων διορίζονται από την κυβέρνηση (επομένως δικαιοσύνη και κυβέρνηση επίσης ταυτίζονται). Έτσι υπάρχουν διαρκώς προκατειλημμένες αποφάσεις των δικαστηρίων και αμφισβήτηση για την αντικειμενικότητά τους.

Δεν πείσθηκα. Μπορεί ένα τυχαία κληρωμένο δείγμα του πληθυσμού να αποφασίζει στη βουλή ή στη δικαιοσύνη; Η παρεξήγηση οφείλεται στο ότι θεωρείται ότι ένα σύνολο ατόμων έχει τις ιδιότητες του αθροίσματός τους. Όχι! Ένα τυχαίο μέλος της κληρωμένης βουλής ή ενός σώματος ενόρκων δεν αποκλείεται να έχει λιγότερη ικανότητα κρίσης από ένα τυχαίο μέλος της εκλεγμένης βουλής ή ένας πτυχιούχος δικαστής. Ωστόσο το οργανωμένο σώμα των κληρωμένων βουλευτών και ενόρκων έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να κρίνει ορθά από αντίστοιχο σώμα με εκλεγμένα μέλη. Υπενθυμίζω πάλι τον Αριστοτέλη: Κάποιοι νομίζουν πως επειδή είναι σε ένα τομέα ίσοι (π.χ. εξίσου ελεύθεροι) είναι και σε όλους τους τομείς, άλλοι πάλι νομίζουν πως επειδή σε ένα τομέα είναι άνισοι (π.χ. με πανεπιστημιακή μόρφωση) αξιώνουν να είναι σε όλους: “Οἰ μὲν ὃτι ἐὰν κατὰ τι ἲσοι ὦσιν, ὃλως ἲσοι νομίζουσιν εἶναι οἰ δ΄ ὃτι, ἐὰν κατὰ τι ἂνισοι, πάντων ἀνίσων ἀξιοῦσιν ἑαυτοὺς). Βέβαια, η εκτελεστική εξουσία απαιτεί ειδικές γνώσεις κάθε υπουργού στο αντικείμενό του (και όχι επιλογή του π.χ. για τήρηση ψηφοθηρικών ισορροπιών). Δεν είναι επομένως όλοι κατάλληλοι για υπουργοί. Αντίθετα η ικανότητα για κρίση είναι ισοκατανεμημένη σε όλους, από “καλή” ή άσημη οικογένεια, πλούσιους ή φτωχούς, μορφωμένους ή αμόρφωτους. Η κρίση σε ένα σύνολο είναι κατά κανόνα ορθότερη και συνεπέστερη από την κρίση οποιουδήποτε. Το σφάλμα είναι αναπόφευκτο. Ωστόσο, από τις πολλές επιθυμίες και απόψεις καθενός, προκύπτει η μία κοινή για τους περισσοτέρους, εφόσον γίνει συζήτηση, που στη διάρκειά της θα παράσχουν οι επαΐοντες την αναγκαία γνώση. Η απόφαση δεν αποκλείεται να είναι λανθασμένη, αλλά θα είναι απροκατάληπτη. Αντίθετα η απόφαση των εκλεγμένων βουλευτών δεν αποκλείεται επίσης να σφάλλει, αλλά είναι πάντοτε προκατειλημμένη. Για να είναι βουλευτές, πρέπει: 1) να είναι υποψήφιοι, άρα να υπακούν στο κόμμα τους, 2) να ψηφισθούν, άρα να κάνουν τα ρουσφέτια στους ψηφοφόρους και όσους τους επηρεάζουν (π.χ. οικονομικούς, επικοινωνιακούς παράγοντες) σε βάρος του συνόλου και 3) να στοχεύουν για ως τις επόμενες εκλογές, σε βάρος των συμφερόντων των επόμενων γενεών. Οξύς ο Αριστοτέλης, θεωρεί ότι η εκλογή μεταξύ προεπιλεγμένων είναι επικίνδυνη “ Ἒχει δὲ καὶ περὶ τὴν αἳρεσιν τῶν ἀρχόντων τὸ ἐξ αἱρετῶν αἱρετούς ἐπικίνδυνον“. Το αναγνωρίζουν σημαντικοί διανοητές. Αριστοτέλης: Διὰ  τοῦτο  καὶ  κρίνει  ἂμεινον  ὂχλος  πολλὰ  ἢ  εἷς  ὁστισοῦν. Κ. Παπαρηγόπουλος: «…τὸ ἂδηλον εἶναι πολλάκις μυστηριῶδὲς τι προαίσθημα τῶν πολλῶν μᾶλλον ἢ ἐπιστημονική διάγνωσις τῶν ολίγων. Ὃθεν ὃλως ἂπορον δὲν εἶναι ὃτι τὸ πάλαι ὁ λαὸς ἀνεδείχθη σοφώτερος τῶν διδασκάλων αὐτοῦ».

Η παιδεία νομίζεται ταυτόσημη με την εκπαίδευση. Ωστόσο, η παιδεία μαθαίνεται, αλλά δεν διδάσκεται. Μια εκπαίδευση που αποσκοπεί σε θησαυρισμό γνώσεων (“παπαγαλία”) μειώνει μάλλον παρά αυξάνει την κριτική ικανότητα. Ασφαλώς, κρίση χωρίς γνώση είναι αδύνατη, αλλά η αναγκαία γνώση των γεγονότων παρέχεται στα δημοκρατικά κληρωμένα μέλη ενός σώματος από τους επαΐοντες (μέλη της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης στη βουλή, πολιτική αγωγή και υπεράσπιση στα δικαστήρια) που δεν μετέχουν στη λήψη απόφασης.

Στοιχειώδης απαίτηση είναι η ισηγορία με ικανότητα γραφής. Η αλλαγή γραφής επηρεάζει τη γλώσσα; Λάθος! Η γλώσσα, επικοινωνία από στόμα σε αφτί, έχει ιστορία και είναι φορέας πολιτισμού· η αλφαβητική γραφή, από χέρι σε μάτι, είναι υπηρέτης της. Καθώς η γλώσσα, ζωντανή, εξελίσσεται, ο υπηρέτης της οφείλει να την ακολουθεί.

Ο λαός είναι όχλος. Όχι. Το ίδιο σύνολο λαού συμπεριφέρεται άλλοτε σα δήμος και άλλοτε σαν όχλος. Ο δήμος είναι πολιτικό σώμα που συγκροτείται με κανόνες οι οποίοι καθορίζουν αυστηρά ποιος έχει το δικαίωμα να συγκαλέσει το λαό, ποια θέματα είναι να συζητήσει ο λαός και πώς θα πάρει τις αποφάσεις του. Οι κανόνες αυτοί έχουν θεσπισθεί από άλλο, ανεξάρτητο σύνολο λαού, με ευρύτερες δικαιοδοσίες. Ακόμη και οι ίδιοι μπορούν να είναι όχλος, αν αθροίστηκαν ανοργάνωτοι από τυχαία γεγονότα, καθοδηγούμενοι από τυχαία, προκατειλημμένα, άτομα, και, αντί να συζητούν, κραυγάζουν συνθήματα, όπως “άρον, άρον, σταύρωσον αυτόν”.

Η δημοκρατία ρέπει προς το λαϊκισμό, η ολιγαρχία προς την αξιοκρατία. Λάθος! Κύριο στοιχείο του λαϊκισμού είναι η ικανοποίηση επιθυμιών αντί αναγκών, όπως η αργομισθία με ανεπαρκή αμοιβή των εργαζομένων. Αλλ΄ αυτό είναι το κύριο όπλο της ολιγαρχικής ψηφοθηρίας. Στην υπάρχουσα ολιγαρχία υπάρχουν δύο κύριες αντιμαχόμενες παρατάξεις: Εργοδότες και εργαζόμενοι. Όμως αιτία ύπαρξης αμφοτέρων είναι οι ανοργάνωτοι καταναλωτές. Οι εργοδότες κερδοσκοπούν σε βάρος καταναλωτών και εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι διεκδικούν τα δικαιώματά τους από τους εργοδότες στρεφόμενοι συχνά κατά των καταναλωτών, όπως όταν απεργούν λιμενεργάτες, δάσκαλοι, γιατροί κλπ. Έτσι, χρησιμοποιούν εκείνους για τους οποίους εργάζονται ως ομήρους. Όταν εργοδότες και εργαζόμενοι συμφωνούν, π.χ. σε αύξηση των μισθών, μετακυλούν το κόστος στους αγοραστές.

Στη μοναρχία υπάρχει τάξη, στη δημοκρατία αταξία. Λάθος! Στη μοναρχία μπορεί, από το φόβο, να περιορίζεται η εγκληματικότητα των πολιτών, αλλά τα όργανα της τάξης βασανίζουν και σκοτώνουν ανεξέλεγκτα. Στην ευνομούμενη δημοκρατία και ολιγαρχία, τα όργανα της τάξης ενεργούν πειθαρχώντας στο νόμο, ενώ στη μοναρχία υπακούοντας στο μονάρχη. Η δημοκρατία δεν είναι επιεικέστερη από τα άλλα συστήματα. Απλώς οι αποφάσεις της είναι σύμφωνες με μεγαλύτερο ποσοστό των πολιτών.

Ξεκαθαρίσατε κάποιες παρεξηγήσεις;