ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών, 25 Ιανουαρίου 2019

Κλασικό τρίπτυχο: “Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια”. Κάθε λαός έχει πατρίδα, θρησκεία, οικογένεια. Το “Εἷς οἰωνὸς ἄριστος, ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης” δεν το είπε Έλληνας· ο Έκτορας, ο “εχθρός”, το είπε. Η υιοθέτησή του δίνει την ψευδή εντύπωση της ταυτότητας, ενώ απλώς τονίζει την αντιπαράθεση με άλλους λαούς που, όπως εμείς, έχουν και αυτοί πατρίδα, θρησκεία, οικογένεια. Αν γίνει αντιπαλότητα, με άγνωστη έκβαση, είναι κύριος τρόπος για να αφανισθούμε ως έθνος. Αναρωτιέμαι, τι εθνικό, ιδιαίτερα Ελληνικό, έχει αυτό το τρίπτυχο, που προβάλλεται ως έμβλημα Ελληνικότητας. Τι συνιστά όμως την ταυτότητα της Ελληνικότητας;

Το Ελληνικό πνεύμα και η Ελληνική συμπεριφορά μας έχουν γνωστικό, βουλητικό και συναισθηματικό τομέα. Στο γνωστικό τομέα έχομε όλοι την ικανότητα να επικοινωνούμε μεταξύ μας, με τους προγόνους και απογόνους μας χρησιμοποιώντας την Ελληνική γλώσσα και γραφή. Στο βουλητικό τομέα όλοι συμβάλλομε εξίσου αφενός στη διαμόρφωση της κοινής βούλησής μας με ίσες δυνατότητες όλοι να μετέχουμε εκ περιτροπής στις εξουσίες (νομοθετική και δικαστική), και στην εκλογή των επαϊόντων της εκτελεστικής εξουσίας· και αφετέρου όλοι διαθέτομε τα πάντα, ακόμη και πεθαίνοντας, για την πατρίδα μας, και μάλιστα σε κάποια περίοδο της ζωής μας (θητεία) ολόκληρο το 24ωρο. Τέλος, όλοι είμαστε υπερήφανοι για ό,τι ένδοξο έχουν κάνει οι πρόγονοί μας και κάνουν σήμερα οι σύγχρονοί μας συνέλληνες, επιζητώντας την αντίστοιχη τιμή, αλλά και ντρεπόμαστε για ό,τι επονείδιστο έχουν διαπράξει οι συνέλληνές και πρόγονοί μας, έτοιμοι να αποκαταστήσουμε ή αποζημιώσουμε όποια αδικία έχομε διαπράξει. Αλλιώς δεν έχομε συνέχεια.

Τα παραπάνω πειθαρχούν σε μια κλίμακα αξιών που έχει διαμορφωθεί μέσα μας με την υποχρεωτική παιδεία μας και κατευθύνει τη συμπεριφορά και τη νόησή μας. Η υποχρεωτική εθνική παιδεία αρχίζει στην πρώτη δημοτικού σχολείου και τελειώνει με το απολυτήριο της στρατιωτικής θητείας μας. Η εκπαίδευσή μας έχει πολλαπλούς στόχους, που μπορούν να διαφέρουν στον καθένα, ανάλογα με τις επιθυμίες, τις επιδόσεις, τους σκοπούς του, αλλά έχουν ένα κοινό σκελετό, την Ελληνική παιδεία, που οι σκοποί της αναφέρθηκαν.

“Παιδεία” είναι η διαδικασία για το σχηματισμό της κλίμακας αξιών. “Ελληνική” όμως τι σημαίνει; Γενάρχη μας θεωρούμε τον Έλληνα, πατέρα και παππού των Δωριέων, Αιολών, Αχαιών, Ιώνων. Ήταν εγγονός του Προμηθέα, δισέγγονος του Ιαπετού που είχε έλθει στην Ελλάδα από το Αραράτ, τρίτος γιος (Ιάφεθ) του Νώε, λέει η μελέτη της μυθολογίας. Οι απόγονοι του Έλληνα ήταν το γένος (γενιά) των Ελλήνων. Στο έθνος όμως (έθος, συνήθειες) των Ελλήνων ανήκαν και οι υπόλοιποι απόγονοι του Προμηθέα, οι Μακεδόνες, Γραικοί, Μάγνητες κλπ. Οι Έλληνες όμως δεν σταμάτησαν εκεί. Έλληνες ήταν και οι απόγονοι του Κάδμου, που μας ήλθε πρόσφυγας από τη Φοινίκη (Συρία) και ήταν ο γενάρχης της οικογένειας του Οιδίποδα με τη γνωστή τραγική ιστορία του. Έλληνες ήταν βέβαια και οι απόγονοι του Πέλοπα, πρόσφυγα από τον Καύκασο, πρόγονου των μεγάλων και τραγικών Ελλήνων ηρώων, του Μενέλαου και του Αγαμέμνονα. Και πολλοί άλλοι. Γαλάτες, Ρωμαίοι, Αλβανοί, Σλάβοι, Φράγκοι, και άλλοι ήλθαν στον τόπο μας, εξελληνίσθηκαν αποκτώντας την παιδεία που αναφέραμε πιο πάνω και συχνά μετέχοντας στην άρχουσα τάξη. Ο εξελληνισμός των Ρωμαίων χρειάσθηκε μια χιλιετία για να συντελεσθεί και μας άφησε κληρονομιά ένα από τα επώνυμά μας: Ρωμιοί. Στη διάρκεια των αιώνων και χιλιετιών που έρχονταν στην Ελλάδα όλοι αυτοί οι επήλυδες, διαρκώς εξελληνίζονταν, γονιμοποιώντας την παιδεία μας με στοιχεία που έφερναν μαζί τους από τον τόπο της καταγωγής τους. Η αμετάβλητη γεωγραφία της Ελλάδας, με μοναδική ποικιλία εδάφους σε τόσο περιορισμένη έκταση μεταξύ Ευρώπης, Ασίας, Αφρικής, και η ανεπανάληπτη ιστορία της ήταν τα στοιχεία που πάνω τους είχε δομηθεί η παιδεία που αποκτούσαν.

Από δυο αιώνες περίπου είμαστε ανεξάρτητο κράτος. Ως Έλληνες όμως είμαστε διασκορπισμένοι παντού. Οι ομογενείς αφελληνίζονται βαθμιαία. Το ενδεχόμενο να αποκτήσουν νοοτροπία γενίτσαρου δεν αποκλείεται. Παράλληλα, δεχόμαστε διαρκώς μετοίκους που εξελληνίζονται. Ολόκληρη η σύγχρονη Ελλάδα απαρτίσθηκε από τη διαρκή συνένωση ποικίλων περιοχών που ανήκαν σε άλλα κράτη. Ο εκπληκτικός όρος “Έλληνας” σημαίνει τούτο: Ο Κρητικός είναι Κρητικός και Έλληνας· ο Πελοποννήσιος Πελοποννήσιος και Έλληνας· ο Ηπειρώτης Ηπειρώτης και Έλληνας· ο Μακεδόνας Μακεδόνας και Έλληνας· εγώ είμαι Κυκλαδίτης και Έλληνας. Ποιος οφείλει να είναι λοιπόν στη σύγχρονη εποχή ο σκοπός της εθνικής παιδείας, με δεδομένα αφενός την παρουσία ξένων μετοίκων (μεταναστών, προσφύγων) στην Ελλάδα και πλήθους ομογενών σε ξένες χώρες; Η παιδεία μας οφείλει, ισχυρίζομαι, να αποβλέπει να δημιουργεί Αλβανούς-Έλληνες, Σύρους-Έλληνες, Πακιστανούς-Έλληνες κλπ και, από την άλλη, Αμερικανούς-Έλληνες, Αυστραλούς-Έλληνες, ποικίλους Ευρωπαίους-Έλληνες κλπ. Στοιχειώδης παιδεία για τους ομογενείς είναι η βαριά φροντίδα του κράτους μας να τους εξασφαλίζει σχολεία όπου θα μαθαίνουν να μιλούν τη σύγχρονη εκδοχή της Ελληνικής γλώσσας, να διαβάζουν την αρχαία εκδοχή της και να γράφουν τη σύγχρονη γλώσσα με τον απλούστερο δυνατό τρόπο, όπως είναι η φωνητική γραφή (αλλιώς δεν θα το μάθουν). Συγχρόνως, πολιτιστικά δρώμενα, μουσική, αθλητισμός κλπ. Σκοπός, να τους μεταδίδονται τα αναγκαία στοιχεία της ιστορίας και του πολιτισμού μας και οι σύγχρονοι προβληματισμοί μας, έτσι που να μπορούν αφενός να εκφέρουν άποψη και αφετέρου να επηρεάζουν την πολιτική της νέας τους πατρίδας, να είναι όσο γίνεται συμβατή με την εθνική μας πολιτική. Έτσι θα διατηρούν την Ελληνική εθνικότητα έχοντας την ιθαγένεια της νέας τους πατρίδας. Γι΄ αυτήν θα θυσιάσουν, αν χρειασθεί, τη ζωή τους, σ΄ αυτήν θα προσφέρουν τα στοιχεία του Ελληνικού πολιτισμού που φορέας τους εκεί αυτοί είναι. Για τους σύγχρονους εδώ μετοίκους ισχύουν ανάλογα, αλλά επιπλέον η υποχρεωτική θητεία τους, στη διάρκεια της οποίας θέτουν τον εαυτό τους απόλυτα στην υπηρεσία της κοινής μας πατρίδας, καθώς και η δυνατότητά τους να μετέχουν στη διαμόρφωση της κοινής βούλησης όλων των Ελλήνων.

Το Ελληνικό πνεύμα διαμορφωνόταν από χιλιετίες με ένα διαρκή γάμο ποικίλων ξένων επιδράσεων που έρχονταν στον, ή διάβαιναν από τον, τόπο μας με τις ντόπιες συνήθειές μας που διαρκώς διαμορφώνονταν και εξελίσσονταν. Για τους νεόφερτους ξένους διαρκώς πρέπει να επαγρυπνούμε και να διακρίνουμε τους ένοπλους, εναντίον των οποίων προτάσσομε ανένδοτη αντίσταση, από τους άοπλους που έρχονται να ζήσουν μαζί μας μια ζωή καλύτερη από αυτή που είχαν στην πατρίδα της προέλευσής τους. Τις τελευταίες δεκαετίες, μετά το ιστορικό Μεταξικό ΟΧΙ υπήρξαμε ιδιαίτερα ενδοτικοί στην ανοχή ξένων ενόπλων στην επικράτειά μας. Μοιάζει να είναι αντεθνική πολιτική. Αποκλείεται όμως να αποδειχθεί εθνική, αν αναλογισθούμε πως είμαστε Έλληνες ΚΑΙ πανάνθρωποι; Θα δείξει.