ΠΡΟΘΕΣΜΙΕΣ

Δημ. Α. Σιδερής, dimitris.sideris@gmail.com

Κοινή Γνώμη, 22 Ιανουαρίου 2019

Γεννιόμαστε με προθεσμία. Αμέσως μετά τη γέννησή μας, έως μετά από μερικές δεκάδες χρόνια ένα είναι βέβαιο: θα πεθάνουμε. Ό,τι είναι να κάνουμε θα πρέπει να το πραγματοποιήσουμε μέσα σ΄ αυτό το περιθώριο. Το τι “είναι να κάνουμε” υπαγορεύεται από παράγοντες έξω από εμάς σε συνδυασμό με την ελεύθερη βούλησή μας σε άλλοτε άλλη αναλογία. Για τους “παράγοντες έξω από εμάς” δεν ευθυνόμαστε, δεν μπορούμε να κάνουμε σπουδαία πράγματα. Βέβαια υπάρχει και εκείνη η “άλλοτε άλλη αναλογία”. Πάντα κάτι μπορούμε μέσα στις υπάρχουσες προθεσμίες. Αυτές πάλι μερικές φορές γίνονται τελεσίγραφο. Με συγκεκριμένη, γνωστή εκτωνπροτέρων, λήξη των χρονικών περιθωρίων που έχομε. Ο θανατοποινίτης μπορεί να ξέρει την ακριβή ημερομηνία του θανάτου του. Σε αντιστάθμιση, υπάρχει η δυναμική αθανασία μας. Μένουν τα γονιμοποιημένα γεννητικά μας κύτταρα που θα εξελιχθούν σε παιδιά μας και θα συνεχίσουν θεμελιωδώς το έργο που είχαμε ξεκινήσει. Μένουν και τα έργα μας, ό,τι δημιουργήσαμε όσο ζούσαμε και εκφράζουν το πέρασμά μας από τη ζωή. Στήριγμα στους επερχόμενους. Και μένει η μνήμη μας στην κοινωνία που μας περιβάλλει. Όσο πιο σημαντική υπήρξε η ζωή μας τόσο για περισσότερο χρόνο επιβιώνομε στη μνήμη της κοινωνίας. Οι ήρωες και οι άγιοι επιβιώνουν για χιλιετίες. Το “αιωνία η μνήμη” γίνεται συνώνυμο με την Πλατωνική “αθανασία της ψυχής”, με μεταφυσική σημασία, για όσους πιστεύουν.

Συνήθως τα διλήμματά μας δεν είναι τόσο ζοφερά. Κάποτε λύνονται αυτόματα ερήμην μας. Άλλοτε η δική μας ευθύνη είναι πολύ σημαντική, αλλά πάντοτε μέσα σε χρονικά περιθώρια. Και οι αποφάσεις μας συνήθως στηρίζονται σε ατελή δεδομένα. “Αν δυσκολεύεσαι να πάρεις απόφαση, μην άγχεσαι”, μου έλεγε ένας Άγγλος δάσκαλός μου: “Αφού δυσκολεύεσαι, σημαίνει πως τα υπέρ και τα κατά είναι περίπου ισοβαρή και οι συνέπειες ελάχιστα συνήθως διαφέρουν”. Εκτωνυστέρων μπορούν να αποδειχθούν σωστές ή λανθασμένες. Απαιτούνται πολλά για να συλλεγούν όλα τα αναγκαία δεδομένα, ώστε να ληφθεί η κατά το δυνατόν ορθότερη απόφαση. Όμως δεν μπορούμε να αγνοούμε το γεγονός των προθεσμιών. Όσο πιο στενές είναι αυτές, τόσο περισσότερο η καθυστέρηση στη λήψη απόφασης γίνεται συνώνυμη με λανθασμένη απόφαση. Οι γιατροί το ξέρουν πολύ καλά αυτό. Αν σταματήσει να λειτουργεί η καρδιά, υπάρχει περιθώριο 3-5 λεπτών να επανέλθει ο άρρωστος στη ζωή, με τις σωστές ενέργειες. Αυτές όμως ποικίλλουν. Κάθε καθυστέρηση στην εφαρμογή των κατάλληλων σωστικών μέτρων ισοδυναμεί με εφαρμογή σφαλερών επιλογών. Τα ίδια ισχύουν και στην πολιτική, που έχει το κοινό με την ιατρική ότι συχνά οι αποφάσεις πρέπει να ληφθούν σε συνθήκες ασφυκτικών προθεσμιών με ατελή δεδομένα.

Πώς αντιμετωπίζεται αυτή η κατάσταση; Οι επιστήμες παρέχουν τη λιγότερο κακή λύση. Στις πολλές περιπτώσεις έχει μελετηθεί ποια λύση συνεπάγεται το συνηθέστερα καλύτερο αποτέλεσμα. Οι επαΐοντες, με γνώσεις και εμπειρία, είναι έτοιμοι να εφαρμόσουν αυτή τη λιγότερο κακή λύση. Όταν οι αποφάσεις λαμβάνονται πάνω σε έλλογα όντα, όπως σε ασθενείς που έχουν συνείδηση ή σε λαούς, η εφαρμογή τους πρέπει να έχει την έγκριση τους, εκείνων δηλαδή που πρώτιστα αφορά, που πρώτιστα θα ωφεληθούν από μια καλή απόφαση και θα πληρώσουν, ίσως ακριβά, μια κακή. Όσο πιο στενές είναι όμως οι προθεσμίες, όσο πλησιάζουν τα όρια του τελεσιγράφου, τόσο περισσότερο οφείλει να αφεθεί η απόφαση στους επαΐοντες.

Κάθε απόφαση έχει τίμημα. Θέλω να αγοράσω ένα ρούχο. Αυτό που μου αρέσει είναι ακριβότερο από άλλο που με ζεσταίνει το ίδιο, αλλά το χρώμα του δεν είναι της αρεσκείας μου. Δυσκολεύομαι να αποφασίσω, αλλά η λανθασμένη απόφαση δεν κοστίζει και πολύ. Μπορώ και να αναβάλω. Αρκετά συχνά όμως ο υπερβολικός δισταγμός συνεπάγεται καθυστέρηση τέτοια που, καθώς η ιστορία ερήμην μας προχωρεί, η προθεσμία εξελίσσεται σε τελεσίγραφο. Και τότε αντιδρούμε σε συνθήκες πανικού. Οι ενέργειές μας γίνονται τάχιστα, αλλά δεν είναι σωστά εστιασμένες, ενδέχεται περισσότερο να βλάπτουν παρά να ωφελούν, ενώ εξαντλούν τα τελευταία ενεργειακά αποθέματά μας.

Η κατάσταση αυτή υπάρχει και στην πολιτική. Η ταχεία απόφαση του πρωθυπουργού στις 28 Οκτωβρίου 1940 να πει όχι, αποδείχθηκε σωστή. Η αναβολή στο συμβιβασμό με τους Τούρκους όταν είχαν καταλάβει μικρό μέρος του Κυπριακού εδάφους πριν από σχεδόν μισό αιώνα τους επέτρεψε να επεκταθούν στο σχεδόν 40%. Κι ακόμη, η καθυστέρησή μας να αντιδράσουμε στις υπερφίαλες ονειρώξεις γειτόνων έχει οδηγήσει σήμερα στην αναγνώρισή τους από όλο σχεδόν τον κόσμο ως απογόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Κάθε οντότητα υπάρχει στηριζόμενη στις διαφορές της από το περιβάλλον της. Απ΄ αυτό προσλαμβάνει ό,τι της είναι αναγκαίο για να υπάρχει, αλλά και απ΄ αυτό θα δεχθεί τις επιθέσεις που απειλούν την ύπαρξή της. Θα πάψει να υφίσταται αν οι εξωτερικές επιβουλές την καταστρέψουν ή αν οι εξωτερικές συνθήκες πάψουν να διαφέρουν από αυτή την ίδια. Μια σταγόνα νερού παύει να υπάρχει αν πέσει στον ωκεανό. Κάθε οντότητα οφείλει να έχει σαφές σχέδιο για την αυτοσυντήρησή της. Το σχέδιό μας συνοψίζεται, φοβούμαι σε ένα σύνθημα: “Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια”. Πατρίς. Ο Α.Παπανδρέου κατηγόρησε τον τότε πρωθυπουργό, διότι δεν είχε φροντίσει να υπάρχει ένας χάρτης της Ελλάδας. Σωστά, πολύ σωστά. Έγινε πρωθυπουργός, τον διαδέχθηκαν άλλοι. Αναζητήστε τον επίσημο χάρτη της Ελλάδας. Θα χαρώ, όταν μου τον δείξετε. Θρησκεία. Οι πρόγονοί μας, ειδωλολάτρες, ήταν Έλληνες όπως εμείς; Οικογένεια. Διαλύεται. Ο αριθμός των διαζυγίων αυξάνεται κατακόρυφα τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ σε λίγο τα παιδιά θα έχουν δύο μπαμπάδες ή δύο μαμάδες. Ποιος ξέρει; Χρειαζόμαστε συγκεκριμένο σκοπό, σχέδιο, τρόπο αξιολόγησης, όχι παραληρηματικά συνθήματα που, εκτρέποντας από τα πραγματικά προβλήματα, καταντούν βαθύτατα αντεθνικά.

Και όλα αυτά πρέπει να γίνουν το συντομότερο δυνατό. Οι προθεσμίες μας λήγουν. Από τη δόμηση προγράμματος, με σκοπό, σχέδιο, αξιολόγηση, ως την υλοποίησή του απαιτείται χρόνος. Τον έχομε; Στο μεταξύ τα καθημερινά προβλήματα τρέχουν. Και δεν είμαστε προετοιμασμένοι. Το ότι έχομε παραδώσει μέρος της εθνικής κυριαρχίας μας σε άλλους, ΝΑΤΟ, ΕΕ κλπ, μας έκανε να ολιγωρούμε, αλλά δεν μας προστατεύει. Αγνοούμε συστηματικά τη βούληση του λαού μας, του δήμου. Την έχομε εκχωρήσει με την εντολή κάθε 4 χρόνια σε κάποιους προεπιλεγμένους από άλλους, που αποφασίζουν πριν από εμάς για εμάς. Και φυσικά, το πρώτο που επιδιώκουν είναι να μην αλλάξει η υπάρχουσα κατάσταση.

Δεν έχομε πολλά περιθώρια. Πρέπει κάτι να κάνουμε. Τι; καθένας ό,τι στη θέση του μπορεί. Πρώτιστα απαιτώντας συμμετοχή όλων στη λήψη αποφάσεων μετά από έγκυρη, έγκαιρη, υπεύθυνη ενημέρωση. Έχοντας ακούσει ακώλυτα όλους τους επαΐοντες.