ΕΠΑΡΧΙΑ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ.καθηγητής καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών, 4 Ιανουαρίου 2018

Έφηβος πρωτόρθε πριν από πολλές δεκαετίες στην πρωτεύουσα από το νησί του. Είχε το σύμπλεγμα του επαρχιώτη. Στην Αθήνα όλα θα γίνονταν τυπικά και τέλεια, όχι παρακατιανά όπως στην πολιτειούλα που μεγάλωσε. Καΐκι, Πειραιάς, ηλεκτρικός για Αθήνα. Είχε ακουστά για τα τραίνα, αλλά τώρα ζούσε το μεγαλείο. Επιγραφές: “Απαγορεύεται το πτύειν”. “Μη κύπτεται εκτός του παραθύρου”. Όλα αυτά γραμμένα και στα Γαλλικά. Τασάκια υπήρχαν προσηλωμένα στα τοιχώματα του βαγονιού. Απόρησε. “Πώς τα αδειάζουν;” “Μόλις φθάσει στο τέρμα, αναποδογυρίζουν το βαγόνι!” τον πείραξε ο πατέρας του που τον συνόδευε. Ντράπηκε. Επαρχιωτόπουλο ήταν. Έμεινε μόνος. Πήγε στο μαγέρικο της φοιτητικής γειτονιάς. Ροζμπίφ μακαρόνια. Έφαγε, πλήρωσε και περίμενε. “Θες κάτι άλλο;” ρώτησε το γκαρσόνι. Πρωτεύουσα ήταν, όλα τυπικά και τέλεια, όπως στον κινηματογράφο. “Απόδειξη δεν μου έδωσες!”. Τον κοίταξε απορημένο το γκαρσόνι. Έφερε το δείκτη του δεξιού χεριού του  και άγγιξε την κοιλιά του νέου. “Κι αυτά που έχεις εκεί μέσα τι είναι;” Αργότερα πρόσεξε πως κι οι πρωτευουσιάνοι είχαν πρόβλημα. Πήγε στην Τράπεζα. “Μου δίνετε ΛΙΓΟ την ταυτότητά σας;” Και σε λίγο: “Μια υπογραφΟΥΛΑ, παρακαλώ”. Σα να προσπαθούσε να μετριάσει, να υποβαθμίσει από ντροπή, τη δυτικόφερτη συμπεριφορά του κι ο υπάλληλος. Και χρησιμοποιούσε υποκοριστικά στο αυστηρό αίτημά του.

Το σύμπλεγμα κατωτερότητας του επαρχιώτη μπροστά στην πρωτεύουσα. Το σύμπλεγμα της κατωτερότητας του Νεοέλληνα μπροστά στο (δυτικο)Ευρωπαίο. Θαυμασμός, μίμηση, αντίθεση, ωριμότητα. Ο νέος ανακάλυψε στο φροντιστήριο πως οι πνευματικές ικανότητές του έτυχε να είναι τουλάχιστον όσο ο μέσος όρος των πρωτευουσιάνων. Άρχισαν κι οι συμμαθητές να τον θαυμάζουν και να προσπαθούν να τον μιμηθούν ή, αντίθετα, να συγκρουσθούν μαζί του. Ανέπτυξε φιλίες. Κάπως όπως ο Ντ΄ Αρτανιάν όταν πρωτοσυνάντησε τους τρεις σωματοφύλακες στο Παρίσι.

Δε βλάφτει. Αρκεί να ξέρουμε πως μπορεί να είμαστε διαφορετικοί σε αρκετά πράγματα, μπορεί οι άλλοι να είναι καλύτεροι από μας σε μερικά, αλλά είμαστε αυτοί που είμαστε και είμαστε περήφανοι γι΄ αυτό και υπάρχουν τομείς στους οποίους εμείς υπερέχομε. Έχομε πολλά να μάθουμε από τους προχωρημένους για να ωριμάσουμε. Στην αρχή μπορεί να υπάρχει η μίμηση, αλλά όσο περνά ο καιρός, πρέπει να μπορούμε να ενεργούμε απλά με την ψιλή επίβλεψή τους κι έπειτα, όσο ωριμάζομε, να ενεργούμε εντελώς αυτόνομα. Σκοπός είναι να αναπτύξουμε εκείνες τις ικανότητές που μας ταιριάζουν κληρονομημένα από τους προγόνους μας, την ιστορία και τη γεωγραφία μας και τα αποτελέσματα της προσπάθειάς μας να τα ανταλλάσσουμε με εκείνα των άλλων.

Δεν είναι όμως μόνον επαρχιώτικη η νοοτροπία. Είναι και στοιχείο της ασαφούς Ανατολίτικης ρίζας μας. Αφού με βλέπει ο υπάλληλος, με ακούει, με αγγίζει, βλέπει ότι είμαι εγώ, τι τη θέλει την ταυτότητα και την υπογραφή μου; Αφού το φαγητό που πλήρωσα βρίσκεται ήδη στο στομάχι μου, τι τη θέλω την απόδειξη; Έχει μια γνησιότητα αυτή η συμπεριφορά, ενώ η αποδεικτική διαδικασία στη Δύση είναι έμμεση και κατάγεται από το Ρωμαϊκό δίκαιο, με τη λογική σαφήνειά του, χωρίς τη συναισθηματική άλω που περιβάλλει την Ανατολίτικη συμπεριφορά. Από πανάρχαια χρόνια πατούσαμε σε δύο ποδάρια, ένα στην Ανατολή και ένα στη Δύση. Κόπηκε της Ανατολής το 1922. Και πρέπει να το πάρουμε απόφαση οριστικά πως “ανήκομεν εις την Δύσιν”, όπως έλεγε ο Καραμανλής ο πρεσβύτερος. Η νοοτροπία μας όμως παραμένει. Όταν έζησα 4 χρόνια στην Αγγλία μπορούσα να συνεννοηθώ καλύτερα με κάποιον Τούρκο, Ινδό ή Πακιστανό, παρά με τους Εγγλέζους. Ένοιωθα τι γινόταν μέσα στην καρδιά των Ανατολικών καλύτερα από των Άγγλων, κι ας είχα κάνει φιλίες με τους γηγενείς. Ανάμεσα σε μένα και στους τελευταίους κρατιόταν μια απόσταση, με έντονο κοινωνικό άρωμα, μολονότι μου φέρθηκαν πολύ πιο θερμά από όσο δικαιολογεί η φιλοξενία ενός ξένου. Με συνέδεε, ωστόσο, μαζί τους το χιούμορ που έτυχε, αυτό το Αγγλικό χαρακτηριστικό, να μου ταιριάζει. Το ανταπέδιδα και το εκτιμούσαν.

Τι είναι καλύτερο; Η ερώτηση είναι λανθασμένη. Και η Ανατολική και η Δυτική νοοτροπία έχουν τα καλά και τα κακά τους. Ειδικά για μας τους Έλληνες, η γεωγραφία μας μεταξύ Ανατολής και Δύσης και η μακρά ιστορική συνάφειά μας και με τις δύο όψεις που δεν περιγράφονται εύκολα, η συναρμολόγησή τους σε ένα υβρίδιο, μοναδικά Ελληνικό, είναι το πλεονέκτημά μας, η πρωτοτυπία μας ανάμεσα στους δυτικούς λαούς, που είναι οι εταίροι μας. Προσοχή. Δεν πρέπει να αφομοιωθούμε μ΄ αυτούς μιμούμενοι τη συμπεριφορά τους, επειδή τους θεωρούμε επιτυχημένους πρωτευουσιάνους. Ούτε βέβαια να συγκρουσθούμε μαζί τους. Κάθε άλλο. Ο ρόλος μας είναι να παρουσιάσουμε τη μοναδικότητά μας. Με περηφάνεια. Το είδαμε στη μουσική. Τουλάχιστον τέσσερα ή πέντε μουσικά ρεύματα κινούνται στην πατρίδα μας. Είναι η παραδοσιακή βυζαντινή υμνολογία. Είναι οι κατά τόπους δημοτική μουσική. Είναι οι Βαλκανικές τάσεις που τις μεταφέρουν από τον ένα τόπο στον άλλο μαζί τους οι τσιγγάνοι, τεχνίτες, έμποροι και μουσικοί. Είναι η δυτική μουσική που εισέδυσε στον τόπο μας από τους Ιταλούς και τα Ιόνια νησιά και από τους Βαυαρούς. Και είναι η καθαρά Ανατολίτικη μουσική που μεταφέρθηκε πρόσφυγας στην Ελλάδα με τη Μικρασιατική καταστροφή. Κι αυτή η σύνοδος των ρευμάτων δημιούργησε τη σύγχρονη μουσική του Χατζηδάκη, Θεοδωράκη και, σε άλλο επίπεδο, του Σκαλκώτα, του Χρίστου, του Ξενάκη και πολλών άλλων. Η απομόνωσή μας εμποδίζει την αναγνώριση και των σύγχρονων Ελλήνων συνθετών που δημιουργούν, και αναγνωρίζονται διεθνώς, έστω και αν η εμπορικότητα δεν τους επιτρέπει να γίνουν αρκετά γνωστοί, όσο αξίζουν. Παράλληλα στα διεθνή επιστημονικά συνέδρια η Ελληνική παρουσία είναι πάντοτε εξέχουσα.

Τη διαφορά μας από τους δυτικούς μου την είπε μια υπάλληλος στο αεροδρόμιο του Τελ Αβίβ. Όταν δήλωσα πως είμαι Έλληνας, έδειξε τη χαρά της. “Αυτοί που τρώμε ελιές και λάδι καταλαβαινόμαστε πιο εύκολα, έστω κι αν τσακωνόμαστε μεταξύ μας”. Δίκιο είχε, μου φαίνεται.

Η διγενής φύση μας σημαίνει ότι δεν παρατήσαμε την Ανατολή, ούτε ότι αρνούμαστε τη Δύση. Αυτό είναι άρνηση. Πολύ βολική, δεν κάνομε τίποτε και περιμένομε, περήφανοι για τους προγόνους μας να μας σέβονται. Σημαίνει, αντίθετα, θετικά, πρόκληση. Δεχόμαστε και την Ανατολή και τη Δύση. Τις στηρίζομε, τις παντρεύομε, τις κάνομε να γεννούν νέα πολιτιστικά βλαστάρια. Κι αυτό απαιτεί προσπάθεια, κόπο, θυσίες, αλλά δεν γίνεται αλλιώς. Αλλιώς χανόμαστε σαν έθνος. Δεν βλάφτει να ζητούμε και να δίνουμε αποδείξεις. Πρέπει όμως να χαμογελάμε από την καρδιά μας βλέποντας τον άλλον κι αυτός το καταλαβαίνει. Χωρίς απόδειξη.