Θητεία

Δημ. Α. Σιδερής*, dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγων, 12 Οκτωβρίου, 2018

Κάποτε είχαμε ξεχωριστά Υπουργεία Στρατιωτικών, Ναυτικών και Αεροπορίας. Το 1950, υπό την επιρροή ξένων συμβούλων, ενώθηκαν στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Τώρα τι σχέση είχε η Εθνική Άμυνα με την αποστολή στρατευμάτων στην Κορέα (25.06.1950- 27.07.1953) είναι άλλο ζήτημα.

Θήτες στην αρχαιότητα ήταν οι εργαζόμενοι χωρίς περιουσία. Με επαγγελματική συνείδηση, ωστόσο. Θητεία σήμερα σημαίνει το χρονικό διάστημα μιας τέτοιας υπηρεσίας, στρατιωτικής, του Προέδρου Δημοκρατίας κλπ. Η στρατιωτική θητεία συνδέθηκε πάντοτε με την άμυνα της πατρίδας. Στις αρχαίες πόλεις ήταν συνήθως υποχρεωτική, αλλά ενίοτε και μισθοφορική. Στην Αθήνα ο νέος στρατιώτης ορκιζόταν να μην εγκαταλείψει τον παραστάτη του. Τεράστια διαφορά από τους ηρωικούς χρόνους, όταν ήρωες μόνοι τους έκαναν άθλους. Στην κλασική αρχαιότητα, η εγκατάλειψη του παραστάτη για να κάνει κάποιος ηρωικούς άθλους ήταν περίπου προδοσία.

Στη σύγχρονη εποχή, χωρίς να εγκαταλειφθεί η υποχρεωτική θητεία, ο στρατός έγινε συχνά μισθοφορικός. Η επαγγελματική ενασχόληση του στρατού σημαίνει κανονικά μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Να σημειώσουμε ότι στην Ελληνική Επανάσταση ο στρατός ήταν μισθοφορικός και οι αγωνιστές πληρώνονταν από τον Καπετάνιο, τελικά κυρίως από λαφυραγώγηση και πλιάτσικο. Η πληρωμή από το αναγεννώμενο κράτος, με τα δάνεια σπαταλήθηκε περισσότερο εναντίον Ελλήνων στους εμφύλιους πολέμους. Μισθοφορικός βασικά, εθελοντικός, είναι ο στρατός και στις ΗΠΑ από αρκετές δεκαετίες.

Αυτά που ακολουθούν αποτελούν μάλλον ουτοπικές προσωπικές θέσεις μου που σκοπό έχουν, όχι να προτείνουν λύσεις, αλλά να κάνουν τον αναγνώστη να σκεφθεί. Θεωρώ ότι, όσο εξακολουθεί να ισχύει το κράτος-έθνος, όπως καθιερώθηκε μετά τη Γαλλική Επανάσταση και ταιριάζει, πιστεύω, στην πίστη των σύγχρονων Ελλήνων, κάθε πολίτης οφείλει να αφιερώνει απόλυτα ένα μέρος της ζωής του στο έθνος του. Το Σύνταγμά μας ορίζει ότι: «Κάθε Έλληνας που μπορεί να φέρει όπλα είναι υποχρεωμένος να συντελεί στην άμυνα της Πατρίδας, σύμφωνα με τους ορισμούς των νόμων». Αφήνεται επομένως σημαντική ελευθερία στο νόμο. Κατ΄ εμένα λοιπόν, η στρατιωτική θητεία είναι η ανώτατη μορφή παιδείας στον Έλληνα. Υποχρεωτική για όλους, όπως είναι η στοιχειώδης παιδεία του Δημοτικού σχολείου και του Γυμνασίου. Σ΄ αυτήν ο στρατιώτης εκπαιδεύεται να θυσιάζει ακόμη και τη ζωή του για τον «παραστάτη», για όλους τους Έλληνες. Για μένα πάντοτε, μόνον όποιος έχει εκπληρώσει την υποχρεωτική θητεία του έχει το δικαίωμα να συναποφασίζει με τους λοιπούς Έλληνες (π.χ. ψηφίζοντας) την τύχη της χώρας. Στη θητεία του είναι υποχρεωμένος να εκτελεί όποια διαταγή του δοθεί από αρμόδιο πρόσωπο, ακόμη και με κίνδυνο για τη ζωή του. Ζει δηλαδή, για όλο το 24ωρο, μια απόλυτα κοινωνική, όχι πολιτική, ζωή, όπως είναι η ζωή των μελισσών, των μυρμηγκιών και των λοιπών κοινωνικών ζώων. Την ευθύνη την έχει το αρμόδιο πρόσωπο, ο ιεραρχικά ανώτερος. Τέτοια θητεία υπολείπεται ενδεχομένως σε αποτελεσματικότητα, έχει όμως μεγαλύτερες πιθανότητες να υπηρετεί το έθνος μάλλον παρά τους χρηματοδότες του μισθοφορικού στρατού, είτε ιδιώτες είναι αυτοί είτε το δημόσιο. Κανένας δεν ξέρει αν οι χρηματοδότες, έχοντας την απόλυτη εξουσία, θα νοιαστούν σε κρίσιμες στιγμές για το έθνος μάλλον παρά για το συμφέρον τους.

Αυτονόητες εξαιρέσεις είναι για λόγους υγείας. Ιδιαίτερες περιπτώσεις είναι των γυναικών, των αντιρρησιών συνείδησης και των σπουδών. Στο Ισραήλ, η θητεία των γυναικών είναι υποχρεωτική. Θεωρώ, ότι, ναι, και οι γυναίκες οφείλουν να υπηρετούν μια εθνική θητεία, λαβαίνοντας υπόψη τη βιολογική ιδιαιτερότητά τους. Η έγκυος και η βρεφοκρατούσα προφανώς οφείλουν να απαλλάσσονται ή να αναβάλλουν την υποχρέωσή τους. Εξάλλου, η μέση μυϊκή υπεροχή των ανδρών τούς καθιστά καταλληλότερους για υπηρεσία στις δύσκολες συνθήκες της άμυνας στο μέτωπο, ενώ οι γυναίκες είναι καταλληλότερες για την αστική άμυνα, που η σημασία της έχει αυξηθεί στις σύγχρονες συρράξεις. Φροντίδα τραυματιών, νηπίων (που οι γονείς τους είτε έχουν σκοτωθεί ή βρίσκονται στο μέτωπο), διάσωση από βομβαρδισμούς και λοιπές ανάγκες των πόλεων, φαίνονται πιο κατάλληλες για τις γυναίκες. Ανάλογα ισχύουν για τους αντιρρησίες συνείδησης, που αρνούνται να κρατήσουν όπλο. Ωστόσο, αυτών η διαφορά είναι προσωπική βούληση και όχι βιολογική, και, επομένως, μοιάζει δικαιολογημένο να πληρώσουν την προτίμησή τους π.χ. με μακρότερη θητεία. Μιλώ πάντοτε προετοιμασία σε καιρό ειρήνης, διότι στον πόλεμο, υπάρχουν πλήθος απρόβλεπτες ανάγκες. Μέγιστο παιδευτικό κέρδος της υποχρεωτικής θητείας είναι η χαλύβδωση του εθνικού φρονήματος και η απόκτηση εμπειρίας στην πειθαρχία. Που σημαίνει συνειδητή υπακοή στον ανώτερο, εφόσον διατάζει στα όρια της δικαιοδοσίας του.

Άλλο θέμα είναι οι σπουδές. Θεωρείται λογικό να παίρνει ο νέος αναβολή της στράτευσής του όσο σπουδάζει. Από την άλλη, η στρατιωτική θητεία, ως ανώτατη εθνική παιδεία είναι επίσης λογικό να ακολουθεί τη μέση εκπαίδευση (Λύκειο). Ανάλογα με τις σχολικές επιδόσεις και δοκιμασίες στο στράτευμα ο στρατευμένος μπορεί να γίνει έφεδρος αξιωματικός, εφόσον το επιθυμεί και υπάρχουν ανάγκες. Αυτό σημαίνει μισθό, αλλά και μακρότερη θητεία για αντίστοιχη εκπαίδευση. Αν ο έφεδρος επιθυμεί και χρειάζεται, μπορεί να μονιμοποιηθεί με περαιτέρω εκπαίδευση. Αλλιώς, αφού απολυθεί, η εκπαίδευση στη θητεία του οφείλει να ληφθεί υπόψη για να σπουδάσει ή για να καταλάβει κατάλληλες θέσεις, π.χ. σε σωστικές υπηρεσίες, όπως η αστυνομία, η πυρόσβεση κλπ. Σε καιρό ειρήνης, η διάρκεια της θητείας, κάτω από ένα έτος, δεν είναι σοβαρό κώλυμα για ανώτερες σπουδές.

Με τους όρους που ανέφερα, θα μπορούσε στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας να υπαχθεί και μια Σωστική Υπηρεσία, με αποστολή να αντιμετωπίζει αστικές επείγουσες καταστάσεις, όπως, σε κατοικημένες περιοχές, πυρόσβεση, πλημμύρες, σεισμούς κλπ. Η πρόληψη τέτοιων καταστάσεων ανήκει στις αρμοδιότητες άλλων υπηρεσιών, όπως της δασικής για την διατήρηση και επέκταση δασών κλπ.

Μαζί με τη θητεία, που αφορά όλους τους Έλληνες πολίτες, πρέπει να υπάρχουν και μόνιμοι αξιωματικοί με επάγγελμά τους την άμυνα. Οι σύγχρονες συρράξεις στηρίζονται ολοένα περισσότερο στην τεχνολογία, οπότε η μακρά και διαρκής εκπαίδευση στα συστήματα άμυνας είναι απαραίτητη.

Τέτοιο σύστημα ισχυροποιεί, πιστεύω, την εθνική κυριαρχία και τη συνείδηση πειθαρχίας στους πολίτες. Προϋποθέτει, ωστόσο, πλήρη έλεγχό του από το έθνος. Αλλιώς, ο κίνδυνος ενός τόσο ισχυρού παράγοντα μέσα στο κράτος εγκυμονεί κινδύνους ολοκληρωτισμού. Μια γνήσια δημοκρατία είναι απαραίτητη, με πλήρη έλεγχο των δυνάμεων άμυνας. Η επιλογή του ρόλου κάθε στρατιωτικού, σε ειρήνη και σε πόλεμο, οφείλει να αποφασίζεται από τους εκπροσώπους του έθνους, που πρέπει να εκφράζουν γνήσια τη βούληση του δήμου. Αυστηρές, σαφείς, γραμμές οφείλουν να ξεχωρίζουν τι είναι αναγκαστικά απόρρητο και τι είναι στην κρίση των αρχόντων της πολιτείας.

Ο νέος εισέρχεται στη στρατιωτική υπηρεσία άγουρος και εξέρχεται ώριμος πολίτης.

*Ο κ. Δημήτριος Α. Σιδερής είναι ομ. καθηγητής Καρδιολογίας