Τρίτη άποψη. Ψήφο. Σε ποιους;

Δημ. Α. Σιδερής*. dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών, 11 Αυγούστου 2018

Σημαντικό στοιχείο της δημοκρατίας η ψήφος. Όχι το μόνο. Η κλήρωση για την επιλογή των αρχόντων είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της. Με την ψήφο όμως λαμβάνονται οι αποφάσεις, είτε από το σύνολο του λαού (εκκλησία του δήμου παλιά, δημοψήφισμα σήμερα) είτε από τους εκπροσώπους του (επιλεγμένους με εκλογή στην ολιγαρχία, με κλήρωση στη δημοκρατία). Ποιοι ψηφίζουν όμως; Στην αρχαιότητα, (κάθε πόλη και κράτος), ψήφιζαν οι κάτοικοί της, εξαιρώντας παιδιά, γυναίκες, μετοίκους και δούλους. Οι εξαιρέσεις δεν θεωρούνταν μέλη της πολιτείας, αλλά ανήκαν σε ένα άνδρα.

Παραδόξως, ο Πλάτων, που γενικά θεωρούνταν αντιδημοκρατικός, κήρυξε πως οι γυναίκες δεν ήταν κτήματα, αλλά κτήτορες. Ως προς τους δούλους, ο Αλκιδάμας λέει: «Ελευθέρους αφήκε πάντας θεός, ουδένα δούλον η φύσις πεποίηκε». Και ο Αριστοτέλης ομολογεί: «νόμω γαρ τον μεν δούλον είναι τον δ’ ελεύθερον ουθέν διαφέρειν. Διόπερ ουδέ δίκαιον. Βίαιον γαρ… Και πάσα δουλεία παρά φύσιν εστί». Δεν διαφέρουν από τη φύση τους ο ελεύθερος από το δούλο, αλλά με το νόμο, πράγμα βίαιο και όχι δίκαιο. Κάθε δουλεία είναι παρά φύση. Ωστόσο, όσο δεν μπορούν να γίνονται οι πράξεις αυτόματα με τη διαταγή του ανθρώπου, η δουλεία είναι αναγκαίο κακό. Κι αυτή η θέση επικράτησε γενικά και έμεινε για αιώνες, ακόμη και όταν ο Παύλος κήρυξε ότι «ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην, ουκ ένι δούλος ουδέ ελεύθερος, ουκ ένι άρσεν και θήλυ, πάντες γαρ υμείς εις εστέ εν Χριστώ Ιησού». Ως προς τους μετοίκους, κατά διαστήματα, ανάλογα με τη συμπεριφορά τους, κάποιοι γίνονταν ελεύθεροι πολίτες κι αυτό άρχισε ήδη από την εποχή του Σόλωνα. Αλλά και για τους γηγενείς υπήρχαν περιορισμοί. Όταν υπήρξε υπερπληθυσμός στην Αθήνα, ο Περικλής όρισε ότι πολίτες είναι μόνον όσοι και οι δυο γονείς τους είναι Αθηναίοι. Έτσι τα παιδιά του από την μέτοικο Ασπασία δεν ήταν πολίτες. Μεγαλείο του ανδρός που προτίμησε το γενικό και όχι το προσωπικό, οικογενειακό του, συμφέρον!

Σήμερα ακόμη δεν ξέρομε ποιος πρέπει να ψηφίζει. Έχομε και σήμερα μετοίκους. Μετανάστες νόμιμοι ή και παράνομοι, πρόσφυγες. Μένουν εδώ για χρόνια, εργάζονται παραγωγικά, πληρώνουν φόρους, αλλά δεν είναι σαν και μας. Να ψηφίζουν λοιπόν; Ευτυχώς το πρόβλημα της γυναικείας ψήφου έχει λυθεί. Παρ΄ όλα ταύτα, οι γυναίκες εκπρόσωποι στην εξουσία υπολείπονται σημαντικά έναντι των ανδρών. Για τα παιδιά δεν τίθεται ζήτημα. Είναι ανώριμα (ανίκανα) να αποφασίζουν για τον εαυτό τους. Συζητείται μόνον από ποια ηλικία και έπειτα πρέπει να θεωρούνται ώριμα, ικανά για δικαιοπραξία και για ψήφο. Λύση;

Προσωπική μου άποψη είναι ότι ψήφο πρέπει να έχει όποιος ψηφίζοντας συμβάλλει στη λήψη αποφάσεων που τον θίγουν. Είναι βέβαια πολύ γενικό, αλλά ας προσπαθήσουμε να το εξειδικεύσουμε, μια και, καθώς είμαστε συντεταγμένη πολιτεία, πρέπει να έχουμε νόμους σαφώς διατυπωμένους.

Αρχίζω από τους ξένους που κατοικούν μόνιμα στην Ελλάδα. Ο αστικός κώδικας ορίζει τη μόνιμη κατοικία. «Το πρόσωπο έχει κατοικία τον τόπο της κύριας και μόνιμης εγκατάστασής του. Κανένας δεν μπορεί να έχει συγχρόνως περισσότερες από μία κατοικίες. Για τις υποθέσεις που αναφέρονται στην άσκηση του επαγγέλματος λογίζεται ως ειδική κατοικία του προσώπου ο τόπος όπου ασκεί το επάγγελμά του». Σωστό, επιτρέπομε όμως διπλή ιθαγένεια. Μήπως για να διατηρούμε αλυτρωτικές βλέψεις σε άλλα κράτη; Απαιτώ ο ψηφοφόρος να έχει λογικά κάποια εχέγγυα ότι νοιάζεται για ολόκληρο το έθνος στο οποίο ανήκω. Στοιχειώδης τυπική εγγύηση είναι, για μένα, πέρα από τη μόνιμη κατοικία του, συμπεριλαμβάνοντας τον τόπο του επαγγέλματός του, να ζει στην Ελλάδα για συγκεκριμένο διάστημα, (>12 χρόνια;), να γνωρίζει ικανοποιητικά Ελληνική γλώσσα, ιστορία και γεωγραφία και, προπάντων, να έχει υπηρετήσει μια υποχρεωτική θητεία, (κάπως σαν δόκιμος πολίτης) στη διάρκεια της οποίας έχει θέσει την ύπαρξή του απόλυτα στην υπηρεσία της Ελληνικής πατρίδας, όπως την εκφράζουν οι εκάστοτε αρμόδιοι. Εφόσον ισχύουν όλα αυτά, και εφόσον δεν έχει υποπέσει σε ποινικό αδίκημα, θεωρώ σωστό να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων για το σύνολο των Ελλήνων. Και για εμένα.

Το άλλο μείζον πρόβλημα είναι η ψήφος Ελλήνων του εξωτερικού. Πρόβλημα απόστασης δεν υφίσταται. Μπορούν να ψηφίζουν στο προξενείο ή, ακόμη καλύτερα, με ένα από τα επαρκή πια σήμερα συστήματα ηλεκτρονικής τηλε-ψήφου. Το ζήτημα σέρνεται εδώ και χρόνια και η στάση του καθενός καθορίζεται συχνά με τρόπο αγελαίο. Υπακούοντας στον αρχηγό ή ό,τι φωνάζει ο όχλος στα συλλαλητήρια. Έχω παιδιά στο εξωτερικό, είναι τα δικά μου παιδιά, ανήκουν στην εκλεκτή νεότητα της Ελλάδας, έχουν και την εμπειρία του εξωτερικού, άρα πρέπει να ψηφίζουν. Αλλά οι ομογενείς, εδώ και γενιές ολόκληρες, πόση Ελληνική συνείδηση διατηρούν; Να συναποφασίζουν επομένως για το πώς θα ζούμε εμείς που κατοικούμε σε άλλον τόπο από αυτούς; Το πραγματικό ερώτημα είναι: η ψήφος τους θα επηρεάσει τον τρόπο της δικής τους ζωής, αν δεν ζουν στον τόπο για τον οποίον ψηφίζουν; Και ακόμη, έχουν Ελληνική παιδεία και έχουν υπηρετήσει τη θητεία τους; Πέρα από αυτά, πού ασκούν το επάγγελμά τους και προσφέρουν τις γνώσεις και τις ικανότητές τους; Προς όφελος ποιας κοινωνίας; Πληρώνουν φόρους στο Ελληνικό Έθνος; Έχουν ακίνητη περιουσία στο Ελληνικό Κράτος για την οποία νοιάζονται και πληρώνουν φόρο; Και άλλα που πρέπει να διαμορφωθούν σε σαφή νόμο. Αν δεν ισχύουν όλα αυτά, εγώ δεν τους αναγνωρίζω το δικαίωμα να συναποφασίζουν αυτοί για εμένα, και μάλιστα αφού εγώ δεν μπορώ να αποφασίζω για τον τρόπο της ζωής τους εκεί όπου διαμένουν. Το Ελληνικό κράτος/έθνος όμως (συνέπεια της Γαλλικής Επανάστασης) περιλαμβάνει την ομογένεια. Ειδική διευθέτηση χρειάζεται. Εφόσον τα ξένα κράτη αναγνωρίζουν Ελληνική μειονότητα, απαιτείται συμφωνία με αυτά. Οφείλει να υπάρχει εκπροσώπησή των ομογενών ιδίως για θέματα που αφορούν την ομογένεια με μειωμένη δικαιοδοσία για τη λήψη αποφάσεων στους γηγενείς Έλληνες.

Είναι, τέλος, η τοπική αυτοδιοίκηση. Μένω μόνιμα στην Αθήνα, διαμαρτύρομαι που ο Δήμαρχος δεν κάνει ό,τι (νομίζω πως) πρέπει στην πόλη μου, αλλά δεν μπορώ να κάνω τίποτε γι’ αυτό. Ψηφίζω, βλέπεις, στον τόπο που γεννήθηκα ή που γεννήθηκε ο πατέρας μου και όπου ζω, τουρίστας, 5 μέρες μόνο κάθε χρόνο. Μου φαίνεται παράλογο.

Δε λέω, υπάρχουν κάποιοι χωρίς μόνιμη κατοικία. Είναι αλήτες, νομάδες, τσιγγάνοι, διπλωμάτες, διεθνείς επιχειρηματίες. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Αυτοί πρέπει, πιστεύω, να αποφασίσουν ποιος είναι ο τόπος της μόνιμης κατοικίας τους και να αναλάβουν τις αντίστοιχες υποχρεώσεις και τα αντίστοιχα δικαιώματα, μεταξύ τους και την ψήφο.
*Ο κ. Δημήτριος Α. Σιδερής είναι ομ. καθηγητής Καρδιολογίας