87. Ο Νόμος του Ohm

Δημ. Α. Σιδερής* dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών, 27 Ιουλίου 2018

Αδρά, η ποσότητα αθροιζόμενη αυξάνει την ποιότητα, ώσπου γίνεται αιφνίδια ποιοτική μεταβολή. Όσο ρίχνομε νερό σε μια φιάλη (ποσότητα), τόσο αυξάνεται η πίεσή του (ποιότητα). Με υπερβολική ποσότητα ο περιέκτης θα ραγεί (ποιοτική μεταβολή). Ποιότητα και ποσότητα είναι ισάξιες. Το γινόμενό τους είναι ενέργεια. Μια δεξαμενή ψηλά τοποθετημένη (υψηλή πίεση) μπορεί να αρδεύσει ένα χωριό, αλλά το νερό της είναι λίγο. Μια λίμνη στους πρόποδες έχει άφθονο νερό, αλλά δύσκολα αρδεύει, διότι η πίεσή του νερού είναι χαμηλή.

Όποτε υπάρχει διαφορά ποιότητας μεταξύ δύο σημείων, που συνδέονται με αγωγό, ποσότητα μεταφέρεται από την υψηλή ποιότητα στη χαμηλή (ροή), ώσπου να εξισωθούν οι ποιότητες. Μπορεί ο αγωγός να είναι ένας σωλήνας μεταξύ δύο δεξαμενών ή ένα καλώδιο μεταξύ των πόλων μιας ηλεκτρογεννήτριας. Ο αγωγός παρουσιάζει πάντοτε μια αντίσταση στη ροή, λόγω της τριβής, που υπάρχει υποχρεωτικά, κατά τον αναπόδραστο νόμο της εντροπίας. Η ευκολία (αγωγιμότητα) και η δυσκολία (αντίσταση) στη ροή είναι μεγέθη αντίστροφα: Δηλαδή Αγωγιμότητα=1/Αντίσταση. Η ροή είναι ανάλογη με τη διαφορά ποιότητας και αντιστρόφως ανάλογη με την αντίσταση (Νόμος Ohm).

Κάθε πράξη σημαίνει, από φυσική σκοπιά, μεταφορά ενέργειας. Σε κάθε πράξη μας συναντάμε ευκολίες και δυσκολίες. Οι ευκολίες ονομάζονται στηρίγματα, οι δυσκολίες εξαρτήσεις. Δεν υπάρχει στήριγμα χωρίς εξάρτηση, με σχέση αντίστροφη: Στηριγμα=1/Εξάρτηση.

Κατά κανόνα στη ζωή υπάρχουν πολλαπλοί αγωγοί, πολλαπλές εξαρτήσεις, ιδίως στην κοινωνική ζωή. Είμαι γιατρός, αλλά, για να ζήσω, εξαρτώμαι από γεωργούς, εμπόρους, νομικούς, στρατιωτικούς. Αμέτρητες οι εξαρτήσεις μου. Όλες είναι μαζί και στηρίγματα. Πώς συνδυάζονται μεταξύ τους;

Από το νόμο του Ohm για τις αντιστάσεις, προκύπτει ότι η σύνδεση στη σειρά αθροίζει αντιστάσεις και εξαρτήσεις, ενώ η παράλληλη αθροίζει αγωγιμότητες και στηρίγματα. Η συνολική εξάρτηση, σε σύνδεση στη σειρά, είναι το άθροισμα των εξαρτήσεων. Στην παράλληλη εξάρτηση όμως, αθροίζονται τα στηρίγματα κι επομένως μειώνεται η εξάρτηση. Κρατιέμαι πάνω από το κενό με ένα σκοινί. Αν κοπεί, δεν ανεξαρτητοποιούμαι, αλλά πέφτω στο κενό. Αν κοπεί η εξάρτησή μας από την ΕΕ, πέφτομε στο κενό. Η εξάρτησή μου είναι και στήριγμα. Αν το σκοινί μου είναι δεμένο σε άλλο σκοινί, το στήριγμά μου μένει ίδιο, αλλά η εξάρτησή μου αυξάνεται. Οποιοδήποτε από τα δύο σκοινιά κι αν κοπεί εγώ πέφτω στο κενό. Αν όμως κρέμομαι πιασμένος από δύο παράλληλα σκοινιά και κοπεί το ένα, μένω στηριγμένος στο άλλο. Έχουν αθροισθεί τα στηρίγματά μου, με την ίδια εξάρτηση. Αν οικονομικά στηρίζομαι στην ΕΕ κι αυτή στο ΔΝΤ, τότε η εξάρτησή μου είναι διπλάσια, παρά αν στηριζόμουν μόνο στην ΕΕ. Αν, από την άλλη στηριζόμουν οικονομικά στην ΕΕ και, ταυτόχρονα, σε άλλες οικονομικές δυνάμεις, ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα κλπ, προφανώς αυξάνονται τα στηρίγματά μου, όχι η συνολική εξάρτησή μου. Προσοχή, όλα αυτά ισχύουν, αλλά στην πραγματική ζωή δεν είναι απλά, καθώς και τα στηρίγματά μου αλληλοστηρίζονται και αλληλεξαρτώνται το ένα από το άλλο. Απαιτείται ενδελεχής μελέτη για να αποφανθούμε πώς θα αυξήσουμε τα στηρίγματά μας διατηρώντας χαμηλά τις εξαρτήσεις μας.

Πολλά παράλληλα στηρίγματα σημαίνουν περισσότερες επιλογές, μεγαλύτερη ελευθερία. Η απόλυτη ελευθερία στα άτομα, όπως γίνεται στις αγέλες, σημαίνει κατάργηση της ισότητας. Το ισχυρό ζώο, το λιοντάρι, δεν κωλύεται να καταβάλει το ασθενέστερο, μιαν αντιλόπη ας πούμε, για να το φάει. Εξάλλου, στα κοινωνικά ζώα, μέλισσες, μυρμήγκια κλπ, καταργείται η ελευθερία, αλλά εξασφαλίζεται η απόλυτη ισότητα στην πρόσβαση των αποθηκών τους (π.χ. μέλι). Κάθε μέλος της κοινωνίας είναι υποχρεωμένο να ενεργεί όπως του επιβάλλεται αντανακλαστικά. Ο άνθρωπος όμως δεν είναι ούτε αγελαίο ούτε κοινωνικό ζώο, αλλά πολιτικό (Αριστοτέλης). Κι αυτό σημαίνει ότι αποφασίζει μόνος του το βαθμό και τη σύνδεση ελευθερίας και ισότητας. Κλασικά, από τον Αριστοτέλη ως τον Kant, θεωρήθηκε ότι δεν νοείται ελευθερία χωρίς ισότητα. Ορίζει ως ελευθερία ο Αριστοτέλης τόσο την ισότητα στη δυνατότητα να άρχει και να άρχεται κάποιος (δηλαδή στο να έχει έλεγχο και χρήση των κοινωνικών αποθηκών, όπως είναι το κεφάλαιο) όσο και τη ζωή κατά τη βούληση καθενός: «Εν μεν το εν μέρει άρχειν και άρχεσθαι…εν δε το ζην ως βούλεται τις». Τον τελευταίο αιώνα διαπίστωσαν ότι οι δύο αυτές αξίες, ισοδύναμες κατά τη Γαλλική επανάσταση (liberté, égalité, fraternité) δεν είναι ταυτόσημες. Έκαναν όμως το λάθος να τις θωρήσουν αντίθετες. Προσοχή! αντίθετος δεν είναι συνώνυμο με το αντίστροφος. Αθροιζόμενες δύο αντίθετες έννοιες οδηγούν στο μηδέν. Όμως πολλαπλασιαζόμενες δύο αντίστροφες ισούνται με τη μονάδα. Τα καθεστώτα των «φιλελεύθερων» κοινωνιών, υποστηρίζουν την ελευθερία, εννοώντας την ως ελευθερία της αγοράς μάλλον παρά ελεύθερη βούληση των ατόμων και βρίσκονται σε αντιπαλότητα με καθεστώτα, όπως τα κομμουνιστικά, που υποστηρίζουν την ισότητα. Έτσι ο Αμερικανός πολιτικός και φιλόσοφος Moyniham έλεγε ότι «η διαφορά μεταξύ του προέδρου Wilson και του Ленин είναι ο αγώνας του κόμματος της ελευθερίας εναντίον του κόμματος της ισότητας». Λάθος! Σύγχυση μεταξύ αντίστροφης και αντίθετης έννοιας.

Η αντίστροφη σχέση στηρίζεται στις τρεις υποστάσεις του Εγώ, την αισθητή, τη νοητή και την κοινωνική. Οι αισθητές και οι κοινωνικές ενέργειές μας περιορίζονται από τους φυσικούς και κοινωνικούς νόμους αντίστοιχα. Μόνο το νοητό Εγώ, που είναι άβατο από το περιβάλλον του διέπεται από τη φαντασία που δεν έχει κανένα περιορισμό και οδηγεί στην απεριόριστη ελευθερία της βούλησης. Από την άλλη, κανένας δεν είναι αισθητά ή νοητά ίσος με έναν άλλον. Ισότητα μπορεί να υπάρχει μόνο στο κοινωνικό Εγώ. Δεν μπορεί επομένως να υπάρχει αντίθεση μεταξύ ελευθερίας και ισότητας. Δεν μπορεί να υπάρχει ελευθερία χωρίς ισότητα ούτε ισότητα χωρίς ελευθερία, αν και οι σχέσεις τους είναι αντίστροφες.

Η κοινωνία είναι δομημένη σε άνισους ρόλους, ανάλογα με την πρόσβαση που προσφέρουν σε όσους τους υποδύονται στις κοινωνικές αποθήκες. Ο βασιλιάς έχει ευχερέστερη πρόσβαση από το στρατιώτη στις κοινωνικές αποθήκες, το ίδιο ο πλούσιος από τον πένητα. Οι ανώτεροι ρόλοι επιτρέπουν ευχερέστερη υλοποίηση της βούλησης καθενός. Γι΄ αυτό η κοινωνική ανισότητα αποτελεί το ισχυρότερο κίνητρο για αυξημένη δραστηριότητα, ηθική ή ανήθικη, νόμιμη ή παράνομη, για κατάληψη ανώτερων κοινωνικών ρόλων, πλούτου ή αρχών.

Υπερβολική διαφορά ποιότητας συνεπάγεται ρήξη. Μεγάλες διαφορές πίεσης προκαλούν ρήξη των περιεκτών τους, μεγάλες διαφορές δυναμικών συνεπάγονται εκκένωση με σπινθήρες και μεγάλες κοινωνικές ανισότητες συνεπάγονται βία, πολέμους, επαναστάσεις. Την ισορροπία ελευθερίας και ισότητας ρυθμίζουν οι ανθρώπινοι νόμοι, για να τηρηθεί ο ορισμός του Αριστοτέλη για την ελευθερία που αναφέρθηκε παραπάνω.
*Ο κ. Δημήτριος Α. Σιδερής είναι ομότιμος καθηγητής καρδιολογίας