Δημ. Α. Σιδερής* dimitris.sideris@gmail.com
Ηπειρωτικός Αγών, 23 Μαρτίου 2018
Είχα δει/ακούσει στο διαδίκτυο την ομιλία κάποιου –δε θυμάμαι το όνομά του– με το θέμα του τίτλου. Οι συχνότερες εκφράσεις που ακούμε στην καθημερινή ομιλία του πολύ κόσμου είναι από τους νέους η λέξη «μαλάκας» και από τους μεγαλυτέρους η φράση «αυτό δε γίνεται!».
Η λέξη «μαλάκας» έχει διασωθεί ως εμάς από την αρχαιότητα. Επίσημα σημαίνει τη χαυνότητα, τη μαλθακότητα (λεξικό Πυρσός). Νομίζω πως είχε τότε ακριβώς την ίδια έννοια όπως σήμερα. Δεν ξέρω πόσο συχνά τη μεταχειρίζονταν προφορικά, στον γραπτό λόγο όμως ήταν φειδωλοί, εκτός κι αν ήταν αγανακτισμένοι. Γράφει ο Πλούταρχος: «Το δανείζεσθαι της αφροσύνης εστί και της μαλακίας». Τη φρούδα αυτοϊκανοποίηση μάλλον εννοούσε. Ο Ιούδας, ένας από τους 12 γιους του Ιακώβ, έκανε τρία αγόρια. Τον πρωτότοκο και κληρονόμο του τον πάντρεψε, αλλά αυτός δεν έκανε το θέλημα του Θεού και πέθανε πρόωρα. Τη χήρα του την έδωσε ο Ιούδας στον δεύτερο γιο, τον Αυνάν, κατά τον μωσαϊκό νόμο. Τα παιδιά που θα έκανε όμως, μολονότι δικά του, αυτά θα ήταν οι κληρονόμοι του πρώτου, του πεθαμένου, αδελφού κι όχι αυτός. Κορόιδο ήταν; Δε θα έκανε, λοιπόν, παιδιά και γι’ αυτό το σκοπό αυτοϊκανοποιούνταν με τον γνωστό τρόπο. Εμείς κατόπιν δώσαμε στην πράξη το όνομα του Εβραίου μαζί με την ελληνική κατάληξη –ισμός και έτσι οι καθωσπρέπει προτιμούμε τον εβραιοελληνικό αυνανισμό αντί της ελληνικής μαλακίας. Τρομάρα μας! Η συνέχεια είναι σημαντική. Τέτοιος που ήταν, τον πήρε κι αυτόν ο Θεός. Ο Ιούδας φοβήθηκε να δώσει τη νύφη του στον τρίτο γιο μην υπάρξει τρίτο θανατικό και την έδιωξε στα συμπεθέρια του. Την επισκέφθηκε κάποτε, κι αυτή, μαθαίνοντας πως έρχεται, ντύθηκε παρδαλά και προκλητικά και παρουσιάστηκε παριστάνοντας την πόρνη. «Δεν έχω να σε πληρώσω», της δήλωσε χωρίς να τη γνωρίσει. «Δεν πειράζει, δωσ’ μου ενέχυρο το ραβδί, το δαχτυλίδι και το ζωνάρι σου». Η κοπελιά έμεινε έγκυος, το έμαθε ο Ιούδας και διέταξε να τη σκοτώσουν. Αυτή, όμως, του έστειλε τα ενέχυρα με το μήνυμα πως πατέρας του παιδιού της ήταν ο ιδιοκτήτης αυτών των αντικειμένων. Ο Ιούδας κατάλαβε το άδικό του. Έτσι, με τη θεάρεστη πράξη του Ιούδα, ο Φαρές, βιολογικά γιος και κοινωνικά εγγονός του, έγινε ο πρόγονος του μεγάλου βασιλιά Δαβίδ, από τον οποίον καταγόταν ο δικός μας Χριστός, που άλλαξε την πορεία του κόσμου.
Η άλλη συνηθισμένη φράση που ακούεται πολύ συχνά, είναι «αυτό δεν γίνεται!». Θυμάμαι, πολύ νέος, σε ένα καρδιολογικό συνέδριο που μίλησα για τις διεθνείς εξελίξεις στην καρδιολογία. Κάποιος από το ακροατήριο μου σχολίασε πως «τέτοια πράγματα δε γίνονται στην Ελλάδα». Πείσμωσα. Στο επόμενο συνέδριο παρουσίασα τα αποτελέσματα με την εφαρμογή αυτής της μεθόδου εδώ, στην Ελλάδα, με τα πενιχρά μας τότε μέσα. Έκτοτε προσπάθησα να διαγράψω αυτή τη φράση από το λεξιλόγιό μου. Όμως, ακούγεται συνεχώς. Στην καρδιολογία γενικά, η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα σε ικανοποιητικό επίπεδο, μερικές φορές μάλιστα στην πρωτοπορία της διεθνούς προόδου. Οι άρρωστοι δε φεύγουν πια καραβιές για το εξωτερικό για να αντιμετωπισθούν. Ακόμη και σήμερα, με τις γνωστές γενικές αντίξοες συνθήκες. Γίνονται στην Ελλάδα.
Γιατί, όμως, να υιοθετούμε αυτή την παθητική στάση της αδράνειας; Σκεφτόμαστε κάτι πρωτότυπο που θα μπορούσε να προσφέρει λύση στα προβλήματά μας κι αμέσως το απορρίπτομε. «Αυτό δε γίνεται!» Πριν ξεκινήσουμε. Πολλές φορές το απορρίπτομε πριν ακόμη το σκεφτούμε! Γιατί; Ένα είναι, διότι, ακούγοντας κάποιον να προτείνει μια λύση, διαφωνούμε. Είτε έχει ενδογενείς αντιφάσεις ή το κόστος της, σε χρήμα, χρόνο και προσπάθεια, είναι δυσβάστακτο. Δικαίως, λοιπόν. Αυτό, όμως, είναι το σπάνιο. Συνήθως απορρίπτομε τη λύση εκ προοιμίου με τη δικαιολογία πως είναι ανέφικτη. Αυτή είναι, όμως, μια προσωπική στάση. Έχομε επιχειρήσει στο παρελθόν πολλά πράγματα και αποτύχαμε. Ε, όχι δεν πάει άλλο! Προσωπικά, κατά μέσον όρο στις 5-10 επίπονες προσπάθειές μου, η μία έφτασε σε αίσιο τέλος. Άξιζε τον κόπο; Ομολογουμένως 1 επιτυχία στις 5-10 προσπάθειες είναι χαμηλό σκορ. Από την άλλη, σκεφτείτε το. Αν δεν είχα κάνει καμιά προσπάθεια, δε θα είχα ποτέ, κανένα αίσιο τέλος. Και το 0 είναι απείρως μικρότερο από το 1! Ως Έλληνες κάναμε προσπάθειες να ελευθερωθούμε. Σημαντική ήταν με τη συγκυρία του Ρωσοτουρκικού πολέμου το 1770, που κατέληξε σε εγκατάλειψή μας από τους ομόδοξους Ρώσους και απέραντες σφαγές από τους Τούρκους. Κάποιοι τολμηροί όμως, όπως ο Ρήγας και οι Φιλικοί δεν είπαν «αυτό δε γίνεται», όταν υπήρχε η Ιερά Συμμαχία και ξεκίνησαν την Επανάσταση, που αυτή τη φορά έφτασε σε ικανοποιητικό τέλος.
Κάθε πρωτότυπη προσπάθεια έχει ρίσκο. Αφού δεν έχει δοκιμαστεί στο παρελθόν, κανένας δεν μπορεί να βεβαιώσει με ασφάλεια ότι θα επιτύχει. Το ρίσκο πηγάζει από δύο πηγές. Μία είναι ο ίδιος ο σκοπός και το σχέδιο για να επιτύχει. Αν έχει ενδογενείς ατέλειες (αντιφάσεις, απουσία ανάγκης, πόρων, τεχνογνωσίας), πρέπει να αλλάξει. Η άλλη είναι η εξωτερική απειλή. Συχνά στους άλλους δεν αρέσουν οι πρωτοτυπίες μας· τους αλλάζει την ισορροπία και αντιδρούν. Από παλιά ως σήμερα προτιμούν την ησυχία τους, παρά την ηθική και το δίκαιο. Μερικές φορές, στο άμεσο μέλλον τουλάχιστον, έχουν δίκιο. Άφησαν τους Άραβες να αυτοδιοικηθούν διώχνοντας τους βάρβαρους δικτάτορές τους (που οι ίδιοι είχαν εγκαταστήσει) και προέκυψαν τρομακτικές αναταράξεις σε βάρος τόσο αυτών των διεθνών «άλλων», όσο και των ίδιων των μουσουλμάνων, που πληρώνουν με τη ζωή τους τις ανακατατάξεις. Πριν από δυο αιώνες η Ελληνική Επανάσταση σήμαινε για τους «άλλους» τρομακτκές αναστατώσεις, που τους θύμιζαν την περίοδο των Ναπολεόντιων πολέμων. Και σχεδόν δεν είχαν άδικο. Η επανάσταση των Ελλήνων χριστιανών κατά των Τούρκων μουσουλμάνων σύντομα πήρε τη μορφή εμφύλιου πόλεμου μεταξύ στρατιωτικών/ραγιάδων και πολιτικών/κοτζαμπάσηδων. Έμοιαζε σ’ αυτούς τους «άλλους» ταξική μάλλον, παρά εθνικοθρησκευτική επανάσταση. Κι αυτήν ακριβώς, την ταξική, επανάσταση μισούσαν.
Ο φόβος μας για την αλλαγή προς μια σωτήρια πρωτοτυπία δεν είναι αδικαιολόγητος. Μπορεί το όνειρο της αλλαγής να αποδειχθεί «αφροσύνη και μαλακία». Ωστόσο, οφείλομε να είμαστε ανοικτοί στη σκέψη και να τεκμηριώνουμε προτροπές και ενδοιασμούς, και μάλιστα όσο γίνεται πιο γρήγορα (αυτό θα πει «ανοικτοί»). Διότι ο κίνδυνος που προκύπτει από την αλλαγή, οφείλει να σταθμιστεί με τον κίνδυνο να μη γίνει η αλλαγή. Θυμίζω πως ο Πατριάρχης δεν είχε μάθει καλά το μάθημά του: «Αυτά δε γίνονται», σκέφτηκε και εξέδωσε εγκυκλίους, αναθεματίζοντας τους επαναστάτες. Μάταιο. Απαγχονίσθηκε.
*Ο κ. Δημήτριος Α. Σιδερής είναι ομότιμος καθηγητής καρδιολογίας
Δημήτρης Α. Σιδερής 