Τρίτη Άποψη. Απόρριψη

Δημ. Α. Σιδερής*, dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών 9 Μαρτίου 2018

Τείνομε να αμφισβητούμε κάθε τι, αλλά και να δεχόμαστε ό,τι μας σερβίρεται. Η πιο αξιόπιστη Αλήθεια βρίσκεται όπου διασταυρώνονται η νόηση με την αίσθηση, η θεωρία με την εμπειρία, η παρατήρηση με την υπόθεση: επιστημονική Αλήθεια. Αυτό το ξεχνάμε. Ή μας είναι αδύνατο να το επιβεβαιώσουμε άμεσα. Υπάρχει η Νέα Ζηλανδία; Πολύς κόσμος έχει πάει εκεί, την είδε, την άγγιξε και μας λέει, ναι, βεβαίως υπάρχει η Νέα Ζηλανδία. Όμως, εγώ δεν έχω πάει ποτέ εκεί. Να τους πιστέψω; Από την άλλη, υπάρχει Θεός; Όλοι σχεδόν λένε ότι υπάρχει, αρκετοί το αρνούνται κι οι αγνωστικιστές λένε «δεν ξέρω». Κι εγώ, τι να δεχθώ; Η πιο υπεύθυνη άποψη, εκείνη του Υιού Του, όπως μας τη μετέφερε ο αγαπημένος Του μαθητής, μας λέει, ότι «Πνεύμα ο Θεός» και «Ουδείς πώποτε Θεόν εώρακε». Η γνωστική μας ικανότητα, πολύ μεγάλη συγκριτικά με των υπόλοιπων ζώων, είναι περιορισμένη.

Κάποια Αλήθεια στηρίζεται στην αυθεντία, έναν Πυθαγόρα (αυτός έφα!) ή τον Υιό του Θεού (που, όμως, έμμεσα μόνο γνωρίζομε τι είπε) ή, για άλλους πιστούς, τον Προφήτη Του (που, επίσης, έμμεσα μόνο γνωρίζομε τι είπε) και μας την αποκαλύπτει. Μερικές φορές κάτι γίνεται μέσα μας σαν αστραπή και στη στιγμιαία διάρκειά της βλέπομε ξεκάθαρα την αυθεντική Αλήθεια, όπως την είδε ο Παύλος στην πορεία προς τη Δαμασκό. Αυτή είναι η Νοητή Αλήθεια, άμεσα προσιτή μόνον σε όποιον την κατέχει. Η μόνη σχετική απόδειξή της είναι ότι ο κάτοχός της πείθει κάποιον άλλο. Κι ωστόσο, μέσα του δεν έχει σβήσει κάθε αμφιβολία. Έτσι, έχομε ανάγκη να πιστεύουμε και προσπαθούμε, γι’ αυτό, να πείσουμε και άλλους με κάθε τρόπο, ακόμη και με τη βία. Όποιος πιστέψει ό,τι κι εμείς, ενισχύει την πίστη μας. Αλλιώς, είναι άπιστος και πρέπει να θανατωθεί! Ακόμη κι αν η πίστη μας μάς διδάσκει να αγαπάμε ως και τους εχθρούς μας. Αυτή η Αλήθεια δεν ξεχνιέται ποτέ, είναι σημειακή Α-λήθεια, χωρίς λήθη ή λάθη. Ήταν, στη μυθολογία μας, κόρη της Αρετής, και του θεού της τάξης, του Δία και ήταν ολόγυμνη, χωρίς φτιασίδια.

Υπάρχει, όμως, κι άλλη Αλήθεια, αυτή που λέγαμε, στη διασταύρωση νοητού και αισθητού, η επιστημονική Αλήθεια. Όμως, αυτή δεν είναι μία και αμετακίνητη, ένα σημείο, αλλά μια ολόκληρη περιοχή, μέσα σε μια άλω αμφιβολίας και σφάλματος, που, ωστόσο, διαρκώς προσπαθούμε να το μετρούμε και να το περιορίζουμε. Είναι ζωντανή, εξελίσσεται, βγάζει κλαδιά, σα δέντρο. Οι Άγγλοι τη λένε truth, από το tree, που έχει τις ρίζες του στην Ελληνική δρυ. Πραγματικά, οι γνώστες τέτοιας Αλήθειας στους Γαλάτες, οι ιερείς τους, λέγονταν Δρυΐδες. Και οι ιερείς του Μεγάλου θεού, του Δία κατοικοέδρευαν στη Δωδώνη και είχαν μια ιερή Δρυ, τη Φηγό (από το φημί = λέγω), άκουγαν το θρόισμα των φύλλων της και το μετέφραζαν στους πιστούς (που πρόσφεραν ό,τι μπορούσε ο καθένας) έτσι όπως ήθελαν να το ακούσουν. Όπως και νάναι, αυτή η Αλήθεια, με το αποδεκτό, αλλά μετρητό, σφάλμα της, είναι η πιο αξιόπιστη. Διασταυρωμένη υπόθεση, με όποια νοητά σφάλματα μπορεί να έχει, με την αισθητή παρατήρηση, με τα όποια σφάλματά της κι αυτή, διασταυρωμένα κι αυτά μεταξύ των ποικίλων αισθήσεών μας, με πιο αξιόπιστη την αφή. Η αφή δεν είναι μόνο ό,τι νοιώθομε αγγίζοντας κάτι (π.χ. ζεστό ή κρύο, λείο ή τραχύ κ.λπ.) αλλά και η αντίδραση στο δικό μας άγγιγμα.

Και δεν τελειώσαμε. Η Αλήθεια έχει κοινωνική χρησιμότητα. Οι Ρωμαίοι την έλεγαν Veritas και ήταν ντυμένη με λευκή εσθήτα. Κόρη κι αυτή της Αρετής, που την έλεγαν Virtus (προσέξτε πόσο μοιάζουν ετυμολογικά, τα VeRiTas, ViRTus και ΑΡεΤή) με πατέρα της, όμως, τον Κρόνο (Χρόνο), όχι το Δία. Κι ο παμφάγος μπαμπάς της κατάπινε την Αρετή, μα πάλι με χρόνια και καιρούς, την έκανε εμετό κι η Veritas πάντα έβγαινε ξανά στην επιφάνεια. Καλυμμένη στην εσθήτα της, κυκλοφορούσε έτσι που να μη σοκάρει, όπως η γυμνή Ελληνική Αλήθεια. Η γυμνή Αλήθεια δεν γινόταν εύκολα ανεκτή από τον κόσμο, ενώ η σεμνότυφη Veritas ήταν πιο ευπρόσδεκτη.

Τελικά, ποιαν αλήθεια να δεχθώ; Προσωπικά δέχομαι ό,τι παρατηρώ με τις αισθήσεις μου και ταιριάζει με τη νόησή μου, το λογικό συμπέρασμα πολλών παλιότερων προτάσεων. Αν δεν υπάρχει αντιστοιχία, ξαναεξετάζω την υπόθεσή μου και ξαναελέγχω τις παρατηρήσεις μου για ενδεχόμενα σφάλματα. Οι δικαστές, όμως, δεν βρίσκονται μπροστά στο έγκλημα την ώρα που δικάζουν. Πρέπει να στηριχθούν στις μαρτυρίες και στα τεκμήρια. Οι μάρτυρες είναι αξιόπιστοι για ό,τι έχουν παρατηρήσει οι ίδιοι, όχι για ό,τι τους είπαν άλλοι. Η διασταύρωση των πληροφοριών τους μεταξύ τους και με τις πληροφορίες άλλων μαρτύρων και με τα τεκμήρια αποκαλύπτουν αν λένε ψέματα. Και τα τεκμήρια εξαρτάται ποιοι και πώς τα παρουσιάζουν, πού βρέθηκαν και πότε; Κάποιος τα επιβεβαιώνει. Οι πολιτικοί λένε συχνά ψέματα. Μας λένε τι ΘΑ κάνουν. Αν δεν το κάνουν, όμως, προφανώς δεν είναι ψεύτες, απλά οι απρόβλεπτες συνθήκες δεν τους επέτρεψαν να εφαρμόσουν το πρόγραμμά τους. Πιο αξιόπιστοι γίνονται αν, αντί να δηλώσουν τι ΘΑ κάνουν, που είναι μέλλον, μας πουν τι έχουν ήδη αποφασίσει να κάνουν, που είναι παρελθόν. Από κει κι έπειτα, μας είναι πιο εύκολο να διαπιστώσουμε αν πραγματικά έχουν σχεδιάσει ό,τι λένε και, εκ των υστέρων, να πούμε αν έκαναν ό,τι ήταν εφικτό από τον σχεδιασμό τους. Είναι κι οι ιστορικοί, που μπορεί να λένε ψέματα. Επειδή ο ρόλος τους είναι να αναζητούν την αλήθεια, και επειδή πιο πιθανό είναι να κάνει ο καθένας ό,τι απαιτεί ο ρόλος του παρά ό,τι θα ήθελε, έχουν καλές προϋποθέσεις. Κι όμως η Αλήθεια τους δεν γίνεται εύκολα πιστευτή, δεν διαδίδεται. Μας έκαναν τα αίσχιστα οι κακοί εχθροί μας, αλλά και μεις τους ανταποδώσαμε περίπου τα ίσα. Αυτό το τελευταίο, συχνά το λένε οι ιστορικοί, αλλά εμείς κλείνομε μάτια κι αυτιά. Η Αλήθεια των ιστορικών δεν είναι ούτε σημειακή, σαν την Α-λήθεια της πίστης, ούτε ντυμένη σαν τη Veritas. Ασ’ τους αυτούς, είναι εθνομηδενιστές! Κι είναι κι η Αλήθεια των δημοσιογράφων, που αφορά το παρόν και όχι το παρελθόν, όπως των ιστορικών. Εξαιρετικά πολύτιμη η Αλήθεια τους, αλλά, επειδή είναι παρόν, καλύπτεται από μια αχλή συναισθημάτων, που τη θαμπώνουν.

Η Αλήθεια, επεξεργασμένη λογικά, όπως αναλύσαμε, μαζί με τις ανάγκες μας είναι που τελικά καθοδηγούν τις αποφάσεις μας. Αυτές έχουν σημασία.

*Ο κ. Δημήτριος Α. Σιδερής είναι ομ. καθηγητής Καρδιολογίας