ΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.com

Κοινή Γνώμη 24 Οκτωβρίου 2017.

Από τις τρεις υποστάσεις του Εγώ, απόλυτη ελευθερία υπάρχει μόνο στο νοητό Εγώ. Το αισθητό (σωματικό) Εγώ, αντιληπτό άμεσα από όλους, περιορίζεται από τους φυσικούς νόμους, μολονότι αντισταθμίζονται ως ένα όριο με τις φυσικές επιστήμες Το κρύο με τη φωτιά· η τριβή με τον τροχό· η βαρύτητα με αερόστατα, αεροπλάνα, πυραύλους. Το κοινωνικό Εγώ, περιορίζεται από τους κοινωνικούς νόμους, απόλυτα στα κοινωνικά έντομα, και υπό όρους στον άνθρωπο. Στον άνθρωπο οι κοινωνικοί νόμοι είναι απαράβατοι, αλλά, ως ένα βαθμό, αντισταθμίζονται με τις κοινωνικές επιστήμες. Το νοητό Εγώ, άμεσα αντιληπτό μόνο από τον εαυτό του, διέπεται από τη φαντασία χωρίς περιορισμούς. Η ελευθερία της βούλησης είναι απεριόριστη, ώσπου να αρχίσει να υλοποιείται.

Παρά τα παραπάνω, η εκάστοτε κρατούσα τάξη στην κοινωνία προσπαθεί να χειραγωγήσει και το νοητό Εγώ. Προσπαθεί να αναπτύξει εξαρτημένα αντανακλαστικά τέτοια, που μόλις ανακύψει μια επιθυμητή ή ανεπιθύμητη παράσταση στη νόησή μας να προβάλλεται ακαριαία μια άλλη, ανασταλτική ή οδωτική. Όποια διαδικασία εξασφαλίζει πολλές παράλληλες ανταποκρίσεις σε μια παράσταση, ονομάζεται παιδεία. Διευρύνει τον ορίζοντα των επιλογών μας. Όποια διαδικασία περιορίζει σε μία την ανταπόκριση στην παράσταση ονομάζεται πλύση εγκεφάλου (πίστη, προκατάληψη, φανατισμός, κλπ). Ο προκατειλημμένος αντιμετωπίζει την προκατάληψη σα να ήταν γνώση. Ο Ευκλείδης θεώρησε ότι από ένα σημείο μόνο μία παράλληλος άγεται. Και πάνω σ΄ αυτό το δόγμα στηρίχτηκε ένα λαμπρό γεωμετρικό οικοδόμημα για >2 χιλιετίες.

Πάντοτε, και σήμερα, αντιμετωπίζομε μια πλημμύρα από πλύσεις εγκεφάλου. Πίσω από αυτές, μολονότι κάποιες μπορεί να είναι καλόπιστες, συχνά υπάρχει υστεροβουλία κάποιων. Η υπερβολική πίστη στην ύπαρξη υστεροβουλίας (άλλη προκατάληψη) ονομάζεται συχνά συνωμοσιολογία. Να μερικά που σπάνια τα σκεπτόμαστε.

Παρακολουθώ στην τηλεόραση ειδήσεις ή την εκτέλεση της 9ης συμφωνίας και, ξαφνικά, χωρίς την άδειά μου, εισδύει στο σαλόνι μου η πληροφορία ότι η τάδε οδοντόβουρτσα είναι η καλύτερη. Διαφήμιση. Μα χωρίς διαφήμιση, μπορεί να μάθει το άτομο πώς να καλύψει τις ανάγκες του; Φυσικά υπάρχουν τρόποι. Ιντερνέτι. Γράφω το όνομα της ανάγκης μου και μου παρουσιάζεται ολόκληρος κατάλογος από λύσεις. Η διαφήμιση, εξυπηρετεί τους πωλητές, όχι τους αγοραστές. Δεν ικανοποιεί ανάγκες, αλλά τις δημιουργεί. Αν ήθελε να υπηρετεί τις ανάγκες του πολίτη, θα όφειλε να είναι προγραμματισμένη και προδημοσιευμένη. Π.χ. 10.00΄-10.05΄ π.μ.: «Διαφήμιση ειδών κουζίνας». Αν θέλει ένα κράτος να περιορίσει τη σπατάλη των πολιτών του, θα πρέπει να ελέγξει με τέτοιους τρόπους τη διαφήμιση, ώστε οι πολίτες να επιζητούν την ικανοποίηση των αναγκών και των σκοπών τους και όχι τις τεχνητές επιθυμίες που δημιουργεί η διαφήμιση, σε βάρος των αναγκών τους. Προτιμά, αντίθετα, για μεταβίβαση των ευθυνών του, να τους κατηγορεί για υπερκαταναλωτισμό.

Για τη θρησκεία δεν θα πω πολλά, καθώς είναι γνωστό ότι από τις μεγαλύτερες προκαταλήψεις αφορούν τη θεότητα. Πολύ λογικό είναι ένας Θεός να ζητά από τους πιστούς του: «Ἐγὼ εἰμι Κύριος ὁ Θεὸς σου». Η συνέχεια όμως είναι μισαλλόδοξη: «Οὺκ ἒσονταὶ σοι θεοὶ ἓτεροι πλὴν ἐμοῦ.».

Η πολιτική προπαγάνδα είναι από τις πιο επικίνδυνες. Διαβάζοντας Θουκυδίδη, αναρωτιέμαι γιατί να έγινε ο παγκόσμια καταστροφικός Πελοποννησιακός πόλεμος και, παραπέρα, γιατί γίνονται όλοι οι πόλεμοι. Προσωπική αιτία, είναι η φιλαρχία. Φυσικός ορισμός των αρχόντων είναι όσοι ελέγχουν τις αποθήκες των αγαθών της κοινωνίας, καθώς η πρόσβασή τους δεν είναι αναγκαστικά ίση από όλους τους ανθρώπους, όπως στις κοινωνίες των εντόμων, αλλά άνιση, όπως αποφασίζουν οι άρχοντες. Ειδικότερα, ο Πελοποννησιακός πόλεμος (αλλά και πολλοί άλλοι) έγινε από φοβία, προκατειλημμένο φόβο δηλαδή, των Λακεδαιμονίων, που, καθιερωμένη πανελλήνια δύναμη, έβλεπαν την ταχεία ανάπτυξη των Αθηνών, χωρίς να έχει εκδηλωθεί απειλή παρούσα και άδικη από τους Αθηναίους εναντίον τους. Θουκυδίδης πάντοτε. Άλλη αιτία που προβάλλει ο μεγάλος ιστορικός ήταν ταξική. Από τα τρία θεμελιώδη πολιτεύματα, μοναρχία, ολιγαρχία, δημοκρατία, καμιά από τις τότε μεγάλες δυνάμεις δεν ήθελε τη μοναρχία. Οι Σπαρτιάτες παντού όπου επικρατούσαν, κατέλυαν την τυραννία (ακόμη και την τυραννία των Πεισιστρατιδών στην Αθήνα, αυτοί την κατέλυσαν) και προσπαθούσαν πάντοτε να επιβάλλουν την ολιγαρχία, όπου λίγοι, εκλεκτοί, είχαν την εξουσία. Αντίθετα, οι Αθηναίοι, είχαν εγκαταστήσει στην πατρίδα τους τη δημοκρατία, όπου το σύνολο, με κληρωτή βουλή, ήταν οι άρχοντες. Σε κάθε πόλη λοιπόν υπήρχε αντιπαλότητα μεταξύ ολιγαρχικών και δημοκρατικών. Οι ολιγαρχικοί καλούσαν σε βοήθεια τους Σπαρτιάτες, ενώ οι δημοκρατικοί τους Αθηναίους. Όποιος νικούσε εξαπέλυε σφαγή των αντιπάλων του. Άλλη διαφορά που χώριζε τους Έλληνες ήταν η καταγωγή τους. Οι Αθηναίοι Ίωνες, οι Σπαρτιάτες Δωριείς. Ήταν ευκολότατη η αναγνώρισή τους, διότι μιλούσαν διαφορετικά τα Ελληνικά, όπως σήμερα καταλαβαίνομε από την ομιλία του κάποιον αν είναι π.χ. Κρητικός ή Λαρισαίος. Η διαφορά αυτή όμως ήταν λιγότερο σημαντική, καθώς η φυλετική αλληλεγγύη πολλές φορές παραβιάσθηκε κι από τις δύο μεριές.

Ας μη νομίζουμε όμως ότι το ένα από τα δύο ταξικά καθεστώτα ήταν δικαιότερο από το άλλο. Η δικαιοσύνη ορίζεται από την ύπαρξη όχι τόσο ελευθερίας, όσο ισότητας. Οι ολιγαρχικοί ήταν λιγότεροι, αλλά ισχυρότεροι, καθώς ήταν πλουσιότεροι, συνήθως γαιοκτήμονες και καλά οπλισμένοι, οι δημοκρατικοί, περισσότεροι, αλλά ασθενέστεροι, και άοπλοι (δεν είχαν χρήματα να αγοράσουν όπλα). Αν θεωρήσουμε ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, τότε τείνομε να θεωρήσουμε δικαιότερη τη δημοκρατία. Η ισότητα όμως είναι ένα αυθαίρετο δόγμα. Φυσική ισότητα των ανθρώπων υπάρχει μόνο μια στιγμή, όταν το κοινωνικό Εγώ εισάγεται στην κοινωνία και έχει μία μόνον ιδιότητα: μέλος αυτής της κοινωνίας. Στα επεισόδια στη Μήλο διαβάζομε την ωμή επιχειρηματολογία των δημοκρατικών Αθηναίων: Το δίκαιο και η τιμή δεν έχουν καμιά αξία. Ο ισχυρότερος επιβάλλει τη βούλησή του. Υποδουλώνει τον ασθενέστερο ή τον σκοτώνει. Ακολούθησε η σφαγή των Μηλίων ενηλίκων και ο ανδραποδισμός των γυναικόπαιδων.

Ο υπερπληθυσμός είναι μια απειλή. Δεν αντέχει η γη τα κατάλοιπά του ούτε οι κοινωνίες την ανακατανομή του. Η απαγόρευση των γεννήσεων είναι μια βάρβαρη πρακτική ολοκληρωτικών καθεστώτων. Η θανάτωση του πλήθους αδιακρίτως (πόλεμοι) ή η εγκατάλειψη των ασθενεστέρων είναι άλλες βάρβαρες πρακτικές. Η αποσύνδεση της ηδονής από τη γονιμότητα μειώνει τις γεννήσεις. Τα τελευταία χρόνια γινόμαστε μάρτυρες μιας πολυδιαφήμισης του ομοφυλόφιλου έρωτα, του αυνανισμού, του στοματικού και πρωκτικού έρωτα, της αλλαγής φύλου, της χρήσης ηδονιστικών συσκευών κι όλα αυτά στο όνομα της ελευθερίας της βούλησης. Λέτε να είναι ενορχηστρωμένη εκστρατεία από οικονομικά συμφέροντα και σκοτεινές δυνάμεις για τη «σωτηρία» της ανθρωπότητας από τους πολλούς ανθρώπους; Πιστεύω όχι, πρόκειται μάλλον για συνωμοσιολογία.