Τρίτη άποψη: Ανεξαρτησία

Δημ. Α. Σιδερής*

Ηπειρωτικός Αγών, 29 Σεπτεμβρίου 2017

Οι Κούρδοι ζητούν δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία τους. Είμαστε με το μέρος τους; Συμπάσχομε με κάθε λαό που αγωνίζεται για την ανεξαρτησία του. Τα πράγματα όμως δεν είναι ποτέ τόσο απλά. Αντιδρούν γειτονικές και απομακρυσμένες δυνάμεις. Στο μεγάλο, Πελοποννησιακό, πόλεμο έχομε την πιο έγκυρη ιστορική μαρτυρία, του Θουκυδίδη. Ο πόλεμος έγινε, λέει, διότι οι Σπαρτιάτες, η καθιερωμένη δύναμη της εποχής, φοβήθηκαν βλέποντας την ταχύτατη αύξηση της αθηναϊκής ισχύος. Ήταν φοβία, δηλαδή, και όχι φόβος από απειλή παρούσα και άδικη. Η ενότητα των Ελλήνων φαινόταν τότε αναγκαία για την αντιμετώπιση της απειλής των βαρβάρων, των Περσών. Η δικαιολογία των Λακεδαιμονίων ήταν: Όταν οι Σπαρτιάτες απέφυγαν να ηγηθούν όλων των Ελλήνων (διότι δεν άντεχαν να στέλνουν πολύ στρατό έξω από την πόλη τους, όπου τον χρειάζονταν για την καταστολή των ειλώτων), ανέλαβαν οι Αθηναίοι την ηγεσία όλων τους, εκτός των Πελοποννησίων. Στην αρχή ήταν ίσοι σύμμαχοι. Σύντομα όμως οι Αθηναίοι έγιναν ηγεμόνες τους και τους επέβαλαν φόρους, πλοία ή χρήματα, για να τους προστατεύουν. Μ’ αυτά σχημάτισαν ισχυρό στόλο, με τον οποίον πίεζαν όποιο σύμμαχο δυστροπούσε να αποδώσει τους φόρους του. Οι Σπαρτιάτες τους πρόσφεραν ανεξαρτησία. Οι Αθηναίοι βέβαια απαντούσαν ότι οι Σπαρτιάτες, προτρέποντας σε αποστασία τους συμμάχους των Αθηναίων, καθιστούσαν ευάλωτους τους Έλληνες έναντι των Περσών, ενώ τους επέβαλλαν αυτοί το μειοψηφικό ολιγαρχικό καθεστώς που επιθυμούσαν και που επιζητούσε τη συμμαχία των Λακεδαιμονίων. Όπου μπόρεσαν οι Σπαρτιάτες, κατάργησαν την τυραννία και την αντικατέστησαν όχι με δημοκρατία, αλλά με ολιγαρχία, όπως ήταν το δικό τους πολίτευμα, χωρίς να παίρνουν φόρους. Οι Αθηναίοι προτιμούσαν τη δημοκρατία. Πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα, αν οι Αθηναίοι, αντί να ηγεμονεύουν στους συμμάχους τους, δημιουργούσαν μια δημοκρατική ομοσπονδία, με άρχοντες της ομοσπονδίας τους λαούς της και όχι αποκλειστικά τους Αθηναίους!

Τα χρόνια περνούσαν, ο Πελοποννησιακός πόλεμος έφερε από την πίσω πόρτα τους ηττημένους Πέρσες που κατεύθυναν οικονομικά την Ελλάδα ενισχύοντας πότε τον ένα και πότε τον άλλο. Ώσπου εμφανίσθηκαν οι δύο μεγαλοφυΐες, πατέρας και γιος. Ο Φίλιππος υπέταξε βίαια όλους τους Έλληνες, τους ένωσε για πρώτη φορά σε ενιαίο κράτος, αλλά τους επέβαλε τη μοναρχία του, ούτε δημοκρατία ούτε ολιγαρχία. Κι ο Αλέξανδρος πήρε αυτή την ενωμένη Ελλάδα (πλην Λακεδαιμονίων) και υπέταξε όλον το γνωστό τότε κόσμο προς Ανατολάς. Έτσι διαδόθηκε ο μεγαλύτερος πολιτισμός της εποχής, που αποτελεί τη βάση και του σημερινού πολιτισμού μας, πλην της δημοκρατίας βέβαια. Χωρίς τη σπάνια μεγαλοφυΐα του Αλεξάνδρου, δεν ήταν δυνατό να διατηρηθεί η ενότητα του αχανούς κράτους του που διασπάσθηκε σε μικρότερες μοναρχίες που υπέκυψαν αργότερα στους Ρωμαίους. Αυτοί ήλθαν με τα ίδια επιχειρήματα όπως παλιότερα οι Σπαρτιάτες: Απαλλαγή των Ελλήνων από τους φόρους και ανεξαρτησία τους από τους Μακεδόνες. Οι Έλληνες ζητωκραύγασαν τη νίκη των Ρωμαίων πάνω στο μακεδονικό κράτος. Και με μεγάλη χαρά τους δέχθηκαν να υποδουλωθούν στους Ρωμαίους!

Ακολούθησε μετά από αιώνες ο Κωνσταντίνος, που, μετά τη νίκη του στον αντίπαλό του και με τη βοήθεια των χριστιανών, μετέφερε την πρωτεύουσα από τη Ρώμη στο Βυζάντιο. Τώρα όμως επικρατούσε στην Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία το ελληνικό, όχι το ρωμαϊκό πνεύμα, κι ας λέγονταν οι Έλληνες Ρωμαίοι (Ρωμιοί). Βαθμιαία η ανεπίσημη επικράτηση των Ελλήνων επισημοποιήθηκε με κομβική, ποιοτική, στιγμή τον καιρό του Ιουστινιανού, όταν άρχισε να γράφεται το ρωμαϊκό δίκαιο λατινικά, αλλά τέλειωσε ελληνικά. Μεσαίωνας.

Και έρχεται η Γαλλική επανάσταση. Καταργεί τη βασιλεία και εγκαθιστά τη ρεπούμπλικα, αστική παραλλαγή της ολιγαρχίας, καθιερώνοντας το έθνος-κράτος, που αντικατέστησε τις πολυεθνικές αυτοκρατορίες και τις διάσπαρτες φεουδαρχικές ολιγαρχίες. Τώρα, ένας λαός με πολλά κοινά, καταγωγή, γλώσσα, θρησκεία, ήθη και έθιμα, σχημάτισε κράτος. Φυσικά, περιλάμβανε μειονότητες. Έμβλημα: ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη. Κι αυτά εξελίχθηκαν σε αποικιοκρατίες και δικτατορίες. Μια ολιγαρχία ανταγωνίζεται, μερικές φορές άγρια, μιαν άλλη ολιγαρχία, αλλά όλες μαζί καταπιέζουν το σύνολο λαό. Μόνον η ενότητα λαών μπορεί να αντιμετωπίζει στα ίσα τους ισχυρούς. Κι αυτήν φοβούνται οι ολιγάρχες. Οι αποικίες διαλύθηκαν και εξασθένησαν οι ευρωπαϊκές «μεγάλες» δυνάμεις, για να επικρατήσει η αμερικανική υπερδύναμη. Οι αποσχισμένες πρώην αποικίες εξελίχθηκαν, όπως γίνεται συνήθως σε δικτατορικές μοναρχίες ή σε ασήμαντα κρατίδια, όπως είναι σήμερα τα «ανεξάρτητα» κρατίδια, υπολείμματα της τέως Γιουγκοσλαβίας. Ποιος μας βεβαιώνει ότι κάποια από τα «διαμερίσματα» της χώρας μας δεν θα επιδιώξουν «ανεξαρτησία», παρακινούμενα (χρηματοδοτούμενα) από ξένους ενδιαφερομένους;

Το κράτος-έθνος βρίσκεται σε παρακμή κι έτσι, σωστά, σχηματίσθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Επαναλαμβάνει όμως το λάθος των Αθηναίων. Βαδίζει αργά, αλλά σταθερά, ένα δρόμο που απομακρύνει διαρκώς από τη δημοκρατία. Οι σημαντικές αποφάσεις λαμβάνονται κεκλεισμένων των θυρών, χωρίς κανένα έλεγχο των πολιτών της. Ήδη μια ισχυρή χώρα ανεξαρτητοποιήθηκε (Brexit) και άλλες βρίσκονται στα πρόθυρα. Οι ιθύνοντες ολιγάρχες τονίζουν πως την απόσχιση την υποστηρίζουν ακραίες παρατάξεις από δω κι από κει. Είναι γεγονός. Αντί όμως να βαδίζουν αυτοί προς τον εκδημοκρατισμό, ενισχύουν την ολιγαρχία τους, που, ανεπαρκώντας, ενισχύει τα άκρα. Το πραγματικό δίλημμά μας, επομένως, δεν μπορεί να είναι μέσα ή έξω από την Ευρώπη, αλλά, προσπερνώντας το, οφείλομε να παλέψουμε για να επιτύχουμε μια δημοκρατική Ευρώπη. Μόνον αυτή μπορεί να εγγυηθεί, όσο γίνεται, την ακεραιότητα, την ευημερία και την πολιτική ευδαιμονία μας. Μην ξεχνάμε. Η συμμετοχή μας σημαίνει εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας στην Ένωση. Αλλά κάθε εξάρτηση είναι και στήριγμα, με σχέση αντίστροφη: Εξάρτηση=1/στήριγμα.

Σε μια δημοκρατική Ευρώπη των 500 εκατομμυρίων πολιτών περίπου, θα αποτελούμε μόλις το 2%. Ωστόσο, αυτό δεν πρέπει να το φοβόμαστε, αν έχουμε πραγματική ισοπολιτεία, ισονομία και ισηγορία. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα μπορούμε να αναπτύξουμε τις ιδιαίτερες ικανότητές μας, διαφορετικές από των άλλων, και να τις ανταλλάσσουμε με ό,τι εμείς έχομε ανάγκη. Τέτοιες ικανότητες σχετίζονται με τη μοναδική γεωγραφία, το κλίμα, τους φυσικούς πόρους μας, την τεχνογνωσία μας, τη μοναδική ιστορική και πολιτιστική μας παράδοση. Αυτά, το οφείλομε στους προγόνους και στους απογόνους μας, δεν επιτρέπεται να τα παραδώσουμε σε κανέναν ξένο. Σε ξένο που έρχεται να τα αγοράσει μπιρ-παρά από τους ντόπιους ολιγάρχες, που πολεμούν μεταξύ τους για την εξουσία, και όλοι μαζί εναντίον όλων μας, με όπλα που τους παρέχουν οι ξένοι.

«ΤΑ ΠΟΛΛΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΓΝΩΜΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΚΡΑΤΕΙΣΘΑΙ», έλεγε ο Περικλής (Θουκυδίδης). Οι εκβάσεις των πολέμων δηλαδή στηρίζονται στην ύπαρξη φρονήματος και χρημάτων. Να διπλοσκεφτόμαστε τις ανεξαρτησίες, τελικά. Πόσο εξυπηρετούν ελευθερίες και ισότητα των πολιτών;

* Ο κ. Δημ. Α. Σιδερής είναι ομότιμος καθηγητής καρδιολογίας