Τρίτη Άποψη ΣΦΑΛΜΑΤΑ ΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

Ηπειρωτικός Αγών 16 Ιουνίου 2017

Δημ. Α. Σιδερής*

 

Δοκιμάστηκε δυο φορές η λογική μου πρόσφατα στο Facebook. Και σκέφτηκα κι άλλα λογικά σφάλματα. Να η πρώτη, για όσους θυμούνται τα μαθηματικά:  .

Ακολούθησα πιστά τους νόμους των μαθηματικών και κατέληξα στο παράλογο: Το ένα ισούται με μείον ένα. Προφανώς μου διέφυγε ένα λογικό/μαθηματικό σφάλμα. Ξέχασα ότι οι τετραγωνικές ρίζες είναι αμφίσημες:.

Τέτοιου είδους λογικές απάτες χρησιμοποιούνται κατά κόρον στην προπαγάνδα.

Η δεύτερη δοκιμασία μου προήλθε από ένα άρθρο. Ισχυριζόταν ότι, για να γίνει βλάστηση, χρειάζονται, μαζί με τον ήλιο, νερό στη γη και διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Με την άνοδο της θερμοκρασίας της γης θα αυξηθούν η εξάτμιση των ωκεανών και, επομένως, οι βροχές. Η αύξηση των καύσεων θα αθροίσει CO2 στην ατμόσφαιρα. Άρα, πρέπει να κάνουμε ακριβώς το αντίθετο από τις αποφάσεις των Παρισίων για το κλίμα. Το άρθρο συνοδευόταν από ένα συνομωσιολογικό επιχείρημα: Οι αποφάσεις των Παρισίων λήφθηκαν για να πεθάνουν οι άνθρωποι από την απουσία επαρκούς βλάστησης κι έτσι να μειωθεί ο υπερπληθυσμός. Επομένως, σωστά αποσύρθηκαν οι ΗΠΑ. Προπαγάνδα; Το άρθρο παρουσιάσθηκε από έγκριτο (;) τηλεοπτικό κανάλι ως «έκτακτο γεγονός», χωρίς υπογραφή ή δυνατότητα για σχόλια. Αποσύρθηκε τάχιστα. Ήδη αυτά σημαίνουν συναγερμό. Η επιχειρηματολογία πάσχει από πολλά σφάλματα. Η μεγάλη εξάτμιση των ωκεανών θα φέρει στις παράκτιες περιοχές κυρίως κατακλυσμούς, οι οποίοι θα καταστρέφουν τα πάντα, συμπεριλαμβάνοντας αρδευτικά έργα. Παράλληλα, θα αυξήσει τις πυρκαγιές των δασών και θα αποξηράνει λίμνες και ποταμούς στις μεσόγειες περιοχές της γης επεκτείνοντας την έκταση των ερήμων. Εξάλλου, η αύξηση του CO2 στην ατμόσφαιρα συντελείται με αύξηση της καύσης του άνθρακα, δηλαδή δασών και υδρογονανθράκων. Όμως δε χρειαζόμαστε περισσότερες ή λιγότερες βροχές, αλλά περισσότερες στους ξερούς τόπους και λιγότερες σε όσους πλημμυρίζουν. Η σωτηρία της γης, δηλαδή, είναι πρώτιστα ζήτημα κατανομής.

Ζήτημα κατανομής ισχύει και για τον υπερπληθυσμό. Από τη ρωμαϊκή εποχή είχε διατυπωθεί ο φόβος ότι η γη δε θα μπορεί να θρέψει τον αυξανόμενο πληθυσμό της. Ο Malthus πριν από δύο αιώνες τεκμηρίωσε επιστημονικά αυτή την άποψη. Αντίθετα από αυτή την πρόβλεψη όμως, ο πληθυσμός της γης έχει πολλαπλασιασθεί και οι λιμοί έχουν μειωθεί. Η γη μπορεί να μας θρέψει. Ο κίνδυνος του υπερπληθυσμού, ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει, για άλλο λόγο όμως. Η υπερανάπτυξη για να συντηρηθεί ο πληθυσμός δημιουργεί απόβλητα, που δεν προλαβαίνουν να ανακυκλωθούν στον πεπερασμένο παγκοσμιοποιημένο πλανήτη μας. Το πρόβλημα είναι πολυδιάστατο, αλλά καμιά λύση δεν μπορεί να ευσταθήσει χωρίς ανακατανομή του πληθυσμού. Ανεξέλεγκτη η ανακατανομή οδηγεί στην ομαδική προσφυγιά και μετανάστευση με ό,τι αυτά συνεπάγονται. Αν η τεχνολογία καταστήσει εύφορες τις ερήμους κι εκεί κατευθυνθεί η περίσσεια του πληθυσμού, το κακό μπορεί να αποφευχθεί. Με τα σύγχρονα μέσα είναι δυνατό να αρδευθεί π.χ. η Σαχάρα κι εκεί να στραφούν οι Αφροασιάτες μετανάστες. Βέβαια, τέτοιες αποφάσεις απαιτούν οικονομικές θυσίες, κυρίως ανακατανομή του πλούτου, και διεθνή πολιτική βούληση. Αυτή ακριβώς δεν υπάρχει. Η πολιτική είναι δέσμια της οικονομίας παγκόσμια. Κι αυτό που μένει είναι η ολέθρια βία που ανακυκλώνεται και είναι άγνωστο πού θα καταλήξει.

Λογικό σφάλμα τώρα στα δικά μας. Το Σύνταγμά μας διακηρύσσει: Έχουμε «προεδρευόμενη, κοινοβουλευτική δημοκρατία». Αλλαγή πολιτικού συστήματος χρειάζεται, αν το ισχύον έχει καταφανώς αποτύχει και δεν πάει παρακάτω. Η αποτυχία του θα σημάνει αποτυχία της δημοκρατίας και η εναλλακτική λύση δεν μπορεί να είναι άλλη από τη μοναρχία, βασιλεία ή δικτατορία, όποιο όνομα κι αν της δώσουμε. Πού βρίσκεται το σφάλμα; Ο Αριστοτέλης κατατάσσει τα πολιτεύματα σε τρεις κύριες κατηγορίες, μοναρχία, ολιγαρχία, δημοκρατία. Και είναι σαφής: «…δημοκρατικόν μεν το κληρωτάς είναι τας αρχάς, το δ’ αιρετάς ολιγαρχικόν». Στη δημοκρατία οι αρχές κληρώνονται, στις ολιγαρχίες εκλέγονται. Το πολίτευμά μας, επομένως, δεν είναι δημοκρατία, αλλά ολιγαρχία. Ολιγαρχίες είναι επίσης τα πολιτεύματα των δυτικών χωρών, που εμείς ονομάζουμε δημοκρατίες, ενώ εκείνες τα ονομάζουν ρεπούμπλικες, από τη ρωμαϊκή res publica, που ήταν όντως ολιγαρχία. Τυχόν αποτυχία του πολιτεύματός μας χρεώνεται λοιπόν στην ολιγαρχία με εναλλακτική λύση τη δημοκρατία, όχι τη μοναρχία.

Κύριο μέσο επικοινωνίας των ανθρώπων είναι η ομιλία. Τις τελευταίες χιλιετίες επινοήθηκε η γραφή, που στην Ελλάδα εξελίχθηκε στη μυθολογική εποχή με τους Προμηθέα, Κάδμο και Παλαμήδη. Ιδεογραφική, συλλαβογραφική στην αρχή, διαμορφώθηκε τελικά από τον τελευταίο με το μεγαλοφυές ελληνικό αλφάβητο. Η μεγαλοφυΐα έγκειται στο ότι ανέλυσε τη γλώσσα των προγόνων μας σε φθόγγους και έδωσε σε καθένα τους ένα γραπτό σύμβολο χρησιμοποιώντας και τα σύμβολα του Κάδμου με τα φοινικικά ονόματά τους. Η γλώσσα εξελίσσεται σα ζωντανός οργανισμός, από την Ομηρική στην Αττική μαζί με πολλές διαλέκτους, κοινή Ελληνική της Ελληνιστικής περιόδου, λόγια και δημώδη Βυζαντινή, καθαρεύουσα του περσμένου αιώνα, πολλές σύγχρονες ντοπιολαλιές ως και την επίσημα καθιερωμένη σήμερα δημοτική. Υπάρχει ιστορική συνέχεια στη γλώσσα με τόσες ομοιότητες, που μπορούμε να μιλάμε για ενιαία εξελισσόμενη γλώσσα μάλλον, παρά για διαφορετικές γλώσσες, ακόμη και αν δεν καταλαβαίνουμε σήμερα τον Όμηρο. Ένας γέρος μένει ο ίδιος αφότου ήταν βρέφος, παρά το ότι δε μοιάζει πια με κείνο. Γλώσσες χωρίς αλλαγές είναι μόνον οι νεκρές, όπως η λατινική. Παρά τις εξελίξεις αυτές, διατηρούμε την ίδια γραφή για να συνεχίσουμε την παράδοση, διότι, αν την αλλάξουμε, θα αλλοιωθεί η γλώσσα μας. Όμως, το σύνολο σχεδόν των σύγχρονων μορφωμένων Ελλήνων αδυνατούν να γράψουν μια σελίδα χωρίς ορθογραφικό λάθος. Οι πρόγονοί μας μπορούσαν. Πού βρίσκεται το σφάλμα; Φυσικά, δε θα αλλοιωθεί η γλώσσα, αν εφαρμόσουμε στη σύγχρονη εκδοχή της την αρχή του ελληνικού αλφαβήτου, που αυτήν ακριβώς έχομε παραβιάσει. Ορθή γραφή είναι η γραπτή απόδοση της γλώσσας με τον απλούστερο δυνατό τρόπο. Με την απλότητα του αρχαίου αλφαβήτου, ελάχιστη προσπάθεια χρειαζόταν για να γράψει όποιος μιλούσε ελληνικά. Μπορούσε επομένως να διαβάζει νόμους, αλλά και να προβάλει γραπτά τις ιδέες του. Αυτό δεν εξασφάλιζε, αλλά ήταν προϋπόθεση για να ωριμάσει πολιτικά. Διάσταση μεταξύ γλώσσας και γραφής προέκυψε, όταν είχε πια καταργηθεί η δημοκρατία, στην Αλεξανδρινή περίοδο.

Τελειώνω. Όλοι οι νέοι μας μαθαίνουν μηχανικά και ανταμείβονται αν έχουν αποστηθίσει. Γιατί δεν εξετάζονται με ανοιχτό βιβλίο; «Λαϊκισμός», θα πουν κάποιοι. «Έτσι όλοι θα αντιγράφουν». Σφάλμα! Αν το ζητούμενο στις εξετάσεις δεν είναι η περιγραφή γεγονότων, αλλά η λύση προβλημάτων και η έκφραση κρίσης μεταξύ γεγονότων, που προσφέρονται στο βιβλίο, η «παπαγαλία» σταματά και η κρίση αναπτύσσεται.

*Ο Δημήτρης Α. Σιδερής είναι ομότιμος καθηγητής καρδιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων