Μαντίλα και Σημαία

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ Α. ΣΙΔΕΡΗ* dimitris.sideris@gmail.com

Ηπειρωτικός Αγών 31 Μαρτίου 2017.

Θα τα πω, μολονότι θα στενοχωρήσω φίλους, με τους οποίους συμφωνώ σε πολλά. Πολλή συζήτηση έγινε αυτές τις μέρες, διότι αλλοδαποί κράτησαν την ελληνική σημαία στην παρέλαση. Η σημαία δίνεται κατά παράδοση στους αρίστους. Όμως, τη σημαία μας, με τον σταυρό, να τη δώσουμε σε άπιστους με τη μαντίλα, έστω κι αν είναι άριστοι; Αυτή είναι η στάση πολλών.

Κατ’ αρχήν δεν υπάρχουν δύο άνθρωποι να συμφωνούν σε όλα. Ούτε υπάρχει άνθρωπος που συμφωνεί διαρκώς σε όλα με τον εαυτό του. Είναι ανθρώπινο να αλλάζει γνώμη. Και αυτό δεν σημαίνει ασυνέπεια. Η ασυνέπεια αφορά συγκεκριμένο θέμα πάνω στο οποίο το άτομο έχει αναλάβει κοινωνική δέσμευση.

Συνεχίζω. Τι σημαίνει η μαντίλα; Θεωρείται σύμβολο του Ισλάμ, που αφενός υποβαθμίζει τις γυναίκες, θεωρώντας τες κατώτερες από τον άνδρα και τους παρέχει μειωμένα δικαιώματα και αφετέρου διακηρύσσει «θάνατο στους απίστους». Θα εξετάσω ένα ένα. Σημειώνω πως δεν έχω διαβάσει το κοράνι και όσα ξέρω γι’ αυτό στηρίζονται σε διαφόρους και περισσότερο στον Αναστάσιο της Αλβανίας.

Είναι η γυναικεία μαντίλα σύμβολο του Ισλάμ; Όταν το ακούω, μου φαίνεται λιγάκι σαν προσωπική προσβολή. Βλέπεις, η γιαγιά μου, από χωριό, φορούσε μαντίλα. Εξάλλου στο εικονοστάσι μου έχω μια εικόνα της Παναγιάς που φοράει μαντίλα. Ούτε η γιαγιά μου ούτε η Παναγία ήταν μουσουλμάνες. Βέβαια, η Παναγία δεν ήταν Χριστιανή. Ποτέ δεν βαπτίσθηκε, Εβραιοπούλα ήταν. Οι μουσουλμάνοι, ωστόσο, τη σέβονται. Το κοράνι την αναφέρει περισσότερες φορές από όσες το Ευαγγέλιο.

Ο σεβασμός στα δικαιώματα των γυναικών είναι συζητήσιμος. Τον καιρό της μάνας μου, η γυναίκα έμενε στο σπίτι φροντίζοντας την οικογένειά της, την ανατροφή των παιδιών και το νοικοκυριό. Ο πατέρας εργαζόταν στον χώρο της δουλειάς του. Σήμερα είναι υποχρεωμένη και η γυναίκα να εργάζεται. Αλλιώς δεν επιβιώνουν. Σε έναν αρμονικό γάμο, οι σύζυγοι λειτουργούσαν παλιά συμπληρωματικά, κάνοντας διαφορετικό καθένας έργο για κοινό σκοπό, που ήταν διττός: η επιβίωση της οικογένειας και η ανατροφή των παιδιών. Αν, για προσωπικούς λόγους, ο γάμος δεν ήταν αρμονικός, υπήρχε η δυνατότητα να αποτελεί η γυναίκα κτήμα του άντρα της, που μπορούσε να της συμπεριφέρεται σα να ήταν εκείνη «πράγμα». Ήδη όμως ο αριστοκρατικός Πλάτων είχε πάρει σαφή θέση. Είχε φασιστικές ιδέες, χωρίζοντας την κοινωνία σε στεγανές τάξεις. Παράλληλα, σα γνήσιος κομμουνιστής, διακήρυσσε την κοινοκτημοσύνη. Κι όταν τέθηκε η ερώτηση: «Εντάξει, όλα κοινά. Και οι γυναίκες;», απάντησε το αυτονόητο: «Οι γυναίκες δεν είναι κτήματα· είναι κτήτορες!» Σήμερα, οι γυναίκες είναι αναγκασμένες, θέλοντας-μη-θέλοντας, να εργάζονται. Αν οι σχέσεις τους με την εργασία είναι αρμονικές, συμβάλλουν συμπληρωματικά στην ανάπτυξη της κοινωνίας. Αν όμως δεν είναι αρμονικές (πολύ συχνό), αμφότερα τα φύλα αποτελούν «κτήμα» του εργοδότη τους, ο οποίος –κακά τα ψέματα– μπορεί να τους φέρεται σα να ήταν «πράγμα». Ιδίως σε περιόδους κρίσης, όπως οι δικές μας. Δεν ξέρω ποια είναι η θέση της γυναίκας στις ισλαμικές χώρες. Μαθαίνομε (μήπως όμως επιλεκτικά;) βάναυση συμπεριφορά εναντίον τους, που όμως δεν είναι προνόμιο του Ισλάμ. Στη μη ισλαμική Ινδία, την εποχή του Ι. Βερν οι γυναίκες θάβονταν ζωντανές με τον πεθαμένο σύζυγό τους. Πίσω από τέτοιες βαρβαρότητες κρύβεται, υποθέτω, η πρόθεση της κοινωνίας, η περιουσία του πατέρα να μεταβιβάζεται στα παιδιά του και όχι στα παιδιά της γυναίκας του από άλλον άντρα, αλλά δεν αποκλείονται και άλλοι λόγοι.

Δεν ξέρω πώς ακριβώς προτρέπει το κοράνι τους πιστούς του για «Θάνατο στους απίστους». Ασυζητητί καταδικάζω τέτοια προτροπή από όπου κι αν προέρχεται και σε όποιον και αν απευθύνεται. Ποτέ δε θα δεχόμουν μια προτροπή για φόνο, εκτός αν πρόκειται για άμυνα. Στην άμυνα υπάρχει απειλή που είναι παρούσα και άδικη. Η μη άμυνα δεν εμποδίζει τον φόνο, άρα δεν προσφέρει ηθικό πλεονέκτημα. Απλώς αλλάζει το θύμα. Πολύ περισσότερο καταδικάζω την προτροπή σε φόνο για λόγους πίστης. Είδαμε πολλές επιθέσεις ακραίων ισλαμιστών για λόγους πίστης. Φυσικά τους καταδικάζομε. Ούτε συζήτηση, επίσης, καταδικάζω τη δράση των σταυροφόρων που σκότωναν τους «απίστους» στον τόπο τους. Κι ακόμη καταδικάζω τους άνδρες του Κολοκοτρώνη που έσφαξαν τους άμαχους Τούρκους της Τριπολιτσάς που είχαν παραδοθεί με συμφωνία, κι αυτό το έκαναν «για του Χριστού την πίστη την αγία». Ο Χριστός δίδασκε: «Αγαπάτε τους εχθρούς υμών».

Στις έντονα ιδιαίτερες συνθήκες που βιώνουμε σήμερα, υπάρχει σημαντικός αριθμός αλλοδαπών παιδιών στα σχολεία. Τους επιβάλλομε την ελληνική παιδεία, αυτή τουλάχιστον που επιβάλλομε και στα Ελληνόπουλα. Τι γίνεται με την εμφάνισή τους; Καθένας έχει το δικαίωμα να ξεχωρίζει από τους άλλους με τη συμπεριφορά και εμφάνισή του, ανάλογα με την προσωπικότητά του, αλλά και ανάλογα με την ομάδα ατόμων στην οποία οικειοθελώς ανήκει. Μπορεί να φοράει το σήμα του συλλόγου του ή ένα σταυρουδάκι ή αστέρι του Δαβίδ ή ημισέληνο. Αν ανήκει σε μια κοινωνική ομάδα, μπορεί να του επιβληθεί κάποια διακριτική εμφάνιση, για όσο ασκεί τον ρόλο που του έχει αναθέσει η ομάδα: Κατάλληλη στολή οι στρατιωτικοί, άσπρη μπλούζα οι γιατροί, το σήμα της εταιρίας σε ένα σουπερμάρκετ. Αυτή η κοινωνική ομάδα έχει το ηθικό δικαίωμα να επιβάλει το διακριτικό στα μέλη της, όχι όμως να απαγορεύσει το διακριτικό της προσωπικότητάς τους. Ο υπάλληλος, γιατρός, μαθητής μπορούν να έχουν μακριά ή κοντά μαλλιά, να φορούν μίνι τα κορίτσια ή έντεχνα σκισμένα παντελόνια κ.λπ., εφόσον αυτή η εμφάνιση δεν αντίκειται στον κοινωνικό ρόλο τον οποίον υπηρετούν. Δε θα μπορούσα να ανεχθώ μια εμφάνιση που προτρέπει σε αντικοινωνικές πράξεις, π.χ. την τσίτσιδη εμφάνιση σε δημόσιο χώρο, εκτός αν πρόκειται για παραλία για γυμνιστές: η θέα του γυμνού σώματος διεγείρει αντανακλαστικά για σεξουαλική πράξη, που θα μπορούσε, αν αφηνόταν αχαλίνωτη, να καταλήξει σε βία (Ποιος θα έφταιγε τότε, ο θύτης ή το θύμα;).

Για μένα, το ότι κάποια αλλοδαπά παιδιά, άριστα μεταξύ ελληνόπουλων, κρατούν περήφανα τη γαλανόλευκη, ύψιστο σύμβολο του νεότερου Ελληνισμού, αποτελεί μεγάλη νίκη της ελληνικής παιδείας πάνω στην νοοτροπία των ξένων παιδιών. Όσο για τη μαντίλα των κοριτσιών, ούτε να επιβάλλεται δέχομαι, όπως σε μουσουλμανικές χώρες, ούτε να απαγορεύεται, όπως σε μερικές ευρωπαϊκές «δημοκρατίες». Αν θέλουμε να πάψουν να τις φοράνε, δεν έχουν τα παιδιά παρά να καλούν στα πάρτι τους τις αλλοδαπές συμμαθήτριές τους. Βαθμιαία θα την αποβάλουν. Εναλλακτικά μπορούν να φοράνε και αυτές μαντίλα που θα γίνει κάποτε της μόδας, όπως ήταν στη δική μου παιδική ηλικία.

* Ο κ. Δημ. Α. Σιδερής είναι ομ. καθηγητής καρδιολογίας